Interculturalisatie; Een proces van onderwijsvernieuwing.

Publicatie datum: 1994-01-01
Collectie: 25
Volume: 25
Nummer: 6
Pagina’s: 287-293

Documenten

malva pattynama zijn werk gaat is mij niet duidelijk zelfs op de hogeschool rotterdam omstreken zijn de verschillen in beleid tussen de verschillende fa culteiten groot bij interculturalisatie gaat het interculturalisatie namelijk om hogeschool en faculteitsge bonden innovatie dit betekent dat de inter een proces van culturalisatie aan moet sluiten bij de structuur en de cultuur van een bepaalde hogeschool fa onderwijsvernieuwing culteit en opleiding binnen de faculteit ook op de faculteit wag zijn verschillen zichtbaar de ene opleiding binnen de faculteit richt zich op de verhoging van het aantal meertalige stu denten een andere opleiding besteedt meer onderwijs in het nederlands aan meertalige stu aandacht aan mentoraat en studentenbegelei denten kan vooral goed gegeven worden als er sprake ding en weer een andere aan deskundig is van intercultureel onderwijs interculturalisatie is heidsbevordering van docenten de opleidin het proces om te komen tot intercultureel onde rwijs gen stellen dus hun eigen prioriteiten met in 1 99 1 is men op een van de fa culteiten van de betrekking tot interculturalisatie hogeschool rotterdam omstreken gestart met er zijn verschillende aandachtsgebieden van interculturalisatie malva pattynama is coo rdinator interculturalisatie binnen de faculteit wag te van het allochtonenbeleid zij beschrijft in dit artike l onderscheiden hoe h e t onderwijs aan meertalige stud ente n op deze met betrekking tot het organisatiebeleid streeft fa culteit in de afgelopen vier jaar een belangrijke men naar het verbeteren van de organisatori ontwikkeling heeft doorg emaakt sche randvoorwaarden er is bijvoorbeeld een voortraject nt2 zodat meer meertalige stu denten het nederlands goed beheersen voor interculturalisatie is het proces om te komen dat ze met de opleiding starten een ander tot intercultureel onderwijs dit proces omvat voorbeeld is het bieden van mogelijkheden een samenhangend geheel van maatregelen op aan docenten om zich op het terrein van inter het gebied van beleid inhoud en organisatie cultureel onderwijs te scholen het leert studenten te functioneren in een met betrekking tot het onderwijsbeleid en de in multi etnische samenleving de noodzaak van houd van het onderwijs gaat het met name om een dergelijk beleid is duidelijk niet alleen is curriculum en programma ontwikkeling en nederland een multi etnische samenleving een didactische aanpak in etnisch heterogene geworden ook maakt nederland in politiek groepen belangrijk daarbij zijn zaken als in en economisch opzicht deel uit van groter terculturele communicatie interactie kennis wordende internationale verbanden onder vaardigheden attitude en houdingsaspecten meer door de eenwording van de europa zowel bij bestuurders managers docenten als daarmee moet men bij ontwikkelingen in het studenten het zijn immers niet alleen de do onderwijs rekening houden centen die het onderwijsbeleid bepalen en de hogeschool rotterdam omstreken evenmin zijn zij alleen bij de uitvoering be heeft vier faculteiten op een ervan de facul trokken teit welzijnswerk arbeidsverhoudingen en bij het instroombeleid is met name het verhogen gezondheidszorg faculteit wa g is intercul van de instroom van meertalige studenten van turalisatie gericht op intercultureel werken in belang het welzijnswerk het personeelswerk en de het doel van personeelsbeleid is te komen tot gezondheidszorg een multi etnische samenstelling van het per soneel in alle geledingen de meeste hogescholen of faculteiten voeren op de een of andere manier beleid met betrek ba s i sprincipes king tot interculturalisatie hoe interculturali satie op andere hogescholen of faculteiten in het beleid van de faculteit wag is gebaseer d 1994 6 moer 287 op de twee volgende principes vergelijkbaar teiten zelf ben ik coordinator hiervan meer met de door e hoffman 1993 genoemde talige studenten kunnen hier voor extra on principes dersteuning en met vragen en suggesties te het principe van gelijkwaardigheid hoffman recht alle studenten kunnen hier vragen stel spreekt van de erkende gelijkwaardigheid len over bijvoorbeeld scripties of werkstukken hierbij gaan we uit van de gelijkwaardigheid die te maken hebben met interculturalisatie de van alle studenten voor ons is een meertalige multi etnische samenleving het werken met student op de eerste plaats een student en op meertaligen enzovoorts verder biedt het de tweede plaats een meertalige aan alle stu coordinatiepunt docenten ondersteuning bij het denten worden dan ook dezelfde kwaliteits screenen van onderwijsprogranvna s het opzet eisen gesteld verder zijn de voorzieningen op ten van toetsen en het bespreken van mento de faculteit wag zodanig dat iedereen er ge raatspmblemen daarnaast zijn ook het aanbie bruik van kan maken den van tvt2 prograimna s op verschillende ni het principe van diversiteit hoffman spreekt veaus en het aanbieden van ondersteuning aan hier van de erkende ongelijkwaardigheid waar meertalige studenten bij het vinden van een sta het om gaat is dat de faculteit wnc haar onder geplaats taken van het co rdinatiepunt wijs zo veel mogelijk afstemt op individuele in het inspectierapport van het ministerie mogelijkheden capaciteiten en leerstijlen op van ocw 1 993 over deelname sociale positie dat studenten alle kansen krijgen om met suc en studieverloop van meertaligen in het hbo ces het onderwijs te kunnen afronden hieraan wordt geconstateerd dat wanneer meertalige wordt tegemoet gekomen met tutorlessen studenten een stageplaats proberen te krijgen individuele bespreking van tentamens inhaal dezelfde mechanismen een rol spelen als wan lessen en extra ondersteuning studenten kun neer ze zich op de arbeidsmarkt begeven nen van deze faciliteiten gebruik maken ze daarom is het belangrijk studenten te helpen kunnen er echter niet toe verplicht worden bij het vinden van een goede stageplaats op deze twee basisprincipes worden op de fa open dagen en bij voorlichtingsavonden is er culteit wag op de volgende niveaus uitge op de faculteit wag altijd een apart aanspreek werkt intercultureel studeren intercultureel punt om meertalige studenten te ondersteu onderwijs en intercultureel werken in het be nen bij het maken van een goede studiekeuze roep van je keuze hieronder zal ik uitleggen wat we op de fa het doel van a ll e hierboven genoemde activi culteit wag onder deze begrippen verstaan teiten is en blijft dat all e studenten de mogelijkheid krijgen optimaal te studeren intercultureel studeren inter c ultureel onderwij s bij intercultureel studeren gaat het om verb e tering van onderwijsvoorzieningen voor alle bij intercultureel onderwijs gaat het om des studenten die ze nodig hebben om optimaal te kundigheden die noodzakelijk zijn om een kunnen studeren de kantine is bijvoorbeeld adequaat onderwijsaanbod samen te ste llen zodanig bevoorraad dat alle docenten en stu voor wat betreft theorieen inhouden van denten van welke etnische culturele of religi studieprogramma s en didactis c he werkvor euze achtergrond dan ook iets van hun gading men een belangrijke stap daarbij is het scree kunnen vinden studenten die ramadan hou nen van onderwijsprogramma s het gaat er den kunnen s avonds to tot 15 minuten extra hierbij niet om dat in elke module een me e r pauze krijgen opdat ze rustig in de kantine talige om de hoek moet komen kijken het kunnen eten na zons ondergang als de tenta gaat erom dat een curriculum zodanig aange menweken tijdens ramadan va ll en wordt ge past wordt dat alle studenten zich in dat curri tracht de tentamens zoveel mogelijk in de och culum kunnen herkennen dit kan bijvoor tenduren te laten plaatsvinden beeld gerealiseerd worden door soms literatuur een ander aspect van intercultureel studeren te gebruiken van niet westerse schrijvers of is dat er e en co rdinatiepunt voor meertalige door modulen in te voeren als interculturele studenten i s opgezet met een reeks van activi communicatie interculturele interactie so 288 moer 1994 6 cialisatie tweede generatie migrantenjongeren de docenten die deze module screenden en oud worden in een vreemd land men maakten schriftelijk de volgende opmerkin moet uiteraard nagaan of de inhouden van de gen van de zes s t ellingen zijn er viff een voor programma s voor bepaalde groepen niet oordeel en numm e r zes is ee nfe it deze s tellingen discriminerend of stereotyperend zijn tevens werken s tigmatiserend en raken meertalig e s tu moet men controleren of er geen seksistisch d ente n persoonlijk en direc t e e n ke nmerk van getinte passages in staan indien dit toch het vooroordelen is juist dat verwee r ertegen ze er geval is moeten de docenten die dit program moe ilijk is ration e le argument e n lijken goed ma screenen zoeken naar een ander artikel maar werken nauw e lijks vooroordelen worden meestal werken collega s op dit punt samen vaak in gro epen geuit en in situaties waar de al ook is het mogelijk dat de schrijver van een dan niet direc t aangesprokene ze f w e inig macht artikel een bepaalde passage door middel van heeft o m de s ituatie naar di e ns hand t e zette n voorbeelden verder uitwerkt als dit door mid dus is de rea ctie vaak z wijgen n eg eren n e t do en del van nederlandse voorbeelden gebeurt is of je het ni e t ge hoord hebt j e zelf wijs mak e n dat dat niet altijd verhelderend voor meertalige het niet zo erg is of dat het va s t ni e t zo bedoeld studenten zo n artikel hoeft niet gelijk te zal zijn of dat jij n e t ni et bij d e gro ep hoort worden veranderd als de docenten die het waarove r g esprok e n wordt ande re n reagere n fel programma hebben gescreend in de docenten bijt e n van zich ajen krijgen dan s n e l te horen dat handleiding maar goed aangeven wat er aan de iets zo niet bedoe ld is dat je er ni e t zo s n e l i e ts tekst mankeert ac hter moet zo e k e n dat to ch niet iederee n dat je er b oven m oe t z i en t e staan enzovoo rts als voorbeeld van de werkwijze bij het scree d e e e ntalige stude nten do en vaak hun bes t om nen van een programma bespreek ik een con te late n zi e n hoe onb evooroordeeld ze zijn z e cept voor een module inleiding in de grote zijn vaak bang met hun werk elijke oordelen ge stad een module die door twee docenten voele ns en mening e n te komen uit angst om voor moest worden gescreend in les 3 de stad een ra cist uitgemaakt te worden multiculturele samenleving werd in de oor kortom de me es te s tudente n mee rtalig of eenta spronkelijke tekst studenten gevraagd eerst in lig re ageren in dergelijke situati es niet zoals ze dividueel na te denken over een aantal stellin misschie n wel zouden will e n reageren maar laten gen vervolgens hun meningen erover op te hun rea c ties bepale n door angst en onz e kerheid en schrijven en ten slotte in subgroepjes hun me doorgewens te reacties in de gearrangeerde s ituatie ningen met elkaar te vergelijken ter illustratie het hante ren van dit soort actie reac tie patronen neem ik een gedeelte over van een verslag van is uite rmate mo e ilijk ook zonder genoemde een gescreend programma ste llingen is dit patroon te vaak het normale pa troon is onze ervaring als do cent de s tellingen de stell ingen in deze module waren ve rs t e rken dit patroon en werk e n dus stigmati serend de nk e n wij e ens i onee ns in boven staand voo rb e eld is de context e en ver haal over migratie en de cons equ entie ervan voor ze pikken onze banen in de grote stad daar is e en les voor uitg etrokk e n het zijn profiteurs om daarbinnen een halve les uit te trekken voor vooroordel en en dis criminati e is ze ker op deze ze komen ons land maar wijze wel erg optimistis c h gepland binnen we worden overspoeld hoe zou het anders kunnen de docenten die door vluchtelingen deze module screenden formuleerden andere stellingen die in hun ogen beter in het pro ze willen geen nederlands gramma pasten zij kwamen tot de volgende leren stellingen nederland is een immigra tieland 1994 6 moer 289 eens i oneen s gaan volgen docenten moeten hier in hun di dactiek rekening mee houden ze moeten de rasechte izotterdam adequaat leren communiceren met alle stu mer bestaat niet denten en moeten zich leren inleven in de si nederland is altijd al een tuatie van de desbetreffende studenten een mompelende docent is bijvoorbeeld multiculturele samenleving voor alle studenten een probleem voor een geweest meertalige die in een voor hem of haar vreem nederland moet de gren de taal studeert is het een ramp op de facul zen sluiten voor politieke teit wag kunnen deze docenten dan ook vluchtelingen logopedische ondersteuning krijgen daarnaast kunnen meertalige studenten op n ederland is het iminigra de faculteit wag vaak een bepaalde taak niet tiel and van europa uitvoeren simpelweg omdat zij die nooit heb heel zeeland wordt opge ben geleerd op verschillende opleidingen op kocht door duitsers het de faculteit wag is het bijvoorbeeld gewoonte moet daarom verboden studenten naar hun ervaringen met betrekking worden om huizen te ver tot bepaalde thema s te vragen meertalige stu kopen aan niet nederlan denten kunnen dan vaak niet reageren omdat ders ze deze ervaringen nooit hebben gehad als docenten deze studenten voor dom aanzien of toch vonden de docenten in deze hele modu aangeven dat ze niet in staat zijn tot het maken le het werken met stellingen niet zo effectief van eigen analyses zegt dat meer over hen dan zij bod en dan ook nog e en alte rnatief aan over deze studenten het zijn echter niet de beter lijkt h et om h et thema migrati e in ere te docenten die een jaar over moeten doen maar houden e n bijvoorb eeld stud enten te vrag en naar hun de studenten migrati eve rhalen van henzelf of van hun familie in ook goed bedoelde vragen kunnen irritant e erdere generaties zijn die ervaringen e r nie t bij overkomen een vraag als was het niet voorbeeld in de aangepa s te vorm van verhuizingen vreemd in nederland stromend water gewoon van dorp naar s tad van de ene provin c ie naar de uit de kraan thuis te hebben mocht dan goed andere dan kun je s tud enten vrage n zich voor te bedoeld zijn de desbetreffende studente vroeg s tellen hoe z ij het zouden ervaren als het hen zou zich af of de docent wel goed bij zijn hoofd overkomen zo n verhaal bi edt de mogel ij kheid om was op de mentorenbijeenkomsten van de cursisten te laten vertelle n over d e e r va ren werkelij k verschillende opleidingen van de faculteit he id om trots te zijn op wat e r geb eurd is of de wag komen deze aspecten ook telkens aan de moeilijke m o menten te laten zien en hoe daar mee orde omgesprongen is daarmee kunnen andere curs is ten zich ide ntifi cere n en er op reageren vanuit belang intercultureel werke n stelling e n nie uwsgierigh eid waardoor verschillen de kans lope n erk e nd te worden in plaats van met het derde niveau dat we onderscheiden is in vooroordelen bestreden binnen zo n verhaal zou je tercultureel werken in het beroep van je keuze eventueel ook apart aanda c ht kunnen vragen voor de beroepsopleidingen moeten er voor zor ervaren vooroordelen en discriminatie in de overgang gen dat de studenten in het beroep dat ze kie van de o ude naa r de n ieuwe s itu a tie zen goed kunnen functioneren en adequaat tot zover een voorbeeld van een discussie kunnen communiceren studenten die voor rond de screening van een module een beroep in het welzijnswerk het perso neelswerk of de gezondheidszorg kiezen moe meertalige studenten zijn anders gesocialiseerd ten immers ongeacht hun etnische achter dan eentalige studenten en komen uit verschil grond sekse en dergelijke met iedereen kun lende etnische groepen culturen nationali nen werken teiten en sociale posities dit wordt pas een be het is duidelijk dat intercultureel onderwijs lemmering voor hen wanneer ze onderwijs mensen moet opleiden die in een minti etni 290 moer 1994 6 sche samenleving kunnen functioneren het hiernaast kunnen opleidingen ook een ver curriculum de inhoud van de programma s de zoek doen om specifiek voor hun opleiding faciliteiten de samenstell ing van het personeel een studiedag te organiseren zoals bijvoorbeeld de communicatie en interactie tussen docen mentoraat aan a ll ochtone studenten op zo n ten en studenten tussen docenten onderling studiedag vertellen mentoren over casussen uit en tussen studenten ond erling moeten hier hun eigen praktijk deze worden besproken en voor garant staan gegeneraliseerd herkennen van problemen en het leren handelen in deze situaties is dan heel om interculturalisatie op deze drie niveaus tot belangrijk vaak ook worden meertalige stu stand te brengen i s een aantal zaken noodza denten te veel als probleem ervaren proble kelijk deskundigheidsbevordering van docen men die niets me t hun meertalig zijn te maken ten les sen nederlands als tweede taal en taal hebben hebben maar gewoon met hun stu hulp als maatwerk dent zijn worden tot meertaligenprobleem gemaakt en vervolgens wordt er dan naar deskundigheidsbevorderin g oplossingen gezocht de situatie wordt daar door heel onduidelijk en de ondersteuning de faculteit wag stelt in het kader van de in onmogelijk er is namelijk geen juiste diagnose terculturalisatie middelen beschikbaar voor van het probleem er was bijvoorbeeld een deskundigheidsbevordering van docenten spaanse studente die naar de rr t z docente deze deskundigheidsbevordering vindt op verwezen werd ten onrechte ze beheerste het verschill ende niveaus plaats nederlands uitstekend maar was heel verle centraal worden er twee studiedagen per jaar gen georganiseerd een van de studiedagen in het als derde mogelijkheid geeft het co rdinatie afgelopen jaar had als thema studeren in een punt voor meertalige studenten informatie aan vreemde taal en cultuur het ging er hierbij opleidingen door over studiedagen di e in dit met name om docenten te confronteren met kader elders in het land worden georganiseerd de ervaringen van meertalige studenten die op de faculteit wag studeren het werd heel dui nederland s als tweede taa l delijk dat alleen het kennen van de nederland se taal niet voldoende is om het onderwijs met het aanbieden van deskundigheidsbevorde goed gevolg te kunnen doorlopen studenten ring aan docenten geeft duidelijk aan dat de krijgen immers ook te maken met discrimina faculteit wag er niet van uitgaat dat proble tie sociaal isolement en dergelijke docenten men met het onderwijs alleen als een zaak van moeten leren hier adequaat op te reageren studenten worden gezien dit in ieder geval een andere studiedag dit jaar had als thema voor wat het beleid betreft dat individuele interculturele supervisie met name bij super docenten hardnekkig in zichzelf blijven gelo visie moeten studenten hun be ro epsgericht ven en blijven vinden dat studenten meer stu handelen heel duidelijk kunnen maken meer dievaardigheden nodig hebben terwijl zij geen talige studenten kunnen vanuit hun eigen cul doceervaardigheden nodig hebben is een an turele achtergrond tot andere keuzes tot ande dere zaak re wijzen van handelen komen in verschill en toch blijkt het nederlands vaak een struikel de etnische groepen bestaan er bijvoorbeeld blok voor veel studenten te zijn dit probleem verschill ende opvoedingsmethoden als wel kan niet alleen worden opgelost met het zijnswerkers met kinderen werken moeten ze screenen van onderwijsprogramma s op leren dat de ene opvoedingsmethode niet be vak taalgebruik en met deskundigheidsbevor te r o f slecht er i s da n de a nd ere maa r da t e r dering van docenten in het omgaan met verschill en zijn en dat zij daarmee moeten le vak taal in etnisch heterogene groepen on ren omgaan ook supervisoren moeten hier dersteuning van studenten die taalproblemen mee leren omgaan ze moeten de aanpak van hebben is als onderdeel van het totaal beleid bepaalde g ro epen studenten niet meteen af zeker van belang wijzen maar deze groepen juist leren inzien zij instromers moeten een toelatingstoets dat er verschill ende opvoedingsmethoden zijn nederlands afleggen voordat ze aan de oplei 1994 6 moer 291 ding kunnen beginnen het vereiste niveau taalhulp al s maatwer k om aan de faculteit wag te kunnen studeren komt overeen met het vijfde niveau van de de faculteit wa g wil taalhulp nog meer als instaptoetsen voor meertalige volwassenen maatwerk aanbieden het steunpunt alloch van het cito het certificaat van het staats tonen is daarom in samenwerking met de do examen nederlands als tweede taal ii levert cente nt2 een aanvulling op de huidige werk een vrijstelling op voor de toelatingstoets wijze aan het opzetten het uitgangspunt hier nederlands op om de zij instromers opti bij is studenten die de verschillende vakken maal voor te bereiden op de studie is er een moeilijk kunnen volgen vanwege taalpro intensieve rrra cursus voor hoger opgelei blemen te ondersteunen daarnaast wil men den opgezet het volgen van deze cursus is inventariseren welke mondelinge en schrif niet verplicht om aan de nederlandse taal telijke formuleringen die de meeste proble toets te mogen deelnemen men opleveren voor deze studenten zo komt het regelmatig voor dat studenten de d e taalc ur sus voor m eertaligen die aan d e fa theorie beheersen maar bij een toets geen culteit wag studeren heeft de status van keu goed antwoord op een vraag kunnen geven zevak dat wil zeggen dat studenten in princi omdat zij de formulering van de vraag niet pe zelf beslissen of zij taalondersteuning nodig begrijpen hebben de vorderingen worden gehonoreerd de gesignaleerde problemen worden met met studiepunten daarnaast kan het voorko de desbetreffende vaksecties besproken zo men dat opleidingen na overleg met de co r dat docenten hiermee rekening kunnen dinator nt2 bepaalde studenten verpli chten de houden lessen nederlands te volgen de huidige taal cursus wordt gegeven in vijf niveaugroepen a tot slot tot en met e waarbij het laagste niveau uitgaat van niveau cito 5 na niveau e is individuele interculturalisati e is op de faculteit wag op begeleiding mogelijk bijvoorbeeld in het vier het gebied van beleid inhoud en organisatie in de studiejaar als de s tudenten een eindwerks volle gang in dit geheel is het nederlandse tuk moeten schrijven vanzelfsprekend is het taalonderwijs ingebed en neemt het meer en niet noodzakelijk dat een student start met ni meer een belangrijke plaats in toch moet er veau a op all e terreinen nog veel gebeuren de in onderinstromers en surinaamse antilli stroom van meertalige studenten blijft achter aanse en arubaanse studenten starten in het bij de verwachtingen in een grote c ampagne algemeen in een groep op niveau e en krij wil de faculteit wag in samenwerking met de gen daarna desgewenst individuele begelei hogeschool rotterdam omstreken probe ding ren meer meertalige studenten te werven ver naast bestaande leermiddelen zoals de gram der is het personeelsbeleid nog een papieren matic aboekjes beter nederlands deel ren beleid de uitvoering laat al jaren op zich deel 2 en computerprogramma s op het gebied wachten het screenen en aanpassen van de van nt2 zoals woordenschat op maat en programma s verloopt redelijk maar nog niet grammatica op maat van cours eware mid iedereen ziet er de noodzaak van in het den ned e rland wordt zo veel mogelijk ge mentoraat en de studentenbegeleiding komen bruik gemaakt van teksten die de studenten goed op gang de mee ste tijd gaat echter nog moeten bestuderen voor de reguliere vakken zitten in het praten met medewerkers en s tu de taaldo c ent bewerkt die teksten tot lesma denten om hen te overtuigen va n de noodzaak teriaal tot interculturalisatie toch zijn we op de fa c ul het aanbod van taalcursuss e n voor meertali teit wag redelijk tevreden over wat er al be ge studenten bevat ook logopedie studenten reikt is we zijn immers amper vier jaar met logopedie bieden steun aan meertalige stu interculturalisatie bezig denten van de faculteit wag op het gebied van uitspraak 292 moer 1994 6 literatuur hoekema r programma nt2 voor de faculteit wag interne publikatie van het co rdinatie punt allochtonen van de faculteit wag rot terdam t 99 3 hoffman e e a onderwijs aan etnisch heterogene groepen in het hoger beroepsonderwijs d oz boek 20 culemborg phaedon 1993 houtbeckers h a manus interculturalisering sph uitgave van de opleiding sph aan de fa culteit wag 1994 onderwijsinspectie allochtonen in het hoger beroepsoridenvijs deelname s ociale positie en studieverloop leiden nor 1993 1994 6 moer 293