Horizontaal en verticaal: een interactieve taalzaakvakles heeft het allemaal.

325 horizontaal en verticaal een interactieve taalzaakvakles heeft het allemaal tjalling brouwer in het onderwijs is een duidelijke wens waarneembaar om leerlingen meer en beter te betrekken bij het onderwijsleerproces dit heeft er ondermeer toe geleid dat veel methoden waaronder die voor taal en of lezen uitgaan van een interactieve didactiek methoden geven echter weinig aanwijzingen voor het goed vorm en inhoud geven hiervan naast de roep om interactief onderwijs staat een betere afstemming van het taal op het zaakvakonderwijs sterk in de belangstelling ook met betrekking tot meer afgestemd taalzaakvakonderwijs krijgen de leerkrachten weinig concrete aanwijzingen vanuit de methoden onderwijs waarbij taal en zaakvakken beter op elkaar afgestemd wordt vraagt veel van leerkrachten hierbij kun je ver reiken of verrijken in dit artikel wordt uitgegaan van verrijkte taalzak vaklessen waarbij het accent ligt op het interactief onderwijzen hierbij wordt zowel aandacht besteed aan de verticale interactie tussen leerkracht en leerling als aan de horizontale interactie tussen leerlingen onderling een blik op de praktijk jongens en meisjes ruim de boeken van begrijpend lezen maar op en neem je biologieboek maar voor je waar waren we gebleven eens even kijken op bladzijde 26 de les heet zon maan en sterren kijk er staat ook een ver haal bij joris wil jij het eerste stukje eens voorlezen joris leest voor en nadat hij de paragraaf over het zonnestelsel voorgelezen heeft wijst de leerkracht op de vragen die onder de tekst staan kijk onder het plaatje staan ook een paar vragen om samen over te praten eens even kijken de eerste vraag gaat over marsmannetjes oshira geloof jij in marsmannetjes oshira geeft aan dat zij niet in marsmannetjes gelooft de volgende vraag gaat over de grootte van de zon ten opzichte van de aarde william mag deze vraag beantwoorden de leerkracht neemt de overige praatvragen ook nog even door en geeft ver volgens een van de leerlingen de opdracht om de volgende paragraaf hardop voor te lezen hierna nemen de leerlingen hun werkschrift voor zich in dit juli 2011 nummer 5 40e jaargang 326 werkschrift staan een aantal verwerkingsvragen over de gelezen tekst de leerlingen werken individueel aan het beantwoorden van de vragen de leer kracht kijkt op zijn horloge en zegt jongens en meisjes het is tijd ik zie dat de meeste kinderen nog niet klaar zijn met het beantwoorden van de vragen morgen hebben we zelfstandig werken je kunt daarin de vragen verder afmaken dan kijken we die de volgende les samen na het bovenstaande doorkijkje is slechts een er is sprake van sterk leerkracht gestuurd zeer globale samenvatting van een zaak vak onderwijs volgens een tradi tioneel les maar in deze praktijkschets zijn toch wel patroon voor zover er sprake is van een paar opvallende zaken aan te wijzen interactie is deze uitsluitend van leer kracht naar een leerling dit traditio begrijpend lezen en het lezen tijdens nele interactiepatroon leidt vaak tot een een direct hierop volgende zaakvakles geringe betrokkenheid bij de leerlingen worden door de leerkracht niet expliciet aan elkaar gerelateerd het is maar zeer anno 2005 blijkt de hierboven beschreven de vraag of de leerlingen ongevraagd praktijkschets bij leerkrachten nog steeds datgene dat ze bij begrijpend lezen herkenning op te roepen veel leerkrachten geleerd hebben zelf zullen toepassen geven aan dat zij zich voor een groot bij het lezen van zaakvakteksten gedeelte herkennen in dit doorkijkje van een zaakvakles zelfs al werken ze met relatief de zaakvakles heeft veel kenmerken moderne methoden voor taal begrijpend van een les volgens het tekst vraag lezen en wereldorientatie veel leerkrachten antwoord model een model dat ken baseren zich bij het uitvoeren van hun lessen merkend is voor de oudere gene raties voornamelijk op de lesbeschrijvingen van begrijpend leesmethoden het begrij methoden ook de leerkracht uit het prak pend leesonderwijs bestaat in deze tra tijkvoorbeeld volgde bij zijn les de in de ditionele methoden uit het laten lezen methode beschreven lesaanpak van een tekst waarna het tekstbegrip gecontroleerd wordt aan de hand van gesloten vragen in neder land zijn deze methoden vrijwel alle maal vervan onderzoek naar talige gen door proces gerichte op leesstrate aspecten in zaakvakmethoden gieen georienteerde begrij pend leesme thoden in bovenbe schre ven zaakvakles in het rapport taal in andere vakken ver rijken blijkt dit model nog steeds aanwezig of ver reiken brouwer van graft 2003 het correct kunnen beantwoorden van wordt verslag gedaan van een analyse van vragen die bij een bepaalde tekst horen een zevental methoden voor het domein lijkt hierbij het hoogste doel orientatie op mens en wereld op de aanwe zigheid van expliciet beschre ven talige acti viteiten doel was het ontwik kelen van hand 40e jaargang nummer 5 juli 2011 327 reikingen voor auteurs van zaakvakmethoden alle materiaal voor leerkrachten en voor leer om taal en zaakvak onderwijs beter op elkaar lingen van groep 5 derde leerjaar en groep af te stemmen zodat er een win win situatie 8 zesde leerjaar zie ook bijlage 1 kan ontstaan voor zowel het onderwijs in de zaakvakken als voor het taalonderwijs hieronder worden de resultaten van de ana lyse per onderscheiden domein op hoofd de geselecteerde methoden zijn door de lijnen weergegeven zoals verwacht komt projectgroep taal in andere vakken1 onder het domein taalbeschouwing niet of nau zocht aan de hand van een voor dit project welijks voor in de methoden voor orientatie opgestelde checklist met taal activiteiten op mens en wereld het domein taalbe deze checklist is opgesteld op basis van de schouwing wordt dan ook buiten deze kerndoelen voor nederlandse taal ministe bespreking gelaten rie ocenw 1998 bij het samen stellen van het analyse instrument is in eerste instantie uitgegaan van de domeinen zoals die in de domein spreken kerndoelen voor neder landse taal genoemd zijn mondelinge taalvaardigheid schrijfvaar in alle methoden wordt in groep 5 derde digheid leesvaar dig heid en taalbeschou leerjaar en groep 8 zesde leerjaar de taal wing het domein mondelinge taalvaardig activiteit vragen beantwoorden ge scoord heid is ten behoeve van deze analyse in sommige methoden voor natuuronderwijs onderverdeeld in spreken en luisteren daar en geschiedenis komt de taaltaak ervarin naast is woordenschat als domein opgeno gen vertellen en mening geven voor in de men dit is niet alleen gedaan omdat veel materialen van groep 8 zesde leerjaar komt taalmethoden voor woordenschat een een enkele keer het taalaspect discussieren aparte leerlijn hebben maar ook omdat er voor in het alge meen is de gespreksvorm juist bij de zaakvakken veel woorden en polylogisch en klassikaal onder leiding van begrippen aan de orde zijn de checklist de leerkracht de methoden besteden geen bestaat derhalve uit zes domeinen spreken aandacht aan gespreksstrategieen en geven luisteren schrijfvaardig heid leesvaardigheid de leerkracht ook geen aanwijzingen voor taalbeschouwing en woordenschat het voeren van interactieve gesprekken elk domein is verder onderverdeeld in aspec het beantwoorden van vragen van de leer ten als taaltaken taalgebruiks situa ties kracht lijkt daarmee de belangrijkste ge regels strategieen en communicatieve con spreksactiviteit die kinderen tijdens de zaak text per domein zijn deze aspecten verder vaklessen uitvoeren daarbij komt dat op ingevuld hierbij is er gekeken naar voor basis van de soort vragen en de aan beelden van taalactiviteiten en taal aspecten wijzingen die de leerkracht vanuit de metho die in veel gebruikte taal en of leesmetho den krijgt voor het voeren van gesprekken den voorkomen peilingsdatum september dit beantwoorden van vragen al gauw leidt 2001 bij het analyseren van de zaakvakme tot traditionele klassen gesprekken thoden zijn er twee voor aard rijks kunde twee voor geschiedenis twee voor biologie kenmerkend voor dergelijke gesprekken is en een voor wereldorientatie bekeken op het ontstaan van een zonpatroon figuur 1 het voorkomen van expliciet beschreven waarbij de leerkracht de spil is waarom alles talige activiteiten als zoek ruimte is bepaald draait en een centrale rol speelt een dergelijk juli 2011 nummer 5 40e jaargang 328 interactiepatroon leidt vaak tot geringe deler is die antwoorden van kinderen door betrokkenheid bij de leerlingen dit in tegen kaatst naar andere kinderen waardoor veel stelling tot het kaatspatroon figuur 2 meer kinderen in het gesprek betrok ken wor waarbij de leerkracht veel meer een spelver den brouwer 1998 figuur 1 het zonpatroon zonpatroon elke pijl stelt een vraag of antwoord voor a de leerkracht staat als een stralende zon in het midden hij stelt een vraag pijl 1 krijgt antwoord van een leerling pijl 2 en reageert non verbaal instemmend of afkeurend b als het antwoord fout is wordt de vraag opnieuw gesteld pijl 3 de aan gesproken leerling geeft de leerkracht antwoord pijl 4 er volgt weer onmiddellijke feedback c als het antwoord goed is stelt de leerkracht een nieuwe vraag pijl 5 het patroon herhaalt en herhaalt zich overige pijlen figuur 2 het kaatspatroon kaatspatroon a de leerkracht stelt een vraag voorgesteld door de pijlen gericht op de gehele groep alle leerlingen worden uitgedaagd om het antwoord te geven een leerling krijgt de beurt pijl 2 deze leerling geeft zijn ant woord pijl 3 40e jaargang nummer 5 juli 2011 329 b de leerkracht reageert met een neutrale knik speelt het antwoord door en vraagt een andere leerling op dit antwoord te reageren pijl 4 de leer ling reageert op zijn medeleerling pijl 5 c de overige leerlingen reageren spontaan op de opmerkingen antwoor den van hun medeleerlingen pijlen 6 7 8 de leerkracht stelt zich op als spelverdeler speelt de vragen door spitst ze toe en of parafraseert de opmerkingen van de leerlingen domein luisteren lessen bij het lezen van teksten in de zaak vaklessen ligt de toepassing van datgene dat in de geselecteerde metho den is luisteren bij het vak begrijpend lezen geleerd is voor een veel voorkomende activi teit net als bij de hand in de meeste lesbeschrij vingen ont het spreken is het aantal verschillende taal breken echter de meest basale aanwijzingen taken echter gering leerlingen luisteren voor de wijze waarop er gele zen moet wor vooral naar instructie naar infor matie of den individueel in groepen klassikaal laat opdrachten ze luisteren naar een verhaal of staan dat er expliciete relaties worden naar klas genoten kort samengevat is luiste ge legd naar inhoudelijke aspecten en taal ren vooral luisteren naar de leerkracht of taken die ook bij begrijpend lezen aan de naar mede leerlingen in een door de leer orde komen kracht geleid traditioneel klassen gesprek waarbij er sprake is van het reeds besproken zonpatroon domein woordenschatontwikkeling in alle geanalyseerde methoden worden domein stellen kernbegrippen genoemd in termen van woor denschatonderwijs zou men deze bij het domein stellen is het schriftelijk woorden doelwoorden kunnen noemen beantwoorden van vragen de dominante de keuze van de kernbegrippen die door de activiteit af en toe komen er ook andere methodeschrijvers geselecteerd zijn lijken activiteiten aan bod zoals het schrijven van nogal eens toevallig arbitrair en zijn vaak een verhaal het beschrijven van een gebeur ook onvolledig in de methoden ontbreken tenis handeling of situatie vrijwel altijd aanwijzingen voor de wijze waarop de doelwoorden aangeboden en geconsoli deerd moeten worden op basis domein lezen hiervan kan de vraag gesteld worden of deze aange boden kernbegrippen daad wer binnen vrijwel elke zaakvakles lezen kinde kelijk zullen beklijven en het zaakvak ren teksten en of opdrachten geme ten onderwijs op deze manier voldoende bij naar de tijd die hiermee gemoeid is is dit draagt aan de woorden schatontwikkeling een belangrijke taaltaak binnen zaakvak van kinderen juli 2011 nummer 5 40e jaargang 330 besluit de projectgroep heeft daarom niet gekozen voor het ver reiken maar voor het verrijken de analyse van de zaakvakmethoden laat hierbij is steeds uitgegaan van de be staande zien er sprake is van een gering aantal taal zaakvakles de doelstellingen van deze les activiteiten met weinig variatie dit beeld zijn onverkort gehandhaafd de lessen zijn geldt zowel voor groep 5 derde leerjaar als ook zoveel mogelijk gelaten zoals ze zijn voor groep 8 zesde leerjaar en is niet maar zijn verrijkt door er func tionele talige gekoppeld aan een bepaald vakgebied of activi teiten aan toe te voegen hierbij is bepaalde methode de aangetroffen taal opnieuw gebruik ge maakt van de checklist activi tei ten passen bij een meer traditionele met taalactiviteiten uit deze lijst zijn activi leer kracht ge stuurde vorm teiten gehaald die ook te vinden zijn in van klas sikale instructie recente taalmetho den en methoden voor met weinig interactie en begrijpend lezen zodat deze verrijkte taal de leerkracht stelt een ge ringe actieve par ti zaakvaklessen zowel recht doen aan de zich op als spel ci patie van de leerlingen inhoud en doelstellingen van het zaakvak verdeler speelt de zwart wit gefor mu leerd als het taalonderwijs in het eerder vragen door spitst als de zaakvaklessen con ge noemde rapport taal in andere vakken ze toe en of form de aanwijzingen verrijken of ver reiken zijn drie verrijkte les parafraseert de vanuit de methoden vorm sen als voorbeeld opgenomen opmerkingen van gegeven worden kan dit de leerlingen snel leiden tot verkapte in workshops en trainingen voor leer begrij pend lees lessen die krachten is deze werkwijze ook veelvuldig gebaseerd zijn op het ach toegepast deze aanpak blijkt voor veel leer ter haalde tekst vraag antwoord model aan krachten een echte eye opener leerkrach de hand van voor kinderen slecht toegan ten ervaren dat hun bestaande zaakvakles kelijke teksten zowel vanuit het perspectief sen aan kwaliteit winnen en zien dat deze van het zaakvakonderwijs als vanuit het werkwijze op lesniveau vrij eenvoudig taalonderwijs is dit een weinig gewenste toe te passen is het leidt tot lessen die zich situatie kenmerken door een veel grotere variatie in talige activiteiten en tot een duidelijke trans fer van taallees onderwijs naar de zaakvak ken door bij deze talige activiteiten gebruik ver reiken of verrijken te maken van inter actieve cooperatieve werkvormen ontstaat veel meer horizon de boven beschreven analysegegevens zou tale interactie tussen leerlingen onderling den aanleiding kunnen geven om te pleiten en zijn kinderen over het algemeen meer voor een drastische wijziging van het zaak betrokken door deze grotere betrokken vakonderwijs echter voor veel leer krachten heid bij de lesstof zijn de leerlingen over het zou dit kunnen leiden tot een aanpak die ver algemeen ook inhoudelijk beter in staat om afstaat van hun huidige onderwijspraktijk actief deel te nemen aan de momenten deze ver reikende aanpak zou door leraren waarop de verticale interactie plaatsvindt als niet haalbaar beschouwd kunnen wor deze werk wijze stelt echter zowel eisen aan den waardoor er weinig van de voorstellen leerling als aan leerkracht vaardigheden terecht zou komen 40e jaargang nummer 5 juli 2011 331 een blik op de praktijk kinderen de b tekst door een zwakke lezer van juf julianne te koppelen aan een sterke lezer kan ook de zwakke lezer zijn leesmaatje informeren op de school van juf julianne wordt voor over de door hem gelezen tekst het tweede jaar gewerkt met een recente zaakvakmethode het lezen van informa onderstaand treft u twee lesschema s aan tieve teksten vormt een belangrijk onderdeel het eerste schema laat de bestaande les van de zaakvakles juf julianne merkt dat de zien het tweede schema laat zien hoe de leerlingen uit haar klas hetgeen ze bij begrij les die julianne uitgewerkt heeft eruit ziet 2 pend lezen geleerd hebben niet of nauwe lijks toepassen bij de zaakvaklessen daar dit tweede doorkijkje laat zien dat in de ver naast merkt ze dat de betrokkenheid van de rijkte les van juf julianne wel degelijk een kinderen tijdens de les in het algemeen en duidelijke koppeling is het klassengesprek in het bijzonder erg tussen de aanpak van de gering is ze besluit de eerstvolgende zaak begrijpend leesmethode vakles te verrijken door hier expliciet een en de toepassing daarvan door een zwakke relatie te leggen met de begrijpend leesstra bij het lezen van de zaak lezer te koppelen tegieen en de begrips doelen die in de vakteksten aan een sterke methode voor begrijpend lezen voorkomen lezer kan ook de daarnaast wil ze de kinderen ook meer op in de tweede kolom zwakke lezer zijn elkaar betrekken de betreffende zaakvakles wordt zichtbaar dat er in leesmaatje bestaat uit drie teksten ze besluit onder de verrijkte les veel meer informeren over meer gebruik te maken van het principe van verschillende taalactivitei de door hem de verdeelde informatie daarnaast neemt ten uitgevoerd worden gelezen tekst ze zich voor om bij de verticale interactie deze taalactiviteiten zijn leerkracht leerling te proberen het kaats zodanig gekozen dat ze model te realiseren helpen om het doel van de zaak vakles namelijk het ver krijgen van bij de werkvorm verdeelde informatie wer informatie over de leefwijze van rendier ken de kinderen in tweetallen kind a leest jagers beter te realiseren daarnaast zijn de de eerste tekst kind b leest de tweede tekst spreek luister activiteiten en de stel activiteit na dat de kinderen hun tekst gelezen heb gekoppeld aan de te realiseren lees taak de ben vertellen ze elkaar over de inhoud daar vier hoofddomeinen van het taalonderwijs van deze vorm van samen werkend leren zijn hiermee binnen een les functioneel met creeert weder zijdse afhanke lijkheid en een elkaar verbonden grote indivi duele verant woordelijkheid immers je hebt als leerling de taak om je de derde kolom van de les van juf julianne leesmaatje te vertellen wat de inhoud is laat zien dat er binnen deze verrijkte taal van de tekst die jij gelezen hebt om er voor zaak vakles zowel sprake is van horizon tale te zorgen dat ook zwakke lezers een goede als van verticale interactie een samenhang inbreng kunnen hebben en goede lezers die zeer van belang is op dit moment is er niet benadeeld worden door onvolledige terecht veel aandacht voor cooperatieve infor matie van een zwakke lezer hanteert werkvormen immers deze werkvormen zijn de leerkracht een getrapte werkwijze waar uitermate geschikt om de betrokkenheid bij twee kinderen de a tekst lezen en twee van leerlingen bij de lessen te vergroten en juli 2011 nummer 5 40e jaargang 332 lokken veel talige interactie uit vanuit het interactief bedoeld zijn maar toch verlopen perspectief van een interactieve taalzaak vak volgens het tra di tio nele zonpatroon les is het vrijwel ondenkbaar dat in een der gelijke les geen sprake zou zijn van horizon interactieve gesprekken met kinderen tale inter actie in de lessen die door voeren vergt nogal wat van de leerkracht leer krachten zelf verrijkt zijn zien we dan vaardigheden het bewust zijn van valkuilen ook dat zij vrijwel altijd cooperatieve werk voor verticale interactie kan een eerste stap vormen opnemen minder aandacht beste zijn brouwer 2001 hier gericht en den leerkrachten aan de verticale inter actie planmatig aan werken is een tweede terwijl deze vorm van interactie vaak heel belangrijke stap die zijn vruchten zonder essentieel is het niet voldoende aandacht meer afwerpt de verticale interactie besteden aan deze vorm van interactie leidt verdient dan ook blijvend aandacht binnen niet zelden tot lesmomenten die weliswaar een interactieve taalzaakvakles bestaande zaakvakles bestaande les samengevat taalactiviteit interactievorm volgens items checklist opmerkingen taalactiviteiten blik met de leerlingen terug op spreken verticaal waarschijnlijk volgens de vorige les waarin u een vragen leerkracht beantwoor zonpatroon in de handleiding verhaal voorgelezen hebt over den staan elf gesloten reproduce rendierjagers bespreek de rende kennisvragen vragen die in de handleiding luisteren genoemd staan naar instructie naar verschillende deel nemers of groeps gesprek lees samen met de kinderen lezen de teksten stillezen of hardop geen aanwijzingen in handleiding over vorm waarin dit gebeurt informatie uit tekst halen de kinderen maken de vragen stellen op het verwerkingsblad vragen beantwoorden u bespreekt de antwoorden spreken verticaal waarschijnlijk volgens met de kinderen vragen beantwoorden het zonpatroon ook hier veel reproducerende luisteren kennisvragen in de hand naar verschillende deelnemers leiding geen aanwijzingen of groepsgesprek over hoe andere kinderen bij het gesprek te betrekken 40e jaargang nummer 5 juli 2011 333 verrijkte taalzaakvakles verrijkte les samengevat taalactiviteit interactievorm volgens items checklist opmerkingen taalactiviteiten kinderen eerst laten nadenken luisteren verticale interactie over wat ze nu al weten over naar instructie intentie is om het kaatspatroon rendierjagers kinderen in naar eigen gespreks partner te realiseren tweetallen laten uitwisselen en naar verschillende deelne elkaar aanvullen hierna kort mers aan een groepsgesprek plenair bespreken proberen het kaatspatroon te realiseren spreken door antwoorden van kinderen informatie geven door te spelen uitleggen wat de bedoeling is luisteren leerkracht als model is dus van de werkvorm verdeelde naar instructie intentioneel niet interactief informatie vertellen dat er beoordelen van juist heid van naar sleutelwoorden gezocht informatie moet worden conform de werkwijze bij begrijpend lezen daarna tekst 1 hardop voorle zen en voordoen hoe je gebruik maakt van titel en illustraties en hoe je sleutelwoorden vindt hierbij expliciet noemen dat dezelfde aanpak gehanteerd wordt die ook in de begrijpend leesmethode gebruikt wordt daarna de globale inhoud van de tekst vertellen aan de hand van de sleutelwoorden de kinderen oordelen of de juiste sleutel woorden gevonden zijn en de tekst juist naverteld is de kinderen lezen in tweetallen lezen horizontale interactie doordat een tekst de a kinderen a1 en informatie uit tekst halen elke leerling individuele a2 lezen tekst 2 de b kinderen hoofd en bijzaken onder verantwoordelijk heid heeft is b1 en b2 lezen tekst 3 scheiden de kans op een actieve elk tweetal bespreekt en strategieen voor het lezen betrokkenheid groot noteert de belangrijkste toepassen sleutelwoorden spreken tweegesprek voeren stellen notities maken hier sleutel woorden noteren juli 2011 nummer 5 40e jaargang 334 de a kinderen vertellen aan de spreken horizontale interactie hierbij is b kinderen de inhoud van de informatie geven wederzijdse afhankelijkheid gelezen tekst a1 vertelt aan gecreeerd hierdoor is de kans b1 a2 vertelt aan b2 luisteren op betrokkenheid groot en daarna ver tellen de b kinderen naar een eigen gesprekspartner ontstaat er waarschijnlijk veel de a kinde ren over hun gelezen interactie tekst de kinderen maken van de stellen verwerkingsopdrachten alleen vragen beantwoorden vraag 2 en 4 plenaire bespreking waarbij spreken verticale interactie teruggekoppeld wordt naar de verslag uitbrengen de vragen zijn open gericht aanpak hoe heb je het vragen beantwoorden op reflectie en uitwisseling gedaan waren jullie het eens groepsgesprek onder leiding de intentie van de leerkracht over de belangrijkste sleutel leerkracht is gericht op het realiseren woorden enz en naar inhoud van het kaatspatroon hebben alle a tweetallen luisteren dezelfde sleutelwoorden idem naar verschillende deelne voor b lukte het om het mers groeps gesprek gelezen verhaal terug te beoordelen van de juistheid vertellen aan de hand van de van de aangeboden informa gekozen sleutelwoorden lukte tie het om het verhaal te begrijpen zonder dat je het verhaal gelezen hebt lukt het om de vraag te maken over het niet gelezen verhaal letten op het kaatspatroon tot slot het blijkt in de praktijk goed mogelijk om grond ko men dan zouden er naar meer zaakvaklessen te verrijken door er expliciet structurele aan pak ken gezocht moeten wor talige activiteiten aan toe te voegen elke den waarbij de leer krachten expliciete verrijkte les is winst zowel voor het taal als aanwijzingen krijgen voor het uitvoeren van voor het zaakvak onder wijs deze verrij kings de taal zaakvakles hierbij zou naast de activiteit vergt echter nogal wat inspan ning aandacht voor afstemming van de curri cula van leerkrachten en ver on der stelt tevens voor taal op zaak vak onderwijs ook aan van hen een goed zicht op de kerninhouden dacht besteed moeten worden aan de wijze voor zowel taal als de zaakvakken dit waarop de interactie vorm en inhoud krijgt vraagt in het algemeen een goede en lang bij dit laatste zou de focus niet alleen durige ondersteuning van de leerkrachten moeten liggen op het toepassen van wil het taal zaakonderwijs echt van de cooperatieve werkvormen voor en door de 40e jaargang nummer 5 juli 2011 335 leerlingen maar zou er ook aandacht moe voeren immers hori zontaal en verticaal ten zijn voor de wijze waarop de leerkracht een inter actieve taalzaak vakles heeft het interactieve gesprekken met kinderen kan alle maal tjalling brouwer impact educatief info impacteducatief nl noten 1 het project taal in andere vakken is een project van slo leden van de project groep theo beker cees hageman tjalling brouwer en marja van graft project leider 2 omdat het in dit artikel niet de bedoeling is om een oordeel over bestaande methoden uit te spreken is het voorbeeld niet rechtstreeks ontleend aan een bepaalde methode maar is de voorbeeldles samengesteld op basis van lessen zoals die in het onderzoek aangetroffen zijn in methoden voor zaakvakonder wijs de verrijkte les is qua aanpak gebaseerd op een les zoals die gegeven is door een van de leerkrachten die begeleid is door de projectgroepleden bibliografie brouwer tj 1998 interactief onderwijzen vergt een interactieve interne coaching basisschool management 12 1 p 6 11 brouwer tj 2001 een hoge betrokkenheid door interactief onderwijzen jsw 85 5 p 28 31 brouwer tj van graft m 2003 taal in andere vakken verrijken of ver reiken enschede slo ministerie ocenw 1998 kerndoelen basisonderwijs den haag sdu juli 2011 nummer 5 40e jaargang 336 bijlage gedeelte uit checklist taalactiviteiten taaldomein spreken vindplaats doelen spreektaken informatie doorgeven verzamelen beschrijving geven verslag uitbrengen spreken over verzamelde informatie bijvoorbeeld spreekbeurt presentatie werkstuk samenvatten vertellen verhaal informatie geven toelichten aanwijzingen geven informatie geven aanwijzingen geven vragen beantwoorden ervaring vertellen mening geven waardering afkeuring stellen van vragen interview doorvragen om meer info te krijgen overtuigen beinvloeden beargumenteren discussieren problemen met elkaar oplossen tot handelen actie aanzetten n a v pleidooi voor verzoeken uiten stemming of gevoelens uiten amuseren anekdote of verhaal vertellen mop of grappig voorval vertellen spelen met taal woorden en zinnen uit brouwer van graft 2003 40e jaargang nummer 5 juli 2011