KIVO-project ‘Met angst en beven’, een leesbevorderingsproject voor vbo/mavo.

mirjam va n campen klvo project me t angs t e n beven ee n leesbevorderingsproject voo r vbo mavo angst geefi vleugels als ik bang ben vertel ik leugens ik ben bang voor vliegende beesten vooral voor beesten beesten met vleugels vbo leerling van de s g reigersbos te amsterdam met angst en beven1 is een door kivo ontwikkeld lesproject voo r de onder bouw van vbo mavo kivo staat voor kulturele instellingen en voortge zet onderwijs e n genoemd project realiseert een belangrijke doelstelling va n de organisatie het is een project ove r angst in tienerboeken bedoeld om d e leerlingen t e laten ontdekken dat lezen leuk kan zijn en veel t e maken heef t met eigen ervaring en beleving het project past uitstekend in de lessen ne derlands en beeldende vorming en sluit natuurlijk aa n bij d e basisvorming omdat het project z o succesvol i n amsterdam verliep heeft d e stichting le zen he t i n samenwerkin g me t he t nbl c landelij k uitgegeven he t uitge brachte materiaal bestaa t uit een docentenhandleiding leerlingemnateriaal e n een leskist me t toebehore n zoal s d e benodigde boeken dia s sheets e n cas sette hieronder ee n beschrijving va n het project ervaringe n va n docenten en d e inpasbaarheid in de basisvorming tenslotte nog iets over kivo zelf proj ectbeschrij ving de lessenserie begint me t ee n introductie op het thema hierin kome n ver schillende aspecten zoal s lichamelijk reacties zelf ervare n angsten soorte n angst en houding ten opzichte van angst aan de orde een belangrijke vraag is daarbij waarom de meeste mensen zich schamen voor hun angsten al gauw komen de leerlingen op verschillende soorten scheld woorden en bedenken dan dat het inderdaad vreemd is om iemand voor schij terd uit te schelden terwijl z e zelf ook ergens bang voor zijn ook het bedenken va n spreekwoorden en gezegdes is favoriet bij de leerlin gen er zijn legio spreekwoorden herkenbaar in andere culturen turkse arabische en anderstaligen kennen dezelfde spreekwoorden daar deze bijna allemaal slaan op de lichamelijke reacties gepaard bij angstaanvallen in een interculturele idas is het leuk om hierachter te komen en bovendien lere n de leerlingen ook nog iets van de ontstaansgeschiedenis va n taal een verge lijking in het nederlands hou je je hart vast maar in het arabisch val t je hart emit van angst al in de eerste les verstrekte opdrachten zijn aanleiding om te praten over ei gen angsten en reacties hierop 106 van campen klvo project me t angst en beven in de tweede les presenteert de docent een zestal boeken met behulp van dia s hierbij kome n verschillend e aspecte n va n kaftj e kijken aa n bod ee n voorbeeld op een dia staat de kaft va n bozo s droom van trade de jong een vrouw gehuld in een grijze vuilmszak de leerlingen kunnen aan de donkere kaft heel goed zien dat bozo s droom niet zo vrolijk is ook de donkere krin gen van de vrouw in grijs geven dit aan de leerlingen maken vervolgens een keuze uit ee n collectie boeken e n kiezen hieruit ee n fragment da t over angs t gaat door aan te sluiten bij het niveau van de leerlingen en waarde te hechten aan hun belevingswereld e n keuzes wordt lezen als plezierig ervaren en bij di e persoonlijke en subjectieve ervaring behoudt de docent toch een controlemo gelijkheid het i s immers niet mogelijk ee n passend fragmen t ui t te zoeke n zonder een boek goed gelezen te hebben de leerlingen associeren deze manier echter niet met het vaak saaie en strakke stramien van de opdrachten bij het verplichtte lijst lezen op de s g reigersbos hebben vbo mavo leerlingen onder leiding van ne derlands docente annelies popma veelplezier beleefd aan het project naast het verplicht lezen van ien boek hebben de leerlingen nog vele andere boeken gelezen het uitgekozen fragmen t word t doo r de leerlingen ingesproke n op cassette een moeilijke maar leuke opdracht voor de derde les voorlezen i s nie t makkelijk voo r nieman d e n zeke r nie t voo r ee n vbo mavo leerling de leerlingen krijgen een cassettebandje t e horen met voor beelden hoe je niet wel kan voorlezen aspecten als klemtoon tempo melo die etc komen hierbij aan de orde leerlingen vinde n het erg leuk om iemaiid veel te snel te langzaam erg plat of bekakt te horen voorlezen tegelijkertijd i s het een stimulans o m het zel f niet zo te doen voor het inspreken van het bandje zij n rolbeschrijvingen gemaakt zodat dit gestructureerd ka n verlopen de leerlingen werken in groepjes van vier ee n geluidsman vrouw een presentator en twee voorlezers met elk hun eigen rol lenkaart na even gerapt te hebben gaan de leerlingen serieu s en enthousiast aan dit radioprogramma werken vervolgens wordt in de vierde les een gedicht over angst gemaakt een angst uit het boek of een zelf beleefde angst als beginzin nemen de leerlingen een gezegde of spreekwoord uit de eerste les dit gedich t word t vormgegeve n o p een poster vergelij k d e posters van d e stichting plint de leerlingen werke n ook met kleurassociaties gebaseerd o p de voorbeelden van de kaf ten vergelijk het bovenstaande voorbeeld van bozo s droom voor de dood ben ik niet bang wel voor school en prestaties 107 van campen klvo project met angst en beven daar krijg ikfaalangst van voordedood ben ik niet bang mijn vader wel hij denkt erelkedagaan voor de dood ben ik niet bang wel voor school enprestaties thomas sohier leer lingvan de tvko mavo in amsterdam bij het maken van de poster komt de beeldende kant om de hoek kijken de leerlingen associeren een kleur bij de angst die ze in hun gedicht onder woor den brengen en een vorm vervolgens strooien ze als een soort hagelslag ge tekende voorwerpen over de ondergrond een miro achtig effect onstaat als laatste plakken ze het gedicht geschreven op sheet op de poster voorbedd bij brand wordt de kleur rood en de vorm vlammend geassocieerd of bij ver drinking blauw en kringen de ondergrond wordt nu met rode ecoline vlam mend of met blauvve ecoline in kringen geschilderd bi j bovenstaande voor beelden zou bij de brand getekende huisraad verstrooid worden en bij de angst voor verdrinkmg zouden spartelende handjes voetjes hoof den getekend kun nen worden het voordeel van de sheets is dat bij verschrijving dit niet bete kent dat de poster gelijk verpes t is en woedend in de prullebak wordt gesme ten ook bier is er weer aandacht voor composite er kan nog op allerlei ma nieren over de ondergrond met het gedicht geschoven worden deze les wordt begeleid door de tekendocent en neemt een blokuur in beslag dime van den berg docent nederlands op het florens college in amsterdam heeft het project met alle eerste klassen uitgevoerd het florens college is een vbo school voor opleidingen in natuur en groen citaat van dinie van den berg de leerlingen hebben met veel plezier aan dit project gewerkt zelf heb ik het ook als heel verfrissend verassend en spannend ervaren beslist aan tebevelen met alle boeken cassettes en posters richten de leerlingen tenslotte in een fi liaal van de openbare bibliotheek een tentoonstelling in die tentoonstelling zorgt ervoor dat de leerlingen serieus aan het werk blijven iedereen kan hun werk zien en de meeste leerlingen nodigen dan ook trots familie vriendjes en vriendinnen nit om het resultaat te komen bewonderen scholen vinden de tentoonstelling vaak een leuke gelegenheid om zich in de buurt te profileren 108 van campen klvo pioject met angst en beven een bibliothecaris van de openbare bibliotheekkerkrade heeft het project op twee verschillende scholen met vier vbo mavo klassen uitgevoerd het belangrijkste is dot de leerlingen enthousiast zijn en bereid zijn mee te wer ken en de bibliotheek in kerkrade is erg enthousiast over het project er kan mee naar buiten getreden worden bovendien zijn geencageerde leraren er ook blij mee dit project is multi inzetbaar met angst en beven1 en de basisvorming met angst e n beven slui t aa n bij d e basisvorming het project i s vakover stijgend en sluit aan bij de vaardigheidsdoelen de interculturele benadering is verweven in het gehele project daarnaast wordt er aan een groot aantal kern doelen gewerkt voor zowel het vak nederlands als voor beeldende vorming een paar voorbeelden kerndoel al het weergeven van een eigen mening komt aan bod bij de eerste les wanneer de leerlingen hun mening geven over angsten bij de bandopname het voeren van een polyloog kerndoel a2 spreken random een persoonlijk e beleving wordt gerealiseerd bij de tentoonstelling e n b17 functie va n beeld en opmaak is aan de orde bij de compositie van beeld en gedicht op de poster voor beeldende vormin g word t vanzelfspreken d gewerk t aa n de algemen e doelstelling het vergroten van voorstellingsvermogen en verbeeldingskrach t door ervaringen en gevoelens te verkennen te ordenen en ook voor anderen zichtbaar te maken in zelfgemaakte beelden behalve aan deze worden er aan nog meer kerndoelen gewerkt watiskivoeigenlijk de afkorting kiv o staa t voor kulturel e instellingen e n voortgezet onder wijs en daarmee worden bedoeld de stichting kunstzinnige vorming amsterdam skva de stichting openbare bibliotheken amsterdam oba het tropenmuseum tm en het amsterdams historisch museum ahm kivo ontwikkelt korte lessensenes gericht op het voortgezet onderwijs me t een accent op vbo mavo we proberen zo een brag te slaan tussen scholen en culturele instellingen en op die manier de cultuurpaticipatie van leerlingen te bevorderen we hebben specifie k voo r de doelgroepen vb o en mavo gekoze n omda t voor deze leerlingen de drempel naar de culturele instellingen het hoogst is over het algemeen vinden havo vwo leerlingen de weg naar deze instellin gen sneller de klvo medewerkers va n de diverse instellingen zijn gespecia liseerd in het ontwerpen va n lespakketten voo r deze door andere n vaa k al s moeilijk omschreve n doelgroep met enige aanpassing zijn de projekten ove rigens ook voor andere doelgroepen te gebruiken ze sluiten zoveel mogelij k aan bi j d e reguliere vakken voornamelijk nederlands aardrijkskunde ge schiedenis tekenen handvaardigheid en textiel en kunnen in het lesrooster worden ingepast tot nu to e heeft kiv o twaalf projekten ontwikkeld in bijna all e projekten 109 van campen klvo project me t angst en beven vormt leesbevordering een belangrijk onderdeel zo bang als de dood voor glas er ligt meteen op de grond eenplas van angst als ik glas in een kast zie dan vol ikflauw van angst leerling van de s g reigersbos tot slot dia s va n posters gemaakt doo r leerlinge n kun t u bezichte n o p d e onder wijsmediatheekdienst va n de openbare bibliotheek amsterdam het lesmateri aal nitgegeven door het nblc bevat deze dia s echter ook een apart inlegvel me t angs t e n beven aansluite n bi j d e basisvonning i s opvraagbaar evenal s ee n overzich t va n all e klvo projecte n me t kort e be schrijving bij de klvo medewerkster va n de openbare bibliotheek amster dam tel 020 5230780 ook voor docentenhandleidingen leerlingenmateriaal of meer informatie over kivo noten 1 kaftje kijken is een klvo project over de relatie tussen de kaft en de inhoud van en boek met angst en beven is een logisch vervolg op dit project 110