Documenten
klaskrantjes normaal functioneel schrijven in complete communicatieve situaties even situeren zoals in alle andere taaldidactische situaties moeten ook mijn studenten regenten en regentessen nederlands in spe hun schrijfvaardigheid in de moedertaal regelmatig oefenen en bijschaven het leerplan schrijft daartoe voor samenvattingen van een gesproken of gelezen betoog ver handelingen brieven beknopte verslagen verleden school jaar kwam ik op het idee bij wijze van experiment mijn studentes van het tweede jaar regentaat klaskrantjes te laten maken in de plaats van de traditionele stelopdrach ten i h b de verhandeling de resultaten waren echter werkelijk zo verbluffend dat ik via dit verslag mijn collega s ook op de andere onder wijsniveaus ervan op de hoogte wil brengen uitgangspunten beweren dat er rond de traditionele verhandeling een ern stige malaise bestaat is open deuren intrappen het is inderdaad onzinnig van jongelui van 17 18 jaar en meer te verwachten dat zij een weloverwogen en doordacht essay schrijven over een of ander onderwerp van algemeen belang varierend van emancipatie huwelijks en andere relatie problematiek tot de grote wereldvraagstukken zoals honger onderontwikkeling en bewapening goed in het beste geval kunnen ze via allerlei trucs een aantal argumenten op een rijtje zetten en de tekst mooi invullen en dan zijn we heel tevreden maar meestal brengt de schrijven of schrijfster het niet verder dan wat loos verbalisme in een verwrongen stijl die verdacht naar de latijnse perio denbouw ruikt en geleerde mistspuiterij zulke opdrachten waar in ons land zelfs onder de beroepsjournalisten slechts een paar door de wol geverfde columnisten in slagen moeten falikant aflopen wat dan in de loop der jaren heb ik gaandeweg de schrijf opdrachten aan het psychologische niveau van mijn studentes aangepast als ze mochten putten uit hun eigen ervaringen waren de resultaten al stukken beter herinneringen uit hun jeugd dagboekfragmenten brieven kortverhalen zo kregen ze een vlotte vertelstijl te pakken nadat ze eerst de typische verhandelingstijl afgeleerd hadden en daarnaast een persoonlijke bloemrijke verslagstijl inoefenen via boek film theater en reisverslagen 12 vonk 1984 14de jg nr 1 en klaar was kees dacht ik en denk ik nog een dergelijk programma garandeert een nuttige en zinvolle schrijfvaar digheid ten brinke en de leidse werkgroep brachten me een stap verder er ging mij een licht op wat er werkelijk scheef ging was het feit dat de verhandeling en het opstel in een onvolledige communicatieve situatie gerealiseerd moeten worden de leerling en student schrijven inderdaad naar hun enige lezer toe de leraar bijgevolg gaat hij zijn stofkeuze en zijn stijl afstemmen op de norm van deze ene censor die op zijn beurt de kenmerken van het genre ontleent aan de gangbare praktijk van zijn collega s je kunt alle situaties waarin verhandelingen geschreven moeten worden staatsexamens eindverhandeling aan de universiteit met mekaar vergelijken telkens is er sprake van een schoolse want onvolledige communicatie wie immers iets op papier zet publiceert terzelfdertijd tenzij hij brieven schrijft hij schrijft dus voor een publiek en niets is moeilijker als zo in het luchtledige te schrij ven voor een onbekend of onbestaand publiek dus richt de leerling of student zich op zijn leraar of professor een licentiaatsverhandeling bv die voor publicatie in aanmerking komt moet herschreven worden naar zijn welbe paalde lezers toe in een vlot leesbaar en boeiende stijl het komt er dus op aan ook voor de leerlingen een echt lezerspubliek te creeren en welk publiek ligt er meer voor de hand dan de eigen medeleerlingen maar om de plankenkoorts voor het grote schoolpubliek te vermijden blijft de publicatie tot de eigen klas beperkt dank zij stencil en kopieermachines ligt het maken van klaskrantjes binnen ieders bereik praktische uitwerking mijn studentes kregen dus verleden jaar de opdracht klas krantjes te maken organisatorisch ging dat zo de klas werd verdeeld in groepen van 8 tot 10 die elk een zelf standige redactie vormden een klas kan zo aan twee tot drie krantjes werken elke redactie kiest een hoofdredac teur een titel en bepaalt de lijn van het krantje inhou delijk en vormelijk wanneer leerlingen echter de massame diale kanalen zelf in handen nemen zijn ze dikwijls ge neigd de echte mediaprodukten na te bootsen ook in dit geval stonden magazines als knack en spectator zaliger als voorbeeld de magazineformule biedt ook de grootste variatiemogelijkheid in een dergelijke formule kan bijna alles niettemin werd er afgesproken dat elk krantje telkens moest bevatten een of meer zuiver informatieve artikels interviews 13 ook hieronder gerekend een of meer essays de oude verhandeling of een tekst waarin een persoonlijke standpunt ingenomen wordt je kunt dit genre ook een column of een commentaarrubriek noemen een verhaal varierend van cursiefje tot feuilleton een parodie op het triviale vervolgverhaal heuse kort verhalen een brievenbus echt of fictief open brieven zelfs een hartsrubriek kan een versiag uit de culturele sector boekrecensie filmbespreking theater natuurlijk een rubriek poezie een taaltuintje en verder wat de inspiratie ingeeft knutselrubriek kookrubriek kruiswoordraadsel moppen cartoons intel ligentietests horoscopen enz de redactie verdeelt vrij de opdrachten onder elkaar ook voor de lay out wordt iemand aangeduid op deze wijze wordt een heel jaar gewerkt elke maand verschijnt er een nummer dat geeft er dus 8 het kan ook gebeuren dat het er minder zijn maar het komt er dan op aan ervoor to waken dat ieder redactielid evenveel genres beoefend heeft het hele systeem werkt immers met een beurtrol bij elke nieuwe editie worden de rollen doorgegeven iedereen krijgt zo eens de taak van de hoofd redactie op zich de lay out de verschillende rubrieken op het eind van het jaar heeft iedereen zich minstens een keer in elk genre geoefend de leerkracht houdt de beurtrol nauwlettend in het oog en geeft indien nodig bijkomende opdrachten een precieze jaarplanning is dus essentieel de studentes krijgen voor de redactievergadering een lesuur ter beschikking bij tijdsgebrek of later op het jaar kunnen ook tussen en na de lesuren de nodige afspraken voor een gepland nummer gemaakt worden alle kopijen worden door de hoofdredacteur nagelezen en op de zwaarste spelfouten gecorrigeerd de eindredactie berust bij de leerkracht hij controleert de bijdragen na laat taalfouten eventueel ongemoeid omdat ze later nog van dienst kunnen zijn en draagt de uiteindelijke verantwoordelijkheid voor de publicatie van belang is ook dat in dit stadium de leerkracht apart noteert wie in zijn klad spontane schrijfvaardigheid nog zware fouten schrijft dan worden de kopijen getikt en gedupliceerd voor alle leerlingen van de klas dus elk nummer wordt door de hele klas gelezen een nummer kan gerust in 2 weken plus wat reserve klaargestoomd worden dan worden de nummers in de klas besproken eerst worden de artikels globaal beoor 14 deeld op hun inhoud leerkracht en leerlingen geven hun meningen en reacties te kennen deze eerste beoordeling valt vrijwel altijd zeer positief uit je staat er soms verbaasd van te kijken wat ze ervan terecht brengen ook voor de leerlingen is deze positieve waardering een enorme steun met een terechte trots presenteren ze hun werk aan hun collega s in een volgende les worden sommige artikels dan grondiger geanalyseerd hier en daar zal er inderdaad bijgeschaafd moeten worden bestaat er beter materiaal voor stijlstudie dan deze eigen teksten in het kader van de stijlstudie kan de leerkracht achtereen volgens gespreid over het jaar wijzen op structurele problemen in de artikels alineabouw gedach tengang taal en stijl spelling concrete vorderingen worden klassikaal vastgesteld tenslotte wordt elke individuele kopij van elke leerling door de leerkracht in detail gecorrigeerd en gekwoteerd samengevat en schematisch voorgesteld in een cyclus van max 4 weken voor 1 lesuur per week le week 2e week 3e week 4e week 5e week redactieverg taal en globale be detailbe verdere a 0 of stijl en stijloef 0 spreking spreking detail cn taaloefenin vervolg o cd van de van be bespre gen p krantjes paalde ar king by m b t a tikels of p een vorig redactie t 1 nummer mm vergade a m rr ring m 1 cd hier ook mo gelijk redactie tussen de lesuren akkoord acht nummers uitbrengen betekent werken tegen een hels tempo er is een deadline te respecteren niet zozeer het schrijven zelf brengt het grootste werk met zich mee maar de organisatie het technisch aspect typen lay out drukken slorpt ook veel tijd op de redactieploeg moet wel flink gesmeerd lopen afspraken moeten gerespec teerd worden dit is ook een normaal functioneel en peda gogisch aspect wie het kalmer aan wil doen kan dit systeem van klaskran jes combineren met de traditionele schrijfopdrachten en bv maar 3 nummers per jaar uitgeven of hij kan de leer lingen wel kopijen laten maken en er dan een selectie van bundelen in een eenmalige of periodieke editie voor de lagere cyclus lijkt dit een meer aangewezen methode 15 omdat de jonge leerlingen nog heel wat deelvaardigheden moeten oefenen zo kan op alle onderwijsniveaus met kran tjes gewerkt worden de resultaten zoals ik al zei ik stond verleden jaar verstomd van de resultaten vroeger betekende verhandelingen verbeteren een saai en verloren weekeinde nu kijk ik uit naar de nieuwe nummers die altijd weer verrassingen inhouden hoe waren nu de resultaten wat betreft de informatieve artikels overweegt hier onte gensprekelijk het voordeel van de vrije keuze de leerlin gen kunnen vrij grasduinen in de gebieden die hen interes seren en aangezien ze voor eigen leeftijdsgenoten schrij ven is deze keuze praktisch onfeilbaar zelfs artikels over moeilijker onderwerpen zoals schilderkunst klassieke muziek of ballet worden door de medeleerlingen gemakkelijk en zelfs met respect aanvaard en gelezen veel moeite om een onderwerp te vinden hebben ze trouwens niet de redactieploeg kan hierbij behulpzaam zijn er blijft natuurlijk wel het probleem van de eigen inbreng van de leerling wordt het geen overschrijverij er moet daaromtrent klaar afgesproken worden met de leerlingen informatie verzamelen is geen creatieve act die iets nieuws schept maar een verzamel en compileeractiviteit als de leerling zijn bronnen vermeldt staat hij recht in zijn schoenen de kunst bestaat erin van heterogene teksten een vloeiend geheel te maken in de praktijk zijn overge schreven passages eerder gemakkelijk te herkennen aan de professionele stijl of de hele zaak rommelt wat maar hier primeert de informatieve act die dus ook als dusdanig geevalueerd moet worden is het artikel klaar duidelijk volledig juist is de informatie klaar en duidelijk dan stelt het schrijven geen grote problemen meer dan is de stijl doorzichtig het kan ook gebeuren dat voor de eerste nummers de leerlin gen nogal eens teruggrijpen naar vroegere verhandelingen of spreekbeurten eigenlijk is dit ook normaal functio neel een journalist heeft ook wel nog altijd enkele artikels in voorraad ze zijn in elk geval zij het dan vroeger geschreven dergelijk dubbel gebruik kan via duidelijke afspraken afgeraden worden maar blijft moeilijk controleerbaar maar na een paar nummers is die inspiratiebron vlug opgedroogd wie echter zekerder wil spelen kan actief in de redactieploeg ingrijpen en zelf de onderwerpen opgeven op lagere onderwijsniveaus zullen vooraf deelvaardigheden ingeoefend moeten worden hoe een tekst samenvatten welke bronnen gebruiken hoe informatie uit verschillende bronnen combineren tot een geheel hoe een schema opstellen en het dan omkleden 16 wat betreft de essayistische artikels rezen er minder moeilijkheden dan verwacht blijkbaar vinden de leerlingen gemakkelijker een juiste toon voor hun leeftijdsgenoten dan in de schoolse communicatieve situatie naast problemen van ordening en structurering moeten regelmatig nog puinen van de oude funeste verhandelingenstijl opgeruimd worden ook hier is het adagium schrijf zoals je spreekt een nuttige richtlijn bij het interview ligt de verdienste van de leerlinge in het contacteren van de betrokken persoon het opmaken en stellen van de vragen en het uitschrijven van de ant woorden aangezien geinterviewde personen zelden in voile dige zinnen antwoorden zit hier een belangrijke schrijfop dracht aan vast het interview wordt ook inhoudelijk geeva lueerd heeft de interviewer zijn gesprekspartner voldoen de op de rooster gelegd fictie ligt blijkbaar moeilijker meer dan een verhaal bevatten de nummers zelden maar dan soms ook van uitste kende kwaliteit wanneer een echt begaafde schrijfster in haar pen klimt zelfs een parodie op het triviale feuil leton levert goeie verhaalstof met dubbele bodem maar is fantaseren dan zo moeilijk meestal grijpen de leerlin gen te hoog en denken dat ze een roman moeten schrijven wat hen uiteraard tot wanhoop drijft zo hoog moeten ze niet grijpen het kortverhaal over een heel eenvoudig fictief gebeurtenisje al of niet ergens door geinspireerd ligt binnen hun mogelijkheden een typisch kerstverhaal bv is zo stereotiep dat je alleen wat andere personages en een andere omgeving nodig hebt en de rest komt vanzelf met cursiefjes kunnen ze beter over weg en zelfs sf gaan ze niet uit de weg de poezie haalt soms een redelijk niveau maar blijft meestal handelen over het andere geslacht voor de grote dichtkunst hebben ze blijkbaar nog niet genoeg geleden toch zijn er uitzonderingen en verder zorgen een aantal ontspannende rubrieken voor de vlotte verteerbaarheid van het geheel welke taal en stijl verwachten we van de leerlingen het is van belang dit van bij het begin duidelijk te om schrijven de te bereiken vaardigheid kunnen we omschrijven als een goeie journalistieke stijl informatief zeker ad rem afwisselend van zinsbouw in een rijke taal per soonlijk gedacht en verwoord concreet betekent dat schrijf over iets waar je iets zinnig en concreets over kunt vertelien met je eigen mening erin verwoord gestof feerd met voorbeelden en of anekdoten onze leerlingen moeten meer het persoonlijk voornaamwoord le persoon leren gebruiken ik vind volgens mij me dunkt als typevoorbeeld voor de rijke taal verwijs ik naar verleyens bloemrijke knackstijl een paar artikels 17 grondig analyseren maakt wel duidelijk hoe die stijl eruit ziet verder leren ze het meest door de eigen teksten en die van hun collega s in de lessen detailbespreking te verrijken en op te poetsen even belangrijk als de talige vormgeving is de lay out ook bier kunnen onvermoede talenten aan de oppervlakte komen niet alleen bij het in mekaar steken van de nummers maar ook in aparte illustraties cartoons en zelfs heuse strips de xerografie maakt het nu ook mogelijk met een beetje geluk of een raster foto s te gebruiken als illus tratiemateriaal tenslotte tenslotte last but not least de spelling eveneens tot mijn verstomming bleken mijn studentes plots bijna perfect te kunnen schrijven de verklaring daarvoor is eenvoudig de zware grammaticale fouten die zelfs de teksten van regentessen nog durven teisteren zijn niet te wijten aan een gebrekkige kennis van de spraakkunstregels maar aan onoplettendheid door de vele filters die de tekst nu moet passeren komen de d t fouten niet in de publicatie terecht daar is de hoofdredacteur die de tekst naleest en corrigeert er is ook de eindredactie door de leraar die de fouten eruit vist maar ze wel aantekent op zijn evaluatieblad procesevaluatie er is nog de typist e in laatste instantie ik zou het als leerkracht niet over mijn hart krijgen een student e openlijk te blameren door zo n fout opzettelijk te laten staan en wees gerust het feit dat de teksten gepubliceerd worden of anders gezegd de angst voor de schande is een effectief afschrik kingswapen en concentratiemiddel maar er wordt vandaag de dag blijkbaar niet veel meer geblameerd op de redacties ook op die van kwaliteitskranten al bij al een werkwijze die veel voordelen biedt en weinig nadelen en in verschillende varianten toepasbaar is het gaat niet om de alleen zaligmakende methode maar ik wens mijn collega s die het ook eens willen proberen veel plezier en succes ermee ondertussen ben ik er een tweede jaar mee bezig en de eerstejaars van nu zijn de tweedejaars van verleden jaar aan het overtreffen frans loose sprookjesdreef 24 8060 wingene 18