Het vak Expressie in het eerste leerjaar B. Een mogelijke benadering.

het vak expressie in het eerste leerjaar b een mogelijke benadering arnold lernout toen de directeur van het v t i oostende mij een vijftal jaar geleden vroeg of ik mij geroepen voelde om vormen van expressie te geven in het eerste leerjaar toen enkel in de a klassen klonk de benaming van het vak mij nogal stroef in de oren na enige bezinning over het woord expressie kwam ik algauw tot de conclusie dat meningsuiting en gevoelsuitdrukking inderdaad heel veel vormen kunnen aanne men verbaal en non verbaal en dit zowel in de alledaagse omgang als op een meer bijzondere en creatieve manier dan hebben we het niet alleen over voor dracht en poezie maar ook over de taal van mime en toneel van muziek van beeld lijn en kleur en noem maar op vanuit dit standpunt besloot ik dan ook van meet af aan om een brede waaier van expressieoefeningen aan te bieden binnen de beperkte tijd van een lesuur per week en het vak niet enkel te laten aanleunen bij de lessen nederl an ds maar ook in het rijtje te zetten van plastische opvoeding en muziek bij de talentenspeurders of creatieve prikkelvakken dus wel plezant om te mogen vertrekken met een tabula rasa is ik mijn jaarplanning van op nieuwe ideetjes doen rijpen bij de lezende afstand bekijk dan stel ik vast geesten een eerste oefening bij het vra dat naarmate het schooljaar gen naar inlichtingen fouten leren horen en vordert het accent van de zien om op die manier te sleutelen aan zich lessen verschuift van het meer zelf je bootst een viertal situaties na waar verbale spreekoefeningen dic bij jijzelf de rol van een leerling speelt die tie naar het non verbale obser een en ander wil vragen aan een leraar een vatie lichaamstaal gevoelens uit vrijwilliger uit de klas de vragen worden beelden figuratie en van de met opzet verkeerd of onbeleefd gesteld dagdagelijkse omgeving naar die van de de houding dient ook al niet als voorbeeld fantasie in het derde trimester bijvoorbeeld hoe het moet niets verzonnen maar geef ik elke les enkele tips om op een cre soms wel de realiteit op een school aan atieve manier een feest of andere gelegen de leerlingen om op te sommen wat fout is heid boeiend te maken voor het publiek en en hoe het beter kan achteraf krijgen ze voor henzelf opdrachtjes per twee niet enkel schoolse situaties waarbij heel wat geimproviseerd een losse greep uit de lessen expressie in kan worden 1b zal allicht een en ander verduidelijken of maart april 1997 nummer 4 26 e jaargang zelfde techniek kan gebruikt worden om de gebruiken de medeleerlingen mogen ach streekgebonden uitspraakfouten op te spo teraf beoordelen met een fiche als hulpmid ren bij het gebruik van de algemene del omgangstaal een videofragment met de schitterende act van chris van den durpel observeren en uitbeelden is het kluifje voor als redder aan zee zal volgend jaar zeker die andere lessen enkele voorbeelden die goede diensten bewijzen van dictie wellicht niet nieuw zijn zoals vijf mensen gesproken uitspraakoefeningen kunnen staan bij de bushalte aan de vijf leerlingen best plezierig zijn voor onze twaalfjarigen af die dit spelen laat je vooraf een steekkaart en toe stellen ze zich op in rijen van vier of je zien met een woord op dat een stem vijf en scanderen losse klanken woorden ming of een gevoel aanduidt aan de ande woordgroepen of zinnen die op een groot ren om te raden hoe die mensen zich scherm aangegeven worden waarbij heel voelen op dat moment meestal staan we wat variatie mogelijk is van traag naar vlug in een grote kring en wordt er stapsgewijs van stil naar luider geen gefluister geen gewerkt een voorbeeld je laat een bal op geschreeuw uiteraard of zo vlug mogelijk verschillende manieren doorsturen naar een en in een adem of bijzonder krachtig enz klasgenoot daarna doen ze hetzelfde met ze doen het graag en ondertussen krijgen een ingebeelde bal die dan zwaar of heel ze wat voeling voor een goede articulatie groot en licht wordt enz als je start met klassikale oefeningen bijvoorbeeld allen in het spreekt voor zich dat de algemene een gegeven stemming hoe zit loop je regel voor het lesgeven in het beroepson erbij om daarna over te stappen naar indi derwijs ook hier van toepassing is korte viduele oefeningen met vrijwilligers is het ijs items veel afwisseling bovendien kunnen vlugger gebroken en is het aanbod aan sommige snuiters niet zo lang stilstaan en spelers zeker groot genoeg zijn ze blij dat ze na een kwartiertje weer even mogen gaan zitten eventueel op de op het menu van het derde trimester een grond 0 ja u snapt het wel het lokaal of korte sketch in een les van lezing naar de infrastructuur horen we dat woord niet spel voorwerpen of spreuken uitbeelden in wekelijks is van heel groot belang ik heb kwisvorm en met mimetips vooraf woord het geluk dat onze directie mij niet met lege spelletjes werken met illusie in de bewe handen deed starten voor de lessen ging of figuratie met muzikale ondersteu expressie ondertussen ook voor de lessen ning video met bespreking van humor leefsleutels en voor enkele lessen moeder taal of pas beschikken we over een groot het expressielokaal dus een grote ruimte lokaal 80 tot 100 m met vast tapijt en met zachte vloerbedekking biedt heel wat heel wat uitrusting straks meer daarover voordelen de leerlingen zijn er rustiger dan in een gewoon lokaal er is een zekere sfeer in het tweede semester wisselen we af in en je hebt vooral meer spelmogelijkheden de ene week zijn er individuele spreekoefe ons lokaal heeft een goede akoestiek en dit ningen in de andere werken we rond door de gordijnen en het tapijt stofzuigen lichaamstaal voor hun spreekoefening moet dan wel regelmatig gebeuren in die moeten de leerlingen thuis een en ander zin kan een vinylbedekking ook een dure voorbereiden want de opdracht is drie tot aanrader zijn aan uitrusting geen gebrek vijf minuutjes praten over een onderwerp een aantal stapelstoelen best geen klap naar keuze bijvoorbeeld reclame maken stoelen en bij voorkeur van een degelijke voor een niet bestaand product hierbij kunststof een overheadprojector met groot moeten ze wel wat tekeningen of bijge scherm een tv met videospeler een dia werkte foto s laten zien of andere media projector een hifi installatie langwerpige 26a jaargang nummer 4 maart april 1997 v prikborden een verplaatsbaar wit bord samengevat via het vak expressie kunnen van multimedia gesproken tafels worden we dus uitspraak en taal trainen maar we bewust geweerd er wordt zo goed als niets kunnen de jonge tieners ook leren dat je opgeschreven tijdens de lessen heel spora soms veel zegt zonder woorden in dat disch eens voor een huiswerkje en dat uurtje kunnen we hen ook laten proeven doen we dan in het gewone klaslokaal voor van enkele vrijetijdsbestedingen zoals een af geen schooletuis of liniaaltjes dus ook feest boeiend maken toneelspelen minder last van de zenuwknopen onder de expressie omdat duidelijke communicatie 1 b leerlingen ze munten nu eenmaal niet uit belangrijk is en omdat het leven meer is door rust en concentratie maar met wat dan de vijfdaagse werkweek alleen truukjes lukt het wel het zijn allemaal mid delen om een doel te bereiken arnold lernout kaaistraat 5 8470 gistel t 001z een schoolgerichte cursus op aanvraag aanpak van taalleerproblemen in het secundair onderwijs er zijn ongetwijfeld in elke school normaal en zelfs meerbegaafde leerlingen die kampen met taalleerproblemen met specifieke op taalleerproblemen georienteerde methoden kan men in heel wat gevallen tot een verbetering van de taalprestaties komen goor achtergrondinformatie zie vonk 26 1 september oktober 1996 themanummer taalleerprobiemen arjan krijgsman een ervaren remedial teacher secundair onderwijs komt in de school of scholengroep de taalleerkrachten rond deze problematiek nascholen dit kan een onderdeel zijn van een pedagogische studiedag de doelgroep bestaat uit taalleerkrachten directieleden en coordinatoren de groep mag maximum 25 deelnemers tellen de school kan een programma samenstellen dat liefst minimum een dag duurt er kan gekozen worden uit vijf sessies van elk drie uren 1 lezen 2 luisteren 3 spreken 4 woordenschatverwerving en grammatica 5 de geschreven vorm van woorden sessies 1 en 5 handelen over nederlands en moderne vreemde talen duits engels frans sessies 2 3 en 4 uitsluitend over moderne vreemde talen het programma kan na overleg nog meer op maat gesneden worden volgens de specifieke wensen en behoeften van de school inlichtingen paul reynders centrum voor beroepsvervolmaking leraren cbl uia universiteitsplein 1 2610 witrijk tel 03 820 29 61 fax 03 820 22 49 e mail reynders uia ua ac be w m var r zplaami n t maart april 1997 nummer 4 26 jaargang