Iene miene mutte – Aftelrijmpjes en hun literaire functies

aanleiding van een tekst iets in een ander boek will van pee r gaat op zoeken zijn verontwaardiging toont enzovoort wij hebben in ons programma de leerlingen een vaste procedure en rollen gegeven wat lene mie n e mutte voor instr u ctie b rown palincsar hebben ge geven is ons niet geh eel duidelijk geworden aftelrijmpjes en uit de protocolfragmen ten in hun arti kel is echter af te leiden dat deze instructie opener hun literaire functies moet zijn geweest dan die van ons d e beschreven procedure kan zodra deze ver kort is gebruik t worden in de fase van het materiaa l zoek en voor een werkstuk h et doel van het lezen van een aantal teksten is dan in binnenkort verschijnt lees meer fruit van will houden en ideeen vinden voor het werkstuk van peer idit boek gaat over kinderen en literatuur verder zou een verge l ijkbare procedure ont het hier volgende artikel is een voorpublikatie van worpen kunnen worden voor het schrijven i n hoofdstuk 4 waarin aftelrijmpjes als vorm van die procedure zou men deze strategieen aan orale kindercultuur in hun functionele samenhang bod kunnen laten komen vragen ste llen die de beschreven worden die functies zijn niet alleen tekst moet beantwoorden ordenen formule belangrijker maar ook minder voor de hand liggend ren regelen dan volwassenen meestal veronderstellen b ij het l eren en verwerken van tek sten zou het doel kunnen luiden hoofdzaken vinden en in verband brengen met elkaar en met reeds toen in i99i voor de nominatie van de ako aanwezige kennis eigen meningen en ervarin prijs ook een kinderboek werd aanbevolen was gen dat aanleiding voor heel wat hoofdzakelijk negatieve commentaren in de media de kin blankesteijn e b van der leeuw vernieu derliteratuur lijkt niet tot de echte literatuur wing van leesonderwijs strategieen en rou te behoren dat is op zich een merkwaardig tines in moer 1 99 1 7 8 p 2 34 2 45 gegeven want kinderen gebruiken frequent brown a l a s palincsar guided coopera tekstvormen die wat hun structuur en functies tive learning and individual knowledge ac betreft grotendeels met die van de volwassen quisition in l b resnick ed knowing literatuur corresponderen dat blijkt bij voor learning and instruction hillsdale 19 8 9 p 393 beeld uit de poetische teksten die ze zelf produ 45 1 ceren een vorm daarvan aftelrijmen wordt in gerritsen a leesvaardigheid hoezo leesvaar het hiernavolgende beschreven uit de bestu digheid in moer i99o 5 p 17 8 1 79 dering van dergelijke rijmen wordt duidelijk loon r van m visser overleven is ook een dat literatuur in het leven van kinderen heel wat strategie in moer i 990 8 p 339 348 belangrijker is dan de genoemde negatieve rutten e leesvaardigheidsdidactiek een an commentaren veronderstellen dere weg in moer t99a g p 370 372 in tegenstelling tot wat men vaak meent verhoeven l d e noodzaak van functionaliteit ontwikkelen jonge kinderen ook spontaan uit in moer i99o 5 p ihi i o3 zichzelf literaire activiteiten freud zag zelfs wendel de joode b van naar een strategie de oorsprong van de literaire belangstelling in georienteerde leesvaardigheidsdidactiek in het kiekeboe spel dat kleuters zo vol over moer i99o 5 p 173 1 7h gave met hun ouders spelen in ieder geval hebben veel spelletjes van kinderen duidelijke literaire ingredienten het spelen van rollen theater fantasie of een narratieve structuur in dit artikel gaat het over literaire produkten die door kinderen zelf worden voortgebracht naast verhalen zijn dat ook teksten met ee n 6 moer i99i i uitgesproken poetisch karakter zoals onder kent niet slech t s een geleide l ij ke in p erking van meer aftelrijmen onmiskenbaar poetisch in ges preksthema s voor kinderen resulterend in deze teksten zijn hun vers en strofenbouw het ve rmijden van bij voorbeeld seksuele ver metrum en rijm alliteraties assonanties en wijzingen in conversaties waar k inderen bij ambiguiteiten kortom een opeenhoping van aanwezig zijn ook het omgekeerde gebeurt typisch literaire procedes die traditioneel door namelijk de ontwikkeling van ora le vorme n de poetica en retorica worden bestudeerd van interact ie waarvan volwassenen groten aftelrijmpjes zijn een duidelijke illustratie deels uitgesloten worden ter zijde zij op ge van het feit dat jonge kinderen ook zelf actief merkt dat wat hier in een paar zinnen gesc h e t st en creatief zijn in literair opzicht empirisch wordt als een breu k in de tradities in feite een bewijsmateriaal hiervoor is onlangs geleverd langzame en vrijwel onmerkbare h istorische door kelly rubin 1988 dit is een argu beweging was die a lleen als een kloof gezien ment tegen al wie de literaire belangstelling kan worden wanneer men ze over een aanzien van volwassenen wil terugvoeren op aange l ijk lange p eriode b eschouwt de huidige ef leerd gedrag tijdens de socialisatieperiode fecten van deze evolutie zijn d ui delij k genoeg sterker nog aftelrijmen zijn het exclusieve kinderen worden veel minder blootgestel d aan literaire terrein van kinderen waarvan vol expliciete conversaties over on derwerp en die wassenen uitgesloten worden om te begrij voor h en taboe worden geac h t maar de omge pen hoe dat gekomen is moeten we eerst even keerde uits l uiting gel dt ook weinig vol wasse teruggaan in de geschiedenis nen is het vergund mee te mogen doen met touwtje springen met aftelversjes of met de een kl oof in de ora l e c ultuu r fantasies p elletjes waar de meeste kinderen spontaan in betrokken raken sinds de achttiende eeuw bestaat er een niet toch blij kt a l gauw dat het niet werkelijk mo geringe kloof tussen de cultuur van volwasse gelijk is om de werelden van volwassenen en nen en die van kinderen tot dan toe en in kinderen vol ledig van elkaar af te schermen ieder geval tot in de zestiende eeuw deelden de concrete vorm van het gezins l even maa kt kinderen en volwassenen dezelfde spelletjes en het vrijwel onmogelijk een abso l ute scheiding dezelfde verhalen als een kind een versje ken tussen de verbal e interacties van vo l wassenen de had het dat zeer waarschijnlijk gehoord van en kinderen in ach t te nemen en t e handhaven een volwassene in het gezelschap van andere de situatie is dus complex h et is waar dat de volwassenen en met de volwassen wereld als twee cu l turele werelden naast el kaar bestaan referentiekader versjes uitsluitend bedoeld maar tegel ijk kan die onafhankelijkheid niet voor het vermaak van kinderen stammen zeer helemaal vol l edig zijn de noodzakel ijke ver zeker uit een latere tijd de gerenommeerde menging van de twee levenssferen betekent engelse onderzoekers op dit gebied lona en echter geenszins een terugkeer naar een situa peter opie 1957 p 266 laten zien dat kinder tie zoals gangb aar was tot in de late middel rijmpjes in de huidige betekenis van het woord eeuwen waarin beide werel den nog een geheel niet eens bestonden voor 18oo de nieuwe op vormen de com p lexe dynamiek tussen de vatting over het kind zijn die met de verlich twee cu l turen geeft juist gestalte aan de con ting haar intrede doet heeft de vorm inhoud crete vormen van mondel inge communicatie en functie van de cultuur zodanig beinvloed waarin volwassenen en kinderen betro kken dat de oude eenheid tussen de orale cultuur van kunnen worden een domein waarin de schei volwassenen en kinderen wordt opgeheven er ding in het b ijzonder o pvalt is dat van het lin ontstaat dan geleidelijk een orale cultuur die guistisch medium dat beide groepen tot hun be typisch en exclusief is voor het kind het werk schi kking hebben om literaire ervaringen op te van bornemann 198o getuigt hiervan doen terwijl dit medium voor de volwassene deze historische ontwikkeling heeft verrei voornamelijk de gesc hreven tekst is is het kende consequenties voor de positie van het vooral jonge kind volledig afhankelijk van kind in de sociale werkelijkheid de orale cul mondelinge teksten of die nu voortkomen uit tuur van volwassenen en kinderen worden nu de eigen cu l tuur van k inderen of uit interactie wederzijds van elkaar afgeschermd dit bete met volwassenen h et is voornamelijk de orali 199 2 1 moer 7 feit van te ksten en niet a lleen van taal wat het of een minder plezierige toebedeeld krijgt versch il ui t maakt van d e kin d ercult uur ten op als zodanig wordt het ritueel gebrui kt al s een zicht e van d ie van de volwasse nen en die d eze beslissingsprocedure voor een ander daarop cu l t uu r beschermt tegen inmengin g van de volgend s p el op deze functie komen we zo volwassen werel d i n d it artikel wordt een gen da d elij k nog terug als dit echter het enige doe l re het aftelr ijm behan del d dat illust r atief is van een aftelrijm zou zijn dan zouden we me t voor de onafhank elij kh eid van d e orale kinder een wel erg onhandige procedure te maken cu l tuur aangetoond zal worden d at er onder hebben i mmers besl issen wie aan de beur t he t onschul dig u itziende opp ervla k specifieke is zou even goed door dwang kunnen worden sociale func ties schui l gaan in ieder geval za l gedaan uit observaties bl ij kt dat kinderen bl ijk en hoe be l angrij k deze li t eraire vorm is in herhaaldelijk aftelversjes gebruiken zonder het socialisatieproces kinderen als literatoren enig teken van verveling ze schijnen er juist dus veel plezier aan te beleven daarom mag men het bestaan van een tweede functie aannemen aftelversjes name l ijk de mogelijkheid die de rijmpjes de kinderen bieden tot het beleven van een vorm aftelversjes beh oren vrijwel uits luitend tot de van genoegen oo k om die reden hebben we met k indercultuur h un ge bru ik vertoont een ver onmiskenbaar literaire te k sten te maken zo band tussen h un vorm en hun functie wat hun als eerd er gedefinieerd h et b estaan van deze fo rmele structuur betreft ze zijn relatief kort functies verk l aart meteen waarom de rijmpjes gewoonlij k nie t meer dan ongeveer 40 woor verkozen worden boven fysieke dwang h et den en hebben een meestal zeer regelmatige rituele karakter ervan geeft bovendien duide versb ouw een strak metrisch patroon eind lij ke orientatiepunten en houvast voor het han rijm en som s ook alliteratie en assonantie delen de talige vorm is stabiel en wordt ge b eelds praak en ambigu iteit deze l it eraire makkelijk in het geheugen vastgehouden de middelen worden in de versjes met aanzienlij ke woord en beklijven en oefenen een niet te ver variatie en ve r fijning gebruikt hetgeen ge waarlozen aantrekkings kracht uit op de deel tuigt van de s p ontaneiteit en creativiteit van nemers e en willekeurige beurttoewijzing op de kinderen die ze pro duceren wanneer men b asis van dwang is een schrale en weinig inte h et meest uit voerige we rk op dit geb ied o pie ressante wijze van beslissen wat de versjes aan opie 1959 1969 b es tudeert dan va llen deze tonen is de impact van literaire vormen op het fo r mele kwa l iteiten meteen op h et zij n zoals denken voelen en hande l en van kinderen gezegd uitgesproken literai re vormk enmer ken die door de kin d eren met g r ote originali hi s t o risch e en culturel e s tabilitei t teit zi n voor humor en in eindeloze variaties word en gep rod uceerd de aanzienlijke variatie in de diverse vormen d e functionele k waliteiten van aftel rijmpjes van deze rijmpjes doet niet vermoeden dat er komen het duidelij kst tot uiting wanneer men ook opvallende cultuuroverschrijdende over ze beschouwt als onder deel van de sp ecifieke eenkomsten bestaan de volgende beschrijving orale interac tie waarin ze voorkomen va nwege mag als een illustratie hiervan gelden dit vers hun sterk rituele karakter kan men ze tek sten je werd geobserveerd terwijl ik meedeed aan noemen in de ware betekenis van het woord een kinderspelletje en direct daarna beschre om slechts een o p vallend kenmerk te noemen ven a een meisje van zes en b haar vijfjarige ze zijn sterk gestandaardiseerd zo wordt een broertje willen samen met twee volwassenen aftel versje ongel dig verklaard door de andere die bij hen op bezoek zijn verstoppertje spelen kinderen a l s het op zeggen niet nauwk eurig ze bespreken wie hem moet zijn plotseling vol gens het rituee l of met precies de juiste roept a ons bij elkaar en zorgt ervoor dat we zo woorden van d at versje geb eurt twee belang bij elkaar gaan staan dat onze rubberlaarzen rijke functies s pringen hierbij direct in het oog vanwege de regenachtige dag een halve cirkel i n de eerste plaats wor d en aftelversjes door kin vormen zelf plaatst ze zich in het midden deren gebruikt om een persoon aan te wijzen en half gehurkt maakt ze eerst een snelle rit die een bijzondere rol hetzij een aangename mische op en neer gaande beweging met haa r 8 moer i99z i rechterhand ongeveer to cm b oven d e grond each player puts out his right foor an d the terwij l ze het volgend e aftelversje opzegt dip pen de afteller crouches on the ground and touches eac h toe cap in tu rn saying bolde bolde bot your shoes are dirty please change them doe die vieze vuile voet van jou the dip pen continues round and when his eens even uit de weg words end on someone s foot th at p erson is want die staat hier vreselijk in mij ne weg out p 55 na d e eerste drie tikken op de grond tij d ens de overeenkomsten tussen de twee b eschrij het uitsp rek en van de eerste rege l begint a af vingen kunnen nauwel ijks aan toeval te w ijten te tellen door korte ritmische ti kken te geven zijn terwijl h et toch enigsz i ns lachwekk end is op ieders laarzen een voor een b eginnend bij te veronderste llen dat kin d eren over het k anaal de eerste laars links van zichze l f voor iedere heen met elkaar zouden communiceren om in l ettergreep wordt er een b ot v l aams voor formatie over afte lrijm pjes uit te wissel en laa r s geteld de l aars waarop het laatste de overeenkomsten d ie hie r te zien zijn zou woord va l t moet weg de betreffende speler den verrassend maar misschien niet zo belang moet het aangetikte been achteruit zetten zo rij k zijn wanneer ze tot dit ene voorb eeld be dat die speler nog maar een voet in het spel perkt bleven dat is in het geheel niet h et geva l heeft de d u b bele betekenis van het laatste het volgende voorbeeld gaat door voor een woord weg is iets wat vaker voorkomt i n aut hentiek h ol lands vlaams rijmpje aftelrijmpjes zo ook bij voorbeel d in aan de amstelveense weg stonden zeven bomen al olleke bolleke die b omen waaiden weg van de a mstelveense riebesolleke weg h et aftellen begint dan opnieuw en de olleke bolleke procedure wordt nauwgezet en ernstig uitge knol voerd terwijl geen van de spe lers zic h ermee bemoeit of iets zegt maar het verloop met in de a l gehele klan k structuur lijkt h ier zo ty tense aandacht volgt het afva l len van b otten pisch met de nederlandse taal verbonden dat blijft doorgaan totdat er nog twee laarzen over weinig mensen zouden verwachten dat het ook zijn degene wiens laars niet afgeteld wordt in een andere taal kan b estaan toch zoals de moet hem zijn in het spelletje dat vo l gt zo vol gende tekst laat zien komt vrijwel hetzelfde gauw dit duidelijk wordt verspreiden de s pe rijmpje in engeland voor lers zich zonder commentaar in diverse rich tingen en het verstoppertje spelen begint olicka bolicka wanneer ik later op de dag naar d it spelletje susan solicka informeer zegt a dat dit afb olden heet na olicka bolicka drukke lijk uitgesproken in haar p l aatsel ij k nob dialect op de vraag of ze dit van de meester op schoo l h eeft geleerd antwoordt ze ironisc h een ander rijmpje p o p ul air in nederland en zonder er verder vee l aandacht aan te beste waarvan gedacht wordt dat het een van d e den dat dit een k inderspelletje is de volgende meest ty p ische nederlandse kinderversjes is dag herhaalt a diverse malen hetzelfde versje namelij k tijdens het s p elen wanneer ik a vraag of ze me nog meer van haar aftelversjes wil leren toont lene miene mutte ze geen interesse tien pond grutten ik was zel f enigszins verbaasd kinderen in dit tien pond kaas comp utertijdperk bezig te zien met een derge lene miene mutte is de baa s lijk traditioneel aftelvers toch staan deze kin deren met het ritueel dat we beschreven heb heeft zeer vergelijkbare varianten in het en b en beslist niet a lleen men eer gelijke daartoe gels frans duits en hongaars zoals de vol een vers l ag van opie opie 1969 gende voorbeelden illustreren ig9z i moer 9 eeny meen t mineg mo where s your pocket catch a tiger by the toe iforgot it ijhesqueals let himgo well please walk out eeny meent mineg mo mickey mouse une mine mane mo in a public house une fine jane fo drinking pints maticaire et matico of beer mets ta main derriere ton dos where s your money in my pocket ene tene move mei where s your pocket paster lone bone strei iforgot it ene fune herke berke wer wie wo was a pig walked into a public house and asked for a pint ojbeer eni peni jupi neni where s your money sir effergefferguwi neni in mypocket sir int pint lorin where s gout pocket sir te vagy odakint in my jacket sir where s gout jacket sir en zoa l s de opi es noteren komt het ze l fs voor iforgot it sir in h et a rmee ns aan de uiterste rand van euro please walk out pa nog ster kere voorbeelden van cross cu ltu rele overeenk omsten in afte lversjes en spel le met de laatste regel wordt telkens iemand uit tjes worden genoemd d oor de opies 1 969 geteld merk op dat de inhoud mee evolueert p 27 28 varierend van het engelse chinging met de tijd pas in het derde versje uit 195o u p tot h et j a panse jan ken pon het chinese doet mickey mouse zijn intrede c hai ken en sterk overeen k omst ige spell etjes terwijl er dus wel veel variatie in aftelrijmen in i ndonesie en et h iop ie wordt aangetroffen moet de historische en m aar ook in historisch opzicht getuigen de cross culturele stabiliteit verbazingwekkend teksten van een tame l ijk grote stabiliteit de worden genoemd dit heeft aanleiding gege vol gend e voorbeelden zijn rijmpjes d ie respec ven tot wilde speculaties over de vermeend tievelijk in 1907 1939 1950 en 1952 door de mysterieuze herkomst van kinderversjes deze o pies op de b ri tse eilanden genoteerd zijn hoeven echter niet onderschreven te wor den omdat de aanwezigheid van een rijmpje in eenty teenty tuppenny bun de ene cultuur nooit voorspellend is voor het pitchin tatties doon the lum bestaan van een dergelijk rijmpje in een andere who s there cultuur factoren als sociale en internationale john blair mobiliteit in voorgaande eeuwen de enorme what does he want snelheid waarmee teksten zich verspreiden en a bottle of beer vooral de vasthoudendheid waarmee kinderen where s gout money zich vastklampen aan de vorm van de rijmpjes 1 forgot wat in hoge mate functioneel is zoals we nog go downstairs zullen zien vormen een afdoende verklaring you drunken sot voor het verschijnsel het is dan ook tamelijk zinloos zijn toevlucht te nemen tot irrationele afrog walked info verklaringen a public house deze historische en culturele stabiliteit van ands askerf fo r de rijmpjes heeft betrekking op de vorm het is a pint ojbeer de vorm die stabiel is over tijd en afstand maar where s gout money datzelfde geldt grotendeels ook voor de functie in my pocket ervan in de voorgaande paragraaf zijn twee 10 moer 1992 i van dergelijke functies genoemd we besteden ligt zoals in de vo lgende paragraaf wordt be daar nu meer aandacht aan schreven in de mogelijkheid om machtsrelaties binnen een groep te rege l en aft elve r sj es als s p el aft el ve rsj es en social e ma c h t men kan zich afvragen wat de versjes die s pe ciale aantrekkingsk racht geeft dat ze eindeloos zoals gezegd is d e be langrijkste functie van herhaald kunnen worden zonder dat ze kinde aftelversjes die van het verdelen van rollen in ren gaan verve l en voor zover het aftel l en een een sp el dat direct daarna gespeeld wor d t er is s p el op zich is word t er voora l aan dee l geno geen dwingende reden waarom dit door der men om er genoegen aan te beleven m eerdere gelijke rijmpjes zou moeten gebeuren er zijn elementen dragen h iertoe bij een eerste en ook andere strategieen die voor dit doel door zeker niet het minst b elangrijke element is kinderen gebruikt worden ook deze vertonen de strak georganiseerde structuur van de tekst vaak s p elk waliteiten dit kunnen s p elletjes en de geritua l iseerde procedure voor de uit zijn waarin o pl ettendheid snelheid of mis lei voering zaken als rijm metrum ambiguiteit ding een prominente rol spelen naast vastbe en ritme dragen verder b ij aan de muzikale kwa radenheid en inzicht h et is niet bekend h oe liteiten van de te kst en kunnen gewaardeerd vaak el k van deze methoden door kinderen ge worden om zichzelf e en twee de element is de bruikt wordt wel is het zeker dat aftelversjes beleving van spanning en de gevoelens van op regelmatig met d it doe l ge bruik t worden daar luc hting die erop vo lgen ieder kind dat aan zijn ongetwijfeld goede redenen voor het ge het aftelvers meedoet realiseert zich dat er iets brui k van fysieke overheersing of van beproe op het spel staat daarom weet het kind dat e r vingen die afhangen van mentale of lichame een bepaalde vorm van gevaar mee gemoeid is lijke vaardigheden zou bij frequent gebrui k terwijl tegelijkertijd de mogelijkheid gegeven namelijk een ongewenst effect p roduceren is om aan dat gevaar te ontsnappen d it ele het zou betekenen dat steeds dezelfde kinde ment van strijd l igt zoals h uizinga in zijn ren namel ijk de jongere minder handige of homo ludens 1 938 onder de aandacht heeft oplettende kinderen voor d e onprettige rol l en gebracht ten grondsl ag aan het spelen a l s cul worden aangewezen d aardoor wordt d e uit tureel verschijnse l aangezien alle deelnemers daging om aan het spe l mee te doen vermin gelij kelijk hetzel fde gevaar trotseren ziet h et derd en het s p el zou al gauw niet meer waard kind de situatie als een waarin het kan triom zijn gesp eeld te worden bovendien zouden feren in plaats van erdoor overweldigd te wor kinderen k unnen weigeren om voortdurend de den vandaar het gezicht dat de kinderen onplezierige rol te moeten spelen opzetten als het aftellen bezig is men wordt het gaat er dus om hoe iemand aangewezen verondersteld het gevaar van niet uitgeteld te kan worden om een onaangename rol te spelen worden moedig te trotseren maar de spanning zonder zich gekrenkt te voelen afte l versjes die dit oproept is hoog genoeg speciaal voor vormen een mogel ijke o plossing voor dit pro de jonge k inderen om gep aard te gaan met bleem en kennelijk een succesvolle de o plos l ichte gevoelens van bedreiging d ie kunnen sing wordt aangedragen in de vorm van een ge d eeltelijk overwonnen worden door het ge ander spel dat gebruik maakt van een monde zicht dat ook de andere kinderen trekken het linge tekst die op een strak vastge l eg de en vraagt s lechts weinig observatie om te zien d at rituele manier gehanteer d wordt de efficientie het afgetel d worden speciaal voor de kleintjes ervan kan toegeschreven worden aan een ele tel kens weer echt o pl uchting of teleurstelling ment dat vreemd is aan andere procedures oproept namelijk toeval de volgende voorbeelden laten toch zijn deze vormen van genoegen of ze zien dat het resultaat van h et tellen afhankelij k nu voortk omen uit de muzi k al e kwaliteiten is van een aantal factoren het punt in de k ring van de taal uit de ritue l e aard van de proce waar het aftel len begint de lengte van het dure of uit de spanning en o pluchting die er versje en het aantal tellende tik k en zelf een varen worden o p zichzelf niet voldoende om afgeleide van het aantal lettergrepen van de de basisfunctie van aftelversjes te vormen die tekst 1992 1 moe r ii err ie o rrie round the table charlie chaplin eat as much as you are able saton a pin ijyou re able eat the table how many inches err ie o rrie o ut did itgo in four met de drie eerste versregels worden te l kens one two three four vier tikken gegeven met de laatste drie in het totaal dus vijftien tik ken op het eerste gezicht het resultaat is hier afhankelijk van het ant komt d at pat roon van vier tikken per versregel woord dat door een van de deelnemers gege vaker voor zoa l s in het volgende voorbeeld ven wordt op de vraag van de afteller die daar blijkt door niet in de mogelijkheid is het spel te manipuleren op die manier wordt echter een as fair as fairas itcan be nieuw gevaar geintroduceerd diegene die het the king of egypt said to me antwoord geeft kan nu het verdere verloop the one that comes to number three manipuleren maar ook daartegen bevatten must be he one two three sommige teksten voorzorgsmaatregelen de drie eerste versregels vertonen inderdaad engine engine on the live weer hetzelfde patroon vier ti kken per vers wasting petrol all the time maar de laat ste heeft er zes in plaats van vier how manygallons does it take stilzwijgen d wordt dus aan genomen d at de five six beven or eiglit afteller niet kan voorspellen op wie de laatste eiglit tik terecht komt dit stelt eisen aan de mini e i g h t s p c lls eight male lengte van het aftel vers hoe korter het is h oe gemakk elij ker het resultaat immers door nu de beantwoorder verplicht is te kiezen uit de afteller k an worden gemanipu l eerd de een aantal alternatieven wordt hem of haar de meeste kinderen realiseren zich vlug dat door mogelijkheid tot manipulatie ontnomen de mi ddel van een sne l le bere kening het patroon afteller op zijn of haar beurt moet de letters in het eigen voordeel gebrui kt kan worden van het getal spel len wat gezien de relatieve omdat dit de ge loofwaardigheid van het spel complexit eit van h et engelse spellingsysteem ondermijnt worden er strenge voorzorgs voor jonge kinderen ook hier de kans op maatregelen gen omen met betrekking tot de manipulatie aanzienlijk vermindert in het vo l structuur van de tekst en het geb ruik ervan gende voorbeeld gaan dergelijke maatregelen d at dit heel erg speelt vol gt uit het feit dat een nog verder groot aantal rijmpjes verdere toevalselementen bevatten zoals het volgende voorbeeld laat as 1 went down the icky picky lane zien i met some icky pickypeople what colour veere they dressed in old motherlnk red white or blue fell down the bink red how mant miles r e d spells red did she fall and that s as fair as fair can be three that you are not to be it one two three hier is de passage tussen het gegeven ant de speler op wie de tik fall valt moet de woord en het einde van de tekst bijna zo lang vraag beantwoorden de afteller moet zich aan als sommige aftelrijmpjes in hun geheel in de dat antwoord houden en evenveel tikken doen volgende tekst wordt de beantwoorder dan als het genoemde aantal ook in het volgende weer meer vrijheid gegeven maar de lengte rijmpje is dat het geval van wat er nog na het antwoord komt sluit de mogelijkheid tot manipulatie vrijwel uit 12 moer 1992 1 my mother and your mother ten merk op dat ook de vo lwassenen die k ans were hanging out the clothes niet kregen wat het exclusieve karakter van my mothergave your mother deze vorm van literatuur onderstreept m et a punch upon the nose andere woorden alertheid en ervaring zijn de what colour was the blond geaccepteerde praktijken om de rol van afteller skiut your eyes and think te mogen vervu llen wel ziet men af en toe dat blue een wat jonger of wat minder alert kind uit s i u e spells blue strategische overwegingen een keertje de rol and out you g o van afte ller mag vervullen voora l als het wat with a jollygood clout gaat jengelen maar ook dan is duidelijk dat upon your big nose het slechts om een tactische toewijzing van de rol gaat die alleen met goedkeuring van de h oe ver sommige van deze maatregelen tegen meer ervaren kinderen kan worden verleend manipulatie kunnen gaan is te zien in de vol gende tekst ten slott e eachie peachie pear plum de hier voorgestelde anal yse zegt iets over het when does your birthday come verband tussen literatuur en maatschappij de f ourteenth of december literaire teksten die k inderen in dit geval ge 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 1 4 bruiken bieden de mogelijkheid om met vor d e c e m b e r men van sociale macht om te gaan om te leren you are out over structurele manieren van toewijzing of uitsluiting van lidmaatschap aan ofwel domi niemand kan redelijkerwijs nog de eerlijkheid nante ofwel ondergeschikte posities tegel ij van het resultaat in zo n geval betwisten kertijd wordt de groepsvorming vergroot en overbodig als zulke voorzorgsmaatregelen bl ijft het genoegen in het spel behouden daar mogen lijken toch winnen ze aan gewicht te uit volgt dat de vormen en functies van deze gen de achtergrond van een ander probleem mondelinge teksten in feite verre van triviaal dat bij het aftellen onopgelost blijft namelijk zijn ze vormen een uiterst doeltreffend middel hoe beslist wordt wie het aftellen mag doen om een cu lturele wereld te ontdekken en te vor observaties van kinderen laten zien dat hier men en daardoor zijn ze een middel tot sociali voor geen vastgestelde procedure is waardoor satie paradoxaal genoeg door kinderen zelf de mogelijkheid van manipulatie weer op uitgevonden al s zodanig vormen de ze l f duikt af en toe kan men kinderen zien die gecreeerde literaire ervaringen van kinderen eerst een aftelronde houden om uit te maken in hun eigen wereld de basis waarop kennis en wie het echte aftellen mag doen maar dit is gevoel inzicht en motivatie gebaseerd zijn niet de standaardprocedure gewoonlijk zijn het eenvoudigweg de oudere en meer over noot en literatuu r heersende kinderen in de groep die automa tisch de rol van afteller op zich nemen per slot z dit boek verschijnt bij bohn stafleu van van rekening veronderstelt de activiteit van het loghum te h outen aftellen een behoorlijke bedrevenheid in het onthouden van versjes vlotheid in het co rdi bornemann e studien zur befreiung des kindes neren van aanraken tellen en opzeggen me 3 delen frankfurt m ullstein 1 98o trisch gevoel en woorden in lettergrepen kun kelly m h d c rubin natural rhythmic nen splitsen in sommige gevallen ook het patterns in english verse evidente from kunnen spellen van woorden zie eerdere voor child counting out rhymes in journal of beelden men kan in dit verband ook terug memory and language 27 t988 p 7 i8 74o denken aan het eerder beschreven voorbeeld opie i p opie the lore and language of waar het oudste meisje automatisch de rol van sc hoolchildre n oxford oxford up 1 959 afteller op zich nam dat ook haar broertje die opie i p opie children s games in street and rol op zich zou kunnen nemen leek uitgeslo playground oxford oxford up 1 969 19 92 1 moer 13