Interactie in een lbo-klas

dick van t hof ii l factle interactie in een lbo klas antischoo ultuur bij lbo leerlingen zeker geen onbekend verschijnse l vooral in de onderbouw van het lbo ziet dick van t hof mogelijkheden om leerlingen te motiveren aandacht voor interactievaardigheid speelt daarbij een centrale rol interactie in de klas is een vaardigheid van leerlingen en leerkracht vooral via het klassegesprek kun je komen tot thematisch onderwijs waarin de leerlingen iets van zichzelf herkennen d e onderbouw en onderwijsverandering was meestal geen afwijzende houding de lbo leerlingen verwachten dat een leraar ze helpt din sinds de tijd dat ik in het lbo heb gewerkt is het gen voor ze organiseert als de school iets posi me duidelijk dat als je de ambitie hebt om iets tiefs te bieden heeft moet de leraar dat maar to aan onderwijsverandering te doen de onder nen de sfeer in een onderbouwklas is daardoor bouw daartoe de meest geschikte plek is mijn er ook sterker afhankelijk van het enthousiasme van varing is dat onderbouwleerlingen relatief vrij de leraar in de onderbouw is een leraar eerder open staan voor een andere lesopzet nog een vertrouwensfiguur dan in de bovenbouw ook uit onderzoek van schuurmans zie dieker in die situatie moet de leerkracht gebruik maken hof 1982 blijkt dat de houding van lbo leerlin van een aanpak die positief werkt op de inter gen van 13 en 14 jaar tegenover onderwijs posi actie om de afwachtende houding te doorbre tiever is dan bij die van 15 en 16 jaar dit onder ken een aanpak waarin ruimte is voor leerlingen zoek staat in het verlengde van het engelse on om op een zo natuurlijk mogelijke wijze hun derzoek van paul willis naar het ontstaan van een interactievaardigheid te gebruiken en waarin ze zogenaamde antischoolcultuur op een technische leren daarover te praten school de antischoolcultuur is in de onderbouw nog niet waarom is interactievaardigheid zo belangrijk zo voelbaar ik trof leerlingen aan met een grote onbevangenheid voor wat de school te bieden het is beter om de term interactie te gebruiken had van verzet was slechts incidenteel sprake en dan de term mondeling taalgebruik interactie dan toonden leerlingen dat slechts door een af drukt beter uit wat de essentie is van het hande wachtende houding die afwachtende houding len met behulp van onder andere taal taal is wel 38 iswaar een belangrijk bestanddeel van interactie kan beter anders aandacht besteed worden meer maar het is beter om de nadruk te leggen op het dan alleen in de incidentele klassegesprekken die sociale aspect van het handelen bij inzicht in niet in een verdere lesopzet ingebouwd zijn interactie gaat het dus vooral om inzicht in so de gesprekken die leerlingen in de klas voeren ciaal verkeer geven een leraar inzicht in wat ze bezighoudt met dat begrip interactie hangt nogal wat sa maar jammergenoeg doen maar weinig docenten men interactie is de meest fundamentele vaardig iets met die interessen klassegesprekken hebben heid in taalgebruik praten om tot schrijven te een soort ontladingsfunctie waarna weer rustig kunnen komen overleggen in groepen denken gedisciplineerd gewerkt kan worden als innerlijke dialoog enzovoort het zijn alle het is zeker niet zo dat de interactievaardigheid maal vaardigheden waar we vaak gebruik van ma van lbo leerlingen alleen maar op een negatieve ken en het gaat tegelijk om bij uitstek die activi manier tot uiting komt natuurlijk zullen leraren teiten die we ondernemen in het dagelijks leven met leerlingen wel eens praten over situaties waar om tot beslissingen te komen ze zich sociaal verbaal sterk of minder sterk in interactie impliceert een continue beinvloeding voelen maar over het algemeen krijgt deze vaar en verandering mensen die met elkaar in inter digheid op zich te incidenteel aandacht boven actie staan wisselen met elkaar informatie me dien is de aandacht voor dergelijke vaardigheden ningen ideeen emoties enzovoort uit bij inter te weinig gericht er wordt dan wel over gepraat actie gaat het om het dagelijkse doen en laten en maar je kunt je als leraar afvragen of leerlingen dus om het dagelijkse continue leren voldoende zullen beseffen wat ze aan het leren zijn het gaat namelijk niet alleen om enorm het accent o p d agelijkse interactiesituatie s complexe vaardigheden maar tussen leerlingen onderling zijn er ook zo ontzettend veel vormen natuurlijk is interactievaardigheid ook belangrijk van gedrag te signaleren ik kan me heel goed in allerlei schoolse gesprekssituaties daarbij gaat voorstellen dat een leraar door die oogverblinden het om gesprekken waarbij de structuur sterk be de hoeveelheid niet meer goed weet waar hij paald wordt door de schoolse werkvorm onder moet beginnen wijsleergesprekken zijn sterk taakgericht en daar desondanks heeft het geen zin te gaan zitten door zullen ze nogal eens verschillen van dagelijk wachten op een inzicht in hoe je voor dit onder se gesprekken deel een volledig doortekend leerplan moet op meer ervaringsgericht onderwijs vereist daarente zetten leraren en leerlingen kunnen het beste gen ook een andere aandacht voor interactie langzamerhand gaan werken om die complexiteit leerlingen praten over hun ervaringen uiteraard beetje bij beetje ter sprake te brengen op een alledaagse manier dat betekent dat onderwijs in interactievaardigheid zich zal moe hoe kunnen leerkrachten gaan werken ten richten op alledaagse gesprekken van leerlin met kringgesprekken gen hier ligt een duidelijk keuzemoment of je je als zowel leraren als leerlingen zullen moeten gaan leraar richt op een mogelijk direct effect voor het ontdekken wat er eigenlijk belangrijk is aan inter dagelijks leven van leerlingen of voor allerlei actie leerlingen moeten de gelegenheid hebben schoolse vaardigheden waar lbo leerlingen slechts om daar zicht op te krijgen daarbij is de leraar tijdelijk en beperkt gebruik van zullen maken niet de alleswetende analyserende figuur maar net als leerlingen moet hij zich explorerend op wordt er aan interactie stellen niet al voldoende aandacht besteed veel goede bedoelingen blijven hier steken vaak denken docenten dat zij te weinig van interactie natuurlijk gepraat wordt er maar al te veel meer vaardigheid weten en dan kijken ze tegen een dan veel leraren lief is maar menig praten in de berg van problemen aan klas is het onderhandelen om de macht tussen le zo kun je kringgesprekken op verschillende ma raar en leerlingen nieren gebruiken aan de behoefte van leerlingen om in de school als start van thematisch werken pratend uit te razen en hun verhalen te vertellen als overlegvorm binnen thematisch werken 39 als inventarisatievorm om tot bespreking van tegelijk waarom vind je het leuk vind je ruzie leuk li soms moeilijke interactiesituaties te komen l kun je voorbeelden geven wanneer je het leuk vindt vaak bestaat er in themawerk te weinig ruimte li als er iemand sloom is gelach voor gerichte aandacht voor vaardigheden b o l je vindt ruzie soms leuk vendien bestaat het gevaar dat aandacht voor in li natuurlijk geen echte ruzie teractie binnen themawerk teveel het accent op l geen echte ruzie zeg je wat dan li voor de gein schoolse interactie legt l kun je wat duidelijker zijn bedoel je thuis of op kringgesprekken kun je gebruiken als sta rt van school een op e rv aringslaren gebaseerde manier van the li thuis matisch werken de dagelijkse werkelijkheid van leerlingen kan op die manier de school binnen ge in het kringgesprek gaat dit nog enige tijd zo haald worden de kringgesprekken dienen ervoor door met korte antwoorden probeert een leer om gezamenlijk tot een differentiatie van pr o ling te voorkomen dat hij of zij te sterk als indi bleemsituaties te komen het gebruik van kring vidu wordt aangesproken gesprekken kan dus instrumenteel zijn de eerste een kringgesprek heeft echter een duidelijk geza twee vormen daarbij gebruik je het als een on menlijk doel waarbij de kring het gezamenlijke derdeel van thematisch werken het kringgesprek van het onderwerp symboliseert in een kring kan in relatie tot het onderwerp interactie ook zien de leerlingen elkaar en daardoor zijn ze eer doel op z ich zijn de derde vorm het kringge der geneigd om te luisteren en op elkaar te reage sprek wordt gebruikt voor onderzoek van de in ren je kunt leerlingen zo wat langer aan het teractievaardigheid van de leerlingen interactie is woord laten zodat ze hun eigen verhaal vertellen dan als het ware het thema waarover het kring aan jou maar vooral aan elkaar in het gesprek gesprek gaat waar het voorbeeld uit komt lost de leraar de ik heb onder andere een kringgesprek over het kortademigheid van de dialoog op door de andere thema ruzie meegemaakt de leraar had dit the leerlingen te vragen of ze voorbeelden kunnen ge ma weliswaar zelf ingebracht maar dat schaadde ven van gewoon leuk ruzie maken het enthousiasme van de leerlingen allerminst zo n kring kan er ook toe bijdragen dat er een met grote onbevangenheid vert elde vrijwel iedere positieve collectiviteit groeit het samen met on leerling wel over een aspect van ruzie de aan derwerpen bezig zijn ik denk dat dat voor lbo dachtspunten uit het gesprek waren leerlingen heel belangrijk is ze zijn wat betreft autoriteitsconflicten het leren maar al te vaak keihard op zichzelf gebruik van gewel d teruggeworpen in het wijzen op individueel falen ruzie met broer of zus als een spelletj e is het onderwijs altijd ijzersterk geweest vriendschap dat wil zeggen de oprechte be er zijn in het gesprek een paar momenten aan te hoefte eraan en de grenzen van vriendschap wijzen waarbij de leerlingen heel duidelijk collec wat je kunt verwachten van kringgesprekken tief reageren in die gevallen is de leraar in een hangt grotendeels van de leerkracht af zo n redelijk diepgaande dialoog met een leerling als kringgesprek hoeft niet meteen de sta rt van een de kring in zo n situatie meelevend en herken compleet thema te zijn leraren kunnen ermee nend reageert staat de leraar voor een keuze om beginnen om te oefenen in het geven van een an door te gaan met de dialoog of de aandacht naar dere aandacht aan een klas leraren zitten nog te de gedeelde ervaring te brengen in het komende veel gevangen in het vraag en antwoord spel voorbeeld lost de leraar dat op door iedere keer waarbij leerlingen slechts kort e krachtige ant te reageren op een van de uitingen die door el woorden kunnen geven als voorbeeld geef ik een kaar heen gemaakt worden een leerling vertelt passage uit het begin van een kringgesprek over een verhaal waarin hij zegt dat hij meestal spijt ruzie van ruzies krijgt l ik gooi vandaag een ander onderwerp op tafel ik li 1 we zijn nog steeds geen goeie vrienden gooi het op ruzie l maar eh je gaat nog wel met hem om li wat leuk li 1 ja gelach l en je zegt ze l f wat stom eigenlijk l waarom vind je het leuk li 1 ja en hij ook geroezemoes we hadden vorige keer afgesproken een l en hij ook 40 veel leerlingen reage re n beamend ee n e rv an dat zeg je ker om aandacht te besteden aan hoe leerlingen altijd zich redden in dagelijkse buitenschoolse situa l rene wilde er iets op zeggen ties li 2 dat zeg je altijd als er iets gebeurd is of zo zoals bij ons op school of eh thuis daar is ook een jongen een kringgesprek kan een breed scala van interac die zoekt ook de hele tijd ruzie toen sloeg ie een keer tiesituaties opleveren waar niet alleen over ge toen had ie zijn pink gekneusd die jongen daar was ik praat kan worden maar aan de hand waarvan vroeger ba n g voor onverstaanbaar een briefopener bijvoorbeeld ook in rollenspelen verder geoefend had ie pageslepen toen ie nog een keer ruzie had heeft kan worden daar kun je lessen nederlands aan die jongen hem drie keer gestoken ee n keer in z n long een ande re keer i n z n been nou daar heeft ie ook erg besteden maar het is ook mogelijk dat de spelles veel spijt van en dat zeg je meestal als het gebeurd is dramatische vorming daar in meedraait dat is li 3 ja dan een goede gelegenheid om te overleggen met l dus je z egt meestal van stom eig e nlij k je collega voor dramatische expressie li 3 ja daar denk je niet bij na als je kwaad bent l dan denk je er niet meer bij na li 4 dan word je agressief conclusies l dan wo rd j e agre ssief li 4 dan ga je be u ke n of j e slaat je weet nooit m eer aandacht voor de interactie vaardigheid van lbo wat je doet als je het gedaan hebt dan denk je wat heb leerlingen vind ik belangrijk vooral in de onder ik eigenlijk gedaan bouw zouden leerkrachten het klassegesprek dat in een andere passage komt een enorme solidari ik hoofdzakelijk heb toegelicht het thematisch werken en werkvormen als het rollenspel kunnen teit op het gesprek gaat dan ook over hoe het gebruiken door een dergelijke manier van wer komt dat ruzies nooit uitgepraat worden ken wordt de monologe situatie leerkracht leer lingen doorbroken leerlingen en de leerkracht li je kan het beter goedpraten en zo l ja maar dat gebeurt niet omdat je nog steeds iets praten en luisteren aan de hand van onderwerpen in je hoofd hebt van eh maanden geleden zeg maar uit het dagelijkse leven van de leerlingen de leer heb je ruzie gehad maar we blijven doorgaan met eh lingen kunnen op een meer vertrouwde en na li nou ik denk dat dat komt vaak als je met een jon tuurlijke wijze hun interactievaardigheid toe gen knokt he komen er wel eens ouders tussen verle den keer was het zo toen had ik echt ruzie met een veel passen en niet alleen in de strijd om de macht grotere jongen en eh op een gegeven moment komt met de docent de docent krijgt zicht op wat er zijn moeder er tussen en die haalt ons uit elkaar nou leeft in de groep dat vond ik wel effe knap lullig het klassegesprek kan het begin of de aanleiding zijn voor thematisch werken daarbij kan de de klas reageert hier verontwaardigd op en de le interactie ook onderwerp c q thema op zich zijn raar kan doorvragen naar de gedeelde ervaring maar het kan ook instrumenteel gebruikt wor den met kringgesprekken kan een leraar ook voorko dat vooral in de onderbouw met zo n manier van men dat hij contact met de klas verliest als leer werken moet worden begonnen heeft twee rede lingen bijvoorbeeld met grotere zelfstandigheid nen de onderbouw leerlingen staan nog meer aan thema s gaan werken kringgesprekken kun open voor een dergelijke benadering en de afwij nen dan fungeren als overlegvorm waarin gerap zende houding die in de bovenbouw nogal eens porteerd en bijgestuurd wordt te constateren valt kan ermee bestreden worden het kan zijn dat binnen het werken met een the doelgerichte aandacht voor interactie is geen ma te weinig ruimte is om wat langduriger stil te wondermiddel maar het kan er wel toe bijdragen staan bij situaties en vaardigheden die leerlingen dat leerlingen zich meer herkennen in de school zelf belangrijk vinden er is niet alleen meer en zich serieus genomen voelen zodat ze ervaren oefentijd nodig het is ook zo dat die interactie dat school niet iets heel anders is dan de rest van situaties die binnen het themawerk plaatsvinden hun leven dat je ook op school op een aangena nog steeds schoolse zij het gepopulariseerde me manier wat met en van elkaar kunt leren over werkvormen zijn het is zoals gezegd belangrij onderwerpen die je bezig houden 41