‘Ik was een fonteintje’. Een laatste gesprek met Annie M.G. Schmidt.

4 lk was een fonteintje een laatste gesprek met annie m g schmidt in de herfst van 1994 trok de poolse eva zdankiewicz de stoute schoenen aan naar nederland naar berkel rodenrijs om de grootste kinderboekenschrijfster te spreken die zij in haar studie nederlands aan de universiteit van wroczlaw had leren kennen zij wijdde haar afstudeerscrip annie m g tie aan annie m g schmidt de utrechtse docent moder schmidt ne letterkunde arie gelderblom kwam met eva zdankie omgeving waarin ik nu woon en dat wicz in aanraking en vond het interview zo interessant dat vermeng je dan hij het ons toestuurde heeft u weleens een figuur in uw boeken beschreven waarmee u zich geheel niet eva zdankiewicz de hoofdfiguren van minoes en tante praten dat heb ik ook in mijn dage slechts met enkele elementen van hem patent zijn volwassen mensen u schrijft lijks leven hoor als ik buiten ben en haar kunt identificeren iemand waar dus voor kinderen over volwassenen ik zie een dier ook al is het een hage bij u dacht dat is helemeal niet verzon dat is in de kinderliteratuur helemaal dis dan ga ik ermee praten ze praten nen dat ben ik eigenlijk niet gebruikelijk altijd wel op een of andere manier a ja laten we het hebben over minoes amgs nou ik vind dat niet waar terug dat is een soort fantasieleven dat in dat boek heb ik dat heel sterk met pluk van de petteflet en otje dat zijn ik heb en dat zal gelukkig wel zo de journalist tibbe ik denk zo ben ik toch kinderen en dat zijn hoofd blijven want ik vind het een heerlijke ook ik wil van alles en ik wil een hele figuren maar ik merk zelf ook dat de eigenschap om met dieren te kunnen boel maar ik ben verlegen en ik durf hoofdfiguren eigenlijk altijd dieren praten dus niet ik praat met dieren en ik zijn en die dieren hebben dan persoon houd van dieren lijkheden van volwassenen heel sim uw boeken bevatten veel autobiografische hetzelfde geldt voor pluk van de pette pele kinderlijke maar wel volwassen elementen bijvoorbeeld pluk die in een flet dat is een jongetje die geen fami persoonlijkheden alle dieren in mijn torentje woont u speelde ook graag in lie heeft geen vader of moeder alleen boeken zijn mensen een beetje dom een kerktorentje doet u dat bewust maar een kraanwagentje een autootje me mensen maar toch leuke mensen a alles wat je schrijft is verweven met hij komt uit het niets en verdwijnt de autobiografie dat is onvermijdelijk later weer in het niets hij heeft vrien maar uw dieren zijn niet alledaags als je gaat schrijven over dingen die je den genoeg bijna allemaal dieren honden en katten treden nogal eens op in absoluut niks zeggen of die bij wijze maar hij heeft geen vader of moeder kinderboeken maar u schrijft ook over van spreken op een andere planeet en dat vind ik iets waarin ik mezelf kakkerlakken muizen of spinnen vond u spelen wordt het science fiction niet herken op jezelf staan en gewoon het eenvoudiger met hen om te gaan dan echt ik probeer altijd zelfs in sprook doen wat er te doen is en je niet relate met gebruikelijke kinderboekbeesten jes waar te zijn het verhaal moet een ren aan vader of moeder man vrouw a ik weet het niet ik weet niet waar innerlijke waarheid hebben en die put of kinderen maar gewoon zelf dat dat vandaan komt maar mijn fantasie je het meest uit je eigen omgeving en zelf zit geloof ik wel erg in mijn gaat wel altijd over dieren en als ik een je eigen herinnering dus als ik een boeken en kinderen vinden dat fijn dier zie een vogeltje een mier of een boek schrijf dan zie ik gebeurtenissen merk ik ze genieten daarvan en ze kakkerlak dan laat ik ze onmiddellijk uit het verleden voor me maar ook de vragen ook nooit waarom heeft pluk tsjip lettere n 7 1 41 geen vader of moeder de ouders meer aan toe te voegen ik heb idioot ven er zijn romans die twintig jaar vragen dat wel maar de kinderen zelf genoeg nooit iets geschreven behalve geleden prachtig waren en die nu niet en daar gaat het om he dat ze misschien sinterklaasversjes of een verdwenen zijn die in de slegte liggen zelf fantaseren dat moet je in een gelegenheidsversje verjaardagsversje of in de tweedehands winkels kinder boek proberen over te brengen dat voordat ik dus 36 was dat is toch raar boeken worden doorgegeven ouders heb ik altijd van nature gedaan he dat begrijp ik nu zelfs niet geven ze aan hun kinderen en zeggen waardoor dat kwam dat moet je lezen dat is leuk en de niet alleen pluk heeft geen ouders de nou ik ben dus pas laat begonnen kinderen vinden het ook leuk kinderen in uw boeken leven meestal maar toen was het ook alsof er een zonder ouders of alleen met hun vader fonteintje begon te spuiten alsof ik de lievelingsboeken uit eigen kindertijd zoals otje het onderdrukt had alsof ik de hele hoeven niet alleen aan de eigen kinderen a ja moeders komen bij mij niet vaak tijd mijn duim erop had gehouden geven te worden ook volwassenen lezen voor ze zijn zo bezitterig bedillerig en toen ik het los liet stroomde er van ze graag heeft u ook uit eigen ervaring fitterig en ze willen alles weten van een alles uit poezie kinderversjes zulke kinderboeken die u tot nu toe graag kind oh ik heb niks tegen moeders columns voor vrouwen maar nooit leest helemaal niet maar wel als figuren in spoot dit fonteintje een roman ik had a o jazeker de boeken van hans mijn boeken ik vind dat ze de kinder er altijd spijt van ik wilde dat wel christian andersen heb ik altijd fantasie belemmeren die bedillerig maar kon het niet ik kwam op het pad prachtig gevonden dat zijn sprookjes heid dat is best in het gewone leven van radio en televisieseries van dus en ik ben een sprookjesmens ik maar niet in mijn boeken toneelstukken dat is een pad dat ik hou echt veel van sprookjes en ook de ingeslagen ben omdat ik ook daar sprookjesachtige boeken laten wij heeft flip uw zoon invloed op uw hoe talent voor had dat kon ik ik schreef zeggen de hobbit en lord of the rings ik ken gehad is er in uw schrijven iets ver veel voor theater radio en televisie zeg het in het engels want ik weet niet anderd nadat hij in 1952 geboren is in maar dat is eigenlijk weggegooid werk hoe zij in het nederlands heten en dat die tijd ontstond bijvoorbeeld de hele jip het wordt niet bewaard en dat vind ik zijn boeken die ik ontzettend liefheb en janneke cydus is jip een beetje flip jammer hoewel zij voor kinderen geschreven a ik begon met jip en janneke voordat ik heb altijd een soort schuldgevoel zijn flip geboren was voor die periode gehad dat ik die theaterdingen deed gaat dat dus niet op ik schreef het voor ik had beter boeken kunnen blijven in welke bibliotheken heeft u eigenlijk de krant en ben ermee doorgegaan schrijven ik heb wel kinderboeken gewerkt omdat flip een buurmeisje had dat geschreven dat deed ik tussendoor a in vlaardingen schiedam en in met hem in de zandbak speelde ik kon die boeken staan nog altijd in mijn amsterdam bij de bibliotheek in de dus precies zien wat zij deden wat ze kast ze worden nog altijd gelezen en wijde steeg die nu niet meer bestaat wilden hoe ze speelden en waar ze het herdrukt dat heb je niet met toneel dat was een leeszaal en bibliotheek over hadden dat had dus wel degelijk stukken met radioseries of televisie voor kinderen daar heb ik zeker een invloed series musicals blijven niet bestaan jaar of vijf zes gewerkt dat is dus de maar het was geen verloren tijd want reden waarom ik zo met kinderboeken hoe bent u tot het schrijven gekomen ik heb er zelf plezier in gehad en de bezig ben geweest want daar heb ik zo willem kloos vond uw eerste gedichten mensen hebben er plezier van gehad veel gelezen ik heb altijd een enorme mooi wie heeft nog meer uw eerste maar musicals zijn niet blijvend en liefde gehad voor die combinatie kin literaire proeven gelezen dat geldt wel voor kinderboeken jip en deren en boeken dat vond ik op die a eigenlijk niemand ik heb weinig janneke verscheen vanaf 1952 de boe leeszaal zo prettig als de kinderen geschreven voordat ik bij het parool ken bestaan nog en er zijn nog steeds naar me toe kwamen en zeiden heb je kwam dat was na de tweede wereld kinderen van drie of vier die ze leuk een mooi boek voor ons o m ze dan oorlog in 1946 pas op mijn 36e ben enig vinden is toch een wonder he in te leiden en te zeggen dat is een ik gaan schrijven vroeger was ik dat boeken vele jaren levend blijven goed boek en dit is een mooi verhaal bibliothecaresse en ik had altijd het dat heb je meer met kinderboeken dan hou je van avonturen hou je van gevoel schrijven hoeft niet want er is met romans daarom heb ik er geen knokken hou je van andere dingen al genoeg geschreven je hoeft er niks spijt dat ik geen romans heb geschre vertel me eens dan heb ik iets voor je n 7 1 u herhaalt heel vaak dat u onafhankelijk c anniemg i van alle politieke en welke stromingen dan ook wilt blijven maar u bent heel vaak met de nederlandse vrouwenbeweging schmidt anniemg i geidentificeerd bent u inderdaad een feministe geweest of is het u aangepraat anniemg schmidt i itcriri vc4ajl a enerzijds wel anderzijds niet ik ben gewoon feministe van huis uit schmidt anniemg i mijn moeder was dat ook waarom moet een vrouw iets minder doen of anniemg i schmidt minder zijn dan een man waarom heeft zij geen gelijke rechten waarom moet zij er nog zo veel voor strijden schmidt querido waarom moet de vrouw altijd koken en thuis zijn met de kinderen en de man niet dat zijn dingen die ik ook altijd beweerd en beschreven heb maar het feminisme in nederland ik weet niet hoe dat in polen is maar in nederland is dat iets heftigs geworden in de jaren 70 toen wilde ik niet meer meedoen die vrouwen wilden alles apart vrou wenclubs en huizen waar ook alleen vrouwen mochten komen vrouwen in de kunst vrouwenuitgeverijen alles met de nadruk op vrouw en daar ben ik tegen emancipatie dat doe je samen de man en de vrouw de man moet net zo goed emanciperen als de vrouw en ik wil geen scheiding tussen het mannelijke en vrouwelijke daarom heb ik afstand genomen van het feminisme in nederland ik zei ik wil niet meer in jullie blad schrijven ik wil niet meer op jullie vergaderingen komen maar dat is nu gelukkig veran derd het is al lang niet meer zo dat zo n medium te zijn tussen boeken en schrijven versjes maken verhalen feministen alleen maar vrouwen willen kinderen dat heb ik een heerlijk werk schrijven leuke dingen schrijven zien oh dat was ook de tijd van de gevonden lesbiennes het was mode om lesbisch in de oorlogstijd was ik directrice van u heeft op school niet de beste cijfers voor te zijn daar was ik ook tegen dat de openbare bibliotheek in vlissingen nederlands gehad hoe kan dat hoefde niet van mij dat was de voor bij het parool ben ik eerst als hoofd a o ja ik had slechte cijfers heel bijgaande mode van de jaren 70 waar van de documentatie afdeling aange slechte cijfers dat ligt aan de leraar ik me tegen gekant heb nomen omdat ik bibliotecaresse was hoor als de leraar niet goed is dan dachten zij dat ik er geschikt voor was kan je niks dat weet je ook wel als je maar u maakt toch ook verschil tussen dat heb ik een aantal jaren gedaan niet een beetje geanimeerd wordt en ze mannen en vrouwen beschrijft u vrou het bleek al gauw dat ik kon schrijven laten je maar aanrommelen dan komt wen niet ironischer dan mannen de het werd duidelijk dit mens kan er ook niets uit meest komische figuren uit uw boeken zijn t s j i p l e t t e re n 71 43 vrouwen zoals mevrouw helderder van boeken die ik zelf pas nu ontdek ik lala hebben zich de lezers dat zo sterk pluk van de petteflet de buurvrouwen heb me niet lang geleden nog een keer gewenst van tante patent de mevrouwen otje laten voorlezen en toen trof mij a ja ik kon niet anders de kinderen ministers van jorrie en snorrie een zin de kraai in otje wil een hele vroegen om meer en dan ga je dat a dat is niet zo het zijn niet zozeer lekkere kever opeten maar dan hoort doen maar als ik er geen zin in had vrouweneigenschappen maar het is de ie dat die kever dirk heet hij heeft dus deed ik het niet van pluk wou ik ook burgerlijkheid waar ik me altijd tegen een naam dan zegt ie als het een dolgraag een tweede deel schrijven verzet heb tegen het burgermansfat naam heeft dan kan ik het niet op maar dat is er jammergenoeg niet van soen het kijken naar de buren of die eten dat vind ik dus het mooist dat gekomen wel schone gordijnen hebben weet je heb ik zelf ontdekt als het een naam wel en of zij netjes hun kinderen heeft dan moet je het geen kwaad in de al genoemde bibliotheek op de kleden of zij wel keurig zijn dat is een doen dan vind ik zelf wel iets niet prinsengracht in amsterdam was een fatsoensbegrip wat ik altijd gehaat heb opzettelijk maar per ongeluk je denkt maand geleden een grote tentoonstelling van mijn jeugd af dus als ik me iro aan de sluipschutters in sarajevo en je over dieren in uw boeken u heeft over nisch over vrouwen uitlaat dan zijn dat denkt als je nou wist wie daar leeft en veel dieren helemaal niet geschreven dit soort vrouwen burgerlijke vrouw welke naam het heeft dan zou je niet maar tijdens de opening van de tentoon tjes burgertrutten doden stelling beloofde u dat u dat alsnog zou doen bent u inderdaad bezig met een er bestaan veel interpretaties over uw welk van uw boeken bevalt u het best volgend dierenboek boeken een daarvan zegt bijvoorbeeld otje a nee hoor ik schrijf niet meer dat dat otje een boek tegen de vreemdelingen a nou dat kan ik niet zeggen in otje was meer een plagerijtje ik kan niet politie is en dat de vader van otje symbool waren er mooie dingen hoor ook in meer schrijven staat voor een illegale immigrant heeft u pluk mooi vind ik nog heksen en zo inderdaad uw boeken als zinnebeelden sprookjes zal u ook niet met uw autobiografie bedoeld doorgaan die gaat maar tot de jaren a nee dat is allemaal achteraf gepraat zijn er boeken die u niet meer mooi vijftig zo was het in die tijd nog niet nu zijn vindt die u niet meer bevallen a dat zou ik dolgraag doen ik wou er illegale asielzoekers en zo als ik a ja hoor ook in otje heb ik gedeel ook andere boeken schrijven maar dat mijn boeken herlees kan ik die verge ten waarvan ik denk nee dat is niet moet kunnen ik ben blind en ik kan lijking begrijpen maar het was niet zo leuk helemaal niet leuk niet goed alleen maar op een schrijfmachine bedoeld sommigen zeggen ook dat genoeg maar met pluk heb ik het niet voor blinden tikken wat een getob pluk een boodschap voor het milieu of zo erg ik vind het allemaal aardig nee ik ben te oud dat kan ik niet voor het bewaren van de natuur in zich maar otje heeft bepaalde gedeelten meer e heeft dan wijzen ze op de torteltuin waarvan ik denk dat is onzin dat is die niet verstoord mocht worden en die niet waar dat is gewoon gelogen ik let annie m g schmidt stierf op 21 mei gered moest worden maar ik heb nooit er altijd op dat een boek waar is dat is m5 opzettelijk maatschappelijke thema s misschien onzinnig dat zijn natuurlijk in mijn boeken gebruikt als er zoiets allemaal sprookjes met sprekende in voorkomt dan is dat altijd per dieren maar voor mij moet er een ongeluk innerlijke logica en waarheid in zitten en als die er niet is deugt het niet komen zulke aangeprate interpretaties ik heb ook een keer een boek geschre van uw boeken wel vaker voor ven en weggegooid het manuscript a jawel hoor gezeur noem ik dat tachtig pagina s a 4 ik voelde dat het gezeur achteraf mensen die zeggen niet deugde jammer maar ik had toch iets wat ik niet heb bedoeld ik heb gelijk het was niet goed genoeg nooit iets bedoeld ik wilde altijd alleen maar amuseren en dat is me gelukt van sommige boeken hebt u tweede delen ook maar er zijn soms dingen in mijn geschreven bijvoorbeeld abeitje o wip n 7 1 een duik in het bureau van j j voskuil mooie zinnen mooie passages misschien wel de literaire sensatie van het afgelopen jaar waren de eerste delen uit de romancyclus het bureau van j j voskuil zowel meneer beerta als vuile handen wer den lovend ontvangen door de literaire kritiek maar wat nog veelzeggender is de relatief dure romans werden goed een reeks realistische romans zo zouden we ze toch kunnen noemen verkocht en gewaardeerd hij een groot lezerspubliek erva die het leven beschrijft op een weten ringen van enkele lezers staan in deze bijdrage centraal schappelijk instituut vanaf 1957 tot in de jaren tachtig voskuil windt er geen duik mee in het bureau doekjes om dat voor het bureau waar over hij zo kritisch en naar mijn kees combat een in onze naoorlogse literatuur van het paard in de verschillende mening amusant schrijft het huidige ongekend avontuur de romancyclus regio s al of niet wordt geregeld en p j meertens instituut model heeft het bureau die de voormalige weten onder woorden gebracht gestaan dit is het instituut voor dia schappelijk ambtenaar jj voskuil na we weten ook dat bij nader inzien de lectologie volkskunde en naamkunde zijn pensionering te boek stelde in twaalfhonderd pagina s tellende roman dat tot 1969 was gevestigd achter het februari 1996 verscheen het eerste waarin voskuil in 1963 zijn studenten trippenhuis aan de amsterdamse deel meneer beerta in augustus van jaren tot uitgangspunt nam jarenlang kloveniersburgwal waar ook de dat jaar deel 2 vuile handen en net een winkeldochter is geweest zo van koninklijke nederlandse academie voor de boekenweek van dit jaar zelfsprekend is de waardering voor het van wetenschappen zetelt na 1969 plankton achtereenvolgens 773 583 en tergend gedetailleerde realisme van kwam voskuil met zijn collega s nog eens 829 bladzijden ik kan wille deze auteur dus niet terecht in het gebouw aan de keizers keurig een der delen open laten vallen de televisieserie door frans weisz gracht en ben onmiddellijk geboeid zo scherp gemaakt naar bij nader inzien op een als ook de laatste vier delen zijn ver is de etsnaald die hier over het ver scenario van jan blokker en leon de schenen we zijn dan het volgende geelde papier van de verambtelijkte winter heeft zeker bijgedragen aan de millenium binnengetreden kunnen wetenschap wordt getrokken waardering voor voskuils eerste we ons een weg banen door vijfeneen geesteskind en voor diens werk in het halfduizend bladzijden en de balans wie de moeite neemt om aan deze algemeen opmaken van het fraaiste sociogram boeken te beginnen en ze van voor en nu zijn de eerste delen van het van een wetenschappelijke samen naar achter te lezen wordt nog meer bureau bij duizenden verkocht en leving die ooit in onze literatuur beloond voor het lezersoog ontvouwt bovendien zeer gewaardeerd door de gemaakt is zich een gesloten klein heelal waarin professionele kritiek die heeft ze ook allerlei mannen en vrouwen met genomineerd meneer beerta en vuile in literatuuronderwijs en leeskring beperkte capaciteiten zich toch van handen voor de gouden uil en vuile de vraag doet zich hier voor of er met elkaar blijken te onderscheiden van handen ook nog voor de libris litera zo n romanreeks iets te beginnen is in streber tot luilak van kontlikker tot tuurprijs het derde deel het nog het literatuuronderwijs ik denk van serieus te nemen wetenschapper en dikkere plankton gaat wellicht een wel maar niet met het doel leerlingen dan waar zij zich mee bezig houden zelfde verkoopsucces worden wie een meer dan een enkel deel te laten lezen maarten koning is druk met na te gaan zekere leesmoeheid had verwacht in schoolverband om dan de rest maar hoe de ophanging van de nageboorte komt bedrogen uit over te laten aan het spel der vrije tsji p letteren 7i 45