Hoe verder na de mobiele Leesplek? Bouwen aan een krachtige taal-, lees- en leeromgeving in de klas met de taalronde

15 hoe verder na de mobiele leesplek bouwen aan een krachtige taal lees en leeromgeving in de klas met de taalronde hilde vandormael taal en leesplezier op school en in de klas hoe creeer je dat het was een van de vragen die het rand taal begeleidingsteam1 zich stelde bij de voorstelling van de mobiele leesplek in vonk 39 2 we gingen op zoek naar oplossingen voor kinderen in een kwetsbare sociale situatie met een taalachterstand om een krachtige en laagdrempelige omgeving te scheppen waar het leesplezier voorop stond plezier is een ding daarop verder bouwen is een ander hoe kunnen we de aangesproken motivatie van de kinderen gebruiken om hen een stap vooruit te helpen bij het leren van het nederlands en hen taalvaardiger te maken op welke manier kan het boekenpakket van de mobiele leesplek worden ingezet vanuit een gerichter doel naar vaardiger worden in taal leren spreken en luisteren lezen en schrijven wat kan een doordachte didactische aanpak met de kinderen in de klas inhouden et rand taal begeleidingsteam op het kiezen van een geschikt onderwerp werkt sinds 2008 samen met voor een taalronde en op elementen van stichting taalvorming2 uit neder een rijke interactie land in een intensief vormings traject we onderzochten hoe vanuit de filosofie en de metho dieken van de stichting een stap taalvorming naar gerichtere leerdoelen kan worden gezet zonder het leer en kinderen leren taal door ze te gebruiken al leesplezier van de kinderen te ondermijnen spelend pratend en luisterend lezend en in dit artikel zoomen we in op de taalronde schrijvend thuis en op school kinderen uit als een methodiek om kinderen aan te spre taalarme milieus zijn voor dat gebruik aan ken op hun eigen ervaringen en daarover te gewezen op de school en op de ondersteu vertellen dat is een stap in het taalleerpro ning van oplettende leerkrachten taalvor ces van kinderen op klasniveau hij volgt op ming biedt dan een effectieve en eenvoudige het brede en nog vrijblijvende doel om lees aanpak waarmee elke leerkracht direct kan en boekplezier te creeren aan de hand van beginnen in taalrondes vertellen spelen en de leesplek op school nadien focussen we beschrijven kinderen van de kleuterklas tot oktober 2010 nummer 1 40e jaargang 16 het zesde leerjaar hun eigen ervaringen hun taalvorming is een interessante aanvulling eigen teksten die hier het resultaat van zijn op het methodegericht taalonderwijs vormen het uitgangspunt voor begrijpend wegens het ervaringsgerichte uitgangspunt lezen taalbeschouwingslessen en nieuwe als de kinderen elkaar raken door hun erva schrijfopdrachten de betrokkenheid is gro ringen in te brengen en met elkaar te delen ter dan bij lessen uit de taalmethode elk ontstaat er een echte uitwisseling waarbij kind kan immers deelnemen op zijn eigen taal ertoe doet taalvorming gaat aan de niveau en vanuit zijn andere kant ook verder dan het creeren van eigen achtergrond ver louter leer en leesplezier zoals we met de vertellen en tellen en schrijven over je mobiele leesplek beogen omdat er bewust schrijven over je eigen ervaringen kan wordt ingezet op het verrijken van het func eigen ervaringen iedereen en iedereen kan tionele taalgebruik taalvorming is ideaal om kan iedereen en er beter in worden studie van taal enerzijds en leer en leesple iedereen kan er zier anderzijds met elkaar te verbinden beter in worden het team begeleiders van omdat kinderen en volwassenen worden de stichting taalvorming aangesproken op hun eigen ervaringen en helpt basisscholen in het communiceren daarover neder land om hun taalonderwijs te verrij ken ze werken op de scholen met voorbeel dlessen teambijeenkomsten ondersteuning van taalbeleidsgroepen en persoonlijke leer de taalronde krachtcoaching alles op maat en in ant woord op de vragen en het taal beleid van een van de basismethodieken van taalvor de school de uitbreiding van leerkrachtvaar ming is de taalronde met deze aanpak kan digheden en taal competenties is het de leerkracht focussen op taal als communi belangrijkste doel de leerkracht maakt voor catiemiddel en het verhaal de ervaring van het kind tenslotte het verschil het kind centraal stellen dus niet de taal als studieobject wel de taal als instrument om in veel basisscholen in vlaanderen is taal een in contact met anderen te komen staat op aandachtspunt in het begeleidingsproject de eerste plaats van rand taal merken we hoe scholen onder druk van het toenemende aantal kin deren met het nederlands als tweede taal en de tegenvallende toetsresultaten bij deze groep alles in het werk stellen om hun taal onderwijs te verbeteren inhoudelijke lei draad hierbij zijn kort door de bocht de eindtermen en ontwikkelingsdoelen van de overheid waarop de leerplannen van de ver schillende netten zijn gebaseerd samen met de aanpak en filosofie van het centrum voor taal en onderwijs cto de visie en metho dieken van stichting taalvorming sluiten aan bij deze van het cto en bieden extra moge lijkheden 40e jaargang nummer 1 oktober 2010 17 de taalronde is een gespreks of ervarings een taalronde aan de hand kring onder leiding van de leerkracht waarbij van keepvogel noodweer de kinderen afwisselend in groep kleinere deelgroepen tweetallen of individueel ver tellen en luisteren schrijven tekenen en lezen over hun eigen ervaringen naar aanlei ding van een onderwerp dat door de juf of meester is geintroduceerd door de taal ronde te doorlopen en het stellen van con crete vragen wie wat waar wanneer hoe was dat wat zag je wat voelde je wat rook je hoe laat was het wat heb je gedaan krijgt de leerkracht samen met de andere kinderen in de kring een beeld van de foto of film die het kind in zijn hoofd heeft en kan iedereen genieten van onder leiding van hieke van til en mirjam de ervaring of de situatie die het kind wil zaat van stichting taalvorming deden we vertellen het doel is om de kinderen aan een taalronde op volwassen niveau en reflec het vertellen te krijgen over wat ze zelf teerden erop omdat we meer wilden weten beleefd hebben en ze te helpen om dat over hoe de boeken van de mobiele lees steeds beter te doen alle plek konden ingezet worden in de klas koos andere zaken die bij een hieke als uitgangspunt voor het prenten het doel is om de taalronde komen kijken boek keepvogel noodweer tekst en beeld kinderen aan het zijn aan dit doel onderge wouter van reek 3 uit de leesplek met het vertellen te krijgen schikt thema avontuur en uit de kleuterkoffer en over wat ze zelf doorliep met ons de verschillende stappen beleefd hebben en een taalronde heeft een die je als leerkracht kunt ze te helpen om vaste basisstructuur waar doen om met de kinderen dat steeds beter te bij verschillende werkvor herinneringen op te halen doen belangrijk is dat men worden gebruikt aan wat ze deden zagen er voldoende vooraf een onderwerp kie voelden toen het een afwisseling is om zen samen een kring vormen individueel en keer noodweer was en de aandacht van in duo s werken lijstjes opstellen tekenen heel hard regende we de kinderen te en schrijven wisselen elkaar af bij de beschrijven die stappen houden afsluiting is er een resultaat de inbreng van ze kunnen anders geor de kinderen wordt tentoongesteld en of in dend worden naargelang een map verzameld het is leuk voor de kin het onderwerp en de deren om het resultaat van hun inspanning dynamiek die je wilt creeren met de kinde te zien ren in de kring van norden 2000 belang rijk is dat er voldoende afwisseling is om de aandacht van de kinderen te houden het werken met korte opdrachten die telkens op elkaar verder bouwen in een gelukkig tempo ontspannen maar met voldoende vaart zijn hiervoor een effectieve strategie oktober 2010 nummer 1 40e jaargang 18 duur hieke stelt ons het prentenboek keepvogel noodweer voor ze toont ons de prenten en hieke rekent op 75 a 90 minuten voor een vertelt leest erbij voor ze houdt goed oog taalronde zodat de leerkracht ontspannen contact zit zoals wij op een stoel op gelijke en gericht met de kinderen aan de slag kan ooghoogte keepvogel heeft net als wij in gaan en kan toewerken naar een tastbaar de kring een verschrikkelijk avontuur in de resultaat in de vorm van een tekening een regen meegemaakt samen met zijn vriendje korte tekst of beide tungsten maar het is goed afgelopen dankzij hun dapperheid vriendschap en inzet drinken ze aan het eind van het ver verloop haal samen thee terwijl het buiten stormt een kring maken een kringgesprek voeren lijstjes opstellen individueel plenum we komen op dreef hieke vraagt ons om naar aanleiding van het prentenboek een schrijflijstje te maken over plekken waar voerde hieke een kort gesprek met de we waren toen het heel erg regende we groep over een keer dat het regende ontvangen een strookje om ons lijstje te ze vertelt over een plek waar ze was maken en een pen om te schrijven we zijn toen het regende en nodigt ons uit om even stil in onszelf halen herinneringen aan elkaar te vertellen eerst even in boven en schrijven enkele situaties op die stilte nadenken over een situatie nadien we hebben meegemaakt met regen en vertellen enkele collega s hun verhaal noodweer kort noteren is de boodschap hieke vraagt door concreet waar geen uitgebreide verhalen wie niet op dreef gebeurde het wanneer was dat wat geraakt krijgt hiekes hulp had je aan wat maakte je mee wie was erbij wat voelde je zien jullie het tweetalgesprekken voor je als in een film nadien voorle we kiezen een situatie uit ons lijstje om zen over uit te wisselen met onze buur aan deze keer is er geen extra aandacht de linkerkant de een vertelt terwijl de naar het vormen van de kring gegaan ander actief luistert geen waarom de leerkracht kan echter de samenstel vragen houd het concreet zegt hieke ling van de kring steeds veranderen het gaat om het beeld zoom in op je door middel van criteria die elke keer plek anders zijn zodat niemand zelf de keuze we houden de tweetalgesprekken een hoeft te maken wie zijn buur zal zijn en voudig en gestructureerd elke deelne niet steeds dezelfde kinderen naast mer kiest een situatie uit het lijstje en elkaar zitten dat is met name van vertelt ze aan de persoon naast hem belang als er tweetalgesprekken wor haar hieke is onze gespreksleider ze den gehouden geeft aan wanneer het tijd is om te wis selen zodat we allebei over onze eigen extra input aan de hand van een prenten ervaring kunnen vertellen het is niet boek plenum erg als het verhaal nog niet af is de de kachel is uit het brandhout is op en het bedoeling is dat we vertellen en daar regent keihard keepvogel heeft geen zin beter in worden en niet om een com om met dit weer hout te gaan sprokkelen pleet afgewerkt stuk te presenteren 40e jaargang nummer 1 oktober 2010 19 tweetalgesprekken zijn een belangrijke stap elke deelnemer noteert zijn verhaal dat voor kinderen met een taalachterstand in het tweetalgesprek aan bod kwam omdat ze op een veilige manier in interactie en tekent erbij ongeacht of hij hiervoor met elkaar gaan en taalproductie kunnen talent heeft of niet het gaat niet om leveren een kunstwerk van hoge artistieke waarde het gaat erom ons al tekenend taaltekenen tekenen en schrijven indivi dueel uit te drukken de geschreven en gete we krijgen elk een tekenplankje een kende verhalen worden nadien gebun stift en een blad met twee kaders een deld als het resultaat van onze taalronde groot en een klein om in te tekenen en in de boekenhoek tentoongesteld het grote om de situatie te tekenen en het kleine voor een detail bijschrijfgesprekken bij een bijschrijfgesprek is het belangrijk voor kleuters en kinderen van het eer dat de leerkracht het verhaal alert ste leerjaar kan er bij de vierde stap met beluistert gaandeweg het verhaal bijschrijfgesprekken worden gewerkt opnieuw reconstrueert en voorstellen de kleuter maakt een tekening de juf doet aan het kind hoe je het zou kun meester of gok leerkracht gaat indivi nen opschrijven het kind bepaalt of de dueel een gesprek aan met het kind formulering oke is voor de leerkracht ze over de tekening en schrijft in samen daadwerkelijk bij de tekening schrijft spraak met het kind zijn haar verhaal op oktober 2010 nummer 1 40e jaargang 20 voorleesronde voorlezen in een voorlees mentaar geleverd zo onstaat een ket ketting plenum ting van verhalen in een intieme sfeer hoe werkt een voorleesketting iemand iedereen wordt uitgenodigd om mee te leest zijn verhaal voor wie een moge doen en kan aan bod komen niemand lijke link heeft met het verhaal gaat op is verplicht zijn beurt verder met zijn eigen verhaal alle tekeningen en teksten worden ach voor te lezen als iemand geen link kan teraf in een map verzameld die krijgt maken met het beluisterde verhaal een centraal plekje in de leeshoek waar wordt iemand nieuw gevraagd om zijn iedereen ze kan inkijken we zijn trots verhaal te brengen verder is er geen op het resultaat van onze inzet de start onderbreking en wordt er geen com van een boek 40e jaargang nummer 1 oktober 2010 21 het onderwerp van een je kunt een onderwerp groter of kleiner taalronde maken al naargelang de situatie in de kring vereist zie van norden 2004 je kunt het bij taalontwikkeling is de concrete ervaring verrijken met nieuwe input door een nieuwe waarbij je direct een beeld hebt om over te werkvorm te introduceren praten essentieel ze vormt de basis voor of een boek prent of een de thema s uit een kind om zich te ontwikkelen en de leer voorwerp in te brengen het taalboek zijn kracht kan erop doorvragen in het creatieve in de taalronde van keep soms te abstract proces van een fantasieoefening is doorvra vogel noodweer sloot het om nauw bij de gen veel moeilijker omdat de herkenbaar onderwerp aan bij een per soonlijke heid beperkt is hoe concreter de vragen die prentenboek bij het kie beleving van de leerkracht aan het kind stelt hoe makke zen van een prenten kinderen aan lijker het is om het verhaal naar boven te boek is het belangrijk om te sluiten krijgen vertel toon een voorwerp obser iets te kiezen waarvan je veer wat respons oplevert en wees ervan als leerkracht weet dat bewust dat een kind eerst receptief taal ver het gekend is en je dus niet teveel moet werft en pas later actief en productief inzetten op het begrijpen van het verhaal je mag dus gerust een boek kiezen dat al eer de thema s uit het taalboek zijn soms te der aan bod is gekomen abstract om nauw bij de persoonlijke bele ving van kinderen aan te sluiten ze inspire met stichting taalvorming brainstormden ren de kinderen niet en ontlokken bij hen we op het formuleren van een onderwerp geen eigen taal omdat we ons tot doel aan de hand van het thema feesten dit stellen om taal bij de kinderen te stimuleren brainstormingsproces doorloopt de leer zoeken we naar een onderwerp dat aansluit kracht ter voorbereiding van de taalronde in bij hun concrete ervaring en voldoende her de klas het is heel leuk om samen met col kenbaar is voor alle kinderen in de groep lega s te doen zoals o wat je ziet op weg van huis naar lijstje individueel school schrijf enkele ervaringen met of herinnerin o dingen die gebeuren bij de voordeur gen aan feesten in een lijstje o hoe je dingen vast of dicht maakt kerstfeest een trouwfeest van een tante o wat je tegen of in de regen doet in de een verjaardag de kermis taalronde met keepvogel noodweer o enz selectie individueel kies een feest uit en selecteer er een moment een concreet onderwerp biedt de mogelijk uit dat kinderen herkennen heid aan de leerkracht om vragen te stellen het trouwfeest vooraf voor de spiegel wat en door te vragen dichtbij de zintuiglijke zal ik aan doen wie gaat mee hoe laat ervaring van het kind en in contact met hem begint het feest wanneer wil ik er zijn bij haar waar de taalvaardigheid soms nog niet wie zal ik aan tafel zitten groot genoeg is kunnen non verbale werk vormen worden ingezet zoals tekenen oktober 2010 nummer 1 40e jaargang 22 naar een onderwerp in plenum delen met associeren en doet een beroep op de emo elkaar ties associaties en persoonlijke beleving van zoom in op een onderwerp dat voor alle kin de kinderen en de leerkracht de interactie is deren herkenbaar is wij merkten dat het gericht op de verrijking van het vertellen gemakkelijker was herkenbaarder bij elkaar door de kinderen en op het stimuleren van om naar een moment te vragen dan naar hun taalvermogen en daarom gebouwd op een voorwerp verbindende communicatie 4 en sociale vaar het moment dat je mee moet naar een feest digheden de relatie tussen de leerkracht en en je wil niet het moment precies vlak voor het kind wordt gekenmerkt door onvoor het feest begint wat gebeurt er welke kle waardelijk respect de elementaire regels ren draag je voor het feest het moment dat van constructieve communicatie worden tel je wachtte bij het open maken van de kens opnieuw in elke taalronde ingebracht cadeautjes het moment vlak voor het des sert wat zou het zijn heb je het al meege verbindende communicatie zit in kleine din maakt dat er iets misging op een feest hoe gen die de leerkracht direct kan doen zoals verliep dat moment wat gebeurde er en op ooghoogte communiceren nabijheid wat deed je toen zoeken naast het kind plaats nemen de boodschap van het kind in eigen woorden reflectie teruggeven zodat het kan aangeven of je check hoe de zoektocht naar het onderwerp hem haar goed hebt begrepen contact hou tot nu toe is gegaan toets met je collega s den de leerkracht toont in het eigen of het voldoende herkenbaar is voor ieder gedrag dat hij zij het kind erkent en waar een vertrek van je doel kinderen aanmoe deert door bijvoorbeeld te glimlachen een digen om aan elkaar te vertellen en hierin belangstellende houding aan te nemen naar beter te worden onderzoek wat het onder voren te leunen oogcontact te houden te werp oproept en of het haalbaar is voor de knikken nergens spreekt hij zij een oordeel groep uit over de persoon van het kind het was leuk om te zien hoe hieke en mir jam die principes toepasten en te ervaren de kracht van verbindende hoe hierdoor de interactie in de groep van communicatie collega s werd bevorderd een taalronde is eigenlijk geen traditionele dank aan hieke van til en mirjam zaat van les te noemen hij kan de werking rond een stichting taalvorming voor hun expertise en leesplek op school ondersteunen en vormt inspiratie dank aan alle collega s van het een opstap naar de taalmethode hij begint rand taal begeleidingsteam voor de intense met het pure plezier van ervaringen uitwis samenwerking selen je verbeelding gebruiken nadenken hilde vandormael h vandormael gmail com 40e jaargang nummer 1 oktober 2010 23 noten 1 in het kader van de beleidsverklaring van de vlaamse regering van 18 mei 2005 werden door de overheid financiele middelen ter beschikking gesteld voor een kwaliteitsversterking door taalstimulering in de vlaamse rand het samenwer kingsverband van de pedagogische begeleidingsdiensten van go ovsg pov en vsko snpb vzw heeft daartoe het begeleidingsproject meer kansen door betere taalvaardigheid ontwikkeld voor de basisscholen in de rand en taal grensgemeenten en gemeenten uit de brede rand rond brussel het project is van start gegaan in het schooljaar 2006 2007 de tweedelijnsondersteuning gebeurt door een team van 20 begeleiders verbonden aan hun eigen pedagogi sche begeleidingsdiensten met een netoverschrijdende projectcoordinatie meer dan 125 scholen en 30 vestigingsplaatsen kunnen een beroep doen op het bege leidingsteam en worden ondersteund bij het door hen gekozen begeleidingstra ject 2 stichting taalvorming is een nederlandse begeleidingsdienst die inzet op taal vaardigheid zij komt voort uit de taaldrukwerkplaats amsterdam die opgericht werd in de jaren 70 stichting taalvorming is erg bekwaam in het verbinden van taalstimulering met kunst en cultuureducatie taalvorming nl 3 meer weten over keepvogel keepvogel nl en leesplein nl 4 verbindende communicatie is gebaseerd op het concept non violent communi cation van marshall b rosenberg humanmatters eu nl verbindende communicatie 13 htm bibliografie van norden s 2000 dingen in de kring amsterdam swp van norden s 2004 taal leren op eigen kracht taalverwerving op school met behulp van de werkwijze van taalvorming assen van gorcum oktober 2010 nummer 1 40e jaargang