Documenten
werkgroep kritiese kleuterleidsters kojio h bo integratie spelend ieren annexatie van de kleuterschool de werkgroep kritiese kleuterleidsters houdt zich bezig met de ontwikkelingen in het onderwijs en onderwijsbeleid ook heeft de werkgroep als functie de weerbaarheid van kleuterleidsters te vergroten dat lijkt voor het integratieproces ko lo hard nodig in dit artikel geven de schrijfsters aan in hoeverre de integratie een bedreiging kan vormen voor het spelend leren op de kleuterschool na een inleiding over hun maatschappij en onderwijsvisie geven zij aan wat de functie van het kleuteronderwijs is voor de integratie zij uiten kritiek op de leermiddelen industrie in haar poging de kleuterschool vaak met slecht materiaal te verintellectualiseren tenslotte geven zij een voorbeeld van materiaal dat zij hanteren in het begeleiden van kinderen in hun taalont wikkeling om de ideeen van de werkgroep kritiese kleuter gang van leerkracht met kinderen van kinderen leidsters over integratie kleuteronderwijs lager onderling op school bevatten een ideologie die onderwijs duidelijk te maken zullen we summier door deze behoeften vanuit de maatschappij be zeggen hoe wij de plaats van het onderwijs in de paald wordt het overdragen van die ideologie ze maatschappij zien wordt ook wel het verborgen leerplan genoemd ieren lezen en rekenen de inhoud van vakken als maatschappij en onderwij s wereldorientatie en beeldende vorming en de ma nier waarop deze worden gegeven zijn niet waar onze kapitalistische maatschappij heeft behoefte denvrij onbewust worden daarbij waarden en aan onderwijs waardoor de bestaande machts normen overgedragen die onderwijs en maat structuren niet in gevaar komen dat betekent schappijbevestigend in plaats van veranderend onderwijs waarin individuele prestaties en con werken currentiedrang worden aangeleerd waarin tegen kinderen leren met elkaar te concurreren als ik stellingen worden verbloemd en verschillen tus maar beter ben dan mijn buurman dan word ik sen mensen worden verklaard op grond van intel extra beloond zelf mooie cijfers halen is belang ligentie en niet naar maatschappelijke factoren rijker dan samenwerking de leerstof de werkwijze de regels voor de om kinderen ondervinden veel negatieve invloede n 10 vanuit de samenleving veel kinderen hebben te voorbereidend lezen rekenen en schrijven op de mak e n m et sle c h te woonru i mt e e n woonomge kleuterschool de mate waarin en de wijze waar v i ng span ni ng e n i n h e t g e z i n gej aa gdh ei d d ru k op dit in de kleuterschool wordt gepropageerd3 te lawaai nervositeit d at werkt door in hun ge en uitgevoerd maakt duidelijk hoe sterk de druk d r ag op sch ool i n hun s choo l p restat ies maar d e is om leergericht te werken hoe eerder en beter school weet daar niet op in te spelen onderwijs een kind kan tellen hoe hoger de status van een v ernie uw i ng zo u z i ch daar o p m oet e n ri ch te n d e school voor veel scholen maar ook ouders tel i n tegra tie k le uter l agere sc ho o l vera nder t er on s len de leerprestaties in plaats van de leefprestaties inziens niets aan van kinderen volwassenen proppen de kinderen vaak vol met te hoog gegrepen verwachtingen v isie va n d e wer kgroe p op d e ko l o i ntegratie wat het kind zelf wil wordt genegeerd met deze nadruk op het werken aan de intellec kleuterleidsters wordt vaak verweten dat ze geen tuele ontwikkeling van kinderen op een manier systeem hebben geen leerplan voor de buiten die bovendien leerstofgericht is is integratie voor wacht is er weinig controleerbaar van wat er in de het kleuteronderwijs geen verbetering integen kleuterschool gebeurt er lijken geen normen of deel integratie wordt een middel om nog beter eisen te zijn waaraan kinderen moeten voldoen en vroeger efficiente intellectuele prestaties te kinderen nemen weliswaar soms leuke werkjes vragen zodat de afvalrace al op de kleuterschool mee naar huis maar wat dragen die bij tot hun begint niet de leerling faalt maar het onderwijs ontwikkeling als het zich niet afstemt op de wezenlijke behoef voor het beleid voor de schoolbegeleidingsdien ten en interessen van kinderen op hun persoon sten is dat lastig er lijken geen aanwijsbare ob hun ontwikkeling hun omstandigheden thuis jectieve resultaten te zijn van onderwijs waarin als het onderwijs niet verandert blijven er altijd spelen prioriteit heeft de aandacht moet meer falende kinderen naar het leren het werken speelleersets en speel werkbladen worden ontworpen vaardigheden kind lee rst of e n moti v ati e die van belang zijn op de lagere school moeten worden gestimuleerd de schoolrijpheid bevor we willen het niet voorstellen alsof de kleuter derd is alleen de lagere school een echte school tot nu toe een oase van kindgericht onder school het zijn vaardigheden houdingen mo wijs is geweest en de lagere school de boze wolf tivaties waarin kinderen ook op de kleuter die het idyllisch sprookje komt verstoren school verschillen omdat ze een verschillende ook op de kleuterschool kan er nog veel veran achtergrond hebben arbeiderskinderen hebben derd worden ook in de kleuterschool gaat men minder kansen vooral de anderstalige kinderen vaak niet of niet genoeg uit van het kind te onder hen vernieuwing een longitudinale bena veel moeten kinderen aan eisen voldoen presta dering in het onderwijs voor 4 12 jarigen zou t i es leveren steeds m i nder mag het vrijblijvend moeten betekenen het verwezenlijken van een spelen alles moet een bedoeling en nut hebben optimale begeleiding voor alle kinderen dat is en wie maakt dat uit te veel moet het kind gedifferentieerd aangepast onderwijs kindge activiteiten verrichten op gezag van de leerkracht richt integratie die ten goede komt aan alle kin het werk wordt voor de kinderen klaargezet deren ongeacht hun maatschappelijke achter over het algemeen komen kleuterleid st er en grond juichen wij toe de breuklijnen tussen ko onderwijzer es weinig tegemoet aan het eigen en lo moeten worden weggewerkt maar dan ook initiatief en de verantwoordelijkheid van de kin op het hele terrein van de ontwikkeling van het deren kind sociaal creatief intellectueel motorisch en betrokkenheid is een voorwaarde tot deelname cultureel uit diverse publikaties en ervaringen aan het onderwijs ieder kind is nieuwsgierig en van kleuterleidsters2 blijkt echter dat het weg leergierig heeft een natuurlijke ontwikkel i ngs werken van de breuklijnen tussen ko en lo zich drang deze drang moeten we stimuleren we voornamelijk afspeelt op het vlak van de intel moeten durven vertrouwen op deze kinderli j ke lectuele vorming er is veel nadruk op de vernieu ontplooiingsdrang het kind een omgeving bieden wing van de kenniselementen in het onderwijs die rijk is aan vormings en onderwijsmomenten met name op de vakken die toetsbaar zijn waarin het zichzelf ontwikkelt een kind zou zo 11 veel vrijheid moeten krijgen in omgang met ande zien re kinderen en volwassenen dat het eigen activi de kinderen kunnen uit al het aanwezige mate teiten kan kiezen en programmeren keuzemoge riaal kiezen lijkheden vergroten de zelfstandigheid en leer de leid st er begeleidt en stimuleert de kinde motivatie ren bij hun zelfgekozen activiteit de leefwereld van het kind moet veel meer cen tijdens de activiteit blijft de leid st er op de traal staan dit geldt bijvoorbeeld ten aanzien van achtergrond en heeft meer een afwachtende de leerstof leerstofinhouden kunnen uit de ab dan een ondernemende houding als er eisen stracte sfeer worden gehaald de eigen omgeving worden gesteld dan ontstaan die uit de wijk buurt kan veel meer vertrekpunt zijn ervaringen van het kind en er worden dan goe voor les en speelactiviteiten en niet een kant en de afspraken gemaakt klaar programma de inhouden van die program dit alles toepassen in de praktijk vraagt veel iets ma s liggen vaak buiten de leefwereld van veel willen is nog iets anders dan iets kunnen als je kinderen bijvoorbeeld omdat men uitgaat van zo wilt werken moet je jezelf en je werkwijze ter een ideale woon en leefsituatie als je vasthoudt discussie stellen want bijna niemand heeft dit zo aan de opbouw van zo n programma kun je on geleerd of ervaren tijdens of na de opleiding kin voldoende inspelen op spontaan ontstane situa deren veel vrijheid geven betekent niet ze in de ties en inbreng van de kinderen of zijn veel kou laten staan ze geen persoonlijke aandacht leid st ers blij dat er eindelijk voor de kleuter geven ze maar laten aanrommelen kortom een school een verantwoord programma is meer afwachtende houding is iets anders dan af zijdig blijven d e taa k van h et kle utero nd erw ij s aldoende kun je leren hoe je voo r d e i nteg rat ie door observatie op kinderen en hun spel kunt reageren veel kleuterleid st ers zijn bang voor annexatie een uitdagende omgeving kunt inrichten van de kleuterschool door de lagere school zij nieuwe impulsen voor spel kunt geven e n zien de lagere school met twee jaar verlengd kunt aansluiten op wat kinderen aandragen we uiten geen beschuldigingen aan het adres van de lagere school die immers met een groot aantal de leermiddelen industrie door de maatschappij en de economie opgedron de leermiddelen industrie heeft een grote invloed gen eisen zit we zien echter dat de vernieuwin en stuurt door de ontwikkeling van nieuwe mate gen die op gang komen vooral naar voren worden rialen het onderwijs voor een groot deel in een gebracht vanuit het lager onderwijs bepaalde richting wij pleiten voor meer invloed van het kleuteron men werkt in eerste instantie voor het belang van derwijs de firma zelf en dat ligt niet op een lijn met de uitgangspunten van het onderwijs de research de taak van de leid st er van leermiddelenfirma s en de werkelijke behoef de taak van de leid st er is de kinderen te stimu te van onderwijs zoals wij het willen lopen ver leren te helpen waar nodig is ze moet de mate uiteen rialen zo aantrekkelijk mogelijk binnen de be een aantal kritiekpunten die wij hebben op het langstelling van de kinderen brengen variatie in huidige materialenaanbod is materiaalaanbod en activiteiten is hierbij een be er zijn veel overbodige materialen op de langrijk element markt om de ontwikkeling van elk kind zo goed moge veel ontwikkelingsmateriaal draagt niet bij tot lijk te volgen zal de leid st er veelvuldig moeten de ontwikkeling van kinderen terwijl de naam observeren zij hij kan op grond van deze obser dit wel suggereert meestal heeft het de func vatie beslissen of wel of niet moet worden inge tie van toetsing en selectie grepen bijvoorbeeld als een kind steeds tot de veel materialen moeten begrippen e d aanle zelfde keuze komt moeilijk tot keuze kan ko ren op een manier die niet bij kinderen past men of bij gedragsproblemen zuiver intellectueel in het platte vlak en ab volgens onze ideeen zou het werken met het aan stract denktrainers miniloco telspelletjes wezige materiaal er in de praktijk als volgt uit enzovoort zijn gericht op specifiek intellectue 12 le prestaties andere ontwikkelingsgebieden kleuterschool aan materiaal aanwezig is en aan komen niet of nauwelijks aan bod activiteiten wordt ontplooid in verband met de te veel materiaal benadrukt de intellectuele zogenaamde lees voorwaarden de goede gewoon vorming en houdt te weinig rekening met de te in het kleuteronderwijs om kinderen te obser spontane speldrang van het kind veren en vandaar uit materiaal en activiteiten aan materiaal is meestal niet multifunctioneel te bieden wordt ondergeschikt gemaakt aan het breekbaar materiaal wordt vaak geweerd uit aanbieden van een methode voor alle kinderen sa de kleuterschool je onthoudt kinderen daar men voor kinderen die er nog niet aan toe zijn mee de ervaring dat iets breekbaar is worden extra oefeningen of vervangende activi veel materiaal schrijft het kind voor hoe het teiten bedacht is met kerstmis in de eerste kun ermee mag spelen het laat letterlijk en figuur nen lezen het mooiste wat er bestaat lijk geen speelruimte materialen moeten allround zijn het kind als veel materialen confronteren kinderen met totaliteit aanspreken dat wil zeggen zijn haar ge een surrogaat werkelijkheid of schijn werke voel wil en verstand dan pas kun je ze ontwik lijkheid dat laatste is zichtbaar in materialen kelingsmaterialen noemen materialen waarmee met als onderwerp rolgedrag man vrouw wel het kind verder komt in zijn haar ontwikkeling vaart huisvesting harmonieuze situaties enz zie ijl 1 alternatieven met veel materiaal lotto s rijmwerkjes enz er zijn alternatieve materialen die het kind prik kan of mag een kind niet zelfstandig werken kelen tot actie die het uitdagen tot fantaseren en er moet altijd iemand zijn die zegt of het spelen dat wil niet zeggen dat wij vinden dat goed of fout is bijvoorbeeld cijfers en letters per definitie niet in voor speelwerkbladen geldt bovendien dat de kleuterschool thuis horen die kunnen goed er vaak te veel afbeeldingen op een pagina passen binnen een rijkgeschakeerde spelomgeving staan voor kinderen die er qua ontwikkeling behoefte de afbeeldingen te klein zijn aan hebben de tekeningen niet herkenbaar zijn het is belangrijk kinderen bezig te laten zijn met er vaak verouderde gebruiksvoorwerpen op activiteiten die aansluiten bij hun eigen motiva staan tie ze geen schijnmotivatie op te dringen zodat er gebruik gemaakt wordt van stereotypen het kind iets doet omdat het er een plaatje voor perspectivisch gezien de afbeeldingen niet al krijgt of omdat het de juf zo blij maakt enz tijd juist zijn zie ijl 2 onze bedoeling is juist om kinderen op te voeden ze vaak rolbevestigend zijn tot actieve mensen die creatief kunnen omgaan veel materialen matrix begrippendiagram met hun omgeving en die geleerd hebben daarop men zo zijn voorgeprogrammeerd dat ze niet invloed te kunnen uitoefenen uitnodigen tot eigen ontdekkingen eigen ini uit onvrede met de leermiddelenindustrie hebben tiatieven uitwerken is niet mogelijk leden van de werkgroep een materialenonderzoek veel materialen zo zijn gemaakt dat een kind uitgevoerd in dit artikel willen we een voor er alteen mee moet spelen dit bevordert con beeld geven van alternatief materiaal dat voldoet currentie in plaats van samenwerking aan de door ons gestelde criteria heel alert willen we zijn op het materiaal dat wordt ontwikkeld voor het voorbereidend leeson de lees en schrijfhoe k derwijs voorbeelden daarvan zijn het le 7en het werken in hoeken is een wezenlijk onder spellen denken programma en klankdorp als deel van de kleuterschool in het artikel de hut voorbereiding op respectievelijk caesar en let ten van avontuur elders in dit nummer wor terstad de bestaande methode voor het lager den verschillende van deze hoeken genoemd en onderwijs is uitgangspunt er wordt voor kleuters uitgewerkt wij willen ons daarom beperken tot iets bijbedacht dat aansluit en voorbereidt op de een nadere uitleg van de lees en schrijfhoek die later te gebruiken methode een goed voorbeeld ook voor de lagere school mogelijkheden biedt hoe vanuit de stof van de lagere school de inte gratie wordt vormgegeven de uitgeverijen heb inrichting ben nauwelijks geinventariseerd wat er op de deze hoek kan op de volgende manier ingericht 13 illustratie 1 uit aa speelwerkbladen vermande zn ijmuiden 10e druk z j fl n n ea c 0 orx 1a n q a 0 c r e v da yn p p 3 eg a 0 0 00 o e o 00 00 0 0 0 n z5o werkkaart 4 w ie ziet het zo doe programma 198 1 okki b l l i 1 1 4 i ti l4 0000000 0 p oe r u a f 3 n j dq 22 15 zijn op de grond een kleed met kussens met daar waar je graag mee speelt enzovoort omheen een aantal kasten zodat het een afge het maken van boekjes is vaak een geliefde bezig schermd geheel wordt in deze kasten kunnen te heid en het is erg leuk daarbij gebruik te maken vens de verbruiksmaterialen worden bewaard van bepaalde druktechnieken boeken zijn im aan de wand kunnen een boekenrek en een aan mers ook gedrukt stempelen is de meest een tal prik borden hangen ook bevindt zich in de voudige manier van drukken je kunt het met al ze hoek vaak een tafel met een paar stoeltjes lerlei materialen doen bijvoorbeeld met je eigen het is duidelijk dat de lees en schrijfhoekactivi handen met groenten en fruit met zelfgemaakte teiten zich richten op de taalontwikkeling hier afbeeldingen van bijvoorbeeld een oude binnen door kun je de interesse van kinderen voor ge band die op blokjes wordt geplakt en natuurlijk schreven taal opwekken en activeren en stimuleer met de kant en klaar gekochte letter stempels je tegelijkertijd het mondelinge taalgebruik een deegrol of oude wringer kan goed gebruikt meestal zijn er twee of meer kinderen tegelijk worden bij het drukken met bijvoorbeeld zelf bezig zodat ze veel samen kunnen doen samen geknipte kartonnen figuren vouwsets gekraste naar oplossingen enz kunnen zoeken tekeningen in karton lijmtekeningen en gestruc tureerd materiaal zoals schuurpapier stof enzo materialen en activiteite n voort bovenstaande voorwerpen worden door allereerst vind je in deze hoek de zowel verha middel van een roller met inkt ingesmeerd en met lende als informatieve prentenboeken een afdrukpapiertje tussen twee stukken karton sommige van deze boeken zijn tijdens een boek gelegd door het te bewerken met de deegrol of promotie geintroduceerd andere zijn er zonder door de wringer te halen wordt de inkt gelijkma meer ingezet deze laatste kun je bijvoorbeeld na tig aangebracht een limograaf is een simpel in enige tijd uit de hoek halen om aan de kinderen strumentje bestaande uit een houten raampje van te vragen of ze weten waar het boekje over gaat ongeveer 15×21 cm dat bespannen is met metaal je kunt ook samen met hen een verhaal bij de of nylon gaas dat raampje zit scharnierend vast plaatjes verzinnen of een of twee kinderen iets aan een plankje van ongeveer hetzelfde formaat over het boekje laten vertellen hiertussen leg je afdrukpapier met daarop een tijdens een bepaald project of thema bijvoor stencil een blauwstencil werkt voor kleuters beeld de dierentuin kunnen er extra boekjes en makkelijker waarop een tekening met bijvoor ander informatiemateriaal over dat onderwerp in beeld een lege balpen is gemaakt op het gaas doe de hoek geplaatst worden je een streep stencilinkt waarna je het met een de kinderen gebruiken al deze boeken om te be roller goed over het gaas verdeelt de afdruk staat kijken elkaar voor te lezen of om er samen over daarna op het papier dit apparaat is heel goed te praten tevens kunnen verschillende activitei door kleuters te gebruiken ten gesuggereerd worden na een gesprekje over bijvoorbeeld leeuwen zoek eens een boek waar borden en of kaarte n deze dieren in voorkomen of dieren die daar veel deze kunnen natuurlijk ook elders in de klas op lijken katachtigen of dieren die ook in de worden opgehangen we wilden ze toch noemen dierentuin leven omdat ze uitstekend bij de lees en schrijfhoekac tijdschriften kranten folders e d om ze te be tiviteiten passen de kinderen ontdekken hier kijken te verknippen en zelf een boek samen te door datje met symbolen wat letters ook zijn stellen informatiemateriaal kan op deze manier iets duidelijk kunt maken door de kinderen zelf worden gemaakt ze kun enkele voorbeelden zijn een takenbord dat kan nen bijvoorbeeld plaatjes uitknippen van verschil bestaan uit een verticale rij met symbolen als een lende dieren en het bijbehorende voedsel en deze plantje bezem enz waarachter elke dag een voor opplakken in een folio multomap elk kind specifiek plaatje of hun naam wanneer nog enkele suggesties een eetboek met bijvoor zij die al herkennen gehangen kan worden zo beeld eten waar je veel van houdt een boek van weten ze wie er die dag voor een bepaalde taak 1 2 of 3 enz met op elke bladzijde respectieve aan de beurt is een namenbord een horizontale lijk steeds een twee of drie voorwerpen een ik rij met symbolen en of namen van de dagen boek dat helemaal over jezelf gaat met pagina s waaronder de kinderen elke dag hun naam of van je moeder je vader je huis het speelgoed plaatje hangen een weerkaart waarop je doo r 16 middel van getekende symbolen bijvoorbeeld een leggen op het samen maken en samen verwerken zon of een regenbu i en een pijl i n het midden van de opdrachten klokmodel elke dag kunt aangeven welk weer we kunnen kinderen bewust aanleren wat samen het is werken is ook meer aandacht besteden aan het ontwikkelen van groepsbesef en solidariteit keu letterdozen houten letters enveloppen zen beslissingen en correcties kunnen veel meer en papier en schrijfgere i bij de groep of de klas gelegd worden door bovenstaande activiteiten krijgen de kinde ze zelf laten vertellen en verwoorden in plaats ren vaak belangstelling voor letters en woordjes van dat ze uitsluitend moeten luisteren en doen door de aanwezigheid van het zojuist genoemde wat er gezegd wordt we geven enkele voorbeel materiaal zijn ze in de gelegenheid woordjes na te den leggen en na te schrijven ook kunnen ze brief taalgebruik en woordenschat het spontane taal jes schrijven en versturen bijvoorbeeld naar een gebruik moet veel gestimuleerd worden de taal andere klas zo n briefje hoeft overigens niet te van de leerkracht moet de kinderen bereiken de bestaan uit letters ze kunnen ook tekeningen taal van een arbeiderskind moet geaccepteerd maken waar de leidster een door het kind gedic worden en we moeten niet de middenklassenorm teerde tekst bijschrijft zie het artikel taalon toepassen en constateren dat hun taal onjuist is derwijs of deelvaardigheidstraining in dit num het taalgebruik van kinderen varieert naar hun mer de tekeningen kunnen ook gebruikt worden leeftijd naar hun maatschappelijke achtergrond om weer zelf een boekje een strip of beeldver de school als middenklasse instituut heeft weinig haal enzovoort van te maken op met ervaringen van arbeiderskinderen met het zo zijn er nog talloze voorbeelden van lees en taalgebruik dat daarbij past veel leerkrachten schrijfhoek activiteiten aan te geven we wilden kennen hun wereld en een deel van hun taal het echter hierbij laten niet maar door te luisteren door een houding waarin kinderen ruimte krijgen kan ook hun taal de aanleiding tot het geven van alternatief niet de school inkomen commercieel materiaal is niet een poging om het erger is het wanneer leerkrachten die wereld die kleuteronderwijs zo goedkoop mogelijk te ma taal ontkennen als er alleen plaats is voor metho ken we willen benadrukken dat je creatief kunt des kant en klare programma s de standaard omgaan met allerlei materialen uitje omgeving taal vaststaande roosters voor alle kinderen de we willen laten zien dat het niet vanzelf spreekt zelfde stof voor alle kinderen hetzelfde dat lijkt dure overbodige vaak slechte materialen aan te democratisch maar alle kinderen met verschillen schaffen of te gebruiken die zoals in veel catalo de achtergronden hetzelfde onderwijs geven is gi staat vermeld onmisbaar zijn of in het be onrechtvaardig het gevaar daarvan is dat je kin lang van de kleuter dat bepalen we zelf wel het deren monddood maakt kan immers best anders het uitbreiden van de woordenschat is belangrij ker en kan volgens ons het beste gebeuren door taal als sociale vaardigheid middel van eigen beleving en verwoording van er het onderwijs moet afgestemd zijn op het indivi varingen een goede mogelijkheid is het in de klas duele kind maar dat wil niet zeggen dat het indi halen van allerlei dingen zo kunnen kinderen bij viduen moet kweken die slechts werken om zelf voorbeeld zien en beleven hoe water verdampt vooruit te komen veel invloeden werken dit in planten groeien zaad opkomt kikkervisjes zich de hand zoals alleen leren tafels uit elkaar niet ontwikkelen je appelmoes maakt je kunt hier afkijken alleen met materialen werken speel over praten de groei in kaart brengen door mid werkbladen worden meestal aangeboden als indi del van tekeningen er een verhaal of boek van viduele prestatiewerkjes die op die manier ge maken het boek van de tuinkers etc bruikt sterke competitie in de hand werken wij niet alles kan echter zo dan is het beter naar zien in speelwerk bladen een middel tot verwer buiten te gaan en bloemen planten en dieren te king van begrippen die concreet aan de orde zijn bekijken in hun natuurlijke omgeving ook kun gekomen in de lessen of projecten we kunnen ze je je buurt verkennen praten met winkeliers aanbieden als keuzewerk zoals alle materialen buurtbewoners en marktkooplui is functioneel maar het is geen must we willen meer de nadruk doordat kinderen emotioneel gebonden zijn aa n 17 hun buurt wordt de persoonlijke betrokkenheid een schijn wereld opvoeden waarin geen tegen sterker en intensiveert het de beleving en interac stellingen bestaan is net zo goed onjuist tie taalonderwijs moet gericht zijn op het verwoor taalonderwijs toepasbaar in dagelijkse situaties den van ervaringen het stimuleren van de com ook na de bezoeken vinden er taalactiviteiten municatie tussen kinderen en leerkracht en kin plaats gesprekjes winkeltje spelen activiteiten deren onderling hoe creatief dit gebeurt hangt in bijvoorbeeld de weeghoek verhalen bedenken af van de mogelijkheden en reacties van de leer poppenkast en liedjes kracht op het taalgebruik van het kind het open vertellingen en boeken te veel verhalen gaan taalonderwijs waar kleuterscholen vaak goede over situaties die voor het kind niet herkenbaar voorbeelden van laten zien moet veel meer door zijn hoeveel kinderen kunnen zich vinden in ver dringen in de lagere school halen over het ideale gezin dat woont in een integratie kleuteronderwijs lager onderwijs hoeft mooi huis met een grote tuin dat veel op stap geen heilloze zaak te zijn voorwaarde is een ge gaat op vakantie gaat en veel geld heeft we hoe meenschappelijke basisgedachte van waaruit alle ven kinderen heus niet voortdurend te confronte leerkrachten zowel in het kleuter als in het lager ren met bijvoorbeeld ruzie echtscheiding span onderwijs werken echte belangstelling en waar ningen enz dat is een ander uiterste maar ze i n dering voor kinderen en dat wat hen bezig houdt no ten 1 lees hierover t heo jansen ideologische aanpassing in he t onderwijs werkuitgave s un n ijmege n 1975 2 p u bli k aties van w m n ij kamp en w j b ladergroen in bijvoorbeeld de wereld van het jonge kind p ublikaties van de p rojectgroep communicatienet wer k ervaringen van k leuterleidsters gehoord op landeli jk e bijeen k o m sten van de wer k groep k ritiese k leuter leidsters 3 d it wordt gepropageerd door s b d s uitgeverijen en leermiddelenfirma s en onderwijsgevenden 4 zwart wit boek sp eel leermaterialen in het k leuter onderwijs stichting kritiese kleuterleidsters 1980 samenstelling w erkgroep k ritiese kleuterleidsters 5 veel informatie over mogelijke werkwijzen met kleu ters is te lezen in het artikel een druk avontuur me t kleuters van ellen s enduk in aldoende cl onder bouw p 37 44 jrg 79 80 18