Publicatie datum: 1973-01-01
Auteur: Joost van Roon
Collectie: 04
Volume: 04
Nummer: 4
Pagina’s: 117-122
Documenten
hoogste doel is leesplezier maar we streven wel naar nivo hoe redt de bibliotheek zich daaruit joost van roo n kinderen vinden boeken spannend maar waarom en wanneer dat is echte goeie lektuur voor de jeugd zegt een volwassenen maar wat brengt hem er toe om dat te beweren ofwel waar ligt zijn kriterium nog wat abstrakter geformuleerd zou je kunnen vragen wat maakt een boek voor kinderen tot kinderliteratuur maar we zetten het laatste woord maar snel tussen haakjes omdat we bang zijn al te normerend over te komen de redaktie overwoog laten we dit soort vragen voorleggen aan de mensen die in hun dagelijkse praktijk met de gewetensproblemen zitten het bibliotheekwezen we vonden daartoe een drietal bereid in een mooie naar historische tijden geurende kamer van de haarlemse provinciale bib li otheek hebben we een uitvoerig gesprek gevoerd met marie anne hulshoff hoofd van de sociaal kulturele dienst van de provinciale biblio theek te haarlem katy de jongh bib li othekaresse in edam heldien dunlop jeugdbibliothekaresse in castricum wij dat waren martin bartling onderwijzer van een amsterdamse lagere school en hoofdbestuurder van de von e n joost van roon leraar aan de sociale akademie de jelburg vanuit de redaktie afgevaar digd mede om het verslag van dit rondetafelgesprek te schrijven hetgeen bij dezen gebeurt we hebben veel overhoop gehaald we zijn koppig blijven zoeken naar die kriteria voor het goede kinderboek en in de duisternis die daaromheen hangt kwamen we velerlei andere facetten op het spoor zoals het aanschafbeleid merkwaardige verschijnselen in de uitleenpraktijk en vooral reeksen pogingen van de bib liotheekwereld zelf om orga nisaties of groepen uit de bevolking over de drempel binnen te krijgen verstarde imago s van het grote publi ek te doorbreken op aktualiteiten in te springen wi e maakt dat ui t dus ja daar zitten we dan met het probleem wie maakt eigenlijk uit wat op dit terrein het beste is welke elementen maken de tekst zogeheten literair wat wil je als bib li otheekmedewerkster het li efst aanbevelen en is dat aanbevelen niet altijd een dikte re n van bovenaf aangezien nog bitter weinig onderzoek in deze richting is gedaan en het zal ook niet meevallen research te plegen bij jonge jeugd blijft t tasten naar antwoorden een paar maatstaven rollen spontaan over tafel het boek moet all ereerst spannend zijn zo tekenen katy en heldien op uit de kindermond en je moet je met de hoofdpersoon kunnen vereenzelvigen gezel li g wordt vaak genoemd en het verhaal moet spelen in een duidelijk herkenbare werkelijkheid vaak ook vriendinnetjesboeken die zijn in 117 trek maar zo opperen wij die typische meisjesromans zijn die niet wat achterhaald voor een deel blijkbaar wel want vertellen heldien en katy wat vroeger marjolijntje was wordt nu niet meer gevraagd waarschijnlijk omdat ze geen kattekwaad uithaalt ze is te zoetig kinderen van vandaag mogen immers tot op zekere hoogte stout zijn maar het valt lang niet mee om eenvoudige konklusies te trekken er zitten immers nog zoveel faktoren bij afgezien van de leeftijd hangt heel veel af van het milieu van afkomst van begeleiding door de school van mondreklame onderling als op school is verteld rondom een bepaald boek of als er uit wordt voorgelezen en bij verteld door de juffrouw van de bibli otheek of als een televisieserie t goed doet dan komen boeken in trek en worden ze veel gevraagd deze invloeden van buitenaf maken het erg moeilijk om aan te wijzen wat nu uitgere kend des kinds is prikken in de griffel s we verdenken de leerkrachten ervan aldus heldien dat ze bij hun keuze prikken uit de lijsten van de griffels miep diekman annie schmidt jan terlouw mevr v d loeff basenau tonke dragt altijd prijs hoewel tonke dragt met o a haar befaamde brief voor de koning blijkt in edam en castricum in de kast te blijven staan de oorzaak is waarschijnlijk dat dit boek ter plaatse nog niet de aandacht heeft getrokken want als de school over een uitgave praat is dat meestal een direkte aanbeveling je hebt daarnaast de uitgesproken klassieken tot en met dik trom en pietje bell van li terair gesproken de kameleon serie is iets onsterfelijks getuigen onze drie ge sprekspartners unaniem aan de andere kant haalt het onderwijs merkwaardige streken uit met jonge mensen de bibliothekaressen komen met het onwaarschijnlijke voorbeeld dat inas ers inrich tingsassistenten in opleiding van hun huishoudschool de opdracht krijgen om metable tica van prof v d berg aan te vragen en er notabene nog een uittreksel uit te maken ook waar gebeurd of juf ik moet het stenen bruidsbed van harry mu lisch lezen van school maar ik breng t maar terug snap er niets van zou je zoiets dan toch maar wel uitreiken vragen wij ja eigenlijk wel je bent dienstverlenend de mode eist dat je als 14 jarige jan wolkers uit de bib li otheek haalt en dan probeer je ze net zo lang om te praten tot ze met antoon coolen beginnen maar daar trappen ze niet altijd in martin komt met de treurige illustratie van een aanb e ve li ng voor ivio kursisten dat zij betje wolff en aagje deken zullen lezen plus de camera obscura nog een kurieus feit claudia van grashoff was in de lijst van het bureau boek en jeugd aangeduid met een d o odskop levensgevaarlijk terwijl de lezertje s t pra chtig vinden daar komen namelijk vreselijke typ e tjes in voor en er wordt een keer in gevloekt z u i ve rd e r d an v ro ege r de indruk overheerst dat de pedagoochelende en beoordelende volwassene vandaag wel zuiverder voor kinderen kiest dan vroeger de zoon van de woordbouwer kreeg inder tijd een griffel maar geen kind raakte t aan er wordt nu beter gekeken naar de eigen belevingswereld van het kind en toch waar blijf je dan nog wat houdt di e 118 belevingswereld in er zijn verschillen per kind en per milieu door enque te ringen is wel vast komen te staan dat bv leer lingen van het lager beroepsonderwijs maar zij niet alleen gek zijn van stripverhalen maar strips zijn tijden lang buiten de bib li othe ken gehouden ma ri e anne laat een enqu ete resultaat zien uit een noordhollandse groep van lbo en mavo leerlingen de interessen li ggen in afnemende belangrijkheid zo verdeeld 1 lief desromans dokterromans 2 avonturen detektives 3 beeldromans 4 hedendaagse nederlandse auteurs als wolkers en van het reve 5 streekromans 6 wetenschappe lijk 7 h obb y boeken martin beleeft nog steeds een tegenstrijdigheid aan de ene kant belijden we ga uit van de leefwereld van het kind aan de andere leg je je grote poot er weer op om invloed uit te oefenen op de keuze het hoogste doel is in de school motiveren tot leesplezier maar op het exam e nlijstje moeten dan toch maar de boeken van nivo prijken en dan is couperus objektief altijd beter wat heeft dit alles voor gevolgen voor het aanschafbeleid van bib li otheken heldien je gaat af op de smaak van de kinderen die komen je ziet wat veel wordt uitgeleend en gevraagd je haalt wel meer in huis lektuur die je goed vindt in de hoop dat er vraag naar komt je hebt dat in huis voor t geval er naar gevraagd wordt en je vraagt de bezoekers soms als t rustig is probeer dit eens en vertel me dan hoe je t vond dat kan alleen in kleinere overzichtelijke bibli otheken niet in die grote stempel fabrieken aansluiten b ij behoefte n veel hangt dus af van de persoon van degene die de aanschaf verzorgt en de kinderen die vaak komen maken voor een deel de dienst uit dat kan dan een overheersende groep vwo ers zijn inderdaad zo bevestigen de bibliothekaressen we sluiten sterk aan bij gebleken behoeften maar we proberen tegelijk ook via omwegen ons doel te bereiken door te praten met de kinderen door voorleesuren in de bib liotheken of voorlich ti ng op de scholen door ouders attent te maken op wat beschikbaar is of als een auteur zelf komt vertellen kinderen vinden dat geweldig dan kun je boeken uit de kast halen die anders niet zo vanzelfsprekend in de running zijn reaktie van martin dat pleit dan wel voor een gerichte opleiding in de pedagogische akademies dit wordt door een ieder van ons beaamd maar wat komt er terecht van het sinds een paar jaar verp li chte vak kinderliteratuur in de p a s de bedoe li ng zou toch moeten zijn denkt heldien dat studenten deze boeken zo gaan lezen ook een beetje vanuit de kinderen dat zij zelf later die promotion lessen kunnen gaan geven zodat ze duidelijk kunnen maken dat er in bepaalde boeken meer zit dan in die stomme detektive en vriendinnetjesverhaaltjes niet dat iedereen tonke dragt mooi moet gaan vinden maar ze moeten er wel van horen en daarbij geholpen worden het vak lijkt op de akademies een nogal ongrijpbare zaak te zijn niet goed voorbereid en nog steeds met een magere vulling ook weer die vaagheid men komt naar de bibliotheken met een rijtje titels vastgesteld door de docent wij moeten sprookjes lezen men komt echter niet met gerichte vragen aan wormcruyt met suycker heb je toch echt niet voldoende 119 nieuw aktie belei d aanschafbeleid en beinvloeding van leesgewoonten het blijft dus althans voor een deel natte vinger werk toch zijn er veel tekenen die nieuw licht lijken te brengen in de hier beschreven duisternis veelbelovende pogingen en plannen tot marktbeinvloe ding waardoor een veel breder publiek bereikt wordt en in kontakt gebracht met de bestaande bibliotheek voorraden met name op het gebied van dokumentatie en alge mene informatie maar dat zal zijn reperkussies wel krijgen op de roman afdelingen ma ri e anne hulshoff doet daar uitvoerig verslag van vanuit haar sociaal kulturele dienst tot nu toe de enige in het land aansluitend aan de opmerking de kinderen die komen bepalen dus in feite het aankoopbeleid valt zij in ja maar als je ook wilt zorgen voor de mensen die niet komen dan moet je in overleg gaan met de organisaties die met deze mensen werken daar zijn dan natuurlijk allereerst de kleuter en basis scholen verder de vakbeweging de kerken het bejaardenwerk enzovoort s dan zoek je kontakten je vraagt hoe kunnen we jullie ondersteunen de bibliotheken hebben zich altijd wel te passief en afwachtend opgesteld het be hoort ech ter tot onze eigenlijke taak om ons zelf kenbaar te maken mensen over de drempel te helpen door zelf aktief op te treden ik wil dan ook liever spreken van verandering van taakopvatting dan van funktieverandering mijn grief is dat je je er zozeer voor moet inzetten om vormingswerk en opbouwwerk bijvoorbeeld tot een eerste daad van samenwerking te brengen terwijl t zo in hun werk verankerd zit zij waren bang dat wij processen wilden overnemen onze plannen werden aanvankelijk volkomen afgewezen bij voorbaat negatief bekeken er waren drie jaren voor nodig om dat te doorbreken het gaat nu beter maar het onderwijs is helemaal niet in beweging te krijgen in tegenstel li ng tot bv denemarken en zweden moet je in ons land zo hard werken aan dwarsverbindingen tussen de histo risch gegroeide gescheiden optrekkende organen we moeten het beeld doorbreken van de bib li otheek is er voor kinderen en voor de ouwe dag ma ri e anne geeft dan een reeks voorbeelden van service via een zelf gestarte aktie tentoonstellingen markte n met kinderen een krant maken na een gesprek over journa listiek gaan kinderen zelf in het gebouw van de bib li otheek materiaal zoeken ten behoeve van verhalen en berichten die zij zelfstandig schrijven met tekeningen er bij het geheel wordt op stencil gebracht en fraai gebundeld gaat mee naar huis wordt op de school als leerstof gebruikt kinderen met hun onderwijzers uitnodigen om te komen kijken hoe het bib li otheek systeem nu eigenlijk werkt de bestaande trefwoorden systemen zijn helaas voor jongere kinderen nog steeds ondoorzichtig dit is een normale taak maar het lukt niet altijd om de scholen zo ver te krijgen vaak gaat t zo dat ouders ook enthou siast worden als hun kinderen via school lid werden op de behoeften van vrouwenverenigingen inspelen in oegstgeest werden vijf bestu ren uitgenodigd wij zeiden waar haalt u de informatie vandaan voor uw gespreks thema s we zochten met hen naar een gemeenschappelijk thema het werd hoe maak ik met eenvoudige middelen mijn woning gezel li g we bouwden een tentoon 120 stelli ng met behangstalen gordijnen enz en ook tijdschriften en boeken we nodig den een binnenhuisarchitekt uit en passant een stukje opbouwwerk we hielpen er deze vrouwen mee de drempel over van de bib li otheek hetzelfde gebeurde met de voorbereiding van een toneelbezoek men w il de zich informeren over herman heyer mans we haalden affiches dekors foto s uit het toneelmuseum nodigden de doch ter van heyermans uit de dames kwamen zelf tot aktie we lokten informatie en di s kussie uit een regionale markt opzetten en alle mogelijke instel li ngen uit de welzijnszorg kunstenaars plaatselijke verenigingen de ruilverkave li ngskommissie enz uitnodigen een stand te verzorgen in een emotionele diskussie over hoogbouw en laagbouw reele argumenten in handen geven door een expositie van krantenknipsels maquettes foto s de organisatie van een diskussie avond met deskundigen niet om ons met de dorpspolitiek bezig te houden maar achtergrondinformatie te verschaffen met behulp waa rv an men in de eigen situatie een keuze kan maken ma rie anne je zou dit met aktiegroepen en allerhand soort groeperingen kunnen doen zodat zoveel mogelijk mensen gaan weten waa rv oor je terecht kunt in de bib li o theek en zodat ze niet wegblijven omdat ze er niet van weten als wij te weinig aktief zijn gaan we aan onze doelstelli ng voorbij projekt voor werkende jeug d zij vertelt dan van een groots opgezet thans lopend projekt van samenwerking tussen openbare bib li otheken lager beroepsonderwijs vormingswerk werkende jonge ren op diverse plaatsen in noord holland worden in de loop van de winter vier gespreksavonden en twee dagbijeenkomsten georganiseerd met mensen uit deze drie ri chtingen onze vraag was hoe moeten wij de werkende jongeren aanspreken onze bib li otheken zijn gezel li ge ontmoetingsruimten met veel kleur en li cht koffie en gezelligheid maar het is moeilijk om kontakt met hen te krijgen vormingswerk is onze opdracht niet wij wilden naar de mensen die met hen werken en vragen hoe motiveren jul lie hen welk materiaal gebruiken julli e en zullen wij dit aanschaffen om zo tot een samenspel te komen het projekt wordt begeleid door de anne frankstichting en het kri tisch gespreks ce ntrum te amsterdam de diskussies zijn erg fundamenteel zegt ma rie anne wat willen we met de bib li otheek als werkende jongeren zo sterk geinteresseerd zijn in de 95 cents boekjes van jerry cotton moeten we ze dan niet opnemen in de bib li o th eek sommigen zeggen we komen er niet meer uit want je kunt lezen ook tegenmaken belangrijkste uitgangspunt is leesplezier we laten ze die troep lezen maar wat we wel doen is hen laten vertellen aan elkaar wat ze er mooi aan vinden na tien boekjes kun je zeggen kijk t is eigenlijk allemaal hetzelfde t is gewoon voorspelbaar en van daaruit trachten verder te komen maar ja dit is allemaal nog volop in diskussie er is gewoon geen geschikt geschreven mate ri aal voorhanden en als je zegt ik wil li teratuur die maatschappelijke bewustwording brengt dan kom je terecht bij alte rna tieve uitgeverijen en zo maar wat die op de markt brengen is helemaal voor een e lite 121 men zal toch moeten uitgaan van hun belangstellings s fe er maar dan niet op d e nee r buigende toer een versimpeling van tekst voor arbeider s v e rklaard dit projekt zal hopelijk een effektief s amenspel gaan o pleve ren van g r o eperin ge n di e elkaar nodig hebben en wederzijds van elkaar pr o fiteren missc hien ee n aa ns p o ring voor anderen om het o ok e e ns zo te proberen belangrijke berichte n int e rkom von interkom vraagt iemand die vanaf 1 januari 1974 de administratie wil doen eventueel tegen een redelijke vergoeding 3000 lede n in november werd het drieduizendste li d ingeschreven n atuurlijk zijn alle leden even welkom maar bij de duizendtallen maken we altijd even pas op de plaats het i s h eisma leraar aan een opleidingsschool voor leraress e n kleute ronderwij s meermoer 4 de voor en na informatie van het von kongres 1973 die de plaat s in heeft genomen van meermoer 4 is nu geheel uitverkocht bestuursvergaderingen de eerstvolgende drie bestuursvergaderingen vinden plaats in de s o l aidadreef 7 in utrecht op 8 januari 12 februari en 12 maart van 18 00 22 00 als u interesse hebt om te komen kunt u een agenda aanvragen bij de admini s tratie 122