Horen, zien en dan schrijven

Publicatie datum: 1999-01-01
Collectie: 30
Volume: 30
Nummer: 5
Pagina’s: 290-294

Documenten

recensi e ni e t i e d e r h e t vrij omva n grijke plan in tot a li teit hoeft te l e z e n zie a fb e elding i het pl a n richt zich op de a lfabeti se ring in het nederlands al s tw e ede taal d e auteurs charles kalkhoven v e rstaa n hi e rond e r nie t a ll een h e t verw erve n van sc hrifte lijk e taalv aa rdi gh e den m aar vin horen zien en dan den d a t ook woord e n sc h a tve rw ervin g e n h e t thuis raken in het l e r e n op s chool kern acti v i schrijven teiten binn e n ee n alfabeti se ring s traj e ct dien e n t e zijn e e n de rge lijk uit g angspunt getui g t van ee n go ede binding me t d e pr a ktijk op ee rs t eo p van gschol e n a van dijk m delcour horen zien en dan wie is de echte analfabeet schrijven leerplan nederlands analfabete nieuwkomers in het voortgezet onderwijs d e g roe p an alfa bet e le e rl in ge n i s h et e r oge e n rotterdam partners training innovatie in ho ren zi e n en dan schrijven o nde r sch e iden 1998 isbn 90 75074 83 2 fos d e aut e urs t e n min s t e dri e typ en an a lfa b e t e n de ech te a nal fa b e ten die no c h in hun e i ge n t aal no c h in h e t n ed erla nds kunne n l ez en e n h e t l aa ts t e d ece nnium i s e r vee l ve rbet e rd in s chrij ven e n gee n e nke l e sc hoo l erva rin g h eb d e opv a ng va n nieuwkome rs in he t voort ben ge z e t ond erwij s zo ste ll e n aartj e v a n dijk e n de le erlin gen di e e nige v orm v a n onde rwij s m e rlijn j ac ob s ve rb o nd en aa n op va n gpr oj ec geh a d h e bb e n m aar h et ele m e nta ire l ees e n t e n in rotterd am in een int e rvi ew in he t schrijfpro ces maar h e el minima a l b eh eer se n on d e r wijsb lad van juni 1999 er zijn vaa k de and ersa lfa b e te n zij di e kunn e n l ez en e n gesp ec i a lisee rd e opv a nggro e p en ge vormd e r s chrij ven in een a nd e r sc hrift da n h e t la tijn se zijn d e u gd e lijk e m ethod es v e r sc he nen de d es kundi gh eid op sc h o l en is to egen o m e n e n wann ee r e e n l eerlin g op sc hool wordt in ge d e aa nsluiting op h e t re gul ie r e ond e rwij s i s schr even be paalt d e intak e r do o r mi dd e l va n b et e r ge r egeld h e t r o tte rd a m se ster pro ee n do orv ra agpr oce dur e di e e rg vee l l ijkt op ject he eft ee n l e erplan nt2 voor de ee rste de vraags t ellin g di e l e idt tot d e jui s t e tari e f op va ng o ntwikk eld d at e cht e r te algemeen gro epi nd eling o p h e t b e l as tingaa n gi fte fo rmu bl ee k voor analfab e t e lee rlin ge n daar is nu li e r z o ja ga door n aa r v raag 4 of de een s p ecifi e k l eerpl a n vo or de o p va n g va n leerlin g a nalfa b eet i s e n a ls welk ty p e zij of hij a nalfa b et e nieuwkom e rs a an to egevo eg d t e karakt e ri se re n i s d e b e d oe lin g i s om daarna d e l ee rlin g t e pl aa tse n in een gr oe p men neme waa r he t b es t e o nde r wij s afges te md o p h et profi e l va n d e desb e treffe nd e l ee rlin g gerea ho re n z i en e n d a n schrijven is e en plan ge w or liseerd kan wo rd e n d en dat bol st a at v a n id eee n v o o rs t elle n e n s u gge sti es die d e ingredi e nte n vormen wa ar een aparte opvanggroep m ee sc h o l en hun e i ge n o p van gprogr amma kunnen s am e ns t ell e n d e receptuur laat d e d e a ute urs h o ud e n in v e rs chill e nd e hoofd n o di g e k e uzes en aanpass in ge n aa n d e e i ge n s tukk e n ee n wa rm pl e i do oi v oor aparte situatie op e n all e ch efs de cuis in e op school opvan gg roe p e n v oor an a lfabet e n di e immer s co rdinator e n l erare n n e d erl a nds m e nto ee n s p ec ifiek e o nd e rwij s b ehoeft e hebb e n e e n re n int a ke rs e n dir ec ti e le d e n kunnen met a parte kl as vo or ana lfab et e n i s noodza k e lijk h e t plan in de h and een a an d e e i gen sma ak p 1 2 0 e e n uitgangs punt waarvo or n a tuur aa nge pas t menu op tafe l zette n in he t pla n i s lijk v ee l t e z egge n i s m aa r a l s d e aute urs h e el duid elijk aangegeven welk e p ass age v oor v ervol gen s aan geven dat dit leerplan daaro m welk e va n d e z e l e z e rs vooral r el e v a nt i s zod a t a lle e n i s gesc hr ev en voor an a lfa b e t e n die a p art 290 moer 1999 5 1 0 organisatie van het alfabetiseringstrajec t onderwerp sc h o l en d ie een a na lfabeten 10 3 organisatie 11 8 kl as sta rt en 10 4 in voeri n g va n d e l eersto f l ijn al fabet iseri ng 1 22 sc h o l e n d ie d e leerl ijn a l fab e 1 0 4 invo eri n g va n d e l eerstof l ijn a lfa bet iseri ng 122 tise ring w i ll e n i n voeren do cen t neder l a nd s 1 0 4 in vo erin g v an d e leerstof l ij n a lfabe t iseri ng 12 2 men toren 10 4 invoe ring v a n d e l eerstof l ij n a lfa be t iseri ng 12 2 i nhoude l ij k c oordina tor 10 3 o rga n isatie 11 8 1 0 4 invoering van de l eerstof l ijn alfabetisering 1 22 alge meen coord inator 10 3 o rga n isatie 11 8 1 0 6 verbrede n van h et draagv lak 12 5 intaker 1 0 3 organisatie 11 8 l eerlingbegeleider 10 3 organisatie 11 8 direct ie 10 3 organisatie 118 1 0 4 i nvoering van de leerstofl ijn alfabetisering 1 22 70 6 verbreden van hel draagvlak 12 5 schoo l bestuur 10 3 organisatie 1 1 8 10 6 verbreden van het draagvl ak 1 25 afbeelding i organisatie van het afabetiseringstraject in e en kl as zijn ge organisee rd br e n ge n zij e e n doo rsne e isk ook ee n s m oe t e n gaan bekijk en j a mmerlijk e b e p e rk in g a an blijk e n s h e t w a ar het aa nt al a n a lfa b e t e l ee rlinge n h e t ni e t ond e rzo e k va n car ry van der gu c hte e n toe laa t om id eale g ro e p e rin gsv orm en t e ki e k o rri e va n h e l vert 1 998 komt de ap a rt e z e n h e t i s jamme r d a t d e c on c r et e praktijk an a lfab e ten g ro ep s l ec ht s s pora di sc h voo r op voorstellen i n horen zi en e n dan sc hrijve n zo de sc hol e n die e e rste opvan g verzor g en va n weinig op de z e groep s c holen zijn toegesne de io6 do cent e n van inte rnational e s c hakel den kla ssen i s x di e in 199 8 aan dit onde rzo e k hebb en m eegewe rkt me ldt slecht s 3 proce nt leerstoflijne n uits luitend ni e t ge a lfab e ti seerde le e rlin ge n in de groep t e h e bben analfab e t e n hebben op ho re n zi en en dan sc hrijven presente ert over de m e e s t e scholen een plek ge kregen t e mid zi chtelijke lee rstoflijnen v oor het onderwijs de n van w el ge a lfab e ti see rd e nieuwkom e rs in het n e d e rl a nds als twee d e taal waarmee w at daa r b e n ik h e t m ee e en s nie t ee n me n de inhoud v an h e t pro g ramma in de gew e n s te s ituati e i s maar momenteel w e l een a lfabetisatie gro e p vorm kan gev e n h e t gaat re e l e d e auteurs h e bb en st e un ge had aan om een ord e ning van va a rdigheden e n l e er praktijkerva rin g en op d rie grot e s cholenge middelen ten beho ev e van de mondelinge me e nschapp e n met ruime opvan g voorzienin t aal e n woorde nsc h a t l e z e n sc hrij ve n en h e t ge n missc hien hadden zij d e pra ktijk o p de ingro e i en in alg e mene va a rdigh e d e n die j e 1999 5 moer 291 voorbeeld van een oefening voor het visueel gcheu cn afbee lding a voo rbee ld vair een oefening uit d e voo rfase nodig hebt om te kunnen leren in een sc h eids lijn a a nb re n ge n tu sse n de v o o rfase e n schoolsituatie in de leerstoflijn is een onder de a l fafase d e voorfa se i s n o di g al s voorb e r e i scheid aangebracht naar drie fasen din g op het a an va nk e lijk lees en sc hrijfpro de voorfase van acht weken waarin leerlingen ces de leesvoo rwa a rd en e n d e fijn e m o to riek worden voorbereid op het leren lezen en mo e te n afz o nd e rlijk ge traind w orde n vo or schrijven dat m e t h e t e i ge nlijk e l ez en e n sc hrij ve n de alfafase die tweeentwintig weken duurt b ego nn e n k a n wo rde n zi e afb ee ldin g 2 de waarin het eigenlijke leren lezen en schrijven a ute urs tr e kken ee n p a r a ll el m e t ned erla nds plaatsvindt t a li ge kl e ut ers gev e n aan dat d e z e v e rge lij de vervolgfase tien weken de fase die voor king mank ga a t meld e n b ove ndi e n da t me n bereidt op de overstap naar een eerste op op b as is van o nd erzoe k i s t erugge kom en v a n vanggroep voor geletterden de opvattin g dat v oo rw a ard ent ra ining bij kl e u t ers effec tvol is ma ar ki e ze n op b asis v a n voorfas e en alfafa s e pra ktijk erv aringe n le e rlinge n di e gee n vo o r waa rd entrai nin g gevol g d h a dd e n ble k en late r deze leerstoflijnen vormen de kern van de na d e alfab e ti sa ti e w e ini g v oo ruitga n g mee r publicatie en worden in verschillende hoofd t e boeke n to c h v oor he t vooraf o efen e n va n stukken verder uitgewerkt de inhouden zijn dee l vaa rdi gh e d e n bij d e a nal fab e t e twaal f tot met name in hoofdstuk 6 leren lezen en z es tienjarige n schrijven in de voorfase en de alfafase en m ond e lin ge t aal m o e t oo k een be l a ngrijke hoofdstuk 7 werken aan woordenschat in pl aa ts krij ge n in d e voorfase d e le erlin ge n de voorfase beschreven wat opvalt in deze mo e te n de in s tru c tie di e gegeve n wordt bij hoofdstukken is dat de auteurs een wat starre h e t l ees e n sc hrijfo nderri c ht kunnen be grij 292 mo e r 1999 5 pen e n zij moete n beschikken over voldoen h e t heel g o e d mogelijk om lesmate ri aal te de woordenschat om dat gene wat zij later kiezen lere n l e ze n te kunnen b egrijp e n ik vind dat hi e r twee kee r een kuns tm a tige toetsin g cesuur wordt a a ngebra cht h e t i s beter om niet acht weken l a n g all ee n met voorb e re i hetzelfd e g e ldt voor het hoo fd stuk over dende ac tivite it en b e zi g t e zijn m aa r de toe ts in g e n reg is trati e prakti s ch e n o v e rzich deelvaa rdigh e d e n van h e t pro ces van a a nv a n telijk de aut e urs be spre ken v e r sc hillende kelijk lezen en sc hrijven zoal s a uditi e v e en zowe l m e thod ege bond e n als le e r s tofonafhan vi su e l e di scri min a ti e auditi e f geh eu ge n ruim kelijk e to e t se n deze to e t sen zijn in ee n t e lijke ori e ntati e m ee r t e integr e r en in h e t toets ka lender ge pla a ts t w a arbij do e l e n func ti e lees e n sc hrijfonde rwijs z elf ook h e t a an v a n e lk e to e t s is a a ngege ve n bre n ge n van e en basis wo orde n sc hat om te to e t se n zijn e valuati e ins trum e nt e n di e om kunn e n b egrijp e n wat j e l ees t o f sc hrij ft dri e re d e n e n word e n inge ze t z o z eggen d e p 7 5 voorda t j e met h et fo rm el e aa nv a nk e a ut e urs a ll e ree rs t o m v ord e rin ge n van le e r lijk l ez e n e n sc hrijv e n ma g b eg inne n lijkt mij lingen t e n o t e r en e n te s i gna l e r e n of e r wat gekun s t e ld de aut e urs we kken te v e e l d e s tagn a ti e optr ee dt verv ol ge n s om t e rappor indruk d at l ee rling e n m e t h e t aa nbi e d e n van t ere n naa r de v e r vol ggr oe p e n o p de d e rd e ee n ho ev ee lh e id co n c re t e woord e n kunn en pl a ats o m d e kwa lit e it va n h et ei ge n ond e r worde n kl a arges toomd v o or de s t art va n h e t w ij s pro g ramma te m ete n d e ee rs t e twee lee sond e rwij s h e t ve rdie nt o o k hi e r d e voor fun c ti es krij ge n vo lop aa nda cht o v er d e ke ur o m d e uitbr e idin g va n d e woo rd e n sc hat d e rd e le ze n we ni e t s t eru g m ee r t e kopp el e n a a n h e t le r e n va n d e s chrift e lijk e t aa lva ardi gh e de n wa a rbij h ee l organisati e go ed volge ns ee n v a n d e dida c tisc h e prin c ip es va n h e t ntz o nd erw ij s h e t mond elinge voo r d e orga ni sa ti e va n d e o nd e rwij s l ee rpr o af kan ga a n a an h e t sc hrift e lijk e k o rt o m h e t c e sse n komt in v e rsc hille nd e h o ofds tukke n lijkt mij be te r om ee rde r te b eg inn e n m e t h e t t e rug h e t mi c roniv ea u de l esgro e p vinde n pro ces va n a lfa b e ti se ring e n mond elin ge t aa l we in h oo fd stuk 3 da t h a nd elt o ve r h et e n o efe nin g va n d e d ee lvaa rdig h e d en da a rin omgaa n m et h et ero ge ne l ee rlin ggroep e n vo or a l t e int egr ere n ik d e nk da t j e d a n o ok m e er o md a t l ee rlin ge n gedure nd e h et s choolja a r t ege mo e t komt aa n de motiva ti e van d e in s tr om e n i s ee n gedifferentieerde aanp a k lee rlinge n vee l a nalfa be t e l ee rlin ge n en d a t is n o di g w e treffen bruikbar e v o o rb ee lden a a n o ok ee n erva rin g uit d e pra ktijk w ill e n o m in ee n leso pb o uw l eerkrac htge b o nd e n e n imm e rs s n e l b eginn e n m et l e z en e n sc hrijv e n l ee rkrac ht v rij e m o m e nte n af t e wisse l e n en h e t valt bovendi e n ni e t te o ntk enn e n da t t e rwijl d e l e r aar instru c tie gee ft aan ee n bij d e wa t oude r e l ee rlin ge n de tijd ook s ub g ro ep i s d e r es t v an d e gro e p z el fs t a ndi g dringt aan h e t w e rk n a e ni ge tijd wor d e n d ez e a ctivit e it e n om ge draa id lo s va n d e ze opmerkin ge n zijn de inh o ud e d e aut e ur s gaan uit van dri e situ ati es w aarin lijk e hoo fd s tukke n o veri ge n s ze k e r de mo ei t e differentiatie nodig i s waa rd er zijn vee l pra kti sc h e a anwijzin ge n t e in d e al fab et isa ti eg ro e p i s een voor fasegroep vind en die do centen kunn e n h elpen om e n ee n alfafasegro e p vo rm t e geven aan de taaldidac ti ek in d e lee rlin ge n w e rke n in dri e g ro ep en v oorfase a l fa b e ti se rin g ik ve rm oe d d a t de c on c r e t e a lfafase e n ve rvol gfase handreikin ge n bij h e t a a n v ankelijk l e z e n en binn e n e en fase i s e r s pr a ke van drie niv ea us t e chnisc h sc hrij ven we lkom zullen zijn bij h el aas i s d e we rkelijkh e id nog we e rbarsti l e ra r en in h e t voort gez et o nd e rwij s omd a t ger ik k a n m e voorst e ll e n d a t er binn e n e e n di e doorgaa ns mind e r in a anrakin g k o m en a lfa b e tisa ti eg ro ep zov e el indi vidu el e ve rs c hil m e t dez e b asale taalva ardi gh e den ook h e t len of niv ea u s aanwezig z ijn dat j e e r niet b e nt hoofd stuk over d e leermiddelen is h e ld er en me t e e n differe ntiatiemode l dat g ericht is op bruikb a ar op b asi s van d e be s chrijvin gen is dri e ni ve au s d aarn a a s t zijn er n aa r a lle w aar 1999 5 moer 293 s chijnlijkheid ook leerlingen m e t moeilijk in gro ep e n wa a r voornamelijk gealfab e ti see r heden op het socia al emotion e le vlak met de leerlin gen zitt e n en doc e nten en beleids concentra tie en aand achtsproblemen met m a kers op dez e s cholen zull e n de voorstell e n e e n laag werktempo met een al gemeen en sugg es tie s uit horen z ien en dan schrij ve n cognitieve ac ht e rs tand of m e t ge drags probl e beho o rlijk mo e t e n aa npa sse n aa n hun s itu atie m en d ez e zorgle e rlinge n zoals t e tsje o e ik ge loof niet in een linea ir voorwaa rd e lijk len 1999 ze be sc hrijft zullen ook a llemaal denke n in d e zin van e erst d e l ees en sp e ciale a andac ht en b e geleiding v rage n e e n s c hrij fv o orw aa rde n oefe n e n en een b e p aa lde ve rdergaa nd e individu alise rin g in ins tru c ti e woord e n schat aa nbre n g en e n d aarna p as b e en l ee rs tofv e rwe rking zal in d e toek o m s t ginn e n me t h e t form e l e lees en schrijfonde r uit g ewerkt mo e t en word e n hie rbij zijn n a wij s mond e ling e taalverw ervin g e n he t zi c h tuurlijk ook p ass e nde leermidd e l en nodig eige n mak e n v a n bep a ald e d eelvaardi gh e d e n s oft wa re di e n e n ge kopp e ld te w orden aa n d e a lfa b e ti s ering op me s onive au de sc hoolorg ani s ati e mo et m ij all ere ers t va n h et ha rt dat en gels e n of noot en l iteratuur frans ni et in d e l ess e nt ab el zijn op ge nomen in n avol ging v a n ee n v an de aanb ev e ling e n v a n i dit artikel zal o o k ge pl aa ts t worde n in a fa v a n der gu c hte van h e l vert 199 8 zou ik nieuws bulle tin voo r docenten in de a lfab etiseri ng en ge l s of frans wel inroos t e re n in d e opvang p eriod e lee rlin ge n di e al in eni ge ma te m et ats m a m op van g ni euwk o m e rs ve rb ete rd ee n van d e z e t al e n v ertro uwd zijn kunn e n zo ma a r nog nie t id ea al in het on d e rw ijsb la d worde n a anges proken op hun compete ntie op nr 13 1999 ie ts wa t zij al wel kunnen wat zal bijdrage n gu c ht e c van de r k va n h e lvert nt2 aan hun motivatie om t e l e r e n onderwijs a an as ie lzoekers kin de ren kn e lp unt en en nederland s o f tvt z is ni e t h e t e ni ge va k dat aan b evelinge n til burg fac ult e it d e r l e tt e r e n gege ven wordt bij d e b es pr ekin g van d e kub 1998 l esse ntabel wordt he t b elang v a n de same n oelen t zorg l ee rlinge n in de ee r s te opva ng hang m et a nder e vakke n verduide lijkt e n on s ee n zor g in moe r 1999 2 blz 61 71 vindt m e n een b esc hrijvin g van h oe di e st e r proj ec t een lee rpl an ne de rla nds a ls t wee de sa menh an g ges t alte kan krij ge n in d e praktijk taal voo r de ee rste opv ang voo rtgezet o nde rwis hoofdstuk zo g aat ov e r de totale orga nis a ti e rotterdam he t projec tbureau z j va n het alfab etis e ri n gs traj ec t op sc hool voor i e d e re b e tr o kk e n fun ctio na ri s i s o ve rzi c ht e lijk a ang egev en welke take n e n ve rantwoord e lijkh e den e r liggen e e n prim a bruikbaar gehe e l b ij d e in vo ering va n een l ee rpla n voor a nalfab et e nie uwkome rs gehoord gezien en dan geschreve n ho ren z i en en dan schrijven is ee n prakti sc h e o ve rzichte lijke e n bruikb are publi c atie e n dat s to nd de a ute urs ook v oor ogen mijn be lang rijks t e kantt ek e ninge n zijn s am en t e vatten in tw ee punte n wa nne e r d e a ute urs z ic h bij de uitwe rkin g v an dit l ee rplan a lleen ri c ht e n op aparte an a lfabeten gro e p e n houd e n z e t e ve e l vas t a an nobele p ri n c ip es e n gaa n ze vo orbij aan de we rk elijkh e id op ver uit de meeste sc h o l e n zijn a nalfab e t e n noodg e dwongen opgenom e n 294 moer 1999 5