Kinderen leren vertellen dankzij Aristoteles. Verhalen vertellen op de basisschool.

marco holmer tijdens de allereerste bijeenkomst van de verhalenclub waren de kinderen nieuwsgierig en reageerden enthousiast elk kind wilde iets aan de verhalen bijdragen de verhalen groei kinderen leren vertelle n den en groeiden steeds maar door er kwam bijna geen einde aan wanneer de kinderen dankzij aristoteles begonnen met vertellen ontstonden steevast eindeloze verhalen en na kortere of langere verhalen vertellen op de tijd eindigde elk verhaal in een aarzelend gestamel het begin en het einde van het basisschool verhaal bleek een enorm probleem de kin deren konden geen duidelijke structuur in hun verhaal verwerkt krijgen eigenlijk heel logisch het vertellen van een verhaal zonder het van tevoren uit het hoofd marco ho lm e r we rkt a ls verh a l enve rte ll e r in thea geleerd te hebben veronderstelt een over te rs sc h o le n b eja a rdente huizen e n alle ande re zicht over het complete verhaal de verteller plaatse n waar m en naa r h e m w il luis te ren hij moet zich vanuit het perspectief van een geeft daa rn a as t curs usse n aa n j o nge ren e n vo lwasse vogel in het verhaal kunnen orienteren anders n e n in h e t verte ll e n van ve rhalen in dit art ikel raakt hij of zij de weg kwijt voor veel besc hrijft hij zijn e rv a ri ngen me t het lere n ve rte llen kinderen is dat een onuitvoerbare opgave va n ve rhale n aa n ki n d e ren va n b u u rthuis dejutter kinderen ervaren een verhaal als een film en bas isscho o l d e maaspl ein sch ool in de rivieren woord voor woord zin na zin alinea na alinea wijk in ut recht ontspint zich het verhaal dat wordt duidelijk als we luisteren naar het verslag van een ervaring door een kind na de vakantie ver le er kind e ren v ertelle n dat wa s d e opdrac ht lopen veel verhalen als volgt eerst reden we die buurt hui s d e jutt er e n b as i ssc hool d e naar en daarna en daarna en toen en maas pl eins chool in de ri vi erenwijk in utrecht toen en dat was ik nog vergeten te vertellen mij in h et kad e r va n het ond erwij s v o or en tenslotte kwamen we weer thuis ra ngs b e le id g av e n ni et uitsluit e nd ve rt e lle n chronologisch zijn alle belevenissen in de over hun dagelijkse e rva ri ng e n maar e ige n herinnering opgeslagen voor kinderen is de literair e ve rhalen zoals je di e in kinderbo e enige manier om te reproduceren wat zij k e n kunt vind en v e rt e lli n g en m e t een dui hebben meegemaakt het opnieuw afdraaien delijk be gin e n e en duid e lijk e inde de van het filmpje voornam e lijk all o c hton e kind eren zouden op op het moment dat ik dat ontdekte vroeg di e m an i e r een ex tra impul s m oe t e n krij ge n ik mij af op welke manier ik kinderen aan om d e n e derlandse t aal actief t e ge bruik e n wegwijzers kon helpen wegwijzers die hen zouden leiden van het begin van het verhaal de verhalenclu b naar het einde een hulpmiddel om zich in hun eigen verhaal te orienteren zo ontstond de v erh a l e n club van 1 994 t m hede n kw am e n tw e e ke er per j aa r kind e re n in verhaalopbouw in een leeg hoofd de l eeftijd v an z even tot n ege n j aar na sc ho o l tijd bij elkaar om verhal e n te bede nken e n di e g e lukkig kre eg ik hulp van de oud e g ri eks e met elk aa r te del e n na ee n ee rs te ex p eri wij sgee r aris tot e l es in zijn poetica h ee ft hij d e me nt ee l j aa r w e rkt en alle sc hol e n en buurt s tru ctuur v a n ve rte llinge n vas t ges t eld in v ijf huizen uit d e wijk aa n d eze t aal spelac tiv ite it b e l a ngrijke moment e n me e ti e n kinde ren ti e n bij eenkomsten van e en uur en e e n grote koffer vol m et voorw e r i h et exp os e pen d e vindpla ats voor verhaalide ee n de beschrijving van de beginsituatie van het vormden de uit gan gspunte n voor de club verhaal zodat de luisteraar het verhaal ka n 170 mo er 1999 3 be grijpen de belangrijkste elementen hier ni e t v ind e n hij gaf d e c irc u sbaas 15 z il ve van zijn tijd plaats 2 een of meerdere ren dukaten en kreeg de jongeman mee naar personages en het verlangen 4 van de huis vier weken late r s t on d de jonge n als p rins hoofd persoon bo ven op de praalwagen e n regeerde vijf dagen lang honderd jaarg ele den leefde er een jo nge man ov er de stad wi e ns hoofd bijna helem aal leeg was hij woonde met zijn ouders in ee n klein luisje in 4 de afloo p het bos bij een groot m ee r 2 in dat lege hoofd na het hoogtepunt is het ve rhaal nog niet l eefde een grote we ns hij wilde p rins worden afgelopen we blijven nieuwsgie ri g naar de hij had een keer een p ri ns gezien en sinds die verdere bel e v e nissen van de hoofdfigur e n tijd l eefde die wens in een klein hoekje van wat voor invlo e d h ad d e ze geb e urt e ni s voor zijn hoofd de mo ed e r voedde de jongen op hun verd ere leven terwij l zij n vader in het bos hout hakte 3 zij d e j o n geman gaf all e toesp raken en red e maakte zich zorgen om zijn lege hoofd voe ri ngen t en beste die in zijn inmiddels omda t de jo nge n d e h el e dag nie ts m aar dan voll e hoofd waren opgeslag en het publiek ook h el e maal ni ets d ee d wist zij ni e t be ters te vond h e t prachtig h e t ge noot van d e ka ri bedenken dan hem elke ochtend buit en tus katuren van d e politici di e zij d e afgelopen se n de kippen te z e tte n en zo kwam h e t dat jare n nood ge dwonge n hadden gekozen zij de jon ge n al s geen and er wonnen kon zo e wilden telkens opnieuw de verhalen van de jonge ke n kon kake le n e n sc harrel e n alle en eie ren man h ore n d e j o ngenla n re is de va n th eat er n aar l e gge n wa s hem no g nooit gelukt theater het hele land door overal stonden de toesc ho uwers vo or zijn programma in de rij 2 het motorisch momen t dit i s het einde van de inleidin g maar vooral 5 het eindbeel d he t moment waarop h e t verhaal daadwe rk e ee n ve rt ellin g ric ht zich altijd tot een publiek lijk van start gaat in d e situati e gebeurt i e ts de vertelle r wil i ets ove rbrenge n he t eind dat om ee n oplo ssin g vraagt j e zou kunne n b ee ld vormt daarvan d e c on clus i e dat kan d e z eggen dat d e mo tor van het v erh aa l gaat mor aa l van he t v e rh a al zijn ma ar dat h oe ft lopen va ak kun j e in ee n ve rha a l dit mome nt ni e t altijd exp lic i et he t ge val te zijn het he rkennen a a n zinsne den als plotselin g of meest voorkomende eindb ee ld kent iederee n op een go e de da g en zij l ee fden nog l a ng en gelukkig op een zo nnige dag kwam bij het huisje in h e t ni e t uitsluit end tijden s c arnaval het he le bos een b o nte circusst oe t voo rbij de jon ge n jaar door wa s h et gekraai van de jongeman t e kr aa id e van plezi e r toen hij de clowns de horen langz aam bre idd e hij zijn pro g ra m b e r e n e n d e a crobat en v oorbij z ag kome n ma uit me t li e d er en imita tie s e n sc he t se n uit d e c ir c u s ba as herke nd e in h e t gekra ai ee n h e t d a ge lijks le ve n he t ca b aret was ge bo ren ras artiest hij gaf de verbaas de moeder zo zilv eren dukate n en nam de jon geman op in wa nn eer ee n ve rt elle r boven s taande vijf ver zijn ge volg haalmome nt en goed in zijn hoofd h ee ft geprent dan geven zij de route a an di e door 3 het hoogtepun t het verhaal hee n moet worden a fg elegd zij de motor van het verhaal is onhoudbaar op zorgen e rv oor dat de verte ll er ni e t kan v er weg naar het antwoord op de belangrijkste dw al en vraag in dit verhaal wordt de jongeman een ik ha d d e we gw ijzers gevonden voo r de prins of blijft hij een zonderling kinderen kon ik d e ze b a sisstruc tuur zelfs nog tijdens de voorstelling raakte de burge wat vereenvoudigen tot drie belangrijke meester opgetogen over die jongen die alles momenten wat hem ooit was voorgedaan perfect kon na a of men i s op weg naar het motoris c h kraaien wat een grap wat een geheugen moment en dus i s alle s wat men daa rvoor sprak hij opgewonden i k wil hem hebben vertelt inl e iding zodat hij over een maand in onze stad prins b of men i s op w e g na ar het hoo gt epunt carnaval kan zijn een betere nar kunnen we c of men wande lt vrolijk op h e t e indpunt af 1999 3 moer 171 wegwijzer s de stru c tuur van de v e rte llin g lag tas tbaar voor d e kind e ren ik be s loot om de ze drie wegwijz e rs bij de allerlei details bruikbaar voor het ve rhaal kinderen te introduc eren ma a r van ee n lezing ko nden direct aa n het be eld on tl e e nd worde n over aristoteles wa s natuurlijk ge e n s prake d e afbe e ldinge n konden a ls s pi e kbriefjes w or d e w egwijzer s mo este n aan d e kind e ren zo den ge bruikt tijd e n s h e t v ert ellen leve ndig mog e lijk word e n vo o r gesc h o te ld h e t docum ent e re n van ee n ve rh a al in dri e zodani g dat zij die momenten kond en o nt afb eeldin ge n vormd e e e n id ea a l hou v a st voor houd e n volwas se n e n gebruiken daarv oor d e kinde r e n b e halve d e laat s te afbe e lding mee s tal kernwoord e n voor kind e r en zijn die gaf probl e me n het wa s r e latief e envou ke rnwoord e n ec ht er gee n hulpmidd e l maar dig vo or d e kind e ren om uit tw ee b e eld en ee n nie uwe puzze l an a loog aan de m e tafo or ee n v erh aal t e co ns tru e r e n maa r de vastge van d e vakanti e film v an d e kind e r en i s ge ko leg d e a floop in d e vorm va n d e d e rd e afb e el ze n voor snaps h ots foto s v an ond e rw e g din g bep e rkte h e n enom i in pl a ats v an een d rie pla atjes die sa me n h e t ve rh aal ve rbeel s t eunpunt voor hun v e rhaal bl eek die afb e el de n ding ee n gevange ni s voor hun fantas i e te zijn om de kind eren vertrouwd te maken met d e kind ere n mo es t en zi c h in tevee l bo c ht en het idee dat e en ve rhaa l kon word en sa me n wringen om het e inde van hun verhaal samen ge vat in afb ee ldin ge n werd ge bruik ge ma akt t e l a te n valle n me t he t laa t s t e b eeld van de verh al enkaarten saga d eze kaarte n ook dat was verkl a arb a ar e e n vas t gel eg d zijn sp ec iaal ontwikkeld om d e fant asi e t e e inde in een b ee ld v e rond e rst e lde opni e uw tr ainen zie afb ee ld ing i op de kaarten staa n dat ove rzi cht ov e r h et v e rhaa l pas a l s j e al s allerlei afb eel dingen die ont l eend zij n aa n verte ller w ee t waa r je h e en w ilt he t eind sa g e n e n s prookj es d e konin g d e z a k met b ee ld kun j e b eginne n voor de kind ere n geld de vis het huisje i n het bos etcetera s taat dat gelijk m e t ee n mo e ilijk e top ogra fi e d oor slec hts drie willekeurig d oor de kin de opdra c ht j e wilt van j e eige n hui s na ar r en uit d e stap e l gekoz en plaa tj es op ee n rij b erlijn m aar j e kent alleen de w eg tot aa n d e te l egge n wa s h e t mogelijk om ee n heel ra nd v an h e t dorp v a n d aar gaa pt er ee n verhaal weer te geven groot zw a rt gat dat allee n m e t ee n ov e r in d e pra ktijk we rkte h e t bijn a v o ortr e ffe zi c ht s k aart k an word e n ingevuld d a t b e t e lij k kent verdwalen afbeelding 1 plaatje 1 op naar het hoogtepunt plaatje 2 naar het einde plaa j e 3 motorisch momen t hoogtepunt eindbee l d d ely rainan 172 moer 1999 3 fase i fantasie en verhaalopbouw in de eerste vijf bijeenkomsten fase i wordt het opbouwen van verhalen geoefend m e t als in spira tiebron de voorwe rp en uit de koffer d e ve rh a l e n wo rd e n in dez e fa se nog voor e e n groot ged e elte door d e beg e leider ve r teld zij dienen als aansc houwelijke voor be elde n all e re erst wordt er door ee n van de kind e r en een voorwerp uit de koffer ge kozen de man de kat en de heks bij v oorb e eld d e ec ht e rus si sc he babusch ka pop die siham in febru ari 1 998 h e eft er was een s ee n gevangenis daar z at een oude ui tgekozen zie afbee lding 3 de ee rste asso man ge va ngen voor de gein om de h e ks erin te ciati e bij h et voorwe rp zo rgt voor d e tit el lokken en er zat een zwarte kat voor de deur van h e t ve rhaa l d e tov e rpop om e rop t e le tte n dat e r gee n a nde re m e nse n s a m e n met d e kind e re n zoekt de be ge l e i naar binnen kwamen d e heks kwam bij de de r l a ngs d e dri e vra ge n m e t d e w n a ar d e deur en de ka t keek door de brievenbus hij con t ou ren van d e vertelling el k an twoord dee d de deur open en l okte d e h e ks n aar de op elke vraa g wordt dir ec t door d e b e ge l e i gevange nis hij v e r te lde da t d aar haar tove r de r omge ze t tot ee n of m ee r zinn e n di e h e t boek lag binnen in de gevangenis zag de heks begin van h et verhaal vormen een groot b o rd re e t pap ze h ad h onger van wie i s h et voorw erp ge krege n e n begon te eten toe n zat ze er was ee ns ee n vade r die vijf kinde ren had drie ge vangen d e kat e n de o ude ma n l eefden nog zussen en t wee b roe rs maar hij zag z ijn kind eren la ng en gelukk ig de kat g ing op j acht en a t de ni et vaak muize n op hij werd g ro t e r en d ikker wa t do et di e wi e in h e t ve rh aal hij was geheim agen t en was bijn a altijd op reis ajbee lding 2 voorbeeld v an een verhaal va n ee n wa nnee r hij te rug kwa m ni et h et v liegtuig brac ht kind bij t wee sagaplaa tjes hij a ltijd een cade autje voo r z ijn kind ere n mee waa r in welke o m ge v in g sp ee lt h e t v e rh aal in d e v e rh a l e n club bleek d e oplo ssin g ee n z i c h a f voudi g te zijn d e laatste afb ee lding werd vo rige week was di e va der thui s ge k ome n en had gewoon door de kinderen ze lf getekend in de huisk amer u it zijn k offe r een pop te nadat zij aa n de h a nd v a n de ee rs t e twee v oo rschijn g ehaa ld een p op uit ee n land hier ve r plaatj es he t verhaa l tot aa n h e t e ind e ha dd e n va nda an een toverp op ve rte lde v ade r b edacht zie afb eel di ng 2 pas op vo or d e valkuil v an d e waa rom vraa g ook di e v erond e rst elt w ee r ee n zek e r werkwijz e inzicht in he t verhaal met b e hulp van d e ze drie elementen impro n aa r aa nl eidin g va n de bo ve n s t aa nd e erv a ri n viseert de b egelei d er vervo lgens h et begin ge n w e rd een vas t e we rk wijze voor de verha va n d e ve rt e llin g tot aa n h e t moto ris c h l e n club ontwikkeld di e uit dri e fa se n b es taat moment daardoor wordt een stevige ver i in de e ers te fa se make n de kind e re n kennis haalbasi s g el e gd zod a t ie de r ee n in de v erha met het fenom een het z elf b e d e nke n van lenclub weet waarove r het in dit verhaal gaat v e rhal e n zij ler e n sp el e nde rwij s ho e v e rha d e kindere n kregen direc t ru z ie all emaal l e n zijn o p ge bouwd e n l e re n om ge bruik t e wilde n z ij als ee rste m e t d e pop sp e le n zij make n van hun fanta s i e graaid e n e n tro kken e n duwden to t s l o t hadde n 2 in de tweede fase e xpe ri m e ntere n d e kind eren de twee broers samen d e pop va st de ene b ij h e t zelf me t h e t opbouwen v a n eigen v erhalen hoofd en de and e re bij d e vo e t e n ik had hein li e t 3 in de d e rde fase wordt de st a p van verhaal eerst sch reeuwden ze allebei e n z e trok k e n om n a ar v e rte lling g em aa kt het ha rdst plotseling b rak de pop in tweeen ze 1999 3 moer 173 vertelling onderweg een collega een dier de kobold etcetera toen hoo rden ze om hen heen knabbelen en knagen de hoofden van de andere poppen waren al begon n en niet ete n de d eur van de k e u ke nkas t was al half op en van een van de stoelen was allee n nog maar het kussen over ze eten hout daar wa ar ze van gemaak t zijn riep e n de o udste n waarh ee n ga a t d e hoo fdfiguur op punt e n wa a r o nd e rweg ee n k euze gema a kt kan wo r d e n links rec hts h e t bos in naar d e s tad naar de boerderij sn e l alle popp en na a r buiten and ers et en ze on s h ele huis op ze raapt e n all e stukken pop op en zetten di e b u iten b ij h un jongste z us in he t gras die paste op de p oppe n en alle ande re k inderen renden d e straat op om e te n voo r di e p opp e n te gaan zoek e n wa t zou d e hoofdfiguur in e e n gege ven s itu ati e kunnen do e n w egre nn e n b e de l e n vec ht e n e tcetera zij be ld en aan b ij alle deure n heeft u n og o ude s t oe le n d e uren pla nken en ka s te n onze poppen h ebb e n h eeee l vee l h o nger in de tuin groe ide een e no rm e berg va n o ude spullen de k inde ren renden afb eeldi ng 3 de toverp op af e n aait m e t t afe ls stoe le n en kas t en en d e p opp en at e n a lles direct op zij s mulde n to tda t hun buik en hadden alle twee een halve pop in hun handen helemaal vol zaten toen pas s topte n ze met huilen en uit de p op k wam ee n ba b yp op t e v oorschijn e n honger roep en d e twee g rootste zussen raapten s n e l de b ab yp op ho e zou he t v e rhaal na h e t hoo gt e punt op zij begon nen er m e tee n aan te trekk e n en te kunn e n a flop en goed of sle c ht du we n hij is van mij ik zag hein ee rde r riepen de jongs te z us pakte daarna d e popp en ee n voor z ij en trokken ook o m het hardst opnie u w brak een op en zet te ze als ee n pu zzel w ee r in elkaar de p op i n tweeen en k wa m e r ee n ba b yp op op h et moment da t de poppen wee r een pop waren tevo orschij n gewo rden we rd h e t gelukkig wee r rus tig in de tui n de jo ngs te z us raapte hem voorzichtig op en hie ld de p op z ag er wee r n et zo ui t als in de koffer van hem bij haar oo r hij huilt riep ze julli e doe n vade r de kindere n brach ten de pop n a ar binn en en gemeen ze hebben alleen maar honger de hele beloofden dat ze haa r nooit meer uit elkaar zouden familie kwam om haar heen staan en keek verbaasd halen naar de k le ins te ba b yp op ete n wat moes t zo n pop no u eten je ko n hem toch ni e t m elk of p ap op d e ze s peel se wijz e wo rd e n kinde r e n ve r v oe re n tro uwd ge maakt me t d e ma ni e r waarop ver v e rvolgens gaat de v e rt elling op w eg naar halen zijn opg e bo uwd bove ndien wordt hun het hoogt epunt de bege leider bewaakt d e fant as i e ge p ri kkeld alles i s mo gelijk in d eze stru c tuur van de ve rt ell ing d e kindere n v e rh a le n w a nt all e v erz in sel s van d e kinde re n b epal e n langs w e lke weg da t hoogt e punt w o rde n in h et v e rh aal ve rwerkt wordt bereikt zij doen dat aan de han d van d e vaardigheden g evo e l voor d e stru c vragen di e door de be ge le ider op k euze tuur en een a c ti ev e fantas ie vorm e n tw e e moment e n worden voor gel e gd om beurte n be la ngrijke voorwa arde n voor kind e re n om krijge n d e kind e re n de gele genh e id om ee n hu n verhaal t e ku nnen ve rt ellen d eze wor bijdrage aan het verhaal te l eve ren den in de p rak t ijk getra i n d wie of wat ontmoet de hoo fdfiguur uit de aan het e ind e van d e ee r ste bij een k oms t 174 moer 1999 3 boer pim in gevaar precies om 7 uur stapte boer pim uit zijn bed hij trok zijn kleren aan at een boterham met pindakaas dronk een groot glas melk en trok zijn gewone daagse klompen aan hoog tijd om aan het werk te gaan duizend dennenbomen moesten in het bos worden omge hakt voor sinterklaas moest alles klaar zijn pim haalde zijn paard uit de stal hij steeg op en keek tevreden om zich heen boven op zijn paard voelde pim zich net een ridder hoog en veilig samen met zijn paard was hij de sterkste en de dapperste boer van het hele dorp iedereen die hij tegenkwam ging een stukje achteruit en liet hem voorbijgaan langs de weg naar het bos stond een circus de leeuw zag pim en het paard allang aanko men lekker paard met dat gaat er altijd wel in dacht hij hij gromde gevaarlijk en nam een aanloop voor een reuzesprong maar het paard was niet bang hij ging op zijn achterste benen staan en schopte en brieste naar de leeuw en pim floot op zijn vingers en riep vort vort weg jij met zijn staart tussen de benen kroop de leeuw terug in zijn kooi en tevreden wandelden pim en zijn paard verder midden in het bos maakte pim zijn paard vast aan een boom hij pakte zijn zaag en zijn trommeltje boterhammen met pindakaas en ging aan het werk de bomen vielen als lucifershoutjes naar beneden dat schoot lekker op ineens hoorde hij achter zich een fietsband die langzaam sissend leegliep verbaasd keek pim om vlak achter zich zag hij een enorme slang wel vijf meter lang met grote ogen en zo n snelle slijmerige tong de slang sperde zijn bek wijdopen en hapte in de linkerschoen van pim pim keek ge schokken naar beneden langzaam heel langzaam verdween zijn linkerbeen in de bek van de slang het was net of die een dikke dropveter naar binnen slurpte he ho help riep pim en hij keek naar zijn paard dat vast zat aan de boom wat moet ik doen afbee lding 4 voo rb eeld van een v e rhaalop ze t di e kinderen m oete n afnla ke r z uit h e t o nge luk e n andere zeijbedachte verhale n o afb ee lding 5 d eze t eke ning maakten kinderen bij het verhaal van boer pint 1999 3 moer 175 boer pim wordt gered boer pim zat vast met zijn linkerbeen in boer pim zat vast met zijn linkerbeen in de slang hij keek bang om zich heen de slang hij keek bang om zic h wat moest hij doen heen wat moest hij doen ineens wist hij het hij haalde uit zijn ineens wist hij het de zweep van zak een hamer te voorschijn hij gaf een zijn paard natuurlijk hij gooide flinke klap op de kop van de slang zijn zweep naar de slang en die voorzichtig trok boer pim zijn been uit raakte helemaal in de knoop de slang en ging weg met zijn paard voorzichtig trok boer pi m zijn been uit de slang en ging weg met zijn paard boer pim zat vast met zijn linkerbe e n in boer pim zat vast met zijn linke rbe en in de s lang hij ke ek b ang om zich hee n de sl ang h ij keek b ang om zich h een wat mo e st hij doen wat moe s t hij doe n gelukkg kwam op dat mome nt de h o nd ine en s wi st hij h e t de tij g er van h e t c ir van boer pim aanlopen hij beet d e cu s boer pim ri ep d e tijger e n de slang sla ng in zijn lijf e n de slang de e d zijn vluchtt e het bos in bo e r pim s tond op e n b ek wijdop e n voorzichti g trok bo e r r ee d w e g m et zijn pa a rd pim zijn bee n uit d e slang e n ging weg m e t zijn paard e n zijn hond d 01 0 c o d 9 afb eelding 6 oploss ingen van kindere n bij het verhaal va n boe r pim 176 moer 1999 3 in t roduceert de b ege l eide r h et b oe k van de van de v e rtelling h e t voorwerp moet erge n s verhal enc l u b om d at d e vert e lde voorb eel in het ve rhaal e e n pl a ats krij gen d e kinde ren d e n vluchtig zijn word en zij in h e t boek van v e rtellen in d e gro e pj es aan elka ar de id eee n d e verhalen c lub vas tgel e gd al s in e en d a g di e zij krij ge n en b es luit en tot e en uitgewerkt boe k worden de ervaringen van de k i nderen v e rhaa lid ee aa n de h a nd v an d e v erhale n ge docum e n d e mees t a l ko rt e ve rh al en worde n in tee rd dankzij het bo e k kunnen de kinde ren korte zinn e n opg etek e nd he t l aa tst e b e eld te ru gkijke n o p hun e i gen lee rpro ces bov e n h e t e i n db ee ld wordt do or d e kind e re n zelf di e n wordt h e t boek gebruikt om over de g e tek e nd acti v i te it en van de verh alencl ub vers lag te d e ze w e rkwijze wordt ee n a a ntal k e re n in doen in de klas van de kinderen z i e afb eel gro epj es geoefend bij d e sam e n st e llin g van ding 4 5 e n 6 d e v erhale n va n de kinde r e n deze groepj es wordt re k ening geh ouden me t worden door de b ege le i der u itgewe rk t en de v ersc hill ende kwalit e iten van de kind e ren door de kinde ren van illus traties voorzien fantasi e structur erend vermoge n lef orga de voorlop e rs van d e drie afbe e ldings teke nisati e tale nt s amenwerking aan d e h and ningen van ob servati es en aanwijzin ge n va n de le e rkra c ht v an de kind e re n s t e lt de b ege lei fase i verhaalexperimente n d e r gro e pj es s a men waari n deze v erschillen d e kwalit e iten zove e l moge lijk aanwe zig in de volg e nde bijeenkomste n fas e 2 zijn de zijn kinderen z e lf a an d e be u rt nu worden de saga plaatje s ge introduce e rd d e kinde r e n fase 3 van verhaal naar vertellin g worden in gro e pj es va n twee of drie kind e re n v e rd ee ld elk gro epj e tr e kt blind twe e in de la atst e bij ee nkom s te n fas e 3 s taat het s a ga plaatj e s uit de stapel e n ki es t ee n voor transformeren van de verhalen in vertellingen werp uit de koffer de afbeeldingen marke ren centraal d e kind eren oefenen het v ertell en het moto ri sch mom e nt en h et hoogtepunt va n hun eig e n verhalen de saga pla atje s e n 1999 3 moer 177 hun eigen tekening zijn daarbij de wegwijzers leider hebben tijdens het ontwikkelen van door de structuur van het verhaal de beschreven werkwijze veel plezier beleefd tijdens de eerste vertelpogingen van de aan de bijzondere vreemde leuke en span kinderen bleek echter dat de beelden en nende verhalen die we elkaar hebben verteld tekeningen alleen niet voldoende houvast boden om een duidelijk hulpmiddel te zijn noten en literatuu r moeten de beelden de kinderen herinneren aan het juiste moment in het verhaal geen i d e sa ga verhale nkaa rte n zijn v erkrij gb a ar bij afbeeldingen die hen op ideeen brachten h e t v erhale nb e drijf j p c oe n stra at 61 bi s maar synoniemen voor de drie aristoteliaan 353 1 en utre c h t te l 03 0 29 3 6 9 04 se verhaalmomenten die verbinding tussen plaatjes en verhaal moest duidelijk worden aris tot el es poet ica v erta ald door n van der gelegd b e n j m breme r amst e rd a m ath e n eum door het verhaal te dramatiseren werd dat pol ak e n van ti e nn e p 1995 bereikt de structuurmomenten motorisch holme r m de ras artiest een vertelling utrec ht moment hoogtepunt en eindbeeld werden het verh alenb e drijf 1997 gemarkeerd in de vorm van tableaus vivants r a man e sa c a kirchzart e n m e getm eye r zie foto s die tableaus werden vervolgens 1 98 9 verbonden met de beelden de beelden ver ve e rle s e ra n robby sih a m m a uri ce patri anderden van plaatjes in doorleefde momen cia y as sin aswin en an ge nie van d e m aa s ten uit een verhaal de start het hoogtepunt pl ein scho o l d e toverpop in de juffro u w is en de afloop ee n s laap kop utr ec ht he t v e rh a l e nb e drij f daarna werden de vertellingen nog een 1998 aantal malen geoefend vooral om genoeg lef te veroveren om ze zomaar te durven vertellen aan het slot van de verhalenclub was het dan voor de kinderen mogelijk om het verhaal te onthouden zonder het uit hun hoofd te leren het bleek zelfs voor enkele kinderen mogelijk om op basis van dat korte gedocumenteerde verhaal te improviseren ter plaatse konden korte gebeurtenissen aan het verhaal worden toegevoegd de struc tuur lag nu immers vast na afloop van d e bij ee nkoms t en va n d e verhale nclub wordt he t bo e k m et de op ge te k ende v e rhal e n aa n d e sc hoolkl as ca d ea u gegev e n di e offi c i e l e o v e rh a ndi gin g i s natuurlijk ee n uitge l e ze n gel egenh e id voor d e kinde r en om hun z elfb e d ac ht e e n ge o e fend e v erh a l e n aa n d e h e l e kla s te ve rtelle n di e ge l egenh eid i s voor de ve rha le n c lub k ind er en vaak het e erste v erhaa l dat zij v oor d e klas vertelle n d a nkzij aris totele s was h e t na e nke l e exp e rim ente n moge lijk o m de opgave v an h e t buurthuis de jutter e n d e maa sple in s chool s uit te vo e re n daarna kon de v e rhalenclub opgenomen word e n in h e t re guli e re aanbod van h et o nderwij s v oorra ng geb i e d ut recht zuid zow e l de kinderen als ikzelf al s b ege 178 m o er 1999 3