Inventaris en structuur van tekstsoorten voor A2’ers

inventaris en structuur van tekstsoo rt en voor a2 ers marie anne baert dank zij het onderzoek van rita rymenans en gino leroy en dat van anne lemai tre is het belang van zakelijke communicatie in het iso en bso overduidelijk aan getoond dat a2 ers en a3 ers in hun beroep ook sch rijfopdrachten krijgen en welke dat dan zoal zijn was voordien niet zo algemeen bekend in de lessen nederlands werden dergelijke schrijfopdrachten met uitzondering van de sollicita tiebrief dan ook nauwelijks ingeoefend nu gebleken is dat sch rijftaken heel fre quent zijn dat werknemers er moeilijkheden mee hebben en dat werkgevers ze als onvoldoende beschouwen m oeten ze in de lessen zeker ingeschakeld worden i m het schrijfonderwijs in het tso en bso te doen lukken moeten opdrachten gegeven nen die bijdragen tot efficiente communica tie analyse van teksten uit de praktijk zie baert 1990 toont aan dat een slechte of worden die relevant zijn voor weinig expliciete structuur dikwijls de oor het latere beroep daarom vindt he zaak is van verkeerde informatie over u in dit artikel een beperkte inventa dracht als ideeen niet logisch worden ris van teksten die tso ers en bso ers weergegeven en de verbanden tussen zin moeten kunnen schrijven de inventaris kan nen en alinea s ontbreken is het voor de een aanzet zijn tot zinvolle schrijfoefeningen lezer inderdaad onmogelijk om de gedach in de klas tengang te volgen u zal merken hoe u met u vindt in dit artikel alleen een bespreking een paar eenvoudige tekstschema s de van korte teksten bestemd voor collega s zgn vaste structuren van steekouder 1984 werknemers en chefs omdat elk begin 1 de effictierrtie van de communicatie kan nend werknemer die teksten frequent moet bevorderen schrijven naarmate een werknemer opklimt zal hij ook lijvige rapporten en verslagen moeten kunnen schrijven zo is het werkrappo rt uit de bovengenoemde onderzoeken bij voorbeeld gebleken dat a2 ers geregeld vergaderingen moeten verslaan die tekst in een werkrapport vermeldt de werknemer soorten komen hier evenwel niet ter sprake de moeilijkheden tijdens het werk waardoor de produktie niet optimaal kon verlopen een tweede voorwaarde voor succes meestal zijn dat technische moeilijkheden bestaat erin vooral die aspecten in te oefe zoals storingen defecten aan machines ser dec 1991 nummer 1 2 21e jaargang vawi gebreken aan het produkt enz tekst 1 instructie of een handeling dikwijls wordt zo n rapport is doorgaans bestemd voor de hier een nieuwe vaste structuur geintrodu produktmanager die aan de hand ervan ceerd b v de maatregelstructuur instructies zal geven of maatregelen zal treffen 5 wat is de maatregel precies in een werkrapport kunnen ook moeilijkhe de schrijver licht de aard en de omvang den met personeelsleden aan bod komen van de maatregel toe hij vermeldt wie die zoals ongevallen nalatigheid slechte werk uit moet voeren en waarom prestaties sociale conflicten enz tekst 2 een dergelijk rapport wordt natuurlijk 6 waarom is de maa tregel nodig geschreven door een werknemer met een in dit geval is daarop al een antwoord hogere rang en is bestemd voor de perso gegeven bij vraag 2 neelsdirecteur of de personeelsdienst in beide gevallen is het rapport geschreven 7 hoe wordt de maatregel uitgevoerd voor een lezer die niet direct bij de situatie de schrijver geeft de werkwijze en of mid betrokken is en die dus voldoende informa delen hier kan bij een complexe situatie tie nodig heeft aangezien het telkens gaat een handelingsstructuur zie verder volgen om een probleemsignalisatie kan de tekst het best worden opgebouwd volgens de 8 wat zijn de effecten probleemstructuur vraag 1 t e m vraag 4 het doel bestaat er natuurlijk in het pro als de werknemer niet alleen het probleem bleem weg te werken moet signaleren maar ook zelf een oplos sing moet voorstellen wordt de probleem in heel wat bedrijven worden voor deze structuur aangevuld met de maatregelstruc rapporten voorgedrukte formulieren ge tuur vraag 5 t e m vraag 8 de tekst zal bruikt als daarop duidelijke rubrieken zijn dan de volgende informatie eenheden voorzien zoals in tekst 1 oorzaak wat is bevatten gedaan wat moet nog gebeuren dan is de schrijver al flink geholpen bij de structure 1 wat is het probleem precies ring al zijn daarmee niet alle moeilijkheden de schrijver staat stil bij de aard en de van de baan omvang van het probleem de situatie waarin het zich voordoet en wie erbij betrokken is 2 waarom is het een probleem deze vraag krijgt alleen een antwoord als het problematische van de situatie niet voor de hand ligt de nadelige gevolgen komen hierbij ter sprake a wat rijn de oorzaken ervan het is belangrijk een duidelijke omschrijving te geven van de oorzaken een probleem kan immers pas opgelost worden als de oorzaken ervan bekend zijn en weggewerkt worden wat is ertegen te doen 4 meestal volgt hier een maatregel een iiiri 21e jaargang nummer 1 2 sep dec 1991 tekst 1 overzicht van de werken ploegoverste overzicht van de werken aantal aanwezigen werkingen voorstellen ontbrekend materiaal geprogrammeerde werken preventief ondergoud verbeteringswerken benaming van het werk qla s ijsland van de afdeling sum meestergast niet geprog eerde werken storingen ingevolge fouten van eigen of andere sektie en oproepen voor bijstand machine ri ing van het vastgestelde oorzaak wat is gedaan wat is nog niet gedaan ultvoe l a l vr s m 1 1 e tt 1 v 1 il i 1 f r i l a o1 1 t t m qsszin a iv aaaokot es 1 mevemlet onderhoud 2 storingen 3 onwatlten wesistunwast 4 luistand i 7 1 speetele w ian ser dec 1991 nummer 1 2 21e jaargang tekst 2 ordemaatregel ordemaatregel werd e oor in verband met de v e e feiten e ten n n j r i th d k b ccut 1 e yy 1 i 0 ti i 1 kg ertn i na raadpleging van naam naam naam naam werd door naam l 1 functie v ende erwittiying v sanctie uitgespr en kie ele 19 ajdzyl edr datum handtekening van handtekening van de de betrokkene optredende overste onderstrepen wat past exemplaar voor hoofd personeelsdienst 21e jaargang nummer 1 2 sep dec 1991 de technische adviesnotitie eigen voorstel bevat de meest aangewe zen structuur is de evaluatiestructuur 1 wat zijn de relevante kenmerken een technische adviesnotitie bevat de eva de schrijver karakteriseert het produkt wat luatie van een nieuw apparaat een machi door wie geleverd gefabriceerd technische ne enz zo n notitie is uiteraard vrij tech gegevens hoe in te passen in het bestaan nisch maar moet ook voor leken leesbaar de systeem kosten enz zijn ze is immers gericht aan het hogere management dat op grond van de notitie al 2 wat zijn de positieve en de negatieve dan niet tot aankoop zal beslissen naast aspecten een beoordeling is daarom ook een argu de schrijver kan de positiemm en negatieve mentatie belangrijk waarbij het nut voor het kenmerken van het produkt als geheel tegen bedrijf beklemtoond wordt die argumerrta elkaar afwegen of hij kan per deelaspect een tiemag zeker niet ontbreken als het rapport waarde oordeel geven in dat laatste geval niet in opdracht is geschreven maar een kan vraag 2 met vraag 1 verweven zijn tekst 3 technische adviesnotitie beoordeling van brandy 24 een nieuw computersysteem voor de administratie uitbreiding van de administrati eve dienst doet de nood ontstaan aan een compute rn etwerk brandy 24 is een nieuw systeem dat op zijn bruikbaarheid is getoetst leverancier data import brussel prijs 320 000bef voor 20 werkstations omvang in principe kunnen 256 werkstations worden gekoppeld besturingssysteem unix niet ms dos compatible bedieningsgemak zeer gebruiksvriendelijk goede handleiding formatieplaatsen slechts 0 2 formatieplaats nodig voor de eerste 50 werkstations uitbreiding alleen koppelbaar met andere unix systemen snelheid zeer snel extra informatie als veel werkstations toegang zoeken tot dezelfde harde schijf ontstaat er een probleem soms worden gebruikers dan plots uitgelogd brandy 24 heeft heel wat pluspunten aantrekkelijke prijs sterk uitbreidbaar gebruiksvriendelijk en snel toch lijkt het systeem me voor onze administratie niet geschikt omdat het niet ms dos compatible is en daardoor niet geintegreerd kan worden met de bestaande pc s ik adviseer dus negatief en ik stel voor een ander systeem te zoeken naam functie ser dec 1991 nummer 1 2 21e jaargang 3 hoe luidt het totaaloordeel kopen sommige afdelingen en ateliers heb de schrijver trekt een conclusie uit zijn bon daarin een zekere autonomie en kunnen beoordeling op die manier een vrij large aankoopproce dure omzeilen er moet natuurlijk wel een 4 wat kan moet er gedaan worden verantwoording gegeven worden het v px de schrijver doet hier een voorstel of geeft antwoorcingsrapport is doorgaans bestemd een advies b v al dan niet aankopen een voor de aankoopdienst en voor het hogere werknemer die een evaluatie moet geven is management evenwel niet altijd gemachtigd om deze meestal is een verantwoordingsrapport een vraag te beantwoorden dat moet door het onderdeel van een dossierge waarin offertes management gebeuren facturen technische tekeningen opsommin gen van onderdelen en dikwijls ook een tech nische adviesnotitie gebundeld aten het het verantwoordingsrappo rt verantwoordingsrapport komt best vooraan in het dossier te zitten we meer gedetail leerde informatie wil kan dan doorlezen in sommige gevallen hoeft een afdeling of h dit rapport past dikwijls een combinatie atelier niet te wachten op de beslissing van van een probleemstructuur en een maatre het hogere management om een apparaat ge of handelingsstructuur zie reparatie machine of machine onderdeel aan te opdracht tekst 4 verantwoordingsrapport dossier nr b646 meh 04 03189 k w 21 beitserij 2 titel schaaringang paraf datum opmerkingen in bijlage 19 t voor gezien aantekenlijst g en goedgekeurd 9 9 lans f3 621210000 plans tf3 6212 0001 tot 0034 schema 03 03 89 alle bestelli p 9en verantwoording i in kw2 beitsen1 2 kunnen alleen vanop p de schrootklep p monsters genomen worden dat heeft al twee keer aanleiding 99 gegeven e9 tot ongevallen g de sc hrootklep is immers voortdurend in beweging ke 1 die gevaarlijke 9 situatie kan verholpen p worden door de monsters op een andere manier op an 9 onze afdeling9 wil it daartoe een nieuwe en veilige p te vangen 9 constructie laten bouwen die constructie laat toe de monsters op te vangen in een s speciale pe schrootbak die uit de produktielijn p 19 gereden kan worden noodzakelijke1 onderdelen daarvoor zijn besteld en de montage 9 is aanbesteed zie bilag e de totale kostprijs bijlage p 1 is 34 000bef deze nieuwe constructie zal dra 9 en tot veile 9 en vast bijdragenveiliger werkornstandi 9 heden volgens 9 ons 9gaat het dan ook om een verantwoorde aankonp nin 21e jaargang nummer 1 2 sep dec 1991 de memo nemer immers duidelijk wat de staid van zaken is bij aanvang van het werk een memo is een korte mededeling voor welke moeilijkheden er waren interne communicatie waarin de schrijver wat de volgende pbeg moet doen enz meedeelt wat er aan de hand is wat er aangezien een memo geen argumentatie beslist is wat er moet gebeuren enz aange bevat en vaak vrij cryptisch is is hier niet zien een memo bestemd is voor een lezer die direct een vaste structwr aangewezen mor nauw bij de zaak betrokken is en dus een de duidelijkheid kunnen wel een paar rubrie zelfde achtergrond heeft hoeft de schrijver ken voorzien worden van voor kopie code geen uitweidingen te geven hij kan dus betreft datum onmiddellijk ter zake komen en een telegram stijl gebruiken toch moet de schrijver er altijd die rubrieken treft men ook meestal aan op voor zorgen dat de boodschap volledig en telefoomotitieformulieren ze zijn een prima voldoende duidelijk is in de praktijk blijken hulp zodat men geen belangrijke gegevens die teksten dikwijls veel te impliciet te zijn vergeet te vermelden toch maakt gecon ondanks een zelfde achtergrond van schrijver centreerd luisteren het soms moeilijk volledig en lezer te zijn daarom neemt men na afloop van het gesprek best de aantekeningen nog eens ik geef hier drie voorbeelden van memo s door en vult men aan waar dat nodig is een pbegbcek tekst 5 een telefoonmemo tekst 6 en een telefaxmemo tekst 7 een ook telefaxberichten worden soms door ploegboek is dikwijls een gewoon schriftje memo s voorafgegaan de memo moet het waarin een werknemer bij het einde van zijn bericht in het juiste kader plaatsen duimslijk werktijd een mededeling doet aan zijn collega maken of er actie of reach verwacht wordt van de volgende shift die dank zij de bood enz ook hier is het belangrijk dat de bood schap onmiddellijk weet waarmee hij moet schap meteen begrepen wordt dat geldt beginnen in het ploegboek maakt de werk natuurlijk nog meer voor het bericht zelf tekst 5 ploegboek code t van datum 16 1 1 i90 voo r no laer lteyrn sos la alt bit lull a j l e 12 43 a xlcul 4 ell len le x t oaf ucla a jaits k kau noc le n tit van a tevls l ec9l bitei to i nt a ch la 9 6z0 q 4 1 1 13 s 1 1 1 4 0 t iqo en r a 01 sun qcc sep dec 1991 nummer 1 2 21e jaargang nint tekst 6 telefoonmemo datum 11ta9190 uur 14u 5 genoteerd door vc efiet voor van gcbckq r fr s tel q i 3 5 li 6 3 fax betreft fact q laq en f car f j f i fcnnc lus u e altij crt q cmu 2c2 anc acam n iss ef c nq e11 lecq cllaae i tekst 7 telefaxmemo office building kerkstraat 34 39 9300 aalst telefaxnummer 053 56 89 78 telefax voorblad datum 4 io l voor vetcrurell van dqn s betreft f i ss alco len i ec lcc c k aantal pag in a s voorbladi vbegrepen opmerkingen get eve ez e cxrummai aes kka6ves6ze tie 5e x o u w th 2n i vas r 6ekd le kt 0 ken als dfze ifipfaxi iicst niet compleet en of onduideluk is gelieve contact op te nemen 053 56 89 79 min 21e jaargang nummer 1 2 sep dec 1991 de re paratie opdracht 1 wat is het doel van de handeling in dit geval herstellen van machine machi ne onderdeel enz een reparatie opdracht wordt geschreven 2 wat zijn de voorwaarden ervoor door een ploegbaas of een afdelingschef de schrijver geeft informatie over de situatie en is bestemd voor de ondergeschikte waarin de handeling wordt uitgevoerd werknemers het bevat technische gege plaats tijd wie waarmee enz vens materiaal gereedschap kwaliteits controle enz en gegevens over het perso a hoe verloopt de handeling neel wie hoelang enz de schrijver gaat hierbij het best chronolo een reparatie opdracht is meestal een for gisch te werk een werknemer hoeft hier mulier met vaste rubrieken en kan vrij cryp over natuurlijk niet altijd geinformeerd te tisch blijven soms moet eenwel een uit worden toch wordt meestal wel bepaald voeriger tekst geschreven worden in dat wie wanneer aanwezig moet zijn wanneer geval kan men de tekst structureren vol gereedschap en materiaal voorzien moet gens de handelingsstructuur worden waar dat vandaan moet komen tekst 8 reparatie opdracht p roject vernieuwing van sluisbrug personeel ploeg 1 en 2 plaats vlaardingen duur 23 4 tot 28 4 datum 21 april 1988 technische gegevens hier koren gegevens over het materiaal en liet materieel dat nodig is beschrijving stap 1 doe de bestaande stalen ophaalbruggen 99 afbreken en de betonnen onderbouw slopen voorwaarden het werk moet zodanig worden uitgevoerd 9 dat het scheepvaartverkeer p nooit en het landverkeer zo min mogelijk wordt gestremd 9 de werkzaamheden moeten in fasen worden uitgevoerd zie par 202 verloop slopingswerken 1 de staalconstructies van de bestaande bruggen 9op de stalen leuningen o de sluishoofden de aanwezige bewegingswerken voor de bruggen de elektrische installaties in de hameistijlen verwijderen 1 en afvoeren zie par 202 lid 2 2 de bestaande afsluitboomkasten scheepvaartseinkasten en in de hameistijlen aanwezige elektromotoren bedieningsapparatuur voor hulpmotoren complete remmen en spileindschakelaars monteren in samenspraak met de directie 3 deze bouwstoffen blijven eigendom van de opdracht9 ever en moeten worden vervoerd naar de p rovinciale wei kp laats alphenseweg phens eg 4 boskoop 4 de aanwezige betonconstructies aan de oostzijde1 van de sluishoofden over een breedte van 13m tot nap 1 3m uitbreken 5 ter plaatse van het zuidelijke 1 sluishoofd moet voor het plaatsen p van een tijdelijk waterkerend schot zie lid 86 het aan de doorvaartzijde1 gelegen deel van de betonconstructie uitgebroken 9 worden 6 de bij het uitbreken vrijkomende j granietbanden 9 en blokken moeten voor zover zij weer worden verwerkt worden schoongemaakt en op het werk worden vervoerd en opgeslagen 7 aan de westzijde de granietbanden en betonconstrucites over een breedte van 11 5m tot nap 2 5m uitbreken en de brugkassen verwij deren controle op 28 4 zal controleur verstegen 9 opmeten p sep dec 1991 nummer 1 2 21e jaargang wanneer en waar dat weer naartoe moet mer die de herstellingen heeft gedaan het enz tekstgedeelte is uiterst beperkt en de effi cientie van de communicatie wordt eerder 4 hoe wordt het verloop van de hande bepaald door de duidelijkheid van het for ling gecontroleerd mulier dan door de tekst die ingevuld moet deze kwaliteitscontrole is zeker belangrijk worden vaste structuren bieden de schrij bij moeilijke en ingewikkelde handelingen ver hier dus geen hulp de schrijver hoeft er evenwel niet altijd uit toch heb ik deze tekstsoort opgenomen voerig bij stil te staan als de lezer weet hoe omdat hier duidelijk formuleren en volledig de controle verloopt vermeldt de schrijver heid heel belangrijk zijn het formulier is alleen dat die moet gebeuren immers voor verschillende lezers bestemd het gaat naar diverse diensten de factura tiedienst kan aan de hand van het aantal het re paratieverslag werkuren en het gebruikte materiaal de fac tuur voor de klant opstellen de personeels dienst kan het aantal werkuren van de een reparatieverslag is doorgaans een for werknemers bijhouden en in het magazijn mulier dat wordt ingevuld door de werkne kan de voorraad bijgewerkt worden tekst 9 reparatieverslag klantennr reparatieverslag 510 i g datum f2 4 a q namen van iu ff ggksy b4 1i 0 tot 1 45 van tot nccil sc m oil typt aard defect dtw 1 6acci ca 1 e karm0a herstelling referentie omschrijving aantal 116 04 i a ep s 1j i a t t l14 x r s e a cs34ce v e k ilt4i 21e jaargang nummer 1 2 ser dec 1991 slot noten 1 vaste structuur een tekstschema n het is volgens mij mogelijk om dergelijke de vorm van een vaste reeks samenhan teksten in de lessen nederlands in te oefe gende vragen nen voor een leek is het wel niet altijd gemakkelijk om een concrete inhoud te geven aan die teksten toch is met enig zoekwerk heel wat materiaal bijeen te bren gen eenvoudiger is het nog als men kan samenwerken met leerkrachten technische vakken bij de praktijk in de ateliers zijn met wat goede wil en wat teamwerk dergelijke schrijftaken gemakkelijk in te lassen dat vakoverschrijdend denken is trouwens ook voor de leerlingen interessant tusse door marie anne baert rijakker 22 9030 mariakerke sprankel bibliografie sprankelis de vlaamse vereniging voor ouders van normaal begaafde kinderen baert m a schrijfopdrachten voor het met leermoeilijkheden de vereniging technische onderwijs onder de loep ln poogt ouders te helpen die tevergeefs vonk 19 4 februari 1990 p 22 31 naar erkenning en begrip hebben gezocht voor de problemen van hun kind bij fami lemaitre a communicatieve vaardig lie huisarts of leerkracht heden in het beroepsgerichte secun sprankel fungeert als denk zelfhulp en daire moeder taalonderwijs cel voor drukkingsgroep en dit door het vlaams provinciaal onderwijs bij informatie te verstrekken over de proble scholings en begeleidingscentrum vzw matiek en de hulpverlening 1989 het uitgeven van een kwartaalblad en lemaitre a het onderwijzen van com brochures municatieve en sociale vaardigheden het oprichten van afdelingen ten behoeve van de leraren uit het tso het organiseren van landelike themada en bso c v p o bijscholings en bege gen leidingscentrum vzw 1989 het onderhouden van contacten met rymenans r g leroy behoeften aan deskundigen taalvaardigheid wanjongeren in een admi het overleggen met de overheid nistratieve baan in ad rem december het bevorderen van onderzoek en 1989 nr 3 p 61 64 bijscholingsactiviteiten steekouder m e a leren communice inlichtingen sprankel weerstandslaan ren mondelinge en schriftelijke com municatie groningen wolters noord 7 35w hasselt tel 011 22 54 75 hoff 1984 ser dec 1991 nummer 1 2 21e jaargang i