Hoe verder? Over vernieuwing van de eindexamenprogramma’s havo/vwo

xander noe hoe verder over vernieuwing van de eindexamens eindexamenprogramma s havo vwo de werkgroep over de vernieuwing van de eindexamens werd geleid door hans goosen namens de von lid van de commissie vernieuwing eindexamenpro gramma s nederlandse taal en letterkunde vwo en havo xander noe doet verslag voorgeschiedenis wa aro m er t w ee le d en va n leven d e ta l e n ve r tegenwoordigd zijn de m inister heeft het voornemen om de eind examenpro g ramma s n ederlandse taal en let ter k unde voor het h avo en het vw o te h erzien de onderwe rpen d aartoe hee ft hij een comm issie in gesteld d ie voor 1 januari 1990 twee concept eind sco behoeftenonderzoek ex amen pro g ramma s m oet sa m enstellen d e vijf on derwerpen pa sseerde n de revue aa n d e co m missie is als vol g t sameng estel d hand van een aantal geko p ieerd e artikelen o n d er het voorzittersc ha p van a b raet heb konden de deelnemers zich inlezen en werden ben zittin g t h endrix am b telijk secretaris meningen geinventariseerd als eerste onder w erk z aam bij he t cito h h uishof vulon wer p w erd het sc o behoeftenond er zoek h goosen von i den boer den ouden le besproken de sco heeft een vragenlijst ver v e n d e talen k van v el ze n leven d e talen s p reid ond er een aa ntal c ateg o rieen be l a n g sinds eind november 1988 is de commissie hebben den als a b iturienten d ocente n werk ge actief m ede op basis van een behoeftenon vers er is g eprobeerd d e ideeen b o ven tafel te derzoek uit g evoerd d oor d e s co gaat d e krijgen over de b ehoefte d ie de ond ervraag commissie d e einde x amen p rogamma s b ekij d en heb b en wat b etre ft t aalvaardi g he d en m et ken h et li g t i n de bedoelin g om het conce p t n am e de m a atscha ppelij ke o ntwi kke lin g st aa t einde x amenpr og ra mma te toets e n aan he t cent r aal de p e r s oo nlij ke ontw i kke lin g a ls veld het hoe en wa n neer is no g niet duidelij k d oelstellin g b innen moede rtaalond erw ijs is uit er w erd tijdens d e wer kg roe p opgemer kt d at d e vra g enlijst verdw enen h et betreft hier dus d e samenstellin g van de commissie ongelu k ki g met name e e n on d erzoek na a r functionele is zo kan men z ich bijvoorbeeld afvragen taalvaar d i g he den 176 moer 1989 14 p 176 179 i n de werkg r oep werd op de vraag wat de den aangeboden d e leerlingen leren op allerlei w aarde is van de onderzoeksresultaten en in m aniere n inf ormatie t e ver zam el en w aa r do or hoeverre de commissie zich daardoor moet la ze te g elij ke rtij d k ennis make n m et f uncti o n e l e ten leiden dan ook eensluidend geantwoord taalvaardigheden het argument dat gericht d at het een eenzijdig on d erz oe k is h et be k ij kt schrijven veel meer tijd kost spreekt sluis te slechts de g e bie den vervol gs tud ie w erk en ge n dat is hem o p een aa nta l sc ho len geb l e b urg ersch ap maa r o p d e ze gebieden moete n k en h et exa men s l ui t b e te r aan b ij h et voo raf de antwoorden dan ook serieus genomen wor g a a nde on d erwi j s en ook d e functionalit ei t is de n h et onder zoe k laat ve el on be noe md het grot er schoolvak n ederlands behelst meer onderde het merendeel van de deelnemers bleek in len r es t no g d e vraa g hoe binden d d e resulta principe een voorkeur te hebben voor gericht t en w orden schrijven m aar ee n bezw a a r blijf t toch voor hierop volgde de vraag waardoor de deelne velen de tijdnood er werd gew ezen op de mo mers aan d e wer kg roe p z ic h dan w il d en laten ge lij k hei d om b ei de benaderin g en het f unc leiden bij de vaststelling van de examens tioneel en het gericht sc hrijven te combine goosen o pper d e een aantal mog elijk heden ren zoals d at al is neergelegd in de eindexa 1 aansluiten b ij wat vanuit d e ma a tschappij m en nota w enselij k g eacht w or d t verg elij k d e sco s amenvatten d h et verp licht s t ellen v a n ge benadering richt s chrijven in het cen tra al examen of het 2 aansluiten bij de gemiddelde lespraktijk de s choolonder zoek gaat t e v e r de trad it i o nel e g root s te g emen e deler stalop d rac h t m o et vooralsnog o mg ebo ge n 3 onderwijzen en toetsen wat niet buiten de worden naar schrijven op feiten bijvoorbeeld school b erei kt k an w ord en niet meer on m eerd ere a op drachten der w ijzen d an nod ig is op de vraag of er gestreefd moet w orden naar 4 o pn emen wat to ets b aar is intersu bj e cti ef e en meer u n if orm e m anier v a n beoor d elen bij objectief het centra a l exa men wer d de vr aag o pgewor 5 opnemen wat onderwijsbaar is didactisch pen of je moet praten over normen als het lestijd opstel zelf te r d iscussie s ta at zo lan g het ech 6 a ansluiten bij w at vanuit jou w va k opvatting ter als e x amenon d e rdeel opg evoerd w or d t wenselij k of van b elan g is moet er een tweede correctie zijn en natuur d e nu mm ers 3 4 en 5 functioneren als ran d lij k een beoorde lin g scriteriu m met n am e v oor voorwaarden een combinatie van 1 2 en 6 is de b opgave er is geen behoefte aan binden nastrevens w aardi g de voorschriften wel aan ondersteunende voorstellen het opstel luister en spreekva a rdighei d aa n de hand van het arti k el van kees s luis 1988 w erd d e d iscussie ron d he t opstel op b r a et e a 1988 en van sat ers 198 7 d ien g est art kort sa m en g ev a t p oneert sluis vier de n als uit g an g s p unt voor de d iscussie o ver bezw aren tegen functio n eel schrijven h et dit onderwe rp braet presen teert in z ijn arti kel kost veel tij d om leerling en de verschillende de s ta n d van zake n in het on derwi js van mo n c o nve nties te leren functioneel sch r ijven slui t deling e t aalv aard i g heden hoewel luiste r en o p d it m oment niet a an b ij d e on de r w ijs p rak spre ekva a r d i g heid offici e el v e r p lich t zijn w or tij k in de on d erbou w t wee be l a ng rij ke as p ec d e n z e nau we lij k s on derweze n en getoet st ten van schrijfonderwijs vallen buiten de boot v an saters beschrijft d e st a nd van z ak en op te w ete n het m a teriaal v e r za m elen e n h et ver zijn schoo l wa ar d isc u ssi eva ard ig hed en in h e t w erken van nieuwe ideeen of informatie de schoolon de r zoek z ij n o pgen omen e r wor dt beoorde lings no r me n lie te n a l thans in 198 7 te o ver h et a lge mee n w eini g aan dacht besteed wensen over ze wa ren we ini g inz ichtelij k voor aan deze vaardigheden d e vraag is of ze daar z ow el leerlin g als d ocen t d aarentege n ziet om ui t h et ex amen n e de rland s m oeten sluis d e v ol g end e voordelen bij g ericht s chrij v erdwijn e n ven h et is e e n vorm va n thema tisch schrijven wel ke mog elij khed e n b ie d t d an he t o p ne m en die leerlingen al vanaf de eerste k las kan wor van sp ree k e n luiste rva ard igheid in e en zgn 177 handelingsgedeelte m odulerin g daarbij worden de vaardigheden toegepast zonder dat dit becijferd wordt wat een garan het laatste onderwerp werd slechts aangestipt tie m oet bie d e n voor aand acht voor d eze on in verband met tijdnood door de meeste deel derdelen de rol van de inspectie wordt dan nemers werd het begrip modulering negatief a an m erk elij k b elan g rij k er ontvangen het belangrijkste argument was erg lan g w er d hier n i e t ov e r ge sp ro ke n dat het leidt tot deelvaardigheden hierbij belang rijker is h et luister e n s p ree k va a r d i g moet worden opgemerkt dat modulering niet hei d son d e rw ijs te hand haven in het cent raal synoniem gesteld kan worden met thematisch examen het g ee ft op d eze manier een si g naal of projectmatig werken naar docenten dat luisteren en s p reken belang rijk is de commissie moet zich dan oo k niet neerleg conclusi e gen bij de resultaten van de enquete b ij het praten o v e r vernieu w ing valt h et mij steeds op dat dit ontevredenheid oproept met de samenva tti ng d e huidi g e ga ng van zake n de onvo lkomenhe d e n van h et huidi ge eindex amenpro g ra m ma is d e sam e nvatting we l of gee n z innig e op k o men schrijnen d naar voren de com m issie dracht m oet zij in de h ui d i ge vor m geh a nd moet hiero p een ant woord vin de n u i t het be haaf d blijven of juist niet w el ke p ro b lemen hoeftenon derz oe k v a n d e sc o en de l a n d elij ke zijn er met het beoordelingsschema kortom toetsing van haar concept m oeten zij ui t ein d e w at moet er met d e samenvatting g e b euren lijk twee eindexamenprogramma s destilleren er is in de loop van de tijd al een aantal voor het staat bij voorbaat vast dat niet het hele stellen gelanceerd hend rix 1 98 5 w il de sa veld zich zal kunnen vinden in d e ge p resen menvatting veran deren in een te k stverklari ng teerde voorstellen voor een aantal zal het te met open vra g en naar aanleidin g van een aan ver g aan voo r anderen niet ve r genoeg tal k ortere teksten w aarbij vooral a andacht is m aar ik hoop dat d e com m issie in st aat zal voor de argumentatie analyse b raet 1988 zijn om een p ro g ramma o p te st el len dat de pleit voor een b ekno p te samenvattin g va n een ein d examen p rogra mma s daa dw erk elij k ver betogende te kst in plaats van d e hui d ige uit nieuwt en niet slechts verandert dat zij zich tr e ksels van over weg end bescho u w en d e ervan bewust is dat de eindexameneisen een t eksten rechtstree k se invloed h e bb en op de d a g elijkse n aast deze voorstellen zouden ook combina on derw ijs p ra ktijk ties ervan mo g elijk k unnen zijn ook an d ere d e g evaren d ie er op dit moment schuilen zijn soorten teks ten z ouden d a arin b etro kken k un mijns inziens dat de commissie zich te veel nen worden de deelnemers aan de conferen laat leiden doo r de on d er zoeksr e sultate n van tie voelden da ar wel voor de sc o zoals hierboven al werd vermel d be ee n aan w ezi ge on d er wijsins p ecteur mel d de licht en zij slechts een kant van d e zaak p er dat de moeilijkheden niet zozeer de samenvat soonsontwi kkeling culturele b ag ag e e d horen ting zelf betreffen maar voornamelijk d e cor w el d egelijk in een middelbare o p leidin g thuis rectievoorschriften de deelnemers sloten z ich d e da g elijks e les p r a ktij k wijs t zonder meer uit d a a rb ij aan het hui d i g e mod el is n iet zinvol da t het mere n d e e l van de d oc e nte n weini g de b eno d i gd e tactie k is in t wee lesse n t e aandacht be ste edt a an luister en s p reek vaar leren d i g heidsonder wijs maar d at wil nog ni e t ze g omdat de meeste docenten zich vooral richten g en dat het niet w enselij k is om er aan d acht t eg en d e beoordelin g scriteria is het belangrij k aan te besteden d atzel f de geldt voor g ericht dat de commissie zich b ezig houdt met de schrijven de les p raktijk moet worden aan ge achterliggende gedachten past aan wa t men met h et o nderw ijs w il b erei k en en niet omg ekeerd in ie d er g eval is duidelijk gew ord en dat er g oed over na m oet w ord en g e d acht e en werkg roep van drie uur is veel te k ort het is belang rij k da t de vo n een vinge r aan de pol s 178 houdt de nieuwe eindexamenprogramma s gaa n de on de r wijs pra ktijk v a n de k o m en d e ja re n bepa len h et lij kt mij ono n t b eerlij k d at d e vertegen woord iger van d e von zich g esteun d voel t d oor een resonansg roep zo n k ans om vernieu w ing van het moe d ertaalonderw ijs ge stalte te ge ven m oete n we niet voor b ij la te n ga an leerkrachten die in deze problematiek geinte resseerd zijn worden verzocht contact te leg gen met hans goosen frankische driehoek 31 5052 bm goirle 013 347708 literatuur brast a van het ei ndexamenuitt reksel naar een sa menva tt ing van het betoog i n levende talen nr 427 1988 p 8 1 4 brast a e a de mondelinge taalvaard igheid nader bekeken toets i ng en onde r w ij s in levende talen nr 434 1988 p 508 51 1 hendri x t samenvatting beoordeeld tekstbegrip nederlands op cse van vwo in levende talen nr 405 1985 p 557 56 3 saters j van zel fbedien i ng i n z i er i kzee in moer 1987 5 6 p 56 68 sluis k is functionee l schr ijven het n i euwe exa menheil in moer 1988 1 p 2 7 179