Intercultureel onderwijs eigen taal op de basisschool. Moluks Maleis in Assen.

hylkje steensma nog goed redden in het maleis en de klein kinderen dan eigen taal en de kleinkindere n intercultureel onderwijs in 1 99 2 kwam ik in ass en wonen na een eigen taal op de ve rblijf van ruim tien jaar in indonesie kupang timor jak arta toen mij werd basisschool g e vr aa gd of ik misschi e n geinteresse erd was om le sse n moluks male is te ga an geven op moluks maleis in asse n e e n b asi ss c hool in a ss en vro e g ik mij af of dat nu wel zo n zinvolle bezigheid zou zijn ik had ge h o ord d at er nogal w a t moluk se basi s sc hoollee rlingen proble men hebb en me t de n ed erl a nds e t a al zou h e t ni e t bet er zijn om de afgelopen zes jaa r was hylkje steen sma aa n de ze kinder en ex tra less en nederlandse mal eise juf in het b asiso nderw ijs in assen in die taa l t e geven als va de r e n mo e de r e n s om s tijd heeft zij materiaal on twikkeld v o o r h e t o nd er z e l fs op a e n of oma a l in n ed erland geboren wijs eige n taal in he t mo luks mal eis ro nd ve rhaal zijn zou j e j e d a n zo zac htj esa an niet n ed er tjes ov er d e huis hage di s trienije tji jak ma t eri aal l a nder mo e t e n vo e l en en d e n e d erl a nd se taal dat ook geschik t is voo r gebruik bij intercultureel p e rfec t mo e ten be h ee r se n wa t zou het zo ond erwijs a an de h el e g roep aangez ie n p e r 1 da cht ik trouwen s vervel end zijn om le s te augus tu s 1 999 h e t o nde rw ijs in alloch ton e leven mo e t e n gev en aa n kinde re n di e z elf h e lemaal de tale n oalt de regelinge n voo r onderwijs ni e t ge motiveerd zijn di e door hun oud er s eigen taa l ve rvangt z ijn er re de n en ge noeg voo r ve rplicht worden om a an de l es se n moluk s een ve rs lag en ee n voo ruitblik uit asse n m a lei s mee te do e n n a z es ja ar erv ari ng in h et gev e n v an l ess en moluks malei s a a n molukse kind e ren op de kan ik u helpen b asis school ben ik inmiddel s ee n ande re doe maar makreel mening to eged aan hoeveel wilt u mevrouw d e pr a ktijk wa s i k schrijf wa s omdat p e r twee staarten meneer z augus tus 1999 l esse n moluks m aleis tijd e n s schooltijd niet me e r toeges taa n zijn totaal d e vi s boer di e m e t zijn kraam ni e t v er va n a nd e rs h e t ware n jui st ni et d e oud e r s die hun d e molukse wijk in ass en s taa t b egrijpt kind na ar d e l es se n s tuurd e n h e t zijn de k e nne lijk pre ci es w a t zijn moluk se kla nt kind ere n zef l di e ge motiv ee rd zijn d e mees te b e do e lt twee hel e vi ss en word e n ingep a kt oude rs vo nden h e t we l b est dat hun kinde ren d e mev rou w b e t aalt e n d e v ol gende kla nt i s mee ginge n do e n met de lesse n maar ze aa n de beurt waren aanvank elijk niet ee ns erg enthousias t de wat oudere molukse v rouw i s duide lijk d ege n e n di e ec ht veel b e l a ngs telling toon e en v e rtege nwoordigs ter va n de e ers te ge n e de n ware n de ne d e rlandse pa rtn e rs v an ratie molukke rs in nede rland wie zal het molukk e rs van wie er ee n aantal aan mij h a ar kwalijk ne me n da t ze ee n grammatic al e vroeg of ze zelf ook les kond en krijg en e ig e naardi g heid van de ene ta a l to epast in de enk el e moluk se oud ers v e rbod en hun kind ande r e taal z e spr ee kt te nmin s te ne de rl ands om aan de le ssen m e e te doen omdat ze en ze kan zi c h redde n ver sc heid en e van haar vonden da t hun kind dan te va ak andere ge ne rati ege not e n andere oma s en opa s dus l e sse n zou mo e t e n mis se n pas na aandringen s preken nog nauwelijk s nederlands ook al van h e t kind zelf gaven ze later to es temming zijn ze al bijna s o jaar woona chtig in neder wat te denk en van ee n vi erja ri g moluks land hun kindere n zijn op een ned erl a nd s m e i sj e dat voor h et e e rst op school komt en talige s chool g e we es t zij spr e ke n nederlands dan tegen mij zegt dat ze mal eis wil leren en zij kunn e n zich over het alge me e n ook hoe komt zo n kind daarbij 1999 4 moer 239 motivatie van de kindere n onder de andere kinde r e n zijn er die he l e maal g e en mal eis spreken alle kind e ren zijn we l ho e komt het toch da t jon ge kinde ren van vertrouwd m e t e en mal e i s s prekende omg e wi e d e ouders in n e derland zijn g ebore n zo v in g gemotivee rd zijn v oor het ler en o ve r hun eigen ta a l e n cultuur h e t fasc ine e rt mij het doel van de lesse n e norm d at deze kind e ren ke nne lijk ee n bepa a ld e drang in zi ch h e bb e n om bij d e h e t vak ond e rwis in eige n taa l oet ric ht e ig en gro e p te will en hore n zi c h in het alge meen op d e id entit e its ont e e n verklarin g is nie t ge makk elij k t e geve n wikk e lin g va n d e moluk se kinde r e n e n a ls h e t vie rj arig me isj e ov e r wi e ik sch reef is b elan grijk o nd erd e el daarvan op de ontwik inmidde ls zev en j aar ik v ro eg h aar onl a ngs k elin g van vaa rdigh eid in he t moluk s m al eis z eg to e n jij v oor h e t eers t o p school kwa m haj e r i99o h e t is voo r d e molukse kind e wild e j e g raag m a lei s l e r en waarom w ild e j e ren b e l a ngrijk d a t ze we t e n d a t er o p school dat z o gra a g z e wi s t nie t wat ze m oest aandac ht is vo or hun taal e n cultuur zitte n z e antw oo rd en en z ei n o u gewoon da t vind ik tijd en s d e l es b es t we l ee ns t e mopp e r en o p w el leuk die m oeilijke taal e n di e ra re woo rde n t ege n h e t heeft waa rsc hijnlijk i e t s te mak e n m et o ve r hun kl asgen o te n sc h e pp e n z e e r over op d e s te rk e famili eb ande n in de m o luk se g ro ep dat ze mal e i s l e r e n wij lere n onz e ei ge n v ee l m oluk se kinde r e n zi en hun opa e n oma t aal re ge lm a ti g b ij d e ve r schill ende fees t e n e n bij b egr afeni sse n k o m en fa mili ele de n uit h ee l de opzet van de lessen n ed e rl and bij e lk aar bij di e gel egenhe de n wordt ove r h e t a l gem ee n male is ges pro k e n d e inh o ud van de taall esse n ric ht zi c h voo ral op a e n om a h e bb e n n ogal wat t e zegge n ove r op de t aa ld o m ein en t h ui s en fam ilie ge loof e n de op vo e ding v a n de kind ere n ho e kun j e contacte n m e t d e mo lukken d e a nd er e dri e in op a e n o ma du s blij mak e n door hun t aal t e de soc i o lingui s ti e k b e k ende taa ld om e in e n spre k e n b uurt e n wijk o nde rwijs en a m btenarij kom en elk j aa r in de advent s tijd o r ga ni se r en d e na uw elijk s aan d e ord e vo o r wa t be tr eft de so w ge m ee nte a sse n wes t en twee moluk se ke uz e va n de l ee r s tof m aa k ik ge bruik van de k e rken in asse n ee n ge z a me nlijk e k erkdie ns t in h e t lee rp la n h aj e r r99o ge n oe md e t a al mees tal laa t ik bij di e gelegenhe id ee n aant al fun c ti es va n mijn leerlingen een ged ee lte uit d e male is a omga an m e t e lk aar tali ge bijb el l e z en h e t gee n va d e r s e n m oe b inform a ti e uitwi sse l e n ders o pa s e n om a s a ltijd zeer ontro ert c h o ud i nge n e n me nin ge n uitdrukk en d r ege l e n e n ond e rhande le n de lesse n e een ges pre k gaande houde n d aarna as t wo rd e n o ok expli cie te c ultuur d e l esse n mo luks male i s w e rde n d e a fge lo l esse n gegeve n waa rbij a a ndac ht bes t ee d p e n zes j aar gev ol gd do o r ge midde ld vij fe n wo rdt aa n d e gesc hi e d e ni s van de m oluk d e rti g kind e r e n uit de groe p e n i t o t e n m e t 8 k e r s d e na tuurlijk e ges t e ldh ei d o p d e moluk a anva nk elijk tw ee k ee r p e r week lat e r k e n d e wo o n o mgeving va n d e molukse to e n d e sc hool to c h nad el e n zag in h e t s teed s kinde re n in n e d erla nd m olukse li e de re n maa r w eer ve rzuime n va n de ande re l esse n muzi e k e n da n s v erde r is er aandac ht v oor e en kee r p e r wee k in kl e in e groe pj es va ri e bijbe l verhale n en d e c hri s te lijke li e de re n d e rend van drie tot ti e n kind e re n krege n ze op we ke n v oorafgaand a an 25 a pril de h er wiss el e nd e tijd stipp e n l es d e nkin g van d e op ric htin g v an d e rms wat kun je als lee rkrac ht e ig e n lijk do en in zin ge n we het molukse volksli ed in de laats t e zo w ei ni g tijd ho e mo et j e te we rk gaan al s m a and e n va n h e t sc hoolj aa r krijgt elke groep binn e n ee n kl e ine g ro ep enorme nivea uv er ee n kookl es waarin molukse hapj es g em a akt sc hillen bestaan e e n a a ntal kindere n ik s c h a t worden zo n vijfe ntwintig pro c ent spree kt thuis mal eis 240 moer 1999 4 15 heel veel jaren later er is een huis in assen waar tjitjaks zijn in dat huis wonen opa toni en oma tinette opa en oma zijn heel gelukkig in assen ze hebben al een hele boel kinderen ze hebben ook al kleinkinderen achterklein kinderen zijn er ook al ze zijn allemaal samen een familie zondags komen ze allemaal bij elkaar in het huis van opa toni en oma tinette opa en oma vinden het leuk om over ambon te vertellen ambon daar komen zij vandaan opa vertelt graag over de familie op ambon over zus door over de prauwen over betjaks over de winkel van meneer joenoes en nog veel meer sommige kinderen vinden het leuk om er naar te luisteren er zijn ook kinderen die liever gaan spelen er zijn kinderen die zeggen opa ik wil naar ambon opa ik wil mijn familie wel eens zien er zijn ook kinderen die zeggen ach opa vindt het leuk om er over te vertellen maar ik ga liever spelen dat is helemaal niet erg ze zijn toch samen een familie ze horen bij elkaar k 4 k 4 f fe afbee lding i laats te bladzijde uit toni tjitjak op ambon 1999 4 moer 241 afbee lding z keuk enplaat met tji jaks ervaringe n otheek zodat ze ook d o or de andere niet moluks e kinderen gelezen kunnen word e n d e eerst e maa nden van mijn carriere als voor di e kinderen kan dit v erh aa l een kennis malei se juf was ee n periode van aftasten en m a king zijn met de lee fw ereld v a n hun uitpr o bere n va n zo eken n a ar bruikb a ar ma t e molukse kl a s ge nootj es in de v e rhalen kom e n riaal nu z e s jaar late r i s er het een en ander op e en speel se manier thema s aan de orde als aan mate ri aal versc hen e n op v e rzo e k van de migrati e inburgeren in een ni e u we omge sbo sti c hting biculture e l onde rwijs te ving d e twe ed e generatie h e imw ee naar je ass e n inmiddels opgegaan in het lsem lan eige n land pijnlijke keuzes en bes lis singen delijk steunpunt educatie molukker s te in het tw e e de deel wordt besc hrev en hoe het utrecht heb ik d e lee s bo ekje s tri entj e tjitjak kan ga an als een in nederland g eboren tjitjak en to ni tjitjak op ambo n ge sc hreve n zi e ook vul in kind op bezoek gaat bij h e t o nb e ken moer 1 9 98 4 trientj e tjitja k ee n twee talig de moede rland je verl angt ernaar om het kinderboek het zijn omkeerbo e kj e s ze zijn land va n j e ouders te zi e n maar je wordt vast zowel in h e t moluks mal e is als in he t ned e r geconfronteerd met sociale en c ulture le ver lands te l e zen s chille n e n de k e nnismaking m et onbe kende deze twee verhaaltje s word e n in de l e s famili eled e n kan soms moeiza a m zijn het gebruikt voor het o e fenen in het lezen in de tweede boekje zou aanvankelijk eindig e n met moluks malei s e taal teve ns biedt de inhoud e en happy e nd op de molukke n ware het van de verha a ltjes de gelegenheid om in te niet dat m o luks e kennis se n sugge re erden dat gaan op de leefw e reld van moluks e kinderen dat happy e nd toch maar beter in nederland in het lokaal van groep 4 staat een aantal gesitueerd kon worden zie afbeelding i exemplaren van de boekjes in de kl as s enbibli 242 moer 1999 4 16 oefening 3 tikus is een muis groep 1 1 4 d oel d e leerlinge n weten dat er mensen z ijn die voor al l es o m hen heen a n d ere woorden g ebrui k en d a n d ie zijzelf gebruiken sugg es ti es voor gebru i k tikus is een muis is een eenvoudig opzegversje dat door de leerlingen uit het hoofd kan word en g eleerd tikus is een muis kutu is een luis binatang is een dier en di sini d at is hier ajam is een kip bib h is je lip busja is een krokod il beng mau is dat ik het n iet w il kuda is een paard buntut is z n st aart s api is een koe nu ben ik tjapai i k be afbe elding 3 tikus is ee n muis ve rsje 1999 4 moer 243 trientje tjitjak in de kla s vragen als hoe heet j e wa a r woon je ho e ve el j aar b en je op welke sc hool zit je rond de beleveniss en van tri e ntje e n toni is enzovoort kind er en v a n vijf zes jaar vinden lesma t e riaal ge ma akt voor d e groep e n i tot en he t b est inte ressant te ontdekken dat ni e t alle met 4 v an de bas i ssc hool h e t m a t eriaal is m e n se n de ze lfd e ta a l spre ken het komt e nerzijds bedo e ld o m te word e n ge bruikt t egenwoordi g immers v eel voor d a t binnen tijde ns de l esse n moluks m a le i s a nd e rzijds is ee n groep versc hill e nd e t a l en gesprok e n w or h e t deels ook ge s c hikt vo or ge bruik bij d e n alle all o c hton e kinde ren vind en h et l e uk int e r c ultur ee l onde rwijs aan de h el e g ro ep om aa n d e kla sge no otj es eens t e l a te n hor e n e e n g e deelte van d e taa loe fenin ge n ka n o ok h oe z e in hun e ige n taal hun mo e de r noe me t d e hele gro e p w o rde n g e daa n omdat d e m e n of ho e z e bijvoorb ee ld om een ko e kj e ned e rlandse v e rtaling ve rmeld wordt bij d e moe te n vra gen t e r illu s tra ti e l e r e n d e kind e sam e ns t ell ing v an h e t materiaal i s re k e ning re n h et rijmpj e ti k us is ee n muis ze kunn en geho ud e n me t de vi e r be la n grijke t aa lv aa rdig dat mees tal al h eel s n e l opz egge n zi e afb ee l h e de n sc hrijv e n l e z e n lui s t ere n spre ke n din g 3 voo r de kl e ute rs zijn d e ve rw erkinge n bo ve n het vo o rle z e n van verhaaltj es o nd er a nd ere di e n ge richt op kijke n h a nd vaardi gh eid u i t trienje tj ijak blijft be la ngrijk in de z oek en e n s p ele n ond e rbouw ge b e urt dat in het n ed erla nds de inhoud van de lesse n in groe p 3 blijft h e t aanvank elijk bij het h erhal e n en uitbr eide n va n de ee rd e r b e h a n d e l essen in groe p i b es taan u i t h e t vo orl e z e n d e ld e s tof er wordt hee l veel geb ru ik ge ma akt v a n molukse di ere nve rhal en h e t zinge n va n van een doos m e t l o tto pl aatj es d e moge liedj es m ees tal di e o ver di e re n e n ik l aa t d e lijkh e d en om die te b e n oe me n zijn l egi o bij kind e re n ee n bo e kj e m a ke n t e k e ne n prik d e l es m ap trien je tjitjak in de klas hoort oo k k en knipp e n kl eur e n pl a kk e n waa rbij we h e t b oe kj e ee n k ennism aking m et de fa mil le van d e tjitjak z ic h s tee d s op ee n a nd e r pl e kj e la t en pa ul d e in assen w o onac htige p aul tuhu v e rs topp e n op d e ma ni er zo al s dat in de mu ry ve rt elt over zi c hz elf z n oud e rs zijn b ek e nde dribbe l se rie geb eurt zo oe fe ne n we ve rde r e familie e n v ri e nden t even s zit bij dit d e voorze t se ls e e n groot a antal b ek ende mat e ria a l een seri e dia s di e ook o ve r ee n p aul n e d e rland s tali ge kind e rlie dj es i s v e rt aald in tuhumury gaa n m a ar di e p a ul woont op d e h et mal e is e n verza m eld in h et bo e k an ak molukk en hij ve rt e lt ook ove r zijn dage lijk s maluku me nja nj i bijvoorb eeld all e eendj es l even kind e re n v ind e n h et fasc ine r e nd dat e r zw e mm e n in he t wate r e rge ns h eel ve r weg famili e va n j e kan b e be k b eb ek b e re na ug di k ali w on en n eve n e n ni c ht en di e j e zelf nog tralalalalali tral al a l alali no oit h ebt gezi e n di e n e t z o h e te n a ls jij di e b eb ek b e b e k b e r enau g di kola m mi ssc hie n we l o p jou lijk e n voor heel w a t tral al a lalalalom ne de rl a nd se kind e re n i s h et o nv oo rs t elbaa r ie mand o pb elle n m e t de sp ee l goe dt e l efoon dat j e in ee n ande r l a nd zou kunne n gaa n bijvo orbe eld opa en oma die pas n aa r de wo n en e n dat j e j e op a en o m a e n j e o oms e n m olukke n ve rtrokk e n zijn i s a ltijd ee n su c t a nt es da n n o oit zie t z e kunn en zi ch daar ces ook di e kinde r e n die ni e t zo m a kk elijk ec ht gee n vo ors te lling van ma k en zie afb eel to t s pre k en ov e r t e h a l e n zijn wille n d a n no g ding 4 wel een s prat e n n e d erlands o f male i s al s d e kinde re n in groep 4 zitte n kunn e n z e no rmaal gesproke n een voudi ge t e k ste n le ze n in gro e p 2 worde n de opdrachte n wat uit ge me t he n l ees ik de boe ke n van trie n tje tjitjak bre id e r d e vo o rz e t se ls w ord e n vaa k h e r in h et mal e i s sp ele nderwij s l e re n ze d a t h a ald hi e rvoor ge bruike n we onde r and e re b epa ald e l e tt ers in ee n a nd ere taal s om s a nd er s de plaa t m e t de zic h v e rst o pp ende tjitjaks uit uitges proken word en dan in h e t n e de rl a nd s trien j e tjitjak in de k las zi e afbee ldin g 2 bijvoorb eeld u o e i i e e e n van d e v e rd e r l e r e n d e kind e re n ho e ze in h e t moluk se die re nv e rhal en de domm e sc hild mal e i s m oete n antwoord en o p de ge ijkt e p a d staat in d e m ap met le s mat eri ale n in he t 2 44 moer 1999 4 y c 4 zr l yy h s v 4 t a6 r 1 jv t de opa s en oma s zijn al oud ze hoeven niet meer zo vaak te werken oma krijgt heel vaak bezoek van andere oma s uit de wijk ze praten veel over ambon en over hoe het vroeger was alle molukse mensen hebben familie op ambon en op andere plekjes in de molukken op ambon woonteen jongetje en die heet ook pau l tuhumu ry dat is een neefje van mij grappig he opa heeft een foto waar die an dere paul tuhumu ry op staat afbeelding 4 de opa s en oma s zijn al oud m a l e i s afge drukt de kinde r e n le z e n he t se juf wel eens in de verleiding om dit ve rh a al z e mak e n er tekenin ge n b ij en ze tragische eind een beetje glad te strijken hij mak e n er ee n le es boekj e van som s wil he t was niet echt dood of het is natuurlijk niet nog w e l ee ns moe ilijkhe de n opl eve r e n d a t de echt gebeurd moluks e di e re nve rhalen altijd zo tragisc h e in dige n m ees tal wordt de domoor of de van a f gro e p 5 breiden de moge lijkhe den s le c hte ri k opgegete n hij valt te plette r of al voor het in v ullen van d e le ssen zi ch s nel uit zijn v eren worden uitge trokke n ook dit is vaak han g t he er van d e b e langstelling van de cultuu rve rschil som s kom ik als nederland kinder e n af of er ve el aa ndac ht is voor mal e i s 1999 4 moer 245 leze n en schrij ven of dat e r meer tijd wordt tus s en schoolbesturen en g e meenten gespro b e ste e d aan moluks e cultuur ove r het a lge ken over hoe het nu verder moet met h et me en vinden de kinderen het inter es sant om onderwij s in de eigen taal de geme e nten zijn t e kst e n in het moluks mal e i s t e lezen ke n ve rantwoordelijk voor het ond e rwij s in e ig e n nelijk he eft het to c h i ets s pec iaal s dat je taal en c ultuur e n de fo rmati e die de sc hol e n woorden di e j e om je he en ho o rt als sc hrif hiervoor ontvangen wordt verd eeld via d e t elijke tek sten herkent als e r in d e t e ksten ge me ente d e we t staat toe dat er les wordt woorden voorkomen al s een plasje doe n p oep gegev e n i n o nr t maar da n buite n d e regulie bille n s n otn e us e n dergelijk e k o me n d e kin r e s chooltijde n het gebruik van moluks der e n ni et me e r bij v a n h e t la c h en maleis a ls les onderst euning in de onde rbouw e en v as t lesond e rd ee l in gr o ep 7 is bedo eld va n de basiss chool i s w e l t oeges taan als o efe ning en he rhaling v a n de t e lwoord e n voordat d e ge meenten hun ni e uwe pla nn en he t tawarre n afdingen voor i e m a nd die m et betre kkin g tot h e t oalt door kond en j a re nlang de ha nd el sgees t bij kinde re n in e e n voere n ware n zij w e tt e lijk v erpli c ht de ontwikkelingsland heeft kunn en ob s erve r e n m oluk se b e volkin gsgro e p hi e rove r t e r aad i s h e t fa sc i ne rend om t e zi e n dat de kind e re n plege n zo n inform a ti eavond h ee ft in ass en hier in n e derland dit abs oluut n ie t in zic h inmidd e l s plaa tsgev onde n hoew el vanuit h e t he bb e n l o ven en bi ede n v inde n ze gek ze lsem v e r sc hill e nd e po gin ge n zijn ond e rno b egrijpen he t sys t eem e erst nie t e en s en p as n a m en o m d e moluk se gro e p te mobiliser en flink o e fen en zijn z e b e rei d o m e r ee n o m zodo ende h e t e i gen taalonde rwij s te voor s tell ing va n te mak en behoude n wa s de o pkoms t op de inform a tie t e k s t o verz e tte n van d e e n e taal in d e av o nd zee r laag d e moluk se oud ers n em en ande re l a at ik nooit l e tt e rlijk do e n altijd zijn ee n a fwa c htende h ouding aa n op de drie het opdrac hten in de trant van v ertel ee ns asse r b asi ssc hol e n wa a r d e laatst e j a r e n onder ho e j e hee t en w aar j e woont z eg ee ns dat wijs in de moluk se ta al e n c ultuur werd j e h e t ni et we e t vraag een s w a ar wo o nt ge gev en we rd da t onderwij s in h e t sc h o olj aar vr a ag ee ns a an of ze bij j e komt s p e len 1 998 1 999 gevol g d door on gevee r 1 3 0 l ee r groet e n vraag w aar z e na a r to e gaat l i ngen de inform a ti ea vond we rd b e zocht ve rt e l ee n s wa t j e vandaag gaat do e n do o r z es ti e n ouder s v erzorgers d e g e m e ente e en ges prek sc hrifte lijk vas tleggen do e n de asse n kan hi e ruit de c onclu si e tr ekk en dat l ee rling en me t b e hulp va n ee n s troo msch e ma vo orzo ver h et d e moluk se oud e r s b e tre ft h e t al s i ed er ee n ges pr ek heeft b e dac ht w o rdt ond e rwij s in d e moluk se taa l e n c ultuur op h et sche m a ingevuld en dan worde n d e d e ba s i sschol e n p er i augus tu s 199 9 afge ges prekj es voorge lez en zi e afb ee ldin g s sc ha ft ka n w o rden ook buit e n sc ho o ltijd d e l ee rlingen va n gro e p 8 mak e n min o f d e l ee rkrac ht e n di e l es gave n in dit va k me e r al s afrondin g van d e lesse n m o luks zullen worde n ingez e t vo o r extr a t aa londer mal eis e en we rk s tuk ov er h e t eila nd waarva n s teunin g aan all e kinde r e n uit ac hte r s tands e en v an hun vooroude rs afk o m s ti g i s s itua ti e s onderwijs in allochtone levende talen hoe nu verder met moluks maleis oalt h e t a ntwoord op de bove ns t aand e vraa g zal al v a naf 1 992 wordt ges proken o ver h e t mijn s inzi ens uit de molukse be volkin gs afs c h affen va n h e t onde rwij s in de eige n taal g roep mo e t en kome n me n zal zi c h in de in da t j aar v ersc h ee n n a me lijk het rapp o rt to e koms t moet e n b e zinn e n op de vra a g in ce de rs in de tuin gesc hre ve n onder l eidin g ho everre men h e t b e houd va n de eige n van oudmini s te r j v a n ke men ad e op i c ultuur voor het nages lacht als waard e vol augu s tu s 199 8 i s de w e t g e m ee nt e lijk ond e r be sc houwt misschi e n z al men tot de con c lu wij s a c hters tandenbel e id co n in werkin g s ie kom en dat het voortbe s taan van de eigen ge tr e den het ond erwij s in de allo c htone taal e e n voorwaarde i s v o or het b e houd van levende ta len valt onde r di e w et vanaf 1 997 de ei gen cultuur misschi e n heeft m e n a ndere is e r op de sc holen e n ook bij c ont ac t e n me ning en hierover h e t lsem i s begonne n 246 moer 1999 4 derf mans spel tedi popi dl men a baspet neoti simp kv mans sek g solo mefam halb flu0en ku s dan man d l hallo pie er a ku dab eq d ari iumahku iiaao pie a aku eari ru mah t emancu hallo ret u aku dan aku purya sekoleh rumemn di me ita l tema rvnu tirppal di m an el sekola h a087 ruma hku ada oi dja la n rume hk u ada di te ma nku tinggal ci teme nku ti gpal sekolan lichtbaak d i bunpe rgmor 16 bovensmilce assen di g rorrir gen assen ku e taci dan nunah sekararp ougi ka teei kus aari rumai sela m et ejekn seka ranp ruben mam eer pi dam b en pa 7 eital temanmu ejam ftubenl k e ma ak u 0azi rumai ejem sek ara np aku p er0i ke seuetas aku aku mau pwarp eka re rq sutla h ejam delapan taei peel sekol a h aari rumannja se0 duh a ku mau pwanp 5