Ik ga niet zomaar naast een jongen zitten! Ik kijk wel uit!

laurine ter keurst rieke evegroen tilleke zierikzee ik ga niet zomaa r naast een jongen zitten basisschoo l ik kijk wel uit de vrek is een afkorting van vrije expressie kin kerbu u maar de werkgroep is nu actief op basisscholen in meerdere negentiende eeuwse wijken van amsterdam het specifieke van de werkwijze van de vrek is dat er een koppeling wordt gemaakt tussen de vakgebieden wereldorientatie en expressie vanaf 1980 subsidieert het ministerie van o w het emancipatieproject vanaf 1981 springt de gemeente amsterdam bij laurine ter keurst rieke evegroen en til eke zierikzee zijn medewerksters van dit emancipatie project ze schrijven over hoe ze samen met leerkrachten van bovenbouwklassen activi teiten hebben ontwikkeld vanuit de meisjescultuur inleiding i n het laatste en grootste deel van het artikel schrijven we over onze ervaringen we willen in dit artikel een indruk geven van de manier waarop wij werken aan emancipatie aan werkwijz e het verbeteren van de positie van meisjes in het basisonderwijs we hebben de afgelopen drie jaar intensief in bo we gaan eerst kort in op onze werkwijze en daar venbouwklassen van vijf basisscholen in amster na bespreken we het begrip kindercultuur dat dam samengewerkt met leerkrachten de contac begrip is een uitgangspunt in ons denken en bin ten met die scholen kwamen via de vaste mede nen dat begrip onderscheiden we meisjescultuur werk st er van de vrek tot stand die intensieve en jongenscultuur samenwerking betekende dat we samen met leer we willen ook kort aandacht besteden aan de wij krachten onderwijsactiviteiten voorbereidden die ze waarop naar onze ervaring verschillende leer projecten duurden meestal drie tot vier weken krachten ook verschillend aankijken tegen het tijdens de uitvoering waren zoveel mogelijk twee idee dat je in het onderwijs aan emancipatie zou medewerksters van het project aanwezig de leer moeten werken kracht had de leiding wij ondersteunden haar voordat we onze eigen doelstellingen wat concre als dat nodig was we hebben gekozen voor deze ter omschrijven stellen we de vraag of werken aan intensieve werkwijze omdat we dan resultaten emancipatie ook betekent dat je naar een nieuw verwachtten met meer diepte als je de kinderen soort ideale vrouw toewerkt en de leerkrachten beter kent kun je op een an 37 dere manier oordelen en op een betere manier meisjescultuu r conclusies trekken en conclusies weer relativeren in dit project gaat het voornamelijk om het ver kindercultuu r schil in kinderculturen tussen meisjes en jongens wij onderscheiden meisjescultuur en jongenscul de naam van het project is kindercultuur tuur en stellen dat kinderen actief die culturen we gebruiken cultuur in een andere betekenis vorm geven het voorbeeld hieronder illustreert dan de gangbare wat we onder de gangbare bete misschien wat we ons voorstellen bij dat actief kenis verstaan kunnen we in het kader van dit ar creeren van je eigen cultuur tikel alleen op een hele grove manier aangeven onder cultuur valt dan bijvoorbeeld alles wat wel vorig jaar was het voor meisjes n om beenwarmers te kunst met een grote k wordt genoemd de lite hebben dat is dan niet alleen omdat je ze in de mode ratuur de klassieke muziek de schilderkunst bladen ziet je moet ze ook hebben om niet uit de toon te vallen tussen je vriendinnen je praat schamper over ook etiquette wordt tot de cultuur gerekend dat trees omdat ze de verkeerde heeft en het is een feest als je met twee woorden moet spreken dat je met je met je moeder naar de stad mag om nog een paar te vork en mes moet eten kopen in een andere kleur dat je als je tot een bepaalde groep kinderen wilt horen van school hoort te balen hoe terecht dat dat zijn in onze ogen vormen waarin meisjes ac balen soms ook is dat wordt niet als cultuur tief meisjescultuur beleven en levend maken als aangemerkt in onze invulling van het begrip zou je op die kleine dingen gaat letten dan zie je ze dat wel onder cultuur gerekend worden de ma de hele dag door die kleine dingen zijn een be nier waarop je tegen de wereld de mensen en de langrijke factor in de socialisatie van kinderen tot dingen daarin en jezelf aankijkt vatten wij op als meisjes en jongens vaak zijn ze zo vanzelfspre cultuur daar hoort voor ons bij dat die blik en kend dat je ze over het hoofd ziet soms gaat het beleving medebepaald is door groepsnormen en ook om potentiele conflicten en dan heb je de groepsregels in hele kleine dagelijkse voorvallen neiging om een dreigende ruzie glad te strijken liggen die regels en normen besloten ze worden een voorbeeld van dat laatste veelal ervaren als logisch en vanzelfsprekend in onze invulling van het begrip cultuur willen in vrijwel alle klassen was het zo dat de jongens slecht of we ook uitdrukken dat we cultuur zien als iets niet luisterden als een meisje vertelde wat ze het week dat door mensen respectievelijk kinderen zelf op end had gedaan meisjes vertellen stomme dingen vonden de jongens sommige me isjes werden daar en een actieve manier gecreeerd wordt dat gebeurt dan nog soms kwaad over na een paar van dat soort natuurlijk niet zomaar vanuit het niets in de hele voorvallen realiseerden we ons dat we steeds de jongens omgeving waarin het leven van mensen en kinde tot de orde r i epen en dan voor de zoveelste keer genoe ren zich afspeelt ligt cultuur besloten en daarop gen namen met de belofte dat ze het niet meer zouden doen zowel wijzel f als de leerkracht hadden dus de nei reageren ze op hun eigen manier ging om een echte ruzie daarover te vermijden als je op deze manier betekenis geeft aan het be grip cultuur heb je te maken met verschillen tus wij proberen te werken vanuit meisjescultuur sen individuen maar ook met verschillen tussen vanuit de leefwereld van meisjes met al hun re groepen kinderen hebben in onze invulling van gels vanuit de dingen die zij belangrijk vinden het begrip cultuur een eigen cultuur ze hebben vanuit de conflicten die ze daarover met de jon een eigen kijk op de wereld eigen rituelen je gens hebben we krijgen het bijvoorbeeld wel hoort een sweatshirt te hebben en witte laarzen eens over de vraag of meisjes kunnen voetballen of juist niet wanneer je als jongen naast een en of ze dan wel of niet mee mogen doen met de meisje gaat zitten uit jezelf ben je een doetje jongens als we op zo n conflict stuiten blijkt het zijn maar schoten voor de boeg de concrete ook vaak dat de meisjes helemaal niet mee willen cultuur van een bepaald kind hangt onder meer doen ze zien de hardhandigheid en hardvoetig af van het milieu waarin het kind opgroeit van heid van de jongens niet zitten ze willen op hun de cultuur op school en van de thuissituatie eigen voorwaarden meedoen niet op de voor daarnaast is het van heel grote invloed of het waarden van de jongens kind een jongen is of een meisje als zoiets zich voordoet zijn wij het helemaal eens met de meisjes algemener geformuleerd 38 voor ons is de oplossing niet dat de meisjes net zo zo n situatie stel je al snel de vraag wat nou de gaan doen als jongens omdat dat vaak betekent kip is en wat nou het ei oftewel maken mannen dat ze haar eigen vrouwelijke cultuur moeten in niet schoon omdat ze eropneerkijken of vinden leveren ze misschien dat vrouwen daarvoor geboren zijn uitgaan van meisjescultuur betekent voor ons dat of zijn ze vooral bang dat ze in de ogen van ande we expliciet ruimte willen geven aan die eigen re mannen en ook van een aantal vrouwen een cultuur van meisjes en ook een positieve waarde softie zijn zit daar de wortel van het kwaad of ring meer ruimte en positieve waardering dan er moet je zeggen vrouwen maken schoon omdat in de meeste gevallen in het onderwijs bestaat ze denken dat ze dat beter kunnen of omdat ze voor meisjescultuur dat kan bijvoorbeeld door dat leuk vinden om te doen of doen ze het mis materiaal te ontwikkelen waarin meisjes een schien omdat ze anders in de ogen van mannen hoofdrol spelen en waarin hun beleving van din en andere vrouwen geen echte vrouw zijn gen een duidelijke plaats heeft op dit moment zijn alle argumenten een beetje waar het gaat er niet om een schuldvraag te stel vrouwe lijk in strijd m e t ma nn elijk len het gaat om tegenstellingen wij willen met de kinderen duidelijk krijgen dat dit soort tegen zo n standpunt is in een artikel wel helder onder stellingen bestaan we denken dat meisjes van woorden te brengen maar als we in de klas staan daaruit beter in staat zullen zijn om de strijd aan raken we toch vaak in verwarring een voorbeel d te binden tegen de dingen die ze als belemmerend en onderdrukkend ervaren tenslotte is dat een a ndre gooit een plant o m en d e pot val t aan scherven h ij strijd die we zelf ook nog voortdurend voeren treuzelt kijkt om zich heen maar pakt toch maar een sto ffer en bli k om het o p te vegen p atricia loopt naar strij d h e m toe z e pa kt he t stoffer en bli k af en ze zeg t jo h laat mij dat maar even doen we kunnen in allerlei voorvallen zien dat meisjes zich realiseren dat ze een strijd te voeren hebben aa da ru tk x ou a tm gn do r rnot e ta ut o o irym la mra k 7h 1 mrl os o d c w h v 1i 1n n ca fin wijn oat r u 1rto w c ol leun j n vl tegenstrijdige gevoelens krijgen wij bij zo n voor rachma is geen nederland se zij weet van haar zusje in val de eerste gedachte is toe nou patricia zo welke di n gen ze in de toekomst onderdrukt zal worden werk je er aan mee dat je achter het aanrecht maar ze heeft nog geen oplossing bedacht voor haar komt maar eigen toekomst petra zegt gewoon dat ze niet gaat trou als patricia het nou voor een vriendinnetje had wen ze heeft geen zin om de hele tijd voor iemand te zorgen te koken te wass en en alle troep op te ruimen gedaan zou het gewoon aardig geweest zijn die hij maakt mannen moeten maar bij hun moeder het is dus soms moeilijk om het vrouwelijke te blijven is de eerste oplossing die haar te binnen schiet waarderen omdat het altijd in verhouding tot fedora wil wel trouwen maar hij moet zelf zijn pilsjes mannelijk gedrag en mannelijke waarden staat in uit de ijskast pakken 39 strijd in de toekomst en strijd die voor elk meis we hebben aan leerkrachten gevraagd of ze dach je weer anders is maar ook strijd in het hier en ten dat het verschil uitmaakte dat zij zelf een nu zoals uit de meeste voorbeelden blijkt voor vrouw waren of een man en welk verschil ze dan niet nederlandse meisjes geldt dat ze vanuit een merkten veel leerkrachten vonden van niet ze andere culturele achtergrond leren wat ze als toe konden met jongens en meisjes even goed over komstige vrouw zouden moeten doen en kunnen weg ze betrapten zichzelf ook nooit op seksis tegelijke rt ijd leven ze in nederland en zitten ze me op andere verwachtingen naar jongens en met nederlandse kinderen op een nederlandse meisjes school hun strijd heeft dus allerlei specifieke onze eigen ervaring is juist dat je veel kan leren kanten wij proberen in het kader van ons ont als je toegeeft dat je van meisjes andere dingen wikkelingsproject speciale aandacht te geven aan verwacht dan van jongens wij proberen elkaar en hun situatie en hun p ro blemen 4 de leerkrachten met wie we werken te wijzen op zulke verschillen dat doen we niet met de be hoe kijken leerkrachten aan tege n doeling om non seksistisch te worden we moe de verschillen tussen meisjes en jongens ten in onze reacties bijvoorbeeld ook meerekenen dat jongens anders op ons reageren dan meisjes voordat we met ons praktische werk begonnen omdat we vrouwen zijn het leukste is eigenlijk hebben we op een gerichte manier een aantal in als je terecht gewezen wordt terviews gehouden met leerkrachten andere leer krachten dan degenen met wie we later zijn gaan k a rin juf als u ons nooit vraagt om de tafels te ver samenwerken in deze paragraaf willen we een sjouwen dan worden we ook nooit sterk korte schets geven van die ervaringen gecombi neerd met indrukken uit publikaties over opvat we concludeerden op basis van deze ervaringen tingen van leerkrachten en andere informatieti dat veel leerkrachten an veel leerkrachten vonden dat zij geen onder ders dachten en denken dan wij en misschien ook scheid maakten tussen jongens en meisjes k wel een ander doel voor ogen hebben en hadden behandel ze volstrekt gelijk als kinderen en ik zie een reden temeer om over ons werk te schrijven echt geen verschil dat was hun manier om aan en op basis van ervaringen met kinderen de dis de verbetering van de positie van meisjes te wer cussie te voeren ken wij noemden die strategie de non seksis maar eerst nog iets meer over onze bedoeling in tische strategie dat is een strategie die veel men de paragrafen over meisjescultuur geven we eigen sen voor ogen hebben als ze denken aan de lijk hier en daar al aan wat onder meer onze doel emancipatie van de vrouw in deze maatschappij stellingen zijn een vraag die daaraan vooraf gaat toen we verder vroegen konden veel leerkrach is of we toewerken naar een nieuw type vrouw ten wel verschillen noemen niet zozeer in hun ei ofwel leiden we onze doelstellingen af van een gen handelen maar verschillen tussen meisjesge ideaal waarnaar wij streven drag en jongensgedrag we vroegen ook wat nou oorzaken waren van die verschillen sommigen een ideale vrouw noemden biologische verschillen als achterliggen de oorzaak anderen noemden ouders en de op willen wij van alle meisjes bom moeders maken voeding thuis als de belangrijkste bron van de ver die kraandrijfsters zijn of timmervrouw nee de schillen formulering van onze doelstelling zal nooit zover wat de ouders betreft kregen we soms het gevoel kunnen gaan dat we een schets geven van het dat zij als de grote schuldigen werden aangewe nieuwe ideaal zen een factor zijn ze zeker zo vertelde een leer we volgen de theoretische discussie over manne kracht lijkheid en vrouwelijkheid en over de machtsver houding tussen mannen en vrouwen daarbinnen ik heb gemerkt dat jongens veel meer aandacht trekken valt bijvoorbeeld de theorie over mogelijk andro sinds ko rt ga ik daarom bewust meer in op de meisjes gyne mensen maar ons inziens heb je daarmee en nou zijn er al een aantal ouders van jongens die me nog geen schets van de nieuwe mens verwijten dat ik de meisjes voo rt rek het zou trouwens in strijd zijn met het uitgangs punt kindercultuur om vanuit je eigen ideaal te 40 werken we geloven niet dat je kinderen zomaar vlak van arbeid beroep en werk lopen bij je eigen ideaal op kunt leggen we merken wel vrouwen meisjes sterk door elkaar en of ze dat het onderwijssysteem gebaseerd is op het idee staan haaks op elkaar goed omgaan met die dat dat wel kan en dat kinderen dat vaak lijke n diffuusheid betekent al een verbetering van je te bevestigen sommige kinderen hebben heel positie buitenlandse meisjes hebben op een snel door wat je als leerkracht of begeleid st er vanuit hun cultuur specifieke manier met die het liefst zou horen het lijkt wel alsof ze er al diffuusheid te maken leen op gericht zijn om het goede antwoord uit alternatieven aanbieden hun mond te laten rollen we zetten de oplossingen die kinderen zelf gelukkig weten we dat dat mechanisme bestaat aandragen naast elkaar en daarnaast kijken we en we beschouwen het als een van de haken en naar oplossingen voor problemen en conflicten ogen bij het werken aan veranderingen in het on die kinderen of volwassenen buiten de school derwijs hebben bedacht het idee is dat kinderen dan uit deze uitleg over onze manier van werken meer basis hebben om hun eigen manier te blijkt misschien al dat we onderwijs zien als een ontwikkelen om hun probleem op te lossen van de plaatsen waar kindercultuur vorm krijgt zelfvertrouwen bevorderen van het hele socialisatieproces tot meisje of jon als uitdrukking van het vrouwbeeld zijn er gen vindt maar een klein stukje in het onderwijs specifieke verwachtingen naar meisjes ver plaats er zijn vele andere invloeden op kinder wachtingen dat ze dingen goed kunnen netjes cultuur vele andere vormen waarvan je de effec zijn en verwachtingen dat ze dingen niet goed ten in het onderwijs wel kunt zien maar waar je kunnen met apparaten omgaan dat laatste geen greep op hebt is een belangrijke bron van onzekerheid die we ook om die reden zou het een illusie zijn te den proberen te verminderen ken dat je via het onderwijs een ander ideaal kunt verwachtingen ten opzichte van elkaar verdui opleggen delijken verwachtingen zijn vaak impliciet je weet dat een verdere invulling van de doelstellinge n ze het je wel zullen laten voelen als je er niet aan voldoet tegen een uitgesproken verwach we hebben de afgelopen drie jaar dus een aantal ting kun je je veelal beter verzetten waarom onderwijsprojecten opgezet of onderdelen van verwacht bea dat meisjes van tien zich niet projecten ontwikkeld dat alles in samenwerking door een jongen laten zoenen en waarom met de leerkrachten zo hebben we een project verwacht jolanda dat vincent het niet leuk ruzie gedaan een project je eigen tijd spelen vindt om te zien wat ze nu aan het doen is communicatie discrimineren is niet leuk ook met handwerken en carla is zo stil sinds ze over de strijd tussen wit en zwart in de leson met gerard gaat denkt ze dat hij dat verwacht derdelen die we dan maken proberen we allerlei en verwacht hij dat ook verschillen tussen kinderen meisjes onderling uit deze subdoelen blijkt dat we aan de ene kant jongens onderling meisjes jongens wit en zwart de strijd tussen meisjes en jongens als ingang ne duidelijk te krijgen en natuurlijk de strijd die er men aan de andere kant stellen we de meisjes bestaat door die verschillen aan de orde te stel zelf centraal len de tegenstrijdigheden die in meisjes zelf zitten de cultuur van de kinderen zelf is onze ingang en zijn soms geen en soms wel een persoonlijk con ons doel is te werken aan verbetering van de posi flict het is in elk geval duidelijk dat die conflic tie van meisjes ten hun wortels hebben in de maatschappelijke voordat we een aantal voorbeelden gaan bespre arbeidsdeling tussen vrouwen en mannen ze ko ken van lesonderdelen willen we die brede doel men tot uiting in verhalen van meisjes over hun stelling wat meer invullen we hebben voor ons toekomst maar ook in uitlatingen over erotische zelf een lijstje met subdoelen opgesteld we wil spanning en seksualiteit len stimuleren dat meisjes meer nadenken over we bespreken drie voorbeelden in het eerste een toekomstperspectief voorbeeld gaat het om tegenstrijdigheid in het ambities in de privesfeer en ambities op het toekomstbeeld tegenstrijdigheden die meer in 41 het vlak van de seksuele spanning liggen komen we zelf een abonnement op anita en tina hadden zaten in de tweede en derde voorbeelden helderde r we die ook iedere week te l ezen en niet alleen omdat we het a llemaal zo walgelijk vonden naar voren e e n van de opdrachten was dat mei sjes en jongens el kaa rs strips moesten lezen en zelf woorden moesten be eerste voorbeeld denken om de vers chillen tussen de strips te b e schrijven elisabeth wil veea rts worden met een eigen praktijk ze we hadden twee karakteristieke verhalen uit een jon wil trouwen en een gezin met twee kinderen gen s en een meisj esstrip uitge zocht ze hebben de ver ze kreeg net als alle andere kinderen de opdracht om te sch illen in gescheiden groepjes verwoord en daarna aan bedenken welk huishoudelijk werk later door een machi elkaar verteld er on t stond een discu s sie en daarin wer ne zou moeten worden gedaan in het kader van het pro den de volgende conclusi es g e trokken ject arbeid de verhal en in meisj esbladen zijn romantischer boodschappen d oe n de was doen de was strijken en op de vrouwen in jongensbladen zijn sek s ier omdat jon vouwen afwassen en schoonmaken was werk voor de gens dat leuker vinden machine koken deed ze zelf meisjes vinden de vrouwe n en mei sjes in mei s jesbla en de kinderen naar school brengen vroegen w ij onder den leuker and ere jongens constateerden dat er in m eisjess trips ook wel nou ik ga gewoon naa s t de school wonen eens enge dingen voorkom en zoals gevaarlijke man een prima oplossing voor een werkende vrouw met kin nen donkere kastee lgange n deren en zo had ze voor allerlei moeilijk te combineren meisjes constateerden dat de enge dingen in jongens taken die ze zichzelf wel stelde een oplos s ing strips eigenlijk niet eens zo eng waren ze vonden ze het is natuurlijk de vraag of ze het werk van veea rts kon gewoon minder leuk overzien ook al had ze een veea rts geinte rviewd er was wederzijd s respect in het beschrijven van de ver wij waren dus degenen die vragen stelden vragen vanuit schillen omdat die verschil l en in de opdracht niet ver onze e rv aring met de combinatie werken en verzorgen oordeeld werden wat voor ons met name belangrij k is vielen wij haar met ons probleem lastig is dat de sociaal emotione le dingen waarin m e i sjes zich wij denken dat het om een reele en conflictvol te span zelf waarderen niet werden aangetast we behandeld e n ning gaat tus sen huishoudelijk werk en werken buitens ze niet denigrerend met als alter natief dat ze spannende huis het is ook belangrijk om daar nu al op te wijzen en strips zouden moeten gaan lezen we will en wel dat ze erover na te denken het is immers duidelijk da t veel weten wat ze niet kieze n we willen ook dat de jong e ns meisjes dat incalculeren bij hun school en beroeps weten wat ze niet kiezen keuze in dezelfde serie opdrachten bleek ook hoe moe i lijk h et is om het beeld d at er bestaat over het verschil tus s en d e tweede vo orbeeld seksen te doorbreken de opdracht wa s dat ze een be in het kader van het project je eigen tijd hebben we oordeling moesten geven van de verschillende person e n een aantal leseenheden ontwikkeld over strips in het verhaal op een aantal kw a l i teiten zo n beoorde kinderen verslinden strips dat bleek uit de inte rv iews ling van personen gebruiken we vaak al s vorm om de ver die we met leerkrachten en kinderen hielden nog eens schillende waarderingen voor vrouwen mei sjes en man overduidelijk en meis jes lezen meisjesstrips jon nen jongen s op tafel te krijge n en bespr e ekbaar te ma gens lezen jongensstrip s gevoed door de commercie ken de vrouw in het jongen s ve rhaal redde een man uit dromen ze beide weg maar naar verschillende werelden een sterkstrome n de rivier toch w erd zij zowel door de bah enge verhalen stomme verhalen zeggen de meisjes meisjes als door de jong en s beoordeeld als een b eetje over jongensstrips saaie verhalen stomme verhalen sterk de man was ste rk we vroegen de kinderen waar zeggen de jongens in het algemeen over meisjesstrips om ze dat vonden maar dat wa s zo klaar als een k l ontje zelden lezen ze elkaars strips strips zijn belangri j k in de kindercul tuur als je veel strips hebt heb je een bepaal derde voorbeeld de status het lezen ve rv ult een behoefte en al lezend le h et derde vo orbeeld dat we wi l len bespre k en is een s p el ren de kinderen een heleboel er vindt een hoop sekse opdracht specifieke socialisatie plaats via al die strips meisj es le we gebruiken spel veel als werkvorm omdat spel het ren hoe je jongens moet versieren dat je vriendin mis creatieve taalgebruik stimuleert een tweede belangrijke schien wel probee rt om je verkering af te pakken dat je reden om sp el te gebru iken is d at je in spel oo k met han niet van het ene naar het andere vriendje hoort te zwab del ingen en met lich aam st aal d ingen duidelijk k un t ma beren dat je misschien op een dag talent blijkt te heb ken h et ging in deze op d rac h t vooral om de lichaams ben of een erfenis krijgt dat het allemaal wel goed taal van de eigen en van de andere se k se w e kozen er komt als je maar goed oppast en afwacht tot voor om in gesc h eiden groepen met m eisjes en jongens niets leren ze over couveuses pilotes diepzeeduiksters te werken omdat we ver wachtten dat ze elkaar erg zou archeologes dievegges den remmen d oor video opnames te maken van het spel de jongens leren dat kracht seks geweld snelheid en creeerden we de mogelijkheid om achteraf uit te wisse dergelijke belangrijk zijn voor een echte man len wat er gespeeld was we kunnen me t een aantal leseenheden over strips niet bereiken dat kinderen kritisch en zonder illusies s trips lo op eens zoals meisjes op het sc h oolplein d at was de gaan lezen of op zouden houden met lezen het zou ook eerste opdracht we vr oegen b eide groepen om dat t e l a heel raar zijn om dat als doelstelling te formuleren toen ten z ien 42 de meisjes gingen wat rond wandelen ee rst voelden ze wankelen maar daarna kwam het dubbel en dwars te zich een beetje vreemd twee meisjes begonnen met een rug de conf ro ntatie was er een in hun eigen hoofd wij klapspelletje twee anderen namen het over ze gin ge n hadden hem niet gecreeerd veel kunnen we er niet over wat staan kletsen zullen we voetje trap doen met zeggen misschien iets voor de mannen onder de lezers z n vieren stonden ze te springen carla was m en de an voor wat bet reft de meisjes we denken in elk geval dat deren probeerden te zorgen dat zij niet op hun voeten het belangrijk was dat ze de confrontatie zagen en dat ze kon trappen maar ze moesten wel de hele tijd hun ar steun kregen voor de manier waarop zij de jongens had men om elkaars schouders houden den uitgespeeld van de leerkracht maar ook van de jon de jongens stonden eerst wat te kijken wat doen meis ge n s jes ook al weer lopen met de juf zei er een ja en voetje trap vier jongens deden het spel terwijl de a nde andere opdrachten in deze spelles waren ren toekeken ze maakten veel wildere bewegingen dan loop als een mooie jongen die aangekleed is voor een de meisjes het kringetje spatte telkens uit elkaar feestje de meisjes doen het veel rustiger zei een van de toe loop als een stoere jonge n schouwende jongens maar dat had geen effect loop als een mooi meisje ook aangekleed voor een feestje de tweede opdracht was loop nu eens zoals de jon loop als een stoer meisje gens op het schoolplein de karakteristieken van het beeld dat meisjes geven over de meisjes renden over het speelvlak botsten tegen el meisjes een stoer meisje rookt kijkt zelfverz ekerd kaar aan rot op jij had je wat twee raakten er op het dreigende af ze heeft haar handen in haar zakken slaags tikke rtje chinese muur ze vlogen heen en weer en loopt nonchalant een mooi meisje wiegt met ruzieend en vechtend haar heupen heeft een handtasje en loopt gearmd met de jongens gingen voetba l len en een echte bal werd er haar vriendin naar een restaurant of naar de film ze con tevoorschijn getoverd ter bescherming van de ramen trolee rt nog even haar lippenstift in een spiegeltje werd hij weer in beslag genomen chinese muur bot de jongens maakten van een mooi meisje een vergelijk singen en dreigementen baar beeld minder gedetailleerd het heupwiegen en het schikken van de krullen waren de belangrijkste kenmer wat gebeurde er toen we de videoband van deze twee ken o p drachten m et be i de groepen g in gen nabes p re k e n lopen als een stoer meisje was een hele moeilijke op over h et gedrag va n m eisjes op het scho o l plein w aren dracht het resultaat was een beetje onduidelijk ze wis meisjes en jongens het roerend eens d e jongens wisten ten niet wat ze moesten d oe n en konden het van elkaar zelf best dat ze de meisjes te wild speelden maar ze niet afkijken m aa kten er ge woo n ee n le uk s pel van een mooie jongen b ij de opnames van het gedrag van jongens brandde het de jongens renden naar de spiegel om met hun handen commentaar wel los wat de meisjes lieten zien als hun hun haar op orde te brengen achterover de schouders g ed rag op het schoo l p lein k l opte abso lu u t nie t da t was van h et leren jasje werden wat omhoog getrokken een belachel ij k d e leerkr acht vro e g meet je w el z eker d a t aantal jongens was heel zeker in de handelingen die ze het niet klopt d e meisjes waren ons inziens verbaasd verrich tten anderen keken het een beetje af daar ston over het feit d at de jongens z o fel reageerden zo doen den ze dan tja een beetje heen en weer lopen maar jullie wel zeiden ze al was het nie t zo hard eigenlijk was het af toen sloeg de stemming om bij de jongens natuurlijk de meisjes maakten net zo n beeld haar achterover de vo chten ze o p d e sp ee lplaats w eet je nog toen c arlo schouders breed de armen een eindje van het lichaam h a n s in el kaar sl oe g j a en wee t je nog om groter te lijken en dan lopen rustig en zwaarwich we mo esten een pu n t z e tt en achte r de s t roo m van sto ere tig verhalen die dreigde los te barsten in de verwerking zijn we vooral ingegaan op het beeld het was een heftige confrontatie maar waarom wij van het mooie meisje en het beeld van de mooie jongen hadden niet verwacht dat de jongens zo zouden reage naar ons idee lagen mooi en seksueel spannend heel ren we vond en da t de b eeld en d ie m eisjes en j o ngens dicht bij elkaar daarin verschilden de beelden van jon g aven va n j o n ge n s op h et sch oo l p lein ei g enl ij k na uwe gens en meisjes ook eigenlijk niet lijks verschilden voor de jongens l ag dat blijkbaar heel waarom heupwiegen mooie meisjes vroegen we and ers een mog el i j kheid is dat de jo n gens z ich aange de meisjes vonden meiden die heupwiegen uitsloofsters vallen voelden meisjes zeggen vaak dat ze dat vechten ze zeiden heel nadrukkelijk dat ze dat nooit zouden van de jongens zo stom vinden zo kinderachtig het doen leek wel een beetje alsof ze bang waren dat de meisjes ze doen het om op te vallen bij de jongens zeiden ze aapjes h adden nagedaan in hun spel dat was naar onze de meisjes distantieerden zich van hun eigen beelden indruk niet zo van een mooi meisje t e rwijl ze het met ontzettend veel en ineens trokk en de jon g ens zich weer terug h et plezier hadden gespeeld die reactie van de meisjes werd stereotype ged ra g w aarin ze zic h eers t aan g evallen voel naar ons idee beinvloed door het feit dat er jongens bij den w erd weer h un verdediging en hu n trots een b e waren met meisjes onder elkaar leek de opdracht een l a n grij k e vraag is w er kt zo n confro ntatie veranderend vingeroefening zoiets als het spelletje make uppen met of wo rd en de t r adi t ione le b eelden er ju is t d oo r ver de jongens erbij moesten de meisjes weer balanceren op sterkt de grens tussen hoer en trut eerst leek het manbeeld bij de jongens immers even te en de reactie van de jongens 43 die wilden geen vriendin die heupwiegde behalve pen hadden kunnen doen dan hadden de kinde henk die kon zich wel voo rs tellen dat hij zo n vriendin zou hebben hij was de bink van de klas hij had een ze ren zelf dieper in kunnen gaan op het verband ker aanzien onder andere vanwege de dingen die hij tussen mooi en seksueel aantrekkelijk volgens zijn eigen verhalen met meisjes deed de andere uit het eerste voorbeeld willen we nogmaals naar jongens vonden het voor zichzelf maar niks voren halen dat je met meisjes niet kan praten de jongens distantieerden zich ook van hun beeld van over hun toekomstperspectief hun school en een mooi meisje behalve henk ze beelden haar uit beroepskeuze als je alle vragen over de manier maar ze moeten haar niet als vriendin zij vinden haar een uitsloofster maar ze weten dat dat uitdagende ge waarop ze hun prive willen inrichten buiten het drag dat die sexy kleren voor hen bed oe ld zijn gesprek houdt in het vorige voorbeeld was een van de conclusies van de voor jongens zijn die vragen ook zeer zeker rele kinderen dat de vrouwen in jongensstrips sexier zijn vant want in het feit dat zij zich de vragen niet omdat jongens dat leuk vinden toe n konden ze het wel erkennen als iets positiefs maar er speelt ook iets an stellen reproduceert zich de maatschappelijke ders naar aanleid i ng van een pornoblaadje dat een van arbeidsdeling tussen mannen en vrouwen de jongens had meegenomen legde een van de jongens uit dat hij zo n vrouw niet moest hebben daarvan weet je nooit of je die voor je eentje hebt en het beeld van de mooie jongen de jongens konden in eerste instantie niet ve rtellen waarom ze allemaal hun schoude rs opzetten henk bracht de uitkomst dan kunnen de meisjes zien dat ze je kunnen ve rtrouwen dat je sterk genoeg bent om hun tegen andere jongens te verdedigen vonden de meisjes dat ook karin zei dat ze zichzelf wel kon verdedigen bedankt de andere meisjes stemden daarmee in al was het heel zachtjes en misschien niet helemaal van ha rte toch week het beeld dat de meisjes van een mooie jon gen maakten niet of nauwelijks af van het beeld dat de jongens zelf maakten conclusies eigenlijk hopen we dat de voorbeelden die we be schreven hebben voor zichzelf spreken ze zijn bedoeld als illustratie van de uitgangspunten en doelstellingen van waaruit we werken ze zijn niet bedoeld als een onomstotelijk bewijs dat wij het bij het rechte eind hebben om die reden zijn het ook geen successtories maar meer beschrij noten vingen waarbij wij de opmerkingen gemaakt heb ben die wij belangrijk vinden 1 we gebruiken het woord project in twee betekenis sen enerzijds is ons werk opgezet als een ontwikke de voorbeelden maken wel duidelijk dat er een lingsproject we zijn op projectbasis aangesteld an strijd tussen jongens en meisjes is een strijd tus derzijds ontwikkelen we onze activiteiten in de klas sen het vrouwelijke en het mannelijke in kinder in de vorm van projectonderwijs cultuur ze maken ook duidelijk dat die strijd 2 medewerking van leerkrachten was op basis van vrij willigheid het waren in hoofdzaak vrouwen die niet per definitie ruzie betekent in het derde graag met ons w i lden samenwerken voorbeeld gebeurt dat wel in het tweede voor 3 in grote lijnen bouwen we voo rt op het cultuurbe beeld staan meisjes en jongenscultuur gelijkwaar grip zoals dat in het cccs is ontwikkeld zie het a rt i dig naast elkaar kel van jeanne tte doornenbal in dit nummer 4 de brochure die maro kkaansen die mogen dat is een onze ervaring is ook dat het vaak noodzakelijk is resultaat van die speciale aandacht zie de literatuur om eerst met meisjes en jongens apart te werken lijst en de rubriek leesvoer achterin dit nummer bij het bespreken van de opdracht loop eens als 5 onder meer het onde rzoek van paul jungbluth een mooi meisje was onze conclusie zelfs dat we 1982 naar opvatt ingen van leerkrachten over ver de verwerking ook beter eerst in gescheiden groe schillen tussen de seksen 44 in meisjes gaan voor als de jongens geweest zijn van de vrek september 1983 wordt verslag gedaan van een emancipatieproject voor de basisschool een voorbeeld van de activiteiten p 42 44 standbeelden maken de eerste soo rt spelopdracht waarmee we werkten borduu rt voort op het kinderspel beeldentrek ke rt je we noemen die soo rt spelopdracht standbeelden maken binnen het standbeelden maken zijn nog eens verschillende opdrachten mogelijk ga zelf als een beeld staa n boetseer een groep personen tot een beeld van een situatie of gebeu rtenis je kunt zulke opdrachten helemaal of bijna helemaal open geven zonder een inhoud of thema aan te dragen wij kozen e rv oor om de inhoud te structureren op die manier kreeg de opdracht een plaats en functie in de rest van het onderwijsaanbod op dat moment je kan natuurlijk spelen vanuit de conflicten die kinderen zelf aandragen maar het is ook mogelijk om vanuit een conflict dat je kent een soo rt verhaaltje te verzinnen waarvan een standbeeld moet worden geboetseerd wij wisten uit interviews met meisjes dat ze vaak problemen hebben met broert jes die hebben veel minder verplichte taken in het huishouden en smeren m ook nog vaak beschreven wordt hoe kinderen de korte verhaaltjes die de begeleidsters hadden gemaakt uitspeel den de bedoeling van deze opdracht was om zowel bij meisjes als bij jongens beelden van de eigen sekse en van de andere sekse te vergelijken verwezen wordt naar een brochure over deze spelvorm josee ruigrok klachtentheater spel voor nederlandse en buitenlandse kinderen nskv schrift nummer 16 amersfoo rt 45