‘Ieder mens heeft een identiteitsthema’. Norman Holland en het leesdossier.

leder mens heeft een identiteitsthema norman holland en het leesdossier of je het nu formuleert via een spreekwoord ieder vogeltje zingt zoals het gebekt is of via een citaat te style est vhomme meme we zijn het er blijkbaar over eens dat onze manier van praten en schrijven karakteristiek is voor onze persoonlijkheid aan iemands taalgebruik kun je afleiden hoe hij in elkaar zit over de achtergronden hiervan en de consequenties voor het literatuuronderwijs gaat dit artikel joop dirksen dit artikel is om uiteenlopende rede nen geschreven op de eerste plaats wil ik nu het literatuuronderwijs van de tweede fase dichterbij komt norman holland een van de auteurs op wiens werk dat literatuuronderwijs voor een belangrijk deel gegrondvest is in de schijnwerpers zetten vervolgens is een aspect van zijn theorieen het identiteitsthema erg belangrijk in het licht van de individuele ontplooiing van de leerling ten slotte kan ik in dit kader een ongebruikt doch uitermate boeiend onderdeel van mijn promotie onderzoek onder de aandacht brengen van mensen van wie er velen regelma tig met over literatuur schrijvende leerlingen te maken hebben v e i l i g e uitlaatklep norman holland norman holland publiceerde in 1968 zijn the dynamics of literary response hij bouwde daarin voort op het werk onze al dan niet verborgen wensen zijn kinderlijke ontwikkeling heeft van ernst kris en simon lesser die angsten en fantasieen met onze eigen opgedaan de primitieve wensen en vanuit een psycho analytische invals manier van leven en met die van ande fantasieen die hij uit die ontwikke hoek het lezen van fictie van literatuur ren we kunnen ons inleven en uit lingsfasen heeft meegenomen ver hadden bestudeerd lezen is zo stel leven ons opladen en afreageren werkt hij in een verhaal met volwassen den zij bevredigend op allerlei holland laat in zijn eerste werk zien betekenissen de lezer laat zijn eigen niveaus het is een veilige uitlaatklep wat er gebeurt als wij fictie als boeiend favoriete fantasiepatronen los op het want binnen de grenzen van de leeser ervaren het fantasiemateriaal dat de verhaal en ervaart dankzij die vermen varing confronteren we onszelf met auteur in de verschillende fasen van ging van eigen en andermans fanta 44 tsjip letteren 7 2 sieen enkele genoeglijke uren basisthema blijft terugkeren heen hem haar als persoon beter kan in poems and persons laat holland zien door bestudering van hoe iemand leren kennen een in zijn leerlingen dat zowel in de vorm als in de inhoud formuleert en waarover hij schrijft geinteresseerde docent kan vanuit die van iemands gedichten terugkomt wat is het mogelijk een indruk te krijgen interesse en vanuit zijn subjectiviteit in zijn persoonlijkheid aanwezig is van dat identiteitsthema al gebeurt als hem dat nuttig lijkt ogen openen hij koppelt een uitvoerige analyse van dat natuurlijk altijd door de ogen van de opmerkingen maken tegen schrij de gedichten van de dichteres hilda iemand wiens blik door zijn eigen per vers van bijvoorbeeld leesverslagen doolittle aan haar eigen uitvoerige soonlijkheid gekleurd is er kan dus verslag van haar psycho analyse door nooit sprake zijn van een objectieve angst voor fraude freud himself en toont de duidelijke vaststelling maar elke formulering van overigens dat leraren bang zijn voor overeenkomsten tussen wie zij is en iemands identiteitsthema kan de be fraude met leesverslagen het woord wat ze op papier zet iets soortgelijks trokkene meer zicht geven op zichzelf internet valt dan algauw is in een doet hij in 5 readers reading de resul en is zelfkennis niet de basis van alle aantal opzichten merkwaardig dit taten van een reeks psychologische kennis lijkt een wat vreemde zijweg maar testen van vijf lezers legt hij naast hun wat holland bij de dichteres doolittle wees gerust we houden de hoofdroute leesverslagen van een en hetzelfde deed en bij de vijf lezers bewijst dat in de gaten op de eerste plaats was verhaal en heel duidelijk wordt dat mensen schrijven zoals ze gebekt zijn fraude in het boekverslagtijdperk toen niet alleen die vijf leesverslagen erg dat hun stijl hun persoonlijkheid weer de tekstbestudering nog hoogtij vierde uiteenlopen maar ook dat ze heel spiegelt een mens kan zichzelf beter tamelijk wijd verbreid de bloei van het duidelijk steeds overeenstemmen met leren kennen door kritisch te laten uittrekselboekverschijnsel bewijst dat het beeld van de persoonlijkheid van kijken naar wat hij schrijft overtuigend dus we kunnen er ook de leesverslagschrijver zoals dat uit de in dit opzicht alleen maar op vooruit testen naar voren kwam leesdossier als zelfbeeld gaan maar veel belangrijker is het feit als leerlingen leesverslagen gaan dat leerlingen leesverslagen moeten variaties op een thema schrijven hun leeservaringen dus ver gaan schrijven dus hun eigen ervarin ieder mens heeft zo zegt holland de wachtingen meningen en gevoelens gen gaan noteren waardoor het voor psycho analyticus heinz lichtenstein op papier zetten schrijven ze behalve een enigszins oplettende docent vrij na een identiteitsthema zoals in een over hun uren in de wereld van het eenvoudig te constateren moet zijn of muziekstuk een basisthema steeds in boek dus ook meestal onbewust jan ook echt zelfgeschreven heeft wat variaties terugkomt zo is in gedrag in over zichzelf geven een beeld van wie hij zegt geschreven te hebben dat kan handelingen in manier van reageren en wat ze zijn door te letten op van een individu ook een basisthema te een leraar die daar oog voor heeft of de manier waarop iemand zijn herkennen dat in de allervroegste fase beter wil hebben kan leerlingen die teksten begint en afrondt dat van het leven daarin aangebracht is in daar open voor staan en dus bereid en gebeurt vrijwel altijd op soort de wisselwerking tussen de behoeften in staat zijn tot zelfreflectie wijzen op gelijke wijze van de moeder aan een bepaald uniek wat hem opvalt in vorm en inhoud van favoriete deelonderwerpen type kind en de ruime mogelijkheden hun reacties natuurlijk dient zoiets favoriete woordkeus en uitdrukkin die in iedere baby aanwezig zijn de met de nodige reserve en prudentie te gen opvallende beeldspraken baby modelleert zichzelf naar wat de gebeuren maar het zou in het kader speciale metaforen moeder in haar situatie met haar ver van de individuele begeleiding met het de manier waarop gevoelens al wachtingen en haar karakterstructuur oog op individuele ontplooiing van de of niet rechtstreeks worden uit van hem eist alles wat een individu leerling een waardevolle bijdrage kun gedrukt en toegelicht vervolgens de rest van zijn bestaan nen zijn van de docent de lengte de uitvoerigheid van de doet is op heel uiteenlopende manie natuurlijk zijn u en ik niet opgeleid en tekst heeft iemand de neiging om ren varieren op dat basisthema op zijn niet aangesteld als psycho analyticus zich te herhalen of formuleert hij identiteitsthema dat sluit overigens dit is dus geen advies om leerlingen eenmalig kort kernachtig persoonlijke groei niet uit een muziek op divannetjes te leggen maar om de favoriete zinsbouw iedereen heeft stuk kan ook aan warmte aan klank lezer te laten zien dat men door de let een voorkeur voor bepaalde typen kleur en variaties winnen terwijl het ters van iemands schriftelijke reactie zinnen actief passief enkelvoudig tsjip letteren 7 2 45 samengesteld zinnen die beginnen de afgang van apollo van monique de passage van de executie is de opval met maar enzovoort thijssen en het beoordelen van lendste passage hij uit een schorre kreet de technische bekwaamheid dat wil reacties van groepsleden op het op het einde je weet niet waarom door zeggen grammatica spelling inter verhaal misbruik wordt gestraft van de spanning van het tekenen of door de punctie gebruikt iemand veel uit jan donkers schrik van het besef van wat er werkelijk roeptekens de puntkomma enzo alles wat de betrokken leerlingen is gebeurd voort noteerden heb ik naast elkaar gelegd de ter doodv eroordeelde vind ik het sym wie twijfelt aan iemands auteurschap en vergeleken op de boven opgesomde pathiekst berusting niet afgeven op de hoeft maar enkele teksten naast elkaar punten van drie van hen geef ik hier tekenaar niet slijmen of smeken om te hebben om met behulp van het onder enkele fragmenten van wat ze genade bij de commandant bovenstaande met vrij grote zekerheid geschreven hebben wie dat tekstmate doorgestreept hij hoopt de teke een uitspraak te kunnen doen riaal leest ziet de drie leerlingen naar naar hoopt dat er iemand ter dood veroor frauderen is dus eigenlijk alleen mo alle waarschijnlijkheid tamelijk duide deeld wordt om hem roem te laten beha gelijk als iemand consequent alles wat lijk voor zich len ik vind hem dus onsympathiek hij zelf zou moeten schrijven over neemt van dezelfde auteur persoonlijke leesverslagen eigen verhaaleinde leerling 1 noteert bij vier verschillende het verhaal de afgang van apollo van tekstervaring verhalen als leerervaring dat andere monique thijssen gaat over een vijf terug naar de hoofdweg voor enige mensen anders over het verhaal den tienjarige jongen bruno die met zijn adstructie van de theorie in het kader ken dan zij overigens voor veel leerlin moeder op vakantie is in italie zij van mijn promotie onderzoek een gen een opvallende constatering bij krijgt een italiaanse vriend en laat haar kwantitatief onderzoek op het gebied haar manier om mensen te beoorde zoon aan zijn lot over hoe zal moet van tekstervaringsonderwijs onder zo n len komen enkele omschrijvingen in hij reageren op die situatie 600 leerlingen heb ik ook een klein verschillende lessen terug ze vindt leerling 2 een jongen verzint als kwalitatief onderzoek gedaan ik heb mensen snel zielig gebruikt enkele einde bij dit verhaal dat bruno aan het werk van enkele min of meer wille keren de omschrijving ij in een dozijn sport gaat doen hij wil net als die keurig gekozen leerlingen wat nader meent bij de hoofdpersoon in italiaan worden om zijn moeder terug bekeken in het licht van de theorieen bingham voortdurend irritatie ten aan te winnen hij gaat op een fitness en van holland het enige criterium bij zien van de vader te lezen waar dat ontwikkelt zijn lichaam na twee de selectie was de omvang van hun eigenlijk amper of helemaal niet speelt weken is hij steeds vaker weg bij zijn aantekeningen iemand die steeds een en voelt zelf hevige irritatie ten aanzien moeder de moeder krijgt dan al snel woordige antwoorden geeft laat daar van een van de hoofdpersonen uit de ruzie met de italiaan en maakt zich mee natuurlijk ook iets van zijn per zwemmer opvallend is haar manier steeds bezorgder om bruno bruno soonlijkheid zien maar meer materiaal om het akelige lot van de terdoodver merkt dit maar hij ontdekt dat hij het maakt een completer beeld mogelijk oordeelde in het examen te beschrij wel leuk vindt om zijn moeder te jen het hier gepresenteerde materiaal is in ven of bijna te negeren nen door haar in onzekerheid te laten vergelijking van wat er in een leesdos ik citeer haar leesverslag ik vind het hij gaat steeds meer aan sport doen sier aan zelf geschreven materiaal aan verhaal vaag mooi en boeiend de veroor op een dag besluit hij een berg in de te treffen valt vrij beperkt van omvang deelde leert met z n veroordeling te leven buurt te beklimmen maar hij let niet het is de neerslag van vijf lessen tot op de dag des jd op de weerberichten zijn moeder pro rondom vijf korte verhalen een lees dit verhaal roept bij mij afkeer op een beert hem nog tegen te houden omdat verslag bij het examen van oek de examen in het tekenen van de val van een ze het veel te gevaarlijk vindt net jong een bespreking van karakter veroordeelde vlak voor het neerkomen omdat zij het veel te gevaarlijk vindt eigenschappen van de hoofdpersoon l jd een beetje luguber dus het is een gaat bruno zeker klimmen als bruno uit bingham e co van levi weemoedt droevig verhaal voor de ter doodveroor bezig is met klimmen begint het te een beoordeling van de levensbeschou deelde maar ook voor de tekenaar hij regenen als hij bijna op de top is wing van de twee hoofdpersonen uit wil per se erkenning denkt die gekregen te glijdt hij uit en valt in een ravijn waar de zwemmer van anna blaman het hebben wil meer maar blijkt helemaal hij drie dagen later dood gevonden schrijven van het verhaaleinde bij geen erkenning te hebben wordt zijn moeder is erg ongerust n 7 2 maar durft zelf niet die bergen op te heeft ondanks zijn toekomst hij blijft individueel leerproces gaan om te gaan kijken zij waar heel goed bij zijn eigen ik heel dui ik neem aan dat u met mij ondanks de schuwt de politie en die begint een delijk voor mij is dat de tekenaar aardig betrekkelijk geringe omvang van hun zoekactie maar zij voelt al dat hij dood in de war raakt na het examen roept taalmateriaal toch een redelijk duide is ze geeft zichzelf de schuld en onrust op bij hem lijk beeld hebt gekregen van deze drie besluit terug naar huis te gaan daar van het bespreken van het verhaal in de heel verschillende leerlingen het leeft ze door maar ze is nooit meer klas heb ik geleerd dat ik niet kijk naar meisje dat sterk meeleeft met de ver gelukkig schrijfstijl maar dat er iets in een verhaal haalfiguren tamelijk extravert is maar bij elke vraag naar gevoelens ant moet zitten wat met het menszijn te haar blik afwendt als de verhaal wer woordt deze leerling dat hij geen maken heeft mijns inziens in deze klas kelijkheid te gruwelijk wordt gevoelens heeft ervaren terwijl hij die een afwijkende gedachte voor mij voelt de jongen die zich een bijzondere bij elk verhaal wel beschrijft afkeer dit toch goed plaats vindt innemen ten opzichte van medelijden humor een stilistische de vrouw heeft innerlijk een bepaalde de rest van de klas zijn agressie op een eigenaardigheid is zijn voorkeur voor rust in zich waardoor ze zich makkelijk kinderlijke manier uit en ook met zijn ontkenningen waarin niet veel gebeurt kan afsluiten van de buitenwereld ze andere gevoelens niet goed raad weet het vertelt geen werkelijkheid maar geniet van het er zijn midden in de het meisje ten slotte dat voortdurend prikkelt niet geen ware situatie prikkelt natuur de vriendin probeert de ik bezig is met zoeken naar innerlijke niet allemaal in een verslag persoon te laten ervaren dat er meer is rust harmonie heel sterk behoefte een rijtje zinnen her en der uit zijn dan anderen om je heen ze wil laten zien voelt aan bevestiging maar bang is om opmerkingen geselecteerd met opval dat de mens een klein stukje in het geheel zich in de klas al te zeer bloot te geven lende overeenkomsten is en datje dat in jezelf kunt voelen nogmaals als men zich bewust is van bij de uitwisseling van leeservaringen is het verhaal roept duidelijk gevoelens bij de eigen subjectieve manier van kijken me opgevallen dat er nogal wat onduide mij op gevoelens die te maken hebben met en als men met de nodige prudentie lijkheid was over het verhaal terwijl ik mijn houding die ik probeer eigen te omgaat met wat daarbij zoal opvalt het zelf al snel duidelijk vond maken in dit leven rust in mezelf met kan het zo lezen van teksten van leer van dit alles heb ik geleerd dat een toch anderen erbij lingen bijdragen aan begeleiding van verhaal niet altijd zo logisch voor iedereen haar einde bij het verhaal de afgang leerprocessen van leerlingen op uiteen is als het mij lijkt van apollo eindigt met de volgende lopende niveaus e bij de terechtstelling een gevoel van regels bruno liep recht op zijn moeder afkeer jegens het volk af en vlak voor haar stopte hij hij kon ze is iemand die zichzelf nogal makke niks anders meer dan zijn emoties te laten lijk in het middelpunt van de belangstel gaan hij huilde zijn moeder maakte een ling plaatst gebaar en sloot hem in haar armen ze vindt andere mensen nogal dom en jongen zei ze ik laat jou niet in de stelt zichzelf boven de massa steek ik wil alleen datje op je eigen kracht je moetje sociaal opstellen en niet ieder gaat leven en ik zal er voor je zijn een in zijn eigen vet gaar laten stomen bruno voelde een heel goed gevoel in zich ze gedragen zich asociaal maar toch opkomen en zag in dat ze hem niet liet trekt het verhaal me wel aan of misschien vallen daarom wel omdat er veel taboes door bij de slotvragenlijst noteert ze in broken worden deze lessenreeks over literatuur is me met name opgevallen dat ik snel geneigd ben bloot geven om mijn eigen gevoel te laten spreken in de laatste leerling wiens opmerkingen de beleving van de tekst dat ik teksten en reacties ik hier weergeef is een figuurlijk kan zien en betrek op mijn meisje dat de volgende uitspraken eigen levensproces dit vond ik wel moei doet lijk om in de klas kenbaar te maken heel aangrijpend vind ik de beschrijving van de veroordeelde de rust die hij in zich t s j i p l e t t e ren 47