Is dit het spel, zijn dit de regels?

r ecens ie verwarrend is dat geen profiel wordt gegeven van de doelgroep waar het lesprogramma zich op richt semi alfabete all ochtone vrouwen in het onderzoek is de doelgroep breder het inge van balen gaat hier om anders alfabeten cursisten die het lezen en schrijven in de eigen taal beheer antoinette sikkens sen en analfabeten om autochtonen en om all ochtonen om mannen en om vrouwen geert van de ven de resultaten die in het onderzoeksverslag staan geven ons inziens niet voldoende bodem is dit het spel om een lesprogramma op te funderen hier onder zu ll en we dat motiveren zijn dit de regels i tv ter vi e ws het onderzoek begint met een ze er wijdlopige weergave in aandachtstreep jes van gegevens uit inte rviews met twintig educatief werkers over hun erva ri ngen aan elleke radstake sp e le nd leren leren een onde r de hand van de interv iews bepaalt radstake zo eksv ers lag en curs usprogramma m e t b e tre kking waar de leerhouding en werkwijze van semi tot cognitieve en creatieve vaardigh e den amers anders of analfabeten opmerkelijk verschil foort sve 1 996 ond e r zoe ksvers l ag 88 b l z len van die van gealfabetiseerde cursisten ze docentenboek 2 39 blz cursistendeel 84 blz gebruikt de interviews ook om te achterhalen isbn 9 0 500 3 209 5 f i35 welke didactische werkvormen de educatief werkers hanteren om tegemoet te komen aan die verschillen de vraag daarbij is welke er bestaan geen nt2 lesmethodes voor vol didactische aanpak het meeste succes heeft wassen semi alfabeten cursisten die a ll een het zij gebruikt de volgende categori een om technisch lezen en schrijven beheersen waar cursisten te typeren zelfbeeld mate van in uitgebreid aandacht wordt besteed aan zelfvertrouwen mate van zelfstandigheid leren leren het doel van spelend leren leren is invloed van de omgeving abstractievermo om op grond van een onderzoek te komen gen leerhouding en werkplanning de type tot een aanvull end lesprogramma van semi ri ngen worden met behulp van citaten uit de alfabete a ll ochtone vrouwen die redelijk aan interviews ingevuld dit a ll es geeft een beeld spreekbaar zijn in het nederlands het is een aldus radstake van een kenmerkende anal omvangrijk boekwerk geworden behalve een fabetenhouding op basis van deze inter lesprogramma vindt de lezer ook de resulta views maakt radstake een onderscheid in ten van het onderzoek beschreven twee typen semi an alfabeten enerzijds we hebben de nodige kanttekeningen en zijn er de analfabeten die bezig zijn met een reserves bij het onderzoek en het lesprogram inhaalmanoeuvre zonder bijkomende proble ma deze beschrijven we hieronder daarbij men anderzijds be s taan er analfabeten met tekenen we aan dat we het eerste kind niet wie veel meer aan de hand is zij bezitten een met het badwater will en weggooien de ma geri ng zelfvertrouwen en hebben een gebrek nier waarop leren leren voor semi alfabeten aan reflectieve vaardigheden verder conclu inzichtelijk is gemaakt verdient waarde ring de ert zij dat in vergelijking met gealfabetiseer we denken dat deze manier van werken voor de cursisten de analfabeten minder goed een bredere doelgroep toepasbaar is gebruik maken van kennis die zij tot hun beschikking hebben tot slot blijken analfa het onderzoeksverslag beten problemen te hebben met het reflecte ren op en analyseren van de eigen situatie dan het onderzoeksverslag is een weergave van wel de lee rtaak die hen gegeven wordt gegevens die komen uit interviews met edu opvall end is dat vooral exempla ri sche tekort catief werkers en uit li teratuuronderzoek komingen van de problematische analfabee t 1997 4 moer 187 beschreven worden teko rten die bovendien nuanceerde obse rvatie moeten gaan de cur slechts zijdelings in een maatschappelijke con sisten zijn niet zo creatief ze leven in een text worden geplaatst ook lijkt er niet kleine k ri ng ook via lezen kan hun wereld voldoende aandacht voor tegenstrijdigheden nie t ve rgr oo t w o rd e n in de obse rv aties die educatief werkers aan ook hier zien we tegenstrijdigheden in de leveren zo vinden we onder het ene aan informatie vele cursisten weten zich immers dachtsstreepje de volgende observatie vra soms tientallen jaren lang staande te houden gen bij teksten worden door de cursiste op in een wereld waar geletterdheid haast een zichzelf betrokken p 2 8 op grond hiervan conditio sine qua non is uit eigen ervari ng worden deze vragen fout beantwoord ken weten we dat deze cursisten meer dan gemid nelijk een deficiet bij de cursiste deld creatief moeten zijn in het vinden van in de conclusi es staat het tenminste onom oplossingen om hun ongeletterdheid te ver wonden cursisten hebben problemen om te bergen of bij het zoeken naar alte rn atieven abstraheren van de eigen p e rsoon of situatie ko rt om de interviews geven hooguit een onder een vol g end aandachtstreepje kan de globaal en soms stereotiep beeld van de vori ge negatieve observatie in haar tegendeel cursistengroep overheersend in dit beeld is komen te verkeren teksten die inhoudelijk wat cursisten niet kunnen over sterktes en niet dicht bij de cursiste staan worden niet overlevingsstrategieen komen we maar wei begrepen ook al zijn ze technisch wel haal nig te weten evenmin is er veel te vinden baar een moeilijke tekst over de prehisto ri over het type s emi anders of an alfabeet dat sche mens vindt weer wel veel bijval en maar weinig problemen tegenkomt begrip want zo heeft mijn vader in su ri name de grond nog bewerkt blz 2 9 literatuuronderzoek het literatuur kennelijk is het hier wel een kracht als de onderzoek wordt met gepaste bescheidenheid cursi s te naar zichzelf toeredenee rt waar gaat gepresenteerd het verkeert nog in een snuf het radstake om de onderzoekster komt in felstadium blz 55 i nderdaad ontbreken haar conclusies met een waslijst aan te korten regelmatig de bronnen waarop conclusies zijn die educatief werkers haar met leraarsoog gebaseerd en is niet altijd even duidelijk aanleveren maar gaat het niet eerder om waarom bepaalde onderdelen uit de literatuur differe ntie een andere manier van omgaan met zijn opgenomen in het onderzoek en andere het lesmate riaal niet daardoor krijgt het onderzoek een tame lijk subjectief en willekeurig karakter op grond van twintig interv iews lijkt het ons zo snuffelt radstake aan onderzoek omtrent gevaarlijk vooral uit te gaan van het deficiet de functies en waarnemingen binnen de l in er ontstaan al gauw globale typeringen en ker en rechterhersenhelften ze neust in cliches als de volgende autochtone analfabe theorieen op het gebied van de leerpsycholo ten lijken over het algemeen meer l ast van gie en cognitieve stijlen ook laat ze theo schaamtegevoel te hebben dan a ll ochtone rieen uit de onderwijspsychologie over leer bij all ochtone analfabeten gaat het vaker om handelingen de revue passeren verdieping een minder schaamtevo lle inhaalmanoeuvre vo lgt pas in hoofdstuk 6 waar de onderzoek ten opzichte van de autochtonen blz 53 ster uitgebreid ingaat op creatieve werkvor heel wat meer onderzoek lijkt nodig om men zij komt tot een definitie van de dergelijke con clu s ie te onde rbouwen al s zo n begrippen spel en creativiteit en komt tot conclusie al te trekken valt de conclusie dat in het programma een flinke ook weinig onderbouwd in de interviews is plaats ingeruimd moet wor den voor creatieve radstakes conclusie dat er een belangrijke rol werkvormen redenen dit keer inderdaad is weggelegd voor creatieve werkvormen in met l iteratuur omkleed die zij aandraagt zijn de interviews is hooguit terug te vinden dat bijvoorbeeld dat creatieve werkvormen moti veel educatief werkers iets willen met dit veren goed zijn voor het zelfvertrouwen en soo rt werkvormen maar niet goed weten probleemoplossend denken stimu l eren als hoe waarom zij dit will en blijft onduidelijk laatste houdt de auteur een kort pleidooi voor of het zou om de volgende tamelijk onge het geven van ontspanningsoefeningen voor 188 moer 1997 4 afgaand aan de les de onderbouwing van tv t z methode de auteur op het oog heeft of deze keuze is weer uitermate vaag welke samenhang tussen een nt2 methode en spe le nd leren leren zij bedoelt is ons niet conclusies over het onderzoeksver duidelijk geworden slag het onderzoeksverslag is geen voor beeld van een gedegen onderzoek de inter opbouw cursusprogramma het cursus views bieden een wel zeer rijke illustratie van programma bestaat uit zeven delen waarin de problematische analfabeet in de lesprak vijf thema s aan de orde komen de zintui tijk dertig pagina s h et literatuuronder gen de fantasie ru imte perspe c ti e f en logi zoek is op het deel over creatieve werkvor sch e relaties het derde en zevende deel men na uitermate vaag een bronvermelding bestaat uit een herhaling van eerder behan van de door radstake gebruikte theoretische delde thema s het is origine el dat de auteur concepten ontbreekt meer dan een zeer niet voor de bekende maatschappelijke the globale zoektocht kan het dus niet genoemd ma s kiest maar voor een bredere thema worden de keuze voor juist deze onderwer ti s che invalshoek pen is blijkbaar sterk intuitief gekleurd nu in het eerste deel staat de zintuiglijke waar hoeft er niet minachtend gedaan te worden neming van de cursisten centraal zij leren op over intuities of ervaringen van een docente grond hiervan hun activiteiten te analyseren die al jarenlang lesgeeft aan deze doelgroep en te ordenen de kijk voel hoor en liever hadden we dan echter deze praktijk proefopdrachten worden langs verschi llende direct beschreven gezien waarbij we een iets handelingsniveaus ve rtaald naar e en verbaal mindere wetenschappelijke allure voor lief n ivea u z o b egin t h et me t een zee r co nc r ete hadden genomen drie van de vier aanbeve opdrac ht de cursist wijst verschi llen aan in lingen van radstake voor de opzet van een tekeningen met een beperkt aantal all edaagse lesprogramma lijken ons namelijk hout te voorwerpen geleidelijk aan wordt een gro snijden ter bero e p gedaan op de waa rneming bij i de opbouw van een onderwijsprogramma voorbeeld het c atego riseren van voorwerpen aan semi anders en an alfabeten dient stap op grond van eigenschappen tenslotte wordt voor stap te verlopen volgens een bepaalde het plaatje of het voorwerp vervangen door handelingsstructuur van zeer concreet via woorden de docent neemt een voorwerp in perceptief naar verbaal gedachten en de cursisten ste ll en systematisc h 2 daarbij moet de opzet van het programma vragen en proberen het voorwerp te raden zodanig zijn dat er ruimte is voor reflectie en deze organisatie van de lesstof van con c reet ontwikkeling van het zelfstandig leervermo naar verbaal sluit aan bij de concrete leerstijl gen met name de drieslag wordt genoemd van de curs is t en is con s equent doorgevoerd orientering uitvoering evaluatie wel plaats e n we een kanttekening bij de 3 naast aandacht voor cognitie moet er veel inhoud van een aantal opdrachten het is meer aandacht komen voor creativiteit jammer dat de opdrachten vaak vooraf gesteld 4 ontspanningsoefeningen dienen integraal deel zijn en niet of pas laat ruimte geven aan de uit te maken van het lesprogramma beleving van de cursist in het vi erde deel op het vierde punt na zullen veel educatief over ruimte moeten cursi sten bijvoorbeeld werkers weinig problemen hebben met deze een inrichting van een park tekenen naar aanbevelingen aanleiding van een verhaal van de docent op de helft van dit deel komt pas een veel het cursusprogramm a persoonlijker opdracht teken de inri chting van je eigen huis ook in het vijfde en zesde het cursusprogramma voor semi alfabete deel perspectief en logische relaties zijn er allochtone vrouwen is uitgewerkt volgens de vrij veel opdrachten die meer een kunstmatig vier hierboven beschreven principes de logiquiz karakter hebb en waarom i s daar auteur heeft het over een aanvullend pro niet gekozen voor reele of functionele situa gramma het programma dient naast een ties niet veel cursisten zu llen dagelijks een nt2 methode te worden gegeven welke uitgebreide stamboom maken van een wild 1997 4 moer 189 besproken de drieslag orientering bewaking va n links na r rotha en evaluatie wordt hiermee recht gedaan in b begrijp p je afbeelding 2 staat een voorbeeld waarop het b begin van het eerste deel van het lesprogram wat je ma staat weergegeven de tekeningen verwij moet doen zen naar de behandelde lesstof en naar oefe ningen de letters a en b verwijzen naar b a c momenten waarop de posters a en b aan de n denk voordat orde zijn gekomen e je doet al met al biedt het lesmateriaal veel moge lijkheden tot reflectie en wordt de cursisten 1 2 3 4 5 op meer dan een manier inzicht geboden in de samenhang van het lesprogramma afbe elding i d rie po s te rs a van links naar rechts van bove n naar b ened en b b egrijp je wat aandacht voor c reativiteit al in het j e moet doen c de nk voordat je do e t eerste deel de zintuigen is meteen duide l ijk vreemde familie laat staan dat zij re gelmatig dat het lesmateriaal niet bedoeld is voor een een octogoon ontwerpen frontale manier van lesgeven cursisten lopen door het lokaal terwijl zij geblindoekt die reflectie en onwikkeling zelfstandig rengeluiden maken ze maken tekeningen leervermogen aandacht voor leren leren met krijt houtskool oost i ndische inkt ze heeft pas zin als de lesstof goed aansluit bij de herkennen elkaar door middel van de tastzin cursist is dit niet het geval dan kan dit type deze trend zet door in het gehele lespro lesmat eriaal de l eertaak voo r ee n c urs is t aan gramma steeds worden cognitieve en crea zi enlijk ve rzwaren vaak is de metacognitie tieve aspecten gecombineerd ve informatie namelijk verbaal en tamelijk kortom veel en veelsoortige activiteit het abstract in spel end l e ren leren is daarom naa st geen motiverend kan werken voor de cursis een eenvoudige verbale presentatie ook geko ten het is daarbij wel de vraag of de aange zen voor een visuele invalshoek boden activiteiten door alle cursisten als zin in het eerste deel worden drie posters gein vol zullen worden ervaren elkaar op de tast troduceerd deze posters met eenvoudige herkennen bijvoorbeeld zal in de meeste verbale informatie gaan in op e en aantal gemengde groepen niet gemakkelijk uit cognitieve functie s systematisch doelgeri cht voerbaar zijn in de handleiding krijgt de en gepland werken in afbeelding i staan een docent weinig aanwijzingen wat te doen met a a ntal voorbeelden van zulke posters groepen die een creatieve aanpak helemaal poster a is in de vormgeving gemakkelijk niet zien zitten met een traditioneel idee van herkenbaar voor curs i s ten bij poster c h er school in een leeggeruimd lokaal binnenko kent een cursist de cijfers snel even tot vijf men en de opdracht krijgen diergeluiden na tell en voordat je begint op pos ter b ont te bootsen misschien valt voor hen een iets breekt zo n c lue voor de cursisten hier zou minder ambitieus programma samen te stel e e n symbool verduidelijkend kunnen we r len waarin een duidelijke samenhang is aan ken deze drie posters komen op geeigend e gegeven met de nt2 lessen momenten in de gehele cursus terug en vormen een zinvo lle ondersteuning van het o ntspanningsoefeningen we hebben er leerproces moeite mee dat van docenten nt2 wordt verlangd dat zij deskundig zijn op het gebied herhaling is een ander belangrijk element in van yoga of andere vormen van lichamelijke de cursus ter bevorde ring van reflectie voort ontspanning natuurlijk heeft lichamelijk wel durend worden de doelen van de cursu s bevinden van een cursist alles te maken met belicht in de lessen en wordt met behulp van het functioneren in een lessituatie vanzelf reeksen illustraties op een behangrol het ve r sprekend kan een docent nt2 een cursist loop van de curs us in ka art gebracht en attenderen op een gejaagde ademhaling tij 1 90 moer 1997 4 z u n b b e n b afb eelding a de behangrol m et h e t verloop van de cursu s dens het spreken of op andere houdings een opleiding van tenminste twee jaar nodig aspecten het is echter de vraag of de deskun net als bij sommige vergaande creatieve digheid van docenten zo ver moet reiken dat werkvormen lijkt deze manier van werken al zij complete ontspanningsoefeningen op een te zeer toegespitst op de persoon van de verantwoorde manier aan de man kunnen auteur en de groep waarop zij het lespro brengen wij denken dat dit onderdeel van gramma heeft uitgeprobeerd het programma te veel is toegeschreven op de het meest inspirerend vinden wij de manier persoon van de auteur wij voelen ons althans waarop radstake het zelfstandig leren vorm overvraagd als we naast cognitieve en creatie geeft door middel van symbolen en illustra ve vaardigheden ook nog deskundig moeten ties wordt voorkomen dat reflectie een top zijn op het gebied van ontspannings en zware verbale aangelegenheid wordt ook de ademhalingsoefeningen manier waarop zij probeert cursisten inzicht te geven in hun eigen le ertraject verdient all e conclusies over het lesprogramma h e t lof wij denken dat deze aanpak ook voor lesprogramma is in overeenstemming met de gealfabetiseerde laaggeschoolde cursisten per aanbevelingen uit het onderzoek zowel in spectieven biedt inhoud als in opbouw is er ruimte voor reflectie creativiteit en ontspanning de pre s l otconclu si e sentatie van de lesstof sluit aan bij de concrete leerstijl van veel cursisten er wordt geleide spel end le ren le ren biedt ons te weinig om het lijk toegewerkt naar meer abstracte onder enthousiast in de lespraktijk binnen te halen werpen we merken hierbij op dat de inhoud het onderzoek is te ongeri cht om sterke van nogal wat opdrachten niet aansluit bij de conclusies op te baseren en hoewel we een leefwereld van de cursist zij hebben een aantal intuities en uitgangspunten van de tamelijk kunstmatig karakter het moet moge auteur delen is het lesprogramma in de lijk zijn creatieve werkvormen te vinden die huidige vorm niet bruikbaar voor de praktijk voor de cursisten betekenisvoller zijn omdat gewenst goed gefundeerd onderzoek dat het daarbij gaat om problemen die zij in de rads takes vier uitgangspunten ondersteunt of alledaagse wereld tegenkomen weerlegt we wachten verder op het ver op grond van onze ervaringen met de schijnen van een nt2 methode voor deze doelgroep kunnen we ons vinden in radsta doelgroep die een aantal ideeen van de auteur kes pleidooi voor creatieve werkvormen die over leren leren verantwoord integree rt in de werkvormen zouden wat ons betreft geleide lessen lijker kunnen worden geintroduceerd en min der radicaal van karakter mogen zijn wij geloven niet dat radstakes advies om ontspanningsoefeningen standaard op te nemen in het lespakket zomaar navolging verdient h et is niet verantwoord dat onerva ren docenten dit onderdeel gaan geven op grond van de lessuggesties uit de handleiding de gemiddel de yogadocent heeft hiervoor 1997 4 moer 191