“Juf, ik weet niet wat te zeggen…” Een paar overwegingen in verband met spreekvaardigheiddstimulering.

jut ik weet niet wat te zeggen een paar overwegingen in verband met spreekvaardigheidsstimulering nora bogaert lucienne pareyns wie werkt met migrantenkinderen in de nederlandse les zal ongetwijfeld vaak met de handen in het haar zitten ern van de grootste bekommernissen betreft misschien wel de spreekvaardigheid van daze leerlingen omdat hierop in het dagelijkse leven en in de schoolsituatie het meest een beroep wordt gedaan een voldoende ontwikkelde spreekvaardigheid in het nederlands is dan ook een essentiele voorwaarde tot integra tie en emancipatie ok over de spreekvaardigheid van ran van spreekbeurten een leerling komt wat belgische jongeren wordt trouwens vertellen 1 omdat het moat 2 aan een gezel zeer dikwijls steen en been ge schap dat vooral oor heeft voor de manier waarop klaagd redenen genoeg dus om op de boodschap gebracht wordt al bij al geen erg zoek te gaan haar mogelijkheden en natuurliike en bovendien een bedreigende situa vormen om de zaakwat op te krikken de te monologen kunnen natuurlijk in het dagelijkse directe aanleiding tot die speurtocht was een leven wel voorkomen maar zeer zelden under de afspraak die in de loop van april 88 gemaakt werd vorm die in de spreekbeurt wordt aangewend door de laden van de werkgroep nederlands 2de klasdiscussi es ja maar niet om het even welke taal van het eg pilootexperiment om ideedn en ten eerste lijkt discussie om de discussie ons een ervaringen uit te wisselen omtrent deze problema weinig zinvolle bezigheid in het dagelijkse leven tiek wat hier volgt is dus voor een grout deal het worden discussies toch ook maar gevoerd in func resultaat van collectieve bedenkingen tie van het duel meestal het nemen van een bepaaide beslissing b v de keuze van een televi sieprogramma de aankoop van een produkt ten enkele draken tweede is het niet altijd even simpel een onderwerp te vinden waarover iedereen kan meepraten of dat hoe kunnen we de spreekvaardigheid van de iedereen interesseert zeker niet in een multi etni leerfingen bevorderen sche klas weinigen voelen zich dan ook geroepen als u het ons vraagt liever niet door het organise om het woord te nemen 19 de jaargang nummer 3 dec 1989v 10 houden we het dan maar bij vraag en antwoord activiteiten en bij praatjes bij plaatjes die zijn spreekbehoeften inderdaad onontbeerlijk maar bedenken we dan wel dat enerzijds het produceren van lose zinnen in de klas niet automatisch leidttot spreekvaardigheid hoog stens worden de leerlingen wat meer bedreven in wanneer voel je de behoefte om te praten het realiseren van klanken of intonate en in het je wil iets kwijt om je te kunnen afreageren je wil gebruik van de juiste woordvolgorde of de juiste een ander op de hoogte brengen van iets hem je grammaticaie repels anderzijds is het ook zo dat standpuntduidelijk maken of van hem iets te weten praatjes bij plaatjes werk meestil bijzonder wei komen je wil dat die ander iets voor je duet of dat nig motiveert tenzij de plaaties zeif uprikkelend hij je mening gaat delen je wil met hem van genoeg zijn omdat het element nieuwe informa gedachten wisselen over de baste manier om tie in deze context achterwege blijft het aspect samen een opdracht uit te voeren je wil praten om ongekendheid is echter kentekenend voor dage je kennis te laten blijken of je zin voor creativiteit lijkse lees authentieke communicate toehoor dit zijn slechts enkele van de vele mogelijkheden ders weten immers niet op voorhand wat de spre maar we hebben ze gekozen precies omdat ze ker gaat vertellen en kunnen dus ook niet voorbe goad te rijmen vallen met de real iteit van school en reiden wat zijzelf in reactie hieropzullen zeggen wat klas te doen want als dit soon behoeften niet natuurlijk aanwe zig zijn in de klas het meedelen beoordelen of be spreken van bepaalde voonrallen of conflicten vertrekkend van voorgaande bedenkingen is het uitzonderlijke gebeurtenissen of gem eenschappe best mogelijk een aantal voorwaarden te formule lijke belevenissen in en uit de school dan is het ren waaraan een spreekvaardigheidsactiviteit zal zeker goad mogelijk je didactische trukkendoos moeten voldoen om te kunnen leiden tot effectieve boven te haten en de leerlingen in zodanige situa spreekvaardigheid ties te plaatsen dat in elk van hen de behoefte tot spreken ontstaat 1 de activiteit moet relevant zijn voor het functio neren van de leerlingen in de maatschappij en de we zetten een pear mogelijkheden op een rijge school klasgemeenschap je moet hen geen din 1 geef de leerlingen in kleine groepen of in paren gen laten doen die ze buiten de school niet ten een opdracht die ze samen moeten uitvoeren of uitvoer hoeven te brengen tenzij het natuurlijk om een probleem datze samen moeten oplossen maar didactische activiteiten gaat die de spreekvaar tries de task zo uit dat uitgebreid overleg en even digheid op een adequate manier onderbouwen tueel discussie tussen de laden van de groep absoluut noodzakelijk is 2 de spreeksituatie in de klas moet de spreeksi tuatie in het dagelijkse even zo dicht mogelijk be 2 geef aan de groep een opdracht die pas uitge naderen d w z dat het spreken net zoals in het voerd kan warden als de verschillende gegevens werkelijke even een middel moet zijn om een die in de groep her en der verspreid zitten eerst bepaald duel te verwezenlijken er moet m a w samengevoegd worden of geef een opdracht aan een spreekbehoefte in de leerlingen aanwezig zijn een lid of eventueel aan meerdere laden van de en die hangt niet alleen samen met hun interesse groep en onontbeerlijke informatie aan de andere voor een bepaald gespreksonderwerp of met de laden waarbij die informafie eerst door de uitvoer aansiuiting ervan op hun leefwereld spreekbehoef der moet verzameld worden voor hij tot actie kan ten hebben veeleer te maken met een oskaak overgaan in beide gevallen creder je een informs dot spreken als gevolg van de situatie waarin je tiekloof de een heeft de informate wel de ander verkeert we verklaren ons nader niet zoals die zich in het werkelijke leven voor va tdec 1989 19 de jaargang nummer 3 doet zie ur 1981 49 een competitieve om ter meest om ter vlugst om reeksen die hersenwerk vergen en dus waar ter knapst of ludieke aanpak de opdrachten zijn schijnlijk aanleiding geven tot een reeks probeer grappig en niet banaal de activiteit wordt opgevat sels vooraleer de juiste oplossing geformuleerd als een spel kan het motiverend effect van de wordt zijn o a praatles alleen maar verhogen vinger blood hart nog spier tong een handvol concrete uitwerkingen rustig boas verlegen bescheiden vlug ele gant roepen fluisteren gillen huilen schreeuwen overleg en discussie zeggen antwoorden vragen groeten uitroepen beleefdheid schoonheid bescheidenheid vrien zoals gezegd gaat het in dit soon activiteiten om delijkheid taken die de leerlingen gem eenschappelijk in kleine voor beginnelingen zijn er natuurlijk eenvoudigere groepen of paren moeten uitvoeren en waarvoor reeksen to bedenken zoals ondeding overleg of rechtvaardiging van standpun auto fiats train bus ten noodzakelijk of wenselijk is de omvang van de zwemmen fietsen open vliegen verbale inbreng hangt natuurlijk af van de aard van zeggen spreken luisteren schrijven de opdracht en een aanpassing aan het taalvaar spreken roepen zwijgen fluisteren zinger digheidsniveau van de leerlingen is dan ook goad boom struik bloom onkruid plant gran mogelijk telefoon krant radio televisie de hiernavolgende lijst van opdrachten die om die echter geen van alto een voor de hand liggende overleg vragen is verve van volledig we hebben oplossing hebben alleen die opdrachten geselecteerd die een uitge breid beroep op taal min of meer garanderen variant in plaats van met reeksenwoorden zou ook kun wat hoort hier niet thuis nen worden gewerkt met afbeeldingen de leerlin gen moeten dan een antwoord vinden op de vraag in een reeks woorden die met elkaar to maken walk object of welke persoon niet thuishoort op de hebben zit een indringer verstopt ledere leer afbeelding in case een tafereel of in een reeks ling voor zich spoon die op en argumenteert zijn van aparte afbeeldingen keuze haar de andere laden van de groep toe de daze variant is waarschijnlijk meer bruikbaar op groep tracht dan een consensus te bereiken en beg innersniveau omdat de oplossingen doorgaans legt die aan de klas voor het komt er voor de evidenter zijn leerkracht op aan reeksen te voorzien waar de indringer niet zo evident is ofwel omdat verschil organisatie lende criteria kunnen gehanteerd worden ofwel paarsgewijze working is in dit geval misschien to omdat er nogal watdenkwerk bij de beslissing komt beperkend omdat in het baste geval slechts twee kijken meningen met elkaar geconfronteerd kunnen een discussie bevorderende reeks is bijvoorbeeld worden lets grotere groepen vier tot vijf zijn dan paard kat muis kam eel leeuw koe ook efficienter als alle groepen dezelfde opdracht omdat elk van de dieren uiteindelijk als een indrin krijgen wordt ook nog ruimte gecrederd voor een ger kan beschouwd worden het paard omdat het gedachtenwisseling op klasniveau het enige dier is waarmee sport wordt bedreven de kat omdat ze de enige is die m elk drinkt de muffs wat hoort waar omdat ze het enige schadelijke dier is de kameef omdat hij in de woestijn leeft de leeuw omdat hij in eon lange reeks woorden moeten twee of meer carnivoor is en de koe omdat ze een kuddedier is categorieon aangebracht worden ledere leerling 19 de jaargang nummer 3 dec 1989v voor zich duet een poging tot classificatie en ver dat mogelijkheden tot controverse aan het toeval antwoordt zijn keuze naar de groep toe de groep de inbreng van de leerlingen worden overgela yacht een consensus te bereiken en legt die aan ten tenzij de leerkracht ook meespeelt en of en de klas voor toe in de verschillende groepen een controver geeft de leerkracht de criteria voor classificatie sieel woord lost zelf op dan komt het er op aan de reeks van woorden zo op te stellen dat het toewijzen van een organisatie woord aan een bepaalde categorie toch nog wat net als bij de voorgaande activiteit lijkt werken in discussie vergt criteria van subjectieve aard wed groepen van vier tot vijf man produktiever dan in slecht of positief negatief voor b v een reeks ka kleineregroepen ook hier is een einddiscussie op raktertrekken en nuttig overbodig voor een reeks het niveau van de hele klasgroep een zinvolle af voorwerpen zullen allicht meer discussie ronding van de activiteit ken dan de objectieve criteria natuurlijk door de men gemaakt voor een verzameling produkten hoe lossen we dat op laat de leerkracht de keuze van de criteria aan de leerlingen over dan wordt nog meer ruimte ge 1 de restauratie van een beeldverhaal schapen voor overleg en discussie vooral als de leerkracht erin slaagt reeksen te ontwerpen die een beeldverhaal wordt op voldoende exemplaren volgens verschillende criteria kunnen worden gekopieerd en verknipt in afzonderlijke afbeeldin opgedeeld of als de criteria niet zo evident zijn gen ledere leerling krijgt zo n verknipte set en moet ur 1981 stelt o a een reeks voor waarin de woor hiervoor een goede volgorde uitwerken leder den muffs olifanten knoop spin zakmes koeien voorstel wordt aan de groep voorgelegd en wel huffs berg diamanten geld toren papier kudde averbaal dus niet door outer toner waarna de enz kunnen gegroepeerd worden volgens 3 crite groep al dan niet tot een consensus komt sums ria klein groot levend levenloos en meervoudig zijn verschillende volgorden inderdaad mogelijk enkelvoudig ur 1981 51 de voorstellen van elke groep kunnen dan even reeksen die wat denkwerk en dus waarschijnlijk tueel in de hele klasgroep besproken worden overleg vergen zijn o a alle beeldverhalen waardoor een duidelijke rode zitten rijden open voelen zien slapen kijken draad van chronologische zie strip c of oorzake blijven bloeden zweten geeuwen actieuniet lijke aard loopt komen hiervoor in aanmerking we actief handelen verwijzen hier naar de dagbladpers voor korte daarvoor ertussen daarna soaks eruit girder strips en naar de gekende 1 of 2 bladzijdenstrips gisteren eronder hier morgen tridsbepaling als kwik en flupke garfield mafalda de familie plaatsbepaling snoek e d vriendelijk beleefd zwartharig mager blozend voor gevorderde leerlingen is het ook hier weer behuipzaam verzorgd uiterlijke aspectenlka nuttig om strips te vinden die vatbaar zijn voor raktertrekken verschillende reconstructiesu of waarvoor de oplossing niet zonder meer voor de hand ligt in variant strip a oplossing d g b h f e c a i j moet je de omgekeerde werkwijze is eveneens mogelijk bijvoorbeeld goad letter op subtiele verschillen de leerkracht geeft zelf de classificatiecriteria aan vergelijk o a a en h b en e om tot de corrects groot klein moeilijwgemakkelijk concrembstract oplossing te komen enz levert eventueel een aantal voorbeelden en strip b oplossing d f 9 b a c e veronderstelt draagt de verschillende groepen op zoveel moge een logische redenering want de gait mag nooit bij lijk woorden te vinden die in de opgegeven catego de wolf achterblijven en de kool niet bij de gait dit rie en thuishoren soon strips zijn niet makkelijk te vinden het ver de leans op discussie wordt dan wel kleiner door haal hoeft nietperse zo geraffineerd te omdat dec 1989 19 de jaargang nummer 3 11111 1 1111111111111111miirm 3 t 19 de jaargang nummer 3 dec 1989 va 14 de verplichting tot praten loch al bestaat ni bij het lijke leven compromissen gezocht worden voorleggen van de oplossing uit ur 1981 halen we eens te meer een voor beeld om het procede te verduidelijken 2 lay out problemen de verdeling van de hokken in de zoo voldoet niet aan een verzameling mensen of dieren moet een anger want woon of zitplaats toegekend worden rekening 1 de giraf krijgt binnenkort een jong en heeft dus houdend met een aantal factoren die het samen rust nodig gaan of gescheiden houden van sommige elemen 2 ern van de twee leeuwen is gestorven ten bepalen meerdere oplossingen zijn eventueel 3 als kleine kinderen de zoo binnenkomen kijken mogelijk en sums moeten net zoals in het werke ze recht tegen het hok van de krokodillen aan en inagekb op 4 4441 v 1 dec 1989 19 de jaargang nummer 3 11111111111111111111111111111111111ka daar houden ze niet van doorheeft en de groepen eventueel attent kan 4 er is pas een nieuw pandabeertje aangekocht maken op bepaalde onverenigbaarheden 5 de apen maken zoveel lawaai dat de andere naeen 20 tal minuten kan dan de klasdiscussie op dieren onrustig worden gang gebracht worden eventueel door on van de 6 de geur die de kameel verspreidt is nogal groepen zijn oplossing op het voorbereide bord onaangenaam of een overheadprojector blad uit te laten tekenen 7 leegstaande hokken zijn geen mooi gezicht 8 roofdieren zitten baler niet in de nabijheid van variant hun natuurlijke prooien een soortgelijk zoekproces zou opgezet kunnen 9 er is geld beschikbaar voor de aankoop van worden voor het verdelen van de plaatsen in een ofwel twee wolven ofwel vier flamingo s ofwel een ingebeeld klaslokaal met ingebeelde leeningen koppel rendieren waarbij sommige leerlingen bepaalde plaatsen niet elke leerling krijgt een blad met bovenstaande molten innemen omwille van bepaalde karakter informatie en plattegrond en een blanco platte trekken of lichamelijke condities te groot te klein grond voor de oplossing om iedereen de kans te slechtziend en bepaalde patronen gerespecteerd geven ideeen te opperen kan een moment van moeten worden het al dan niet samenplaatsen individuele reflectie voorzien worden vrij vlug kan van jongens en meisjes goede en zwakke leerlin dan tot groepswerk overgegaan worden gen vlamingen en migranten een natuurlijke belangrijk is dat de leerkracht voor zichzelf ook discussie over de situatie in de eigen klas kan hieruit een oplossing heeft uitgewerkt zodat hij zij alle voortvioeien een kans voor intercultureel onder implicaties van de aangegeven beperkingen goad wijs b dississeasahasi jai b d ardh 19 de jaargang nummer 3 dec 1989nw 16 3 zij konden niet bij elkaar komen aanvullende gegevens en bevindt zich in kamp y via een zogenaamd radiografisch contact dienen deze activiteit bestaat eigenlijk uit twee fasen de de gegevens samengevoegd to worden die infor leerlingen plegen overteg voor het oplossen van matie ken dan gebruikt worden om de meest een probleem maw daartoe dienen ze eerst de aangewezen of de enig mogelijke route van kamp nodige informatie uit te wisselen zonder daarbij in x naar kamp y uit te stippelen uit littlewood 1981 elkaars kaarten te kijken letter en figuurlijk 32 e v werken in paten lijkt in dit geval het meest leerling a beschikt over een kaart 1 waarop een aangewezen tenzij de leerkracht zich voelt geroe aantal obstakels zijn aangegeven en wordt veron pen het aantal verschillende kaarten op te drijven dersteld zich in kamp x to bevinden leerling b en meet dan twee verschillende versies uit zijn beschikt over de kaart b met deels gelijke deels mouw ken schudden 9 i woud niet betreden q y woud niet betreden gevaarlijke dieren en mijnen gevaarlijke dieren en mijnen lt moeras ontoegankelijk moeras ontoegankelijk voor manschappen en voertuigen voor manschappen en voertuigen heuvel niet betreden 1c heuvel niet betreden c3 zwaar bewaakt door de vijand zwaar bewaakt door de vijand 7 3 446 0 prikkeldraad en schrikdraad prikkeldraad en schrikdraad vermijden vermijden doorwaadbare plaats o doorwaadbare plaats onkel hier rivier oversteken enkel hier rivier oversteken nat i 1 0 e c 1989 19 de jaargang hummer 3 i e mogelijke oplossing je wil je vriend bezoeken in de hoflaan maar je bent niet zeker van de weg die je moet olgen je kept de stad wel maar west niet hoe het zit met aonrichtingsverkeer en zo je belt vanuit een tele fooncel in de parkstraat 1 so aenrichtingsverkeer in de richting van de pill wegwerkzaamheden variant deze activiteit hoeft niet noodzakelijk zo militaris jewoontin de hotan vanmiddag komt een vriend tisch getint te zijn de leerl ingen zouden elkaar ook op bezoek plots rinkelt de telefoon kunnen consulteren in verband met de kortste route van een bepaald punt in de stad haar een ander punt waarbij elk van de betrokkenen weer beschikt over een stadsplan met deels verschillende deels overlappende gegevens over eenrichtingsverkeer wegwerkzaamheden e d die de doortocht per fiefs auto onmogelijk maken 66nrichtingsverkeer in de richting van de pig a wegwerkzaamheden c braderie ge kan niet door de voorstraat rij den de weg oversteken kan wel 19 de jaargang nummer 3 dec 1989v 1 18 overbruggen van een raadspelletjes kunnen klassikaal gespeeld wor den of in groep door b v talkers een ander lid van informatiekloof de groep een briefs te laten trekken uit een ge meenschappel4ke hoed de groep de geraden briefjes te laten houden en de nietgeraden terug te informatiekloof activiteiten gaan uit van het princi laten leggen en na verloop van een bepaalde tijd pe dat den of meer van de gespreksdeelnemers na te gaan welke groep de meeste briefjes heeft door vraagstelling bepaalde informatie van de verzameld ze zijn realiseerbaar op alle niveaus ander en moeten te weten komen doordat de keuze van het theme afhankelijk kan worden gemaakt van de leeftijd en de taalvaardig held van de leerlingen wat wie zit er in mijn hoofd foot gekopieerd traditionele raadspelletjes in de trant van het bekende portretspel zijn gebaseerd op het princi ledereen kept wel het spelletje van de zeven of pe van de informatiekloof welk voorwerp welk gen of twaalf fouten uit de kraut waar de verschil beroep welke handeling welke persoon heb ik len tussen twee afbeeldingen moeten worden hebben wij in gedachten opgespoord voor het inoefenen van bijvoorbeeld de plaatsbepalingen of de trappen van vergelijking organisatie wordt dit spelletje in de klas wel vaker gebruikt ur 1981 stelt de volgende organisatorische m oge met een kleine aanpassing kan het als een vol lijkheden voor a alle deelnemers min een zijn waardige spreekactiviteit opgezet worden de radars en moeten door het stellen van vragen aan leerlingen werken in paren leerling a van elk paar de weter de leraar of de leerling de oplossing krijgt de zogenaamde originele versie van een vinden b slechts den leerling is de rader en de afbeelding in harden leerling b de versie die waters moeten om de beurt en zoveel mogelijk zogenaamd foot is gekopieerd ze zien elkaars uitspraken doen over het te raden element een afbeelding niet en moeten loch de fouten op het rader vragen laten stellen aan de hale groep die spoor komen door de eigen afbeelding systema dan ongeveer in koor met ja of nee moat antwoor tisch te beschrijven eventueel kan hen opgelegd den zoals dat in het eigenlijke portretspel de worden de afwijkingen eons duidelijk neer te schrij gewoonte is houdt een besnoeiing op de praatge ven de schrijfvaardigheid komt dan ook aan bod legenheid in en is daarom minder doeltreffend enkele bruikbare plaatjes uit verschillende hoeken uit r gairns s redman dec 1989 19 de jaargang nummer 3 19 00 uit fallppel uit p ur no 19 de jaargang nummer 3 dec 1989 20 ii 03ii partner puzzle de leerlingen worden in paren opgedeeld leerling a van elk paar krijgt de originele versie van een atbeelding die voor de partner verborgen moat blijven en leerling b krijgt de onvolledige versie leerling a moat leerling b vertellen hoe de stukken dienen gelegd to worden maar zonder dat hiyzij ziet hoe leerling b de opdracht uitvoert grote en drukke afbeeldingen genieten natuurlijk de voor keur coed voor het oefenen van een beschrijvend taalgebruik een voorbeeld 1 iiii 4 nsip vdec 1989 19 de jaargang nummer 3 wie heeft wat 1k zoek dit gaat zo door tot de eigenaar van de bewuste afbeelding gevonden is met afbeeldingen van de leerlingen werken in groepen van vijf vier personen zou het spel gespeeld kunnen worden in leerlingen hebben een verschillende maar bij de vorm van een zoektocht naar een bepaalde voorkeur geliikaardige afbeelding in hun bezit de persoon vijfde leerling heeft een kopie van een van die vier lk zoek mijn oma vriend in broer zus ze hij ziet afbeeldingen hij beschrijft zijn afbeelding met de er zo uit x heb je ze hem niet gezien nodige nauwkeurigheid en richt zich dan tot een antwoord nee ik heb alleen iemand gezien die van zijn partners met de vraag of die sours dezelf er zus en zo beschrijving van eigen afbeelding de afbeelding in harden heeft is dat niet het geval uitziet dan moet de aangesproken partner zijn afbeelding of ja ze hij ziet er toch zus en zo beschrijving beschrijven our to bewijzen dat hij een andere heeft uit nietwaar met afbeeldingen van op elkaar gelijkende voor de leerlingen zich op het bureau van verloren werpen zou het spel kunnen warden gespeeld alsof voorwerpen bevinden en op zoek zijn naar hun eigendom 19 de jaargang nummer 3 dec 1989m1 op naar de chaos de activiteiten die we voorstelden zijn doorgaans opgevat voor groepswerk of voor paarsgewijze werking dat heeft enorme voordelen in verband met de mogelijkheden tot participate want elke leerling krijgt meer tijd toegemeten dan in klassika le werkvormen en zal minder geremd en meer gedwongen zijn om het woord to semen aan de andere lent geeft de leerkracht een stuk van zijn controlemogelijkheden prijs doordat hijlzij niet overal tegelijk lean zijn en dus o a gees totaal beeld heeft van welke fouten de leerlingen makes wat ze wel en niet kunnen uitdrukken nora bogaert en lucienne pareyns pia pedagogisch didactisch centrum voor migranten thonissenlaan 17 19 3500 hasseft hoot dit artikel verscheen in prikbord tijdschrift voor 1989 het is een initiatief van het pedagogisch di onderwijs aan migranten in vlaanderen januari dactisch centrum voor migranten van de provincie limburg tel 011 22 11 34 of 011 22 67 11 bibliograre 40 communicatieve spelletjes voor nederlandse cy activities cambridge university press 1984 taallessen de poort beraber 1987 lewis m partners 1 easy pair work practices bogaert n teugels los of teugels vast of hoe hove sussex ltp 1982 je vrije taalvaardigheidsactiviteiten toch onder littlewood w communicative language tea controle houdt in prildpord 1989 nr 2 p 12 17 ching an introduction cambridge university gaims r redman s working with words press 1981 cambridge university press 1986 ur p discussions that waork cambridge uni klippel f keeptalking com municatieve fluen versity press 1981 1989 19 de jaargang nummer 3