‘Juf, ik stop niet meer als ik lees!’ Taakgericht Remediërend Lezen in de basisschool.

i c 1 i h n juf ik stop niet meer als ik lees taakgericht remedierend lezen inde basisschool saskia timmermans yvette van eekelen zwakke lezers hebben het moeilijk op school aan de ene kant lukt het lezen niet zo vlot en aan de andere kant is lezen helemaal niet leuk en dan ook nog uit de klas gehaald worden om extra te oefenen terwijl de andere kinderen leuke dingen gaan doen ja lezen is echt stom vanuit de vaststelling dat goede leesvaardigheid en leesplezier bij lezers vaak hand in hand gaan is op het steunpunt nt2 van de ku leuven een project taakgericht remedierend lezen van start gegaan waarbij verschillende aspecten van lezen geintegreerd zijn ij traditionele leesremediering een taakgerichte aanpak wordt meestal voornamelijk aan in de reguliere klas technische leesvaardigheid gewerkt en daarbij worden leesremediering is pas aan de orde nadat leesbegrip en leesplezier vaak er een voldoende leer en leesrijke omge genegeerd programma s die wel lees ving gecreeerd is in de reguliere klas door bevordering voorstaan beinvloeden wel een taakgerichte basisaanpak kan de leer licht de leesattitude positief maar kunnen kracht in de klas zo n optimaal leesklimaat bekritiseerd worden vanwege het feit dat de realiseren zie literatuuroverzicht m b t leesvaardigheid van zwakke lezers er nau taakgericht onderwijs op het einde van welijks mee wordt verhoogd op het deze bijdrage dit houdt in dat de leer steunpunt nt2 is nu lesmateriaal ontwik kracht de leerlingen permanent de kans keld waarbij de leesvaardigheid van leerlin geeft om zich als actieve leerders op te stel gen wordt verbeterd door hen motiverende len alle leerlingen dienen voldoende moge uitdagende leesopdrachten aan te bieden lijkheden te krijgen om al doende te leren binnen een functionele context verhoging lezen van leesvaardigheid en leesbevordering bij zwakke lezers in een klap dus in deze bij waar dat nodig blijkt tijdens dit proces die drage komen achtereenvolgens de inbed nen ze in voldoende mate ondersteund te ding van dit project de doelgroep de worden door de leerkracht een leesrijk en opzet en de uitgangspunten bij de ontwik stimulerend klasklimaat is immers een voor keling van het lesmateriaal aan de orde waarde om tot verhoging van leesvaardig mei juni 1999 nummer 5 28 e jaargang held en leesplezier te komen de klasleer doende lees en spellingstechniek om op kracht dient kortom eerst te bepalen hoe termijn het leesvaardigheidsniveau van func het reguliere leesaanbod afgestemd kan tionele geletterdheid te bereiken voor deze worden op de leerlingen en hoe in de klas leerlingen kan lezen in een maximaal leesrij een bijdrage geleverd kan worden aan het ke en ondersteunende omgeving een extra voorkomen van leesproblemen pas daarna uitdaging vormen deze leerlingen vormen kan nagegaan worden of bepaalde leerlin de doelgroep van het project taakgericht gen met leesproblemen wellicht toch in aan remedierend lezen van het steunpunt merking komen voor remediering in kleine nt2 na een korte maar intensieve periode groepjes buiten de klas van leesremediering zou het voor hen mogelijk moeten zijn om beter te kunnen profiteren van het reguliere leesonderwijs in de klas tegelijkertijd is het de bedoeling dat voor welke leerlingen door de remediering ook hun leesplezier wordt bevorderd en hun leesmotivatie geprikkeld in kleine groepjes kunnen voor helaas is het nog steeds zo dat niet alle hen optimale kansen gecreeerd worden om leerlingen optimaal kunnen profiteren van al doende te leren lezen het leesonderwijs in de reguliere onderwijs situatie sommige leerlingen allochtoon en autochtoon komen onvoldoende tot lezen en hebben meer ondersteuning nodig dan opzet van het project de klasleerkracht redelijkerwijs kan bieden bij de groep leerlingen met ernstige en het lesmateriaal van het project taakgericht hardnekkige lees en spellingsproblemen remedierend lezen is bedoeld om kleine komt de leesvaardigheid niet op gang of groepjes leerlingen een intensieve taakge ontwikkelt zich nauwelijks de leerkracht richte leesimpuls te geven dit gebeurt dient zich in zulke gevallen bewust te zijn gedurende een korte periode buiten de van de grenzen van zijn haar eigen deskun reguliere klas in een groepje van vier leerlin digheid en draagkracht en moet voor deze gen de belangrijkste reden hiervoor is dat kinderen eventueel op zoek gaan naar de leerkracht in zo n kleine groep maximale externe ondersteuning de behandeling van ondersteuning kan bieden de samenstel dergelijke problemen vraagt immers des ling van het groepje ligt niet vast voor een kundigheid die we niet altijd van een klas schooljaar maar slechts voor een periode leerkracht kunnen verwachten gelukkig van vier weken het gaat immers om een tij betreft het hier een relatief kleine groep leer delijke injectie een korte extra impuls in lingen deze periode wordt gedurende twaalf les uren rond een bepaald thema gewerkt een tweede grotere groep leerlingen wordt inmiddels zijn op het steunpunt nt2 twee gekenmerkt door een algemene niveau thema s ontwikkeld de dolle dierenkrant achterstand met betrekking tot lezen deze voor het tweede leerjaar en een heel bijzon leerlingen tonen met andere woorden een dere familie voor het derde leerjaar relatieve leeszwakte ze hebben echter vol 28e jaargang nummer 5 mei juni 1999 uitgangspunten bij de voorbeeld 1 de dolle dierenkrant ontwikkeling van het in het tweede leerjaar stellen de leerlingen lesmateriaal de dolle dierenkrant samen in de verschil lende activiteiten komen dan ook telkens andere krantenrubrieken aan bod binnen het lesmateriaal van het project taakgericht lands nieuws buitenlands nieuws remedierend lezen is gebaseerd op een puzzelpagina lezersbrieven enz taakgerichte aanpak van taalvaardigheids om de rubriek binnenlands nieuws samen onderwijs 2 de belangrijkste uitgangspunten te stellen krijgen de leerlingen een heleboel van het project worden hieronder kort weer losse artikels titels en tekeningen door gegeven goed te lezen kunnen ze aan een bepaald artikel de juiste titel en tekening koppelen functioneel lezen lezen is natuurlijk niet alleen het netjes kunnen uitspre ken van een serie lettertjes decoderen maar lezen is bovenal de vaardigheid om doelgericht informatie uit teksten te verwerken leerlingen moeten leren inzien dat lezen in uiteenlo pende situaties toegang geeft tot relevante informa tie waarmee iets gedaan kan worden volgens de vernieuwde eindtermen voor het basisonderwijs de dolle moeten ze immers functio neel geletterd worden natuurlijk dient ook bij zwakke lezers dit gebruiks dierenkrant aspect van lezen het func tionele centraal te staan in elke lesactiviteit van het pro ject wordt daarom met een bepaald doel gelezen enkele voorbeelden mei juni 1999 nummer 5 28 e jaargang binm 1and3 nieuws 1f vos is erg geschrokken r a fijnheer vos had gisteren de hik hij hikte de hele dag mevrouw vos belde de dokter toen de dokter kwam keek hij in de keel van mijnheer vos maar hij zag niets en de vos hikte nog steeds toen zei de dokter mijnheer vos je moet heel veel water drinken de vos kreeg een grote bak met water hij dronk de hele bak leeg hik zei de vos toen hij de bak leeg had hij hikte nog steeds toen zei de dokter mijnheer vos vanaf nu mag je niets meer eten en daar schrok de vos heel erg van hij zei dat kan niet hou me niet voor de gek ik wil eten mijnheer vos schrok zo erg dat de hik opeens weg was goed lachte de dokter jij schrok he hoe is het met de hik weg riep mijnheer vos dan zei hij niets meer hij at alleen maar van het lekkere eten dat mevrouw vos voor hem had klaargemaakt hik hik de slimme vos b aloe is de baas van het berenbos in de dierentuin hij is de grootste beer hij weegt wel slimmer zoals de vossen die wonen ook in het berenbos op een keer gooide een oppas evenveel als acht kinderen ser een vis op de grond daar samen geen beer is sterker dan had baloe wel zin in hij stopte hij maar sommige dieren zijn het visje in zijn muil maar een vos wilde ook die vis pakken hij sprong omhoog en hapte naar de vis afblijven ik zag de vis het eerst brulde baloe en ploep de vis viel uit zijn muil heel snel ving de vos de vis en weg was de vos tja baloe dan moet je maar niet met volle ploep daar valt de vis mond brullen 28e jaargang nummer 5 mei juni 1999 1 k xn n 2t rry h i u vp c nu 0 ix ri voorbeeld 2 een heel bijzondere familie om quizvragen over het nieuws te beant in het derde leerjaar moeten de leerlingen bij woorden een bepaalde activiteit enkele informatieve teksten over piraten lezen vooraleer ze de puzzel kunnen oplossen om het geheim van motivatie oom grikkelnak te weten te komen zwakke lezers lezen trager ze verliezen de als we ervan uitgaan dat lezen gebruikt betekenis van wat ze lezen sneller uit het wordt als middel om informatie uit teksten oog en ze moeten te vaak stukjes opnieuw te halen heeft het weinig zin ons alleen in lezen omdat ze er nauwelijks iets van begrij leestechnische zin op leestaken te richten pen lezen wordt voor hen een teleurstel en ons tot verklankingsonderwijs te beper lende en demotiverende bezigheid ze erva ken aandacht voor decodeervaardigheden ren weinig of geen leesplezier en hun is noodzakelijk maar snel en automatisch motivatie om toch te leren lezen gaat zien decoderen is geen voldoende voorwaarde derogen achteruit kinderen met leesmoei om tot goede leesvaardigheid te komen lijkheden hebben dan ook een flinke stimu een goede technische leesvaardigheid is lans nodig om tot een verbetering van hun met andere woorden niet zaligmakend leesvaardigheid te komen het simpelweg zolang de informatie uit de teksten niet vereenvoudigen van het leesaanbod zoals daadwerkelijk begrepen wordt in het les vaak gesuggereerd wordt is echter geen materiaal taakgericht remedierend lezen zinvolle oplossing voor dit probleem het is komen de technische aspecten van lezen pas specifiek aan de orde zodra een beperkte tech nische leesvaardigheid een negatieve invloed heeft op het overbrengen van de boodschap voorbeeld 3 de dolle dierenkrant in de activiteit nieuws lezers gezocht wordt bijvoorbeeld expliciet de aandacht gevestigd op het belang van leeste kens tempo en intonatie bij het voorlezen van het nieuws uit de dolle dierenkrant alleen als de nieuwslezer erin slaagt duidelijk en correct voor te lezen zijn de overige leerlingen immers in staat mei juni 1999 nummer 5 28e jaargang immers nog maar de vraag of zwakke lezers draad terugkeert in de opdrachten door de hierdoor daadwerkelijk beter leren lezen en inbedding in thema s blijven de leerlingen erin slagen functioneel geletterd te worden gemotiveerd ze zijn betrokken bij het ver haal en zijn nieuwsgierig naar welke als je ervan uitgaat dat leerlingen leren lezen opdracht victor vogel de hoofdredacteur door het te doen moet je hen dingen laten van de dolle dierenkrant voor hen in petto doen die ze nog niet kunnen anders leren heeft of met welk probleem roza en tom uit ze weinig bij leestaken dienen daarom ook een heel bijzondere familie nu weer worste voor zwakke lezers steeds een bepaalde len de leerlingen stoppen niet meer als ze moeilijkheid een kloof te bevatten die kloof lezen kan zich zowel op het inhoudelijke vlak voordoen de tekst bevat nieuwe informatie als op het functionele vlak de leerling moet principe van iets met de tekst doen wat hij nog niet kan verdeelde informatie zodra leesopdrachten een doel hebben dat interactie tussen leerlingen blijkt een uitdagend en motiverend is blijken zelfs geschikt hulpmiddel te zijn om eventuele zwakke lezers de confrontatie te willen aan moeilijkheden bij het uitvoeren van een lees gaan in ons lesmateriaal is dit principe opdracht te overwinnen in het lesmateriaal onder meer uitgewerkt door telkens een is daartoe bij een groot aantal activiteiten specifieke informatiebehoefte te creeren de gebruik gemaakt van het principe van ver leerlingen zien zich met andere woorden deelde informatie dit houdt in dat iedere voor een probleem gesteld dat ze kunnen leerling een aantal teksten leest waarin en willen oplossen zij zijn zo in de ban van informatie staat die de anderen niet hebben het bedenken van mogelijke oplossingen elke leerling wordt als het ware tot expert dat zij nauwelijks beseffen dat ze hiervoor gemaakt met betrekking tot die informatie relatief moeilijke schoolse leestaken moe alle informatie is echter van even groot ten uitvoeren lezen is in zo n probleemsi belang om de gezamenlijke opdracht te tuatie natuurlijk en noodzakelijk de lees kunnen uitvoeren taak komt op een natuurlijke wijze aan de orde en is een voorwaarde voor het volbren aangezien elke individuele inbreng noodza gen van de opdracht samen willen ze kelijk is voor de groep kan vermeden wor immers wel een piratenfeest organiseren den dat de sterkere leerlingen pas als alle een echte krant samenstellen of uitvogelen leerlingen van de groep de specifieke infor waar de aap zich op school verstopt hee ft matie uit hun teksten uitgewisseld hebben en de informatiekloof overbrugd is kan de ook op het inhoudelijke vlak is er aandacht taak feitelijk uitgevoerd worden omdat het voor motivatieverhogende aspecten het in ieders belang is dat de juiste relevante lesmateriaal bevat aansprekende teksten informatie uit de teksten gehaald wordt voor kinderen van het tweede en derde leer motiveren de leerlingen elkaar om de relatief jaar die onder meer afkomstig zijn uit recen moeilijke teksten toch goed te lezen te uitgaven van gerenommeerde kinderau teurs door de kinderjury bekroonde een dergelijke aanpak biedt ook legio diffe boeken daarnaast zijn de activiteiten een rentiatiemogelijkheden voor zowel sterkere uitwerking van een thema dat als een rode als zwakkere lezers een relatief sterke i i 28e jaargang nummer 5 mei juni 1999 snellere leerling krijgt bijvoorbeeld meer tek discussieren op basis van kennis van de sten te lezen maar is toch nog afhankelijk wereld is niet zinvol want het antwoord op van de andere zwakkere lezers voor infor de leestaken is altijd in de tekst te vinden matie uit teksten die hij niet gelezen hee ft en de relatief zwakke leerling leest het aan in onze aanpak gaan we ervan uit dat leer tal teksten dat hij op dat moment aankan lingen actieve leerders zijn en heel wat zelf ongeacht het aantal teksten dat de andere kunnen ook bij leesremediering zijn zij leerlingen lezen hij bezit immers ook speci degenen die het werk moeten doen fieke kennis die evengoed van belang is daarom is het erg belangrijk dat de leer voor het eindresultaat van de groep kracht bij problemen niet te snel ingrijpt en geen ellenlange klassikale uitweidingen gaat geven het voornaamste is dat elke feedback door de leerkracht leerling binnen de beschikbare tijd zoveel mogelijk zelf kan lezen dat wil zeggen als de kloof in de leestaak voor bepaalde geen tijd verspillen door op elkaar te moe leerlingen toch te groot blijkt te zijn moet de ten wachten maar gewoon heel veel lezen leerkracht de functie van begeleider vervul lezen is immers een vaardigheid en die ver len hij ondersteunt hen zodanig dat ze zelf werf je al doende in staat zijn om de kloof te overbruggen zo n leerkracht zal dus vooral vragen stellen die het denkproces van de leerlingen stimu leren en ondersteunen de bedoeling van tot slot ondersteuning is nooit de eigenlijke moeilijk heid van de taak voor de leerlingen weg te nemen want dan leren de leerlingen niets samenvattend kunnen we zeggen dat bij een leerkracht die taakgericht werkt zwakke lezers door samen veel verschillen biedt steeds waar nodig hulp maar zet leer de motiverende en uitdagende leestaken lingen zoveel mogelijk zelf aan het werk bij uit te voeren beter kunnen leren lezen de het uitvoeren van de activiteiten leerkracht speelt tijdens dit proces een zeer belangrijke rol hij vervult de rol van deskun bij de ondersteuning van de leerlingen staat dige staat achter de leerling en kijkt over de tekst altijd centraal de benodigde infor diens schouder mee de leerkracht weet matie om de opdracht uit te voeren moet hoe het leesproces in zijn werk gaat ziet telkens opgezocht worden in de tekst en is wanneer een leerling problemen heeft en ook alleen maar daar te vinden de leer biedt ondersteuning terwijl de leerling bezig kracht kan en moet zich beperken tot het is de moeilijke taak te volbrengen het uit geven van inhoudelijke feedback door tel eindelijke leren gebeurt echter altijd door de kens terug te verwijzen naar de tekst leerling al doende leert hij beter lezen saskia timmermans yvette van eekelen steunpunt nt2 ku leuven blijde inkomststraat 7 3000 leuven e mail saskiatimmermans arts kuleuven ac be mei juni 1999 nummer 5 28 e jaargang noot 1 dit is een licht gewijzigde tekst van de presentatie die we op de twaalfde conferen tie het schoolvak nederlands antwerpen 13 en 14 november 1998 verzorgd hebben 2 het lesmateriaal taakgericht remedierend lezen wordt uitgegeven door het steunpunt nt2 voor meer informatie kan u terecht op bovenstaand adres of op tel 016 32 53 67 bibliografie nadere informatie over de theoretische uitgangspunten en praktische uitwerking van taakgericht onderwijs treft u aan in de volgende publicaties bogaert n van de delen naar het geheel of van het geheel naar de delen een analyti sche aanpak van taalvaardigheidsonderwijs in j van iseghem h de jonghe red het schoolvak nederlands verslag van de achtste conferentie leuven acco 1995 p 135 142 colpin m b linsen k van gorp taakgericht taalvaardigheidsonderwijs in de basis school in gids voor het basisonderwijs diegem wolters kluwer 1997 p 149 175 in de lijn van de leerder taakgericht taalonderwijs themanummer moer 1997 6 linsen b de nt2 praktijk in het vlaamse onderwijs een kijkje in de klas in j van iseghem h de jonghe red het schoolvak nederlands verslag van de achtste con ferentie leuven acco 1995 p 151 159 van gorp k taakgericht taalonderwijs een kijkje achter de schermen in j van iseghem h de jonghe red het schoolvak nederlands verslag van de achtste con ferentie leuven acco 1995 p 143 149 van gorp k b linsen lezen dat doe je gewoon een taakgerichte aanpak lezen in p nieuwenhuijsen red het schoolvak nederlands verslag van de negende confe rentie utrecht aps 1996 p 131 140 von werkgroep nt2 taakgericht taalonderwijs een onmogelijke taak reeks taalcahiers deurne plantyn 1996 28e jaargang nummer 5 mei juni 1999