Kritische bedenkingen bij het artikel “Project- en thematisch onderwijs”

kritische bedenkingen bij het artikel project en thematisch onderwijs vooraf de vrij ascetische redactie van vonk besliste op een mis tige herfstdag nu jaren geleden de relatiegeschenken die tot 1971 gewoontegetrouw de recensie exemplaren vergezelden pas te openen als we eindelijk eens een reactie op een van onze artikels ontvingen zo smaakten we vorig jaar nog het genoegen een boterletter te mogen verorberen die bij de 3de druk van van dales groot woorden boek der nederlandse taal verpakt zat dit maar even om te zeggen dat reacties welkom zijn het volgende artikel is een reactie op een tekst die in het themanummer over projectonderwijs verscheen vonk 15de jg nr 4 de redactie heeft wel in de tekst ingegrepen met name in de inleiding omdat niet alle lezers het originele artikel waarop gereageerd wordt gelezen hebben 1 kort samengevat komt de inleiding op het volgende neer e vandewalle vindt dat de methode van gene stanford om met groepswerk binnen thematisch onderwijs en projectonder wijs te werken vrij slecht uit de verf komt in het bewuste artikel van r mostien het gaat om onderwijs in het ver nieuwd beroepsonderwijs w d h redactie kritische bedenkingen leren werken met stanford is niet iets dat je op enkele maanden onder de knie hebt omdat je precies dient te sleutelen aan de verhouding tussen leerlingen en jezelf juist de kwaliteit van deze verhouding is essentieel essentieler nog dan datgene wat je onderwijst hoe je het ook doet of aan wie je probeert iets te leren volgens mij is het belangrijk om de leerlingen te laten ervaren dat je bereid bent hen te nemen zoals ze zijn hen te aanvaarden met hun fouten en gaven hen te accepte ren als mens dit impliceert natuurlijk ook dat zij jou leren aanvaarden als een mens en niet als een soort robot die van halfnegen tot halfvier zijn wijsheid uitgiet over de hoofden der leerlingen ook voor mij was leren werken met stanford een uitdaging die ik maar al te graag aannam gedurende dat eerste jaar werkplaatsklas had ik ook veel vragen en weinig antwoorden i v m deze me thode langzamerhand ondervond ik echter dat de oorzaak van lessen die faalden niet automatisch bij leerlingen diende gezocht te worden vaak was de opdracht te moeilijk of te onduidelijk geformuleerd waren mijn verwachtingen te hoog of had ik geen rekening gehouden met gegroeide conflictsituaties in de klas zodat op dat moment lesgeven 54 vonk 1986 16de jg nr 1 eigenlijk ondergeschikt was aan het bestaande klasprobleem wanneer je echter bereid bent om te blijven proberen en te leren uit de gemaakte fouten krijg je resultaat mijn eerste positieve weerklank kreeg ik op een moment dat ik het helemaal niet verwachtte dit eerste resultaat is ook volledig te situeren op affectief vlak nl in de verhouding tussen de leerlingen en mezelf ik had gepro beerd om in de klas zo echt mogelijk te zijn hiermee bedoel ik dat ik de leerlingen duidelijk liet merken dat ook een leraar in de eerste plaats een mens is met wisse lende emoties en niet per definitie onfeilbaar de leerlin gen hebben met zo n situatie moeilijkheden omdat een dergelijke houding van een leraar niet past in het hun opgedrongen beeld van de lesgever op een namiddag was ik moe en had verschrikkelijke hoofd pijn ik was me ervan bewust dat mijn gezicht pijn deed van het glimlachen het lawaai stoorde me ik besloot op te houden met glimlachen en ze te vertellen hoe ik me voelde ik zei ik ben moe ik heb erge hoofdpijn en ik wil niet meer glimlachen zoals jullie denken dat het lawaai me niet stoort het hindert me verschrikkelijk zowel de leerlingen als ikzelf waren stomverbaasd zij omdat ze niet wisten hoe ik me aan het ergeren was ik omdat het onmiddellijk rustig werd een van de leerlingen bracht me zelfs een glas water eigenlijk had ik niet zo verbaasd hoeven te zijn de leerlingen wisten niet hoe ik me voelde totdat ik het hen vertelde ik had ten slotte geglimlacht en gedaan alsof ik me goed voelde de volgende morgen kwam een van de jongens me vragen hoe ik me voelde hij wilde weten of het beter was hieronder volgen enkele lessen elke les is de laatste drie schooljaren uitgeprobeerd elk jaar is er wel iets aan veranderd uiteindelijk is dit het resultaat dat zowel de leerlingen als mezelf bevredigde les 1 deze les wordt gegeven tijdens de eerste week van het schooljaar ze kadert in een introductieweek de opdracht die de leerlingen gegeven wordt heeft een tweeledig doel a de leerlingen laten inzien dat er regels nodig zijn bij het spreken en luisteren b die regels samen vinden en inoefenen deel 1 van de opdracht de leerlingen zitten in een kring zij gaan zich voorstel len aan de hand van de gegevens die ze in een vorige les hebben verzameld ze krijgen geen richtlijnen i v m hoe 55 ze dienen te spreken en te luisteren er komen zoveel leerlingen aan bod tot wanneer jij vindt dat de meest essentiele regels i v m spreken en luisteren met de voeten zijn getreden hier wordt de les onderbroken deel 2 van de opdracht a je confronteert de leerlingen met het feit dat van al het vertelde weinig of niets is bijgebleven hoe komt dat b de klas wordt verdeeld in werkgroepen ongeveer vier leerlingen per groep er wordt de volgende opdracht gegeven jullie gaan in elke groep regels formuleren regels die nodig zijn om op een vlotte manier in een groep te kunnen spreken elke groep zoekt minstens 3 regels die zeggen wat de spreker moet doen wanneer hij zij voor een groep praat ook zoeken jullie even veel regels die zeggen wat de luisteraars moeten doen wanneer ze naar de spreker luisteren jullie spreken eerst af wie in elke groep opschrijft en wie achter af aan de klas komt vertellen wat er in de groep gevonden is het is niet toegelaten dat een leerling alle opdrachten op zich neemt vooraleer de leerlingen deze gedetailleerde opdracht krijgen worden ze ervan verwittigd dat een van hen straks zal herhalen samenvatten wat de leerkracht heeft verteld dit is een ingebouwde controle om na te gaan of de leerlingen de opdracht hebben begrepen c na maximum 15 minuten wordt er met dit lesonderdeel gestopt uit elke groep komt de aangeduide spreker vertellen wat in zijn haar groep gevonden is op het bord wordt nota genomen van de gevonden regels het bordschema wordt later door de leerlingen overgenomen d de spreekoefening wordt hervat maar nu wel rekening houdend met de door de leerlingen zelf gevonden spreek en luisterregels de leerlingen krijgen nu de extra opdracht om hun eigen spraak en luistergedrag te eva lueren bijvoorbeeld een leerling houdt zijn spreekoefening wanneer hij zij hiermee klaar is gaat de leerling die in de kring recht over de spreker zit zeggen of hij zij rekening heeft gehouden met de vastgestelde spreekregels de spreker zelf zal het luistergedrag van zijn medeleerlingen evalueren 2 les 2 de leerlingen dienen bepaalde types van woningen te teke nen in elke groep is er een leerling die geen tekening mag maken de leerlingen krijgen de vol ende opdracht 56 jullie gaan tekeningen maken van de verschillende soorten woningen die we in een vorige les hebben gezien in elke groep zal er een leer ling zijn die geen tekening hoeft te maken die leerling moet dus een andere taak krijgen die iets te maken heeft met de hoofdopdracht elke groep zal dus zelf een opdracht voor die leerling moeten zoeken vooraleer jullie in de groep beginnen te tekenen gaan jullie samen een hulpblad invullen aan de hand van dat hulpblad bepalen jullie welke leerling welk stukje van de opdracht zal uitvoeren wanneer de leerlingen het hulpblad gekregen hebben is de rol van de leraar beperkt tot observeren en minimaal adviseren wanneer alle groepen de opdracht hebben uitgevoerd volgt een nabespreking waarin vooral aandacht wordt besteed aan het groepswerk omdat elke collega best in staat is zijn eigen lessen te maken acht ik het niet opportuun om hier nog meer lessen neer te schrijven met deze twee voorbeelden die in de loop van de eerste twee maanden van het schooljaar worden gegeven wil ik alleen aantonen dat werken volgens de methode van stanford wel degelijk kan alleen vraagt het van de leraar een andere instelling dan diegene die de lerarenopleiding hem haar heeft meegegeven als leraar dien je bereid te zijn mee te leren met je leerlingen en daar waar kan zelf te leren van je leerlingen jonge mensen opvoeden tot mondige sociale volwassenen is immers iets dat niet in enkele maanden gebeurt wel is zeker dat de methode van gene stanford kan helpen om dat streefdoel te bereiken erik vandewalle mede namens het lerarenteam van de werkplaatsklas in de rms te borgerhout noten 1 eigenlijk draait een en ander om het boek van gene stanford groeps werk in het onderwijs nijkerk intro 1980 n v d r 2 in de lessen po worden de regels van de leerlingen vergroot op tekenpapier de grote tekenbladen hangen dan in de klas zodat er bij de volgende spreekoefeningen naar verwezen kan worden 57