Jeugdliteratuur. Didactiek en methodiek

de ik citee r de waa r de die ime lman toekent aan de rol van opvoede r docent moet niet misverstaan wo r den een leerkracht is ni et v rij om z ij n leer l i ngen zo maar van a ll es te o nde rwijzen inlei den in betekenissen doet een docent ten be hoeve van de pe r soonswording van het kind ook wordt aandacht besteed aan de destijds gevoerde discuss i e over de inrichti ng van de m iddensc hoo l d i e zi c h bewoog rond het pro bleem van uitgaan van e indtermen of van ze l fontploo ii ng d i t kunnen we ook betrekken op het onderwijs i n het algemeen maa r zeker ook op het l i te ra boek tuu ronderwij s vos is een voo rs tander van het formu l eren van e i ndtermen omdat het litera besprekinge n tuu ronder wijs ande rs achte r de streep d re i gt te ve rdwijnen in de drie hoofdstukken d ie hie r aan vooraf gaan wordt achtereenvolgens gesc hreven over de leze r op school doels te lli ngen en werkvor men en boeken keuze addie gerritsen bespreking hoofdstuk 1 2 en 3 jeugdliteratuur in het eerste hoofdstuk zet vos uiteen dat er didactiek en methodie k rekening gehouden dient te worden met het leesgedrag van de leerlingen hij zet vraagte jacques vos heeft een boek geschreven kens b i j de zijns inziens verouderde opvatting jeugdliteratuur dat de leesontw ikkeling volgens fasen zou hierin geeft hij een inleiding in de didactiek en verlopen de methodiek van jeugdliteratuur in het funde de fasenleer houdt te we inig reken i ng met het rend onderwijs onderwijs aan kinderen van feit dat het mi lieu vaak bepalend is voor de 4 16 jaar leesontw i kkel i ng in deze laatste stelling kan ik al in de inleiding formuleert vos zijn opvattin mij zeer goed vinden daarover heb ik indertijd gen over literatuuronderwijs op duidelijke wij een art ikel geschreven i n het moer themanum ze hij is tegen de eenzijdige benadering van mer geletterdhe i d de literatuurdidactiek die kan worden aange het belangrijkste ondersche i d is gelegen i n duid met termen als leesplezier natuurlijk le leestypen met andere woorden hoe lezen zen leesbereidheid enzovoort leerl ingen verhalen voor de organisatie van de niet dat hij vindt dat hieraan geen aandacht lessen zou meer rekening moeten worden ge moet worden besteed maar leerlingen moet houden met de theorie van kolb waarin uitge meer geboden worden dan deze tamelijk op gaan wordt van versch illen in leerstijlen dat pervlakkige benadering zal in de l iteratuurlessen niet zo n gemakkel ijke de pedagoog j d imelman heeft vos met zijn opgave z ijn personalistische pedagogiek beinvloed zijn op doelstellingen en werkvormen worden i n vatting dat er bij onderwijs en opvoeding hoofdstuk 2 gecombineerd besproken de re sprake moet zijn van een triadische relatie tus den dat vos dit doet l i gt i n de kri tiek die hij sen kind opvoeder en leerstof vormt min of heeft op de nadruk d i e in het algemeen wordt meer de basis van vos literatuurdidactiek en gelegd op het onderwerp werkvormen die bo methodiek vendien i n het algemeen meer gericht z ijn op hoofdstuk 4 dat standpunten heet is het boekpromotie dan op verwerk i ng van de gele laatste hoofdstuk van het deel over didactiek zen teksten daar het doel van de literatuurles daar komt de theorie van imelman aan de or sen volgens vos zeker verder moet reiken i s 37 het van belang dat de relatie tussen doelstel die de techn i ek of het onderwerp verdui delijkt lingen en werkvormen in de gaten wordt waarbij tegelijke rtijd al praktische t i ps worden gehouden gegeven en daarna volgen de u i twerkingen er worden mogelijke doelstellingen geformu ik begin met hoofdstuk 5 omdat ik me b ij het leerd gevolgd door een inventarisatie van lezen van de inhoudsopgave niet kon voorstel werkvormen len hoe je nu een tekst met vragen kon comb i het hoofdstuk over boekenkeuze gaat vooral neren met literatuuronderwijs bovendien geldt over de vraag of er gekozen wordt voor het voor m ij de vraag of een tekst met vragen jeugdboek dat in termen van de schrijver een uberhaupt wel zinvol i s geidealiseerd jeugdland weergeeft of het wel de heer vos heeft gerekend op d it soo rt jeugdboek dat de echte maatschappij lezers want de eerste zin van het hoofdstuk weerspiegelt vos geeft leerplanopstellers een luidt de titel van dit hoofdstuk zal sommigen groot aantal vragen om te helpen die keus te van u doen gruwen ve rv olgens zet h ij uiteen maken bijvoorbeeld dat wij dan waarschijnlijk de verkeerde tech kies ik boeken gericht op realiteit of boeken n i ek van vragen stellen voor ogen hebben het waarin fantasie een grote rol speelt gaat in dit hoofdstuk om vragen die helpen bij stel ik kwalitatieve eisen aan de boeken en het begrijpen van de tekst het uitspreken van andere teksten waardering voor de tekst het nadenken over kan ik boeken met een realistische inhoud de inhoud ervan dit type vragen kan het d i onder de aandacht van de leerlingen bren dactisch proces sturen en is onm isbaar bij het gen reflecteren op het gelezene hoe ver reikt mijn pedagogische verant eerst wordt beschreven hoe het n i et moet woordelijkheid ik geef u daa rv an een mooi staaltje sluit het boek aan bij de levensbeschou als inleidende tekst hebben de auteurs van wing van de school taalcirkel red gekozen voor een fragment wat verwachten ouders uit het achterhuis van anne frank met welke ten slotte wordt stilgestaan bij een traditio opdrachten worden de leerlingen hierbij onder neel probleem uit het literatuuronderwijs doet meer geconfronteerd de docent aan smaakontwikkeling of acht hij 1 geef een ander woord voor of een beteke het onderscheid tussen lectuur en literatuur nisomschr ijving van van geen enkel belang 2 waarnaar verwijst 3 zeg met andere woorden als het ware methodi e k zeer bont maken de auteurs het als het dag boek van anne frank dienst doet als aanzet zoals gezegd wordt er in dit boek onderscheid tot een spe l lingsoefening gemaakt tussen didactiek en methodiek er be vul i n de volgende z i nnen de goede werk hoo rt natuurlijk wel een relatie te bestaan in woordsvorm in de didact i ek moet de verantwoord ing te vi n 1 behore n den zijn voor de keuzen die b ij de methodiek het achterhuis van anne frank tot de zijn gemaakt meest gelezen boeken ott i n het gedeelte method i ek worden de volgende 14 worde n titels besproken allen weggevoerd naar een concentra 5 tekst met vrage n tiekam p 6 cursorisch literatuuronderwijs vos heeft hier niet alleen bezwaren tegen het 7 themat isch of met een web vakdidactische denken dat hieruit bli j kt maar 8 het hele boe k heeft zelfs ethische bezwaren d i e ik volledig 9 dierenverhale n met hem deel 10 trad i tionele verhale n dan krijgen we een andere aanpak die u itgaat 11 mee r dan het h ier en n u van v i er niveaus van begrip 12 jeugdl iteratuur en andere vakken 1 le tt erl i jk tekstbegri p 13 vroeg beg i nnen doet een beroep op i ntelligentie leesvaar 14 boekpromotie d i gheid en geheuge n de opzet van de hoofdstukken spreekt mi j erg de leerling moet de tekst kunnen aan elk hoofdstuk beg i nt met een inleiding nave rtellen 38 2 interpretatie van de teks t vloed door de duitse vakdidactiek met name doet een beroep op achtergrondkennis en de emancipatorische doelstelli ngen van het het vermogen te associe ren werken met thema s de amerikanen daaren 3 kritisch denke n tegen zijn meer gericht op de ontplooi i ng van doet een beroep op het vermogen te analy de individuele lezer en kennen dus een meer seren te synthetiseren en oordelen te open benadering zo n open benadering is het geven webb i ng system 4 creatief denke n het ontwikkelen van een web i s een manier doet een beroep op verbeeldingskracht en waarop docenten ideeen om een bepaald the emoties ma of onderwerp kunnen ordenen een u i tge elk hoger niveau sluit het voorgaande in werkt web kan beschouwd worden als een het hoofdstuk geeft verder uitwerkingen voor leerplan op langere termijn terwijl het ook de groepen 3 en 7 van de basisschool en voor aanwijzingen geeft en suggesties doet voor de de brugklas en wat zo heel prettig i s het ma werkzaamheden op ko rte termijn ter i aal dat voor die lessen nodig is staat zo webben is geen gemakkelijk karwei ik neem maar achter het hoofdstuk je hoeft niet zes een voorbeeld uit het boek over zi e pag 40 keer naar de bibl iotheek om een bepaald boek te bemachtigen om er gedeelten uit te halen tot slot nog aandacht voor hoofdstuk 8 het je hoeft niet je collega s af te lopen om te hele boek citaat vragen of zij het soms hebben heerlijk wanneer een docent werkt met een lees lite ratuurmethode zal hij zich noodgedwongen het volgende hoofdstuk ik bespreek ze niet moeten beperken tot het laten lezen van ver allemaal alleen de hoofdstukken waarvan de halen en fragmenten uit boeken hij hoopt dat titels mij op de een of andere manier intrige zijn leerlingen door die fragmenten worden ren een zeer subjectieve keuze dus curso gestimuleerd om het hele boek te lezen risch literatuuronderwijs bevat een aantal het zou een slechte zaak zijn wanneer het li voorbeelden van korte cursussen volledigheid teratuuronderwijs zich zou beperken tot frag is onmogelijk maar de schrijver hoopt de lezer menten en korte verhalen uiteindelijk moet de te inspireren tot het zelf maken van zulke cur doelstelling zijn dat leerlingen boeken willen sussen en hij geeft daar ook aanwijzingen voor lezen in de vorm van aandachtspunten wanneer een docent er voor kiest een boek te een cursus moet niet meer dan 4 a 5 les bespreken kan hij gebruik maken van het sen in beslag nemen schema van theodoor kerst de cursus moet duidelijke doelstellingen voorinformatie hierin geeft de docent een hebben wat gaan de leerlingen leren korte beschrijving van het boek o m het leerlingen moeten de teksten aankunnen genre hij noteert ook relevante informatie de cursus mag geen geisoleerd onderdeel over de auteur van het leerplan zijn tekstanalyse een nauwkeurige beschrijving de samenstellers moeten letten op geleide van de inhoud van het boek en van de ma lijke herhaling en verdieping nier waarop de inhoud wordt gepresenteerd dan volgen er weer uitwerkingen voor de structuur groepen 3 en 7 van de basisschool didactische analyse wat zijn de didactische maar wat tegenvalt in dit hoofdstuk is dat de mogelijkheden van het boek teksten van de te gebruiken verhalen nu weer suggesties voor behandeling in de klas me niet zijn afgedrukt jammer jammer thodiek op grond van analyse van de tekst en van de didactische mogelijkheden een ander hoofds tuk laat onder meer zien wel wordt een aantal behandelingsmogelijkhe ke mogelij kheden themati sch l ite ratuuronder den opgegeven w ijs kan bi eden ik neem aan dat de lezers dit stramien wordt ook weer uitgewerkt aan wel een voorstel ling hebben van thematisch li de hand van voorbeelden de nadruk in deze teratuuronderwijs dat bespreek ik h ier dus lessen ligt op de individuele leerling vos pleit n i et w81 het tweede gedeelte van dit hoofd verder nog voor het ontwikkelen van leeskaar stuk name l ijk het webben ten en of werkbladen om de verwerking te de theo ri e zegt dat on s denken e r g is bein structureren 39 zing naar de maan nevaho door scott o deu tee beschouwing kaaifan tekene n waardenorrtwlkkeling wat kom je over de neusha maak een k aart van de tocht wat kom je over de leef regels tael uit he t boek te weten 7 teken ho e het res ervaat als van de navaho s te weten ondermek indian e ntaal in h et maar kleiner werd algemeen zoek op waar nu n eusha onderzoek naar tweetaligheid res e rvaten zijn zing naa r de maan navafio hisfortsche verdieping cmeueye wrming schrijven verschillende b ronnen over de weefsels van n avaho s het verhaal vanuit een be tocht ve rgelijken bek ijke n paald perspectief beschrijven nagaan hoe navaho s nu in het zand te ke nen brieven schrijven naar l even schildering van h et ver navaho kinderen onderzoeken of e r i n andere haal maken schrijf aanwijzingen voor het periodes van de geschiede maken van een tekening in nis ook mensen gedwongen het en d waren weg te trekken stel je voor dat je een indiaan l ezen over interneringen bent die naar zijn schapen kijkt wat denk je dan zoal verwante lite ratuur andere boeken van andere boek over indianen scott o dell in amerika h et eiland van de de vlucht van nataiyu door b lauwe do lfijn en ka t he r echeis in dit boek geeft scott o dell de barre tocht van de navaho s naar hun aanga wezen reservaat weer het boek is geschikt voor l eerlingen van ongeveer elf laar het boek jeugdliteratuur is boeiend en helpt jacques vos jeugdliteratuur didactiek en me een docent op weg om weer eens met wat thodiek uitgeverij martinus nijhoff leiden meer enthousiasme het literatuuronderwijs aan 1987 te pakken het biedt vele mogel ijkheden en ook als men het niet met alle uitgangspunten eens is is het toch heel bruikbaar allerle i los se lessuggesties en ideeen kunnen evengoed in andere visies worden i ngepast elk wat w ils al zal dit n i et de eerste bedoeling zijn van jacques vos 40