Hoe autonoom kun je een tweede taal leren?

28 hoe autonoom kan je een tweede taal ieren jo van den hauwe emancipatorisch het woord proeft wat uit de tijd maar ik koester het en vind het dan ook terecht nog steeds een van de pijlers van de von visie op taal vaardig heids onderwijs taalonderwijs moet ervoor zorgen dat leerders zich kunnen eman ciperen dat ze zich zelfstandig kunnen maken en zich kunnen vrijmaken van maat schappelijke uitsluitingsmechanismen waarvan taalvaardigheid of het gebrek eraan er een is ik was dan ook meteen enthousiast om in het kader van dit thema nummer over taakgericht nt2 onderwijs voor volwassenen een artikel te schrijven over zelfsturend leren als teerders hun leren zelf kunnen sturen bereiken ze een hoge graad van autonomie van emancipatie tegelijk heb ik het idee dat we op dit gebied in het onderwijs nederlands aan volwassen anderstaligen nog een hele weg hebben af te leggen stof genoeg voor een interessante denkoefening et resultaat beantwoordt waarschijn gedachten waarvan ik dan hoop dat u ze lijk niet aan de strenge normen voor met ons wil delen wetenschappelijke volledig en deugdelijkheid ik heb weliswaar wat literatuur doorgenomen maar niet de halve boekenkast incluis enkele het bos en de bomen van de recente doctoraten die je tegenwoor dig schijnt te moeten gelezen hebben voor nieuwe kijk op leren aleer je iets over nt2 onderwijs mag schrij ven ik ambieer dat soort wetenschappelijke het traditionele plaatje van het taal onder volledigheid ook niet wijs de expert leraar die zijn kennis van als leerders hun veel interessanter om elementen en regels van de doeltaal over tot nieuwe inzichten te draagt op de onkundige leerlingen is de leren zelf kunnen komen vind ik de dia afgelopen decennia flink gewijzigd op dit sturen bereiken ze loog het gesprek bij ogenblik is de autonome taal leerder het na een hoge graad voorbeeld met wouter te streven ideaal autonome teerder het is van autonomie brandt die in dit tijd maar een van de vele nieuwe woorden in van emancipatie schrift de vaste rubriek het didactisch jargon naast leren leren werkhuis rond zelfstu zelfsturend leren zelfstandig leren zelfver rend leren mee ver antwoordelijk leren open leren flexibel zorgt en de dialoog waartoe ik de lezer nu ieren probleemgestuurd leren vraagge wil uitdagen ik probeer u deelachtig te stuurd ieren het ligt niet in mijn bedoeling maken in mijn denken over dit onderwerp om in het kader van dit artikel alle beteke met inbegrip van de onbeantwoorde vra nisnuances tussen deze begrippen uit te gen twijfels en bezorgdheden die ik heb spitten veel interessanter vind ik de centra hopelijk brengt het u weer op nieuwe le vraagstelling die m i aan de oorsprong in 30e jaargang nummer 1 sept okt 2000 ligt van al deze nieuwe begrippen wie 3 leidt aandacht besteden aan ieren bepaalt in welke mate het leerproces ieren tot een voldoende mate van autonomie voor de leerder helge bonset hetty mulder in vonk in wat volgt ga ik op elk van die vragen 29 2 splitsen deze vraag op in een aantal nader in deelvragen 1 wie bepaalt de leerdoelen 2 wie bepaalt welke leeractiviteiten wor den uitgevoerd en in welke volgorde een didactische r evolutie 3 wie bepaalt de aanpak van de leeracti op weg naar de autonome viteiten leerdek 4 wie bepaalt waar de activiteiten wor den uitgevoerd de ontwikkeling die de didactiek nt2 in de 5 wie bepaalt in welke tijd de activiteiten afgelopen decennia heeft ondergaan heeft worden uitgevoerd en hoe lang erover alleszins de participatiegraad tijdens leerac gedaan wordt tiviteiten flink verhoogd communicatieve 6 wie bewaakt het leerproces van de vormen van taalonderwijs en zeker een leerling taakgerichte aanpak verplichten leerders tot 7 wie geeft commentaar op de uitvoering een grotere activiteitsgraad tijdens de les van de leertaak waardoor ze tijdens het uitvoeren van 8 wie bepaalt of de kwaliteit van het leer opdrachten taken verantwoordelijk worden resultaat in overeenstemming is met de voor hun ieren bonset mulder noemen dit onderwijsdoelen zelfstandig werken een eerste belangrijke stap op weg naar meer participatie maar voor het traditionele onderwijs is het ant als ik naar het vragenlijstje kijk dan denk ik woord op al deze vragen de leerkracht dat zelfs een taakgerichte aanpak geen eventueel de gebruikte methode als het garantie biedt dat de participatie van leer antwoord op alle vragen daarentegen de ders verdergaat dan actief deelnemen aan leerder is dan krijg je een autonome leer een leerproces dat voor der die helemaal zelf verantwoordelijk is de rest helemaal is een taakgerichte voor het leren tussen die twee uitersten op bedacht door de leer aanpak verplicht het continuum van participatie van de kracht ik denk dat in leerders tot een lerenden in het leerproces zijn allerlei de gangbare praktijk de grotere activiteits mengvormen mogelijk hoe je verschillende leerder weinig invloed plekken op dat continuum noemt is mis heeft op welke leeracti graad tijdens de schien interessante discussiestof voor con viteiten taken worden les waardoor ze ferenties maar weinig relevant voor de klas uitgevoerd en in welke verantwoordelijk praktijk volgorde al moet daar worden voor hun aan worden toege leren met betrekking tot die klaspraktijk en dan voegd dat een goede specifiek die van het onderwijs nederlands taakgerichte cursus als tweede taal lijken mij drie vragen van zou moeten uitgaan van een vooronderzoek belang of behoefte analyse zie de bijdrage van an 1 leiden recente didactische ontwikkelin lanssens in dit nummer een inventaris van gen tot een voldoende mate van auto taaltaken waarmee de doelgroep gecon nomie voor de leerder fronteerd wordt onrechtstreeks beinvloe 2 leiden recente technologische ontwik den cursisten hier wel de leerlijn kelingen ics tot een voldoende mate van autonomie voor de leerder iii sept okt 2000 nummer 1 30e jaargang m 30 het gebruik van allerlei vormen van buiten die lijkt op het traditionele plaatje uit het schools leren o a taalstages zie ook de begin van dit artikel alleen wordt de leraar bijdrage van ann de schryver in dit num expert nu vervangen door de computer mer verhoogt ook de autonomie van de expert die vooral met regeltjes en elementen taalleerders zij zijn voor zinvolle leeractivitei bezig is taal echt gebruiken is voor daar ten veel minder afhan na volgens mij ontstaat de vertroebeling het gebruik van kelijk van de paar uur omdat met nieuwe media de leerder welis allerlei vormen van per week dat ze taal waar meer zelf in handen kan nemen maar buitenschools aanbod krijgen van een eigenlijk alleen maar op het vlak van tijd en leren verhoogt de lesgever bovendien plaats dankzij de nieuwe media kan je zelf krijgen ze hier meer beslissen waar en wanneer je taal leert autonomie van de nog misschien dan bin maar verder is ook met moderne media al taalleerders nen de school de kans het overige doelstellingen te volgen leerac om de aanpak van de tiviteiten meestal vooraf vastgelegd is leeractiviteit te bepalen de lesgever is er iemand die nederlands leert met behulp van gewoonweg niet om dat te beinvloeden methodes als vanzelfsprekend of nieuwe toch vermoed ik dat het nog steeds over buren zoveel autonomer dan iemand die wegend lesgevers methodes instituten naar een goede taakgerichte taalcursus en niet cursisten zijn die bepalen wanneer gaat welke buitenschoolse leeractiviteiten en met welk leerdoel plaatsvinden het misverstand dat nieuwe media creeren is dat een autonome leerder ook een indivi ik ben dan ook van mening dat we nog een duele leerder moet zijn met andere woor stap verder zullen moeten gaan om het ide den de nieuwe media concentreren zich op aal van de autonome leerder te benaderen een ander continuum of een subcontinuum een waarbij de cursisten veel meer recht zo je wil ze doorbreken de eenheid van tijd streeks invloed krijgen op de leerdoelen en en plaats van het traditionele onderwijs en de leeractiviteiten van een cursus in het ze maken een verregaande individualisering laatste deel van dit artikel zal ik aangeven mogelijk maar in tegenstelling tot een hoge hoe ikzelf die stap zou invullen graad van autonomie vind ik een hoge graad van individualisering niet noodzakelijk een na te streven ideaal leren en zeker een taal leren is per definitie een sociaal de technologische r evolutie gebeuren de essentie van taal is communi catie en je kan niet zonder de anderen de de weg naar individueel leren melodie mag u er zelf bijdenken om te com als ik nadenk over de autonomie van cur municeren dus ook leren en zeker sisten ontkom ik niet aan het gevoel dat de niet om te leren com een taal leren is hele discussie rond zelfsturend leren ver municeren het kan per definitie een troebeld wordt door de technologische dan ook nooit het doel sociaal gebeuren revolutie die plaatsvindt in het taal onder van een taalcursus zijn wijs voorstanders van een verregaande dat cursisten zelfstan introductie van nieuwe media in het onder dig aan de computer werken een compu wijs gebruiken vaak het argument dat de ter is inderdaad een krachtig middel om nieuwe technologieen leiden tot een grotere meer zelfstandigheid te geven aan cursis autonomie van de leerder ik zie vaak het ten maar het leerrendement blijkt juist tegendeel gebeuren de nieuwe media gaan hoger te zijn als cursisten niet individueel meer dan eens gepaard met een aanpak aan zo n computer werken maar juist via vii 30e jaargang nummer 1 sept okt 2000 de opdrachten op het scherm gedwongen ders dat niet vanzelf kunnen maar het worden tot interactie zie ook de bijdrage moeten leren leren leren heet dat en aan van magda vanmontfort an lanssens in gezien die leerders nog niet autonoom zijn dit nummer kunnen zij dat leren leren ook niet zelfstan dig sturen dit is natuurlijk te scherp ook met betrekking tot de open leercentra gesteld in de praktijk zal vast de weg van die recent eindelijk ingang vinden in de geleidelijkheid bewandeld worden want vlaanderen zou je kunnen spreken van hoe je het ook draait of keert een autono eenzelfde valkuil het gelijkstellen van me leerder moet over heel wat metacogni autonoom leren aan individueel leren phil tieve vaardigheden beschikken je moet race 1993 23 24 definieert open leren als weten wat je wilt leren je moet leeractivitei een vorm van leren waarbij leerders de keu ten kunnen selecteren of verzinnen die je bij ze hebben de keuze om het tempo de je leerdoel brengen je moet kunnen plan plaats de tijd en de manier van leren te nen kunnen reflecteren en evalueren bepalen hij maakt echter geen melding van bijvoorbeeld de doelstellingen of de inhoud moet je expliciet bezig zijn met die meta dus wel het hoe is open maar niet het cognitieve vaardigheden daarover woedde wat ook wanneer ik lees over concrete in de themanummers over zelfsturend zelf voorbeelden van open leercentra verbeek standig leren van dit weel 1995 of de bijdrage van erika blonde tijdschrift vonk 29 1 hoe je het ook in dit nummer merk ik dat de nadruk komt en 29 2 een heftige draait of keert een te liggen op het inrichten van een leslokaal discussie koen van autonome leerder op zo n manier dat cursisten er inderdaad gorp verdedigde in veel verschillende soorten leeractiviteiten vonk 29 2 het impli moet over heel wat individueel kunnen uitvoeren de mate ciete standpunt in een metacognitieve waarin cursisten die leeractiviteiten zelf mee taakgerichte aanpak vaardigheden kunnen bepalen blijft meestal beperkt hoe doen leerders ook een beschikken belangrijk de invoering van een open leer beroep op die meta centrum al dan niet uitgerust met de cognitieve vaardighe modernste informatie en communicatie den dus ontwikkelen ze die impliciet van technologie ook is onder andere om tege zelf in die optiek is een taakgerichte moet te komen aan verschillen in leerstijl en aanpak van onderwijs nederlands aan vol tempo en niveau op zich garandeert het wassen anderstaligen zoals gepresenteerd niet dat het ons dichter brengt bij het ideaal in dit nummer het ultieme antwoord op de van de autonome taalleerder ook hier geldt vraag naar meer autonomie voor de taal dat we nog een stap verder zullen moeten leerder een leerder haalt zelf uit de taak wat zetten hij of zij wil of wat binnen zijn of haar moge lijkheden ligt in die zin is de leerder autonoom baas over het eigen leren zoals ik hierboven al schreef ben ik echter van hoe belangrijk is leren mening dat je nog een stap verder moet gaan omdat ook binnen een taakgerichte leren op weg naar autonoom taalcursus de cursisten zelden de leerdoe leren len of activiteiten bepalen maar ook omdat ik de mening ben toegedaan dat het wel het heeft natuurlijk iets paradoxaals je zinvol is om expliciet aandacht te besteden gelooft in autonome leerders die zelf het aan leren een taal leren met andere woor hoe en het wat van hun leerproces bepalen den aan metacognitieve vaardigheden en maar tegelijk ben je van mening dat die leer strategieen sept okt 2000 nummer 1 30 e jaargang min ik denk dan ook dat die stap verder gezet weinig mee doen in onze lessen cursisten kan worden juist wanneer we onze cursus kunnen dan op basis van hun reflecties op nederlands voor anderstalige volwassenen die ervaring zelf leerdoelen opstellen en uitbouwen vanuit het leren leren van een leeractiviteiten taken zowel in als buiten de taal tijdens een van de cursussen die ik les construeren als dat model flexibel zelf gegeven heb heb genoeg gehanteerd wordt ontstaat er ook geleidelijk aan ik geprobeerd om cur ruimte voor meer individuele doelstellingen zouden de cursis sisten aan te zetten tot daaraan kan een open leercentrum dan ten mee verant het zelf in handen tegemoet komen er moet dan wel voor woordelijk moeten nemen van hun taal gezorgd worden dat het materiaal in zo n leerproces maar dan leercentrum niet uitsluitend gericht is op het worden voor de buiten de klas ik liet contextioos inoefenen van taalelementen leerlijn hen brainstormen over ook een luister of computerhoek worden de vraag op welke zinvoller als er echte taaltaken kunnen wor manieren ze buiten de les met nederlands den uitgeoefend ongetwijfeld veel zoek aan de slag konden gaan al die mogelijk werk maar wel lonend heden bundelde ik in een logboekje waarin ze expliciet konden reflecteren op hun bui tenschools leren hadden ze een gesprek gevoerd in het nederlands met wie ging uitleiding dat goed leerden ze iets van de ondertitels bij een film konden ze het journaal vol ik denk dat we in het nt2 veld nog een hele gen het werd geen geslaagd experiment weg hebben af te leggen op weg naar het omdat ik onder druk van het vooropgestel ideaal van de autonome taalleerder als ik de programma te weinig met het log terugkijk naar de drie vragen uit het begin boek heb gedaan tijdens de lessen van het artikel dan denk ik het lijkt mij echter niet alleen boeiend maar 1 dat we en daar reken ik mezelf zeker ook ideaal om een nt2 cursus uit te bou onder over het algemeen onze cursis wen rond deze aanpak daarbij zouden cur ten te weinig ruimte geven om doelstel sisten vanuit hun ervaringen met nederlands lingen en leerproces mee te bepalen buiten de les kunnen zelden hebben cursisten invloed op het bepalen welke taalta programma dat ze afwerken zelden het lijkt mij echter ken ze zouden willen zullen ze leeractiviteiten zelf plannen niet alleen boei oefenen misschien ver evalueren end maar ook trekt dat in realiteit aan ideaal om een vankelijk vanuit een 2 dat we autonoom leren niet mogen nt2 cursus uit aanbod aan buiten gelijkstellen met individueel leren om te bouwen vanuit schoolse opdrachten een taal te leren heb je interactie nodig het leren leren waarbij in de volgende een groep mensen dus niet voor niets van een taal les dan op die ervarin worden er in een taakgerichte taalcur gen wordt gereflec sus behoorlijk wat rondjes gedraaid teerd maar geleidelijk ikzelf zou liever streven naar leerpro aan zouden de cursisten mee verantwoor cessen waarbij een groep teerders veel delijk moeten worden voor de leerlijn op die zelf in handen neemt doelen mogelijke manier zouden we ook veel meer recht kun activiteiten dan naar leerprocessen nen doen aan al die ervaringen die onze cur waarbij een teerder individueel bepaalt sisten buiten de lessen met nederlands waar en wanneer hij zijn hoofdtelefoon opdoen en waar we nu m i vaak bijzonder opzet en inlogt in de virtuele taalklas 30e jaargang nummer 1 sept okt 2000 maar verder niemand heeft om samen we zullen dan ook die drie dimensies zelf een zinvolle taaltaak mee uit te voeren sturend leren individueel leren leren leren voldoende in evenwicht moeten houden op 3 dat we te weinig aandacht besteden in weg naar de ideale zelfsturende taalcursus onze cursussen aan het expliciet leren aangevuld met het ideale open leercentrum ieren van een taal leren leren wordt met flexibele uitdagende zinvolle taakge meestal in verband gebracht met ken richte materialen een ideaal dat natuurlijk nisverwerving maar ook op het vlak niet van vandaag op morgen wordt gereali van vaardigheden kan je werken aan seerd maar elk stapje dat een centrum of ieren leren bovendien is het een een lesgever in die richting zet al is het manier om ervaringsgericht te werken maar een eerste keer een carrousel uitpro in het taalonderwijs niet voor iedereen beren is een stapje in het belang van de maar toch voor veel cursisten geldt dat autonome cursist voorwaar een uitdaging ze meer ervaringen met en in het voor deze nieuwe eeuw een uitdaging waar nederlands opdoen buiten de les dan we in weerwil van wat alle beleidsmakers in die paar uur per week bij ons een binnen en buiten scholen denken of schat aan ervaringen en mogelijkheden hopen veel volk voor nodig zullen hebben die wij nu al te makkelijk laten liggen meer dan nu want we moeten nog wat moeten we nog eigenlijk daar kunnen cursisten toch over meepraten jo van den hauwe kleine keerstraat 45 2018 antwerpen jo vandenhauwe pi be bibliografie bonset h h mulder zelfstandig leren in het talenonderwijs vonk 29 2 nov dec 1999 p 7 23 race ph the open learning handbook promoting quality in designing and delivering flexible learning london kogan page 1993 2nd edition van gorp k leren dat doe je gewoon leren leren in wereldorientatie onderwijs in de basisschool vonk 29 1 sept okt 1999 p 49 56 verbeek weel a zelfwerkzaamheid in groepsverband het circuitmodel in praktijk bij nederlands als tweede taal tijdschrift volwassenen educatie 5 1995 p 22 26 sept okt 2000 nummer 1 30e jaargang t adam sim in 11011 111 over taal is een blad voor wie op een creatieve manier met taal wil omgaan naast losse en af en toe diepgravende artikels over allerlei talige toestanden zoals nederlands in het buitenland en de taallagen van het nederlands in vlaanderen zijn er de vaste rubrieken taalwerk over mensen die dagelijks met taal bezig zijn taal op het wwweb over taal in de nieuwe media en nieuwe taal in de media toonaangevend over recente taalboeken woordenboeken en lexica joops column over de kern en de rand van taal vraag en antwoord over taalproblernen die ook u aangaan ons beleid is heel eenvoudig een blad voor alle taalgebruikers die door taal geboeid zijn onze huistekenaars maken het lezen nog aangena mer wilt u het blad eerst eens met eigen ogen bekij ken vraag dan een gratis proefnummer aan een jaarabonnement kost 1 145 frank btw en portkosten inbegrepen voor die prijs ontvangt u 5 dikke nummers gemiddeld zo n 24 bladzij den per nummer voor een groepsabonnement 4 kennen wipnieressantekartingeatoe als u een abonnement wilt nemen dan stuurt of faxt u ons de bestelkaart ingevuld terug uitgeverij 1g4 stijn streuvelslaan 73 850i heule kortrijk tel 056 36 32 00 fax 056 35 60 96 e mail publ duga be ja ik neem een abonnement op het tijdschrift over taal jaarabonnement 2000 1 145 fr btw en portkosten zijn in de prijs inbegrepen ik betaal na ontvangst van de factuur wil eerst een gratis proefnummer van over taal naam adres telefoon handtekening w i jaargang nummer 1 sept okt 2000