Kritische informatie over jeugdliteratuur

leerlingen aan geborgenheid waarom de tendens tot verdergaande pro fessionalisering en specialisering van de leraar gepaard gaat met toene mende onzekerheid angst onvrede en onderlinge concurrentie bij de leraren waarom het een illusie is te menen dat de school de grote pro blemen van de wereld kan binnenhalen of zelfs maar nabootsen in haar leerplan waarom sociale vaardigheden nooit de gebruikelijke doelen en inhouden kunnen vervangen uitgewerkte oplossingen biedt von hentig niet hij geeft wel aan voor welke opgaven het onderwijs en de maatschappij staan zoals ontkoppeling van opleiding en inkomen waarmee de regering zelf een begin dient te maken met betrekking tot haar eigen ambtena ren opheffing van de numerus clausus de opmars van centrale genormaliseerde voorschriften en regels te rugdringen ten behoeve van kleinere eenheden met eigen wil verant woording en identiteit leraren anders op hun beroep voorbereiden hen ontprofessionalise ren meer tijd besteden in het onderwijs aan dat wat praktisch bruikbaar is in de maatschappij de zogenaamde marketable skills de bedrieglijke precisie en zogenaamde objectiviteit van toetsen la ten schieten en vervangen door of aanvullen met andere vormen van toetsing evaluatie en zelfbeoordeling het boekje van von hentig klaagt niet aan zoekt geen zondebokken maar maakt duidelijk wat de problemen van het huidige onderwijs zijn en inspireert daardoor tot het zoeken naar nieuwe oplossingen harttuut von hentig was ist eine humane schule reihe hanser 211 1976 hanneke kritische informatie over jeugdliteratuur lentz het boekje zozo kritische informatie over jeugdliteratuur is voor ieder die zich met die materie bezighoudt en dat zou dus iedere a s onderwijzer en leraar moeten zijn de moeite van het aanschaf fen waard het boekje geeft algemene informatie over jeugdliteratuur over publikaties en instituten een aantal waardevolle tips uit en voor de schoolpraktijk een kijkje in de commerciele keuken en op de positie van jeugdboe 41 kenschrijvers criteria voor de beoordeling van jeugdboeken en enkele analyses a l dan niet op grond van die criteria een vertaald artikel dat laatstgenoemde artikel voluit bernard schneider vredesopvoe ding en kinderboeken de voorstelling van konflikten konfliktoplos singen en geweld in kinderboeken lijkt mij inhoudelijk het belangrijk ste kort iets over de inhoud na een historisch overzicht van eerdere pogingen kinderboeken in een pedagogische tegenpraktijk te gebrui ken geeft schneider aan dat een kritische pedagogiek er goed aan doet zich te realiseren door welke factoren een kinder jeugd boek als opvoedingsmiddel wordt beperkt een boek is immers maar een klein facet van de totale beinvloeding waaraan kinderen bloot staan en bovendien functioneren boeken voornamelijk in middle class en ho gere milieus maar juist dat inzicht in de beperkingen is de voorwaarde voor de constructie van zinvolle d w z met precieze doelstellingen om schreven en op bepaalde doelgroepen gerichte kinderboeken vredesopvoeding houdt in de overdracht van technieken om konflik ten bij te leggen en onder bijleggen wordt dan niet verstaan toedek ken maar oplossen van de eigenlijke contradicties dat houdt ook in dat dergelijke contradicties en het geweld waarmee ze gepaard gaan niet als door het noodlot bepaalde nu eenmaal aanwezige uitingen van agressiedrift worden gezien maar in verband worden gebracht met reele maatschappelijke achtergronden in kinderboeken zou een dergelijke conflictopvoeding moeten gelden terecht legt de schrijver aan zijn lezers nog eens uit dat a politieke kinderboeken al evenmin bestaan als de a politieke vredige kinderwe reld voorstellingen in kinderboeken moeten kinderen in staat stellen hun eigen konkrete omgeving en de totale maatschappelijke werkelijkheid op een realistische manier waar te nemen zo dat ze de maatschappe lijke bepaaldheid van hun omgeving als kind kunnen ervaren gelijktij dig echter en dat is niet minder belangrijk moet aan kinderen ver duidelijkt worden dat hun omgeving historisch gegroeid is en derhalve ook veranderbaar in kinderboeken zouden dus ook impulsen voor zelfstandig handelen moeten zitten opdat kinderen leren de verhou dingen waarin ze leven solidair met anderen zelf vorm te geven waar bij ze dan natuurlijk ook door mislukkingen de grenzen voor dit han delen en de daarmee verbonden belangen zouden moeten aanvaarden deze algemene eis wordt vervolgens gepreciseerd en ook aan de for mele kant wordt aandacht besteed in het algemeen zijn kinderboeken zo geconstrueerd dat ze alleen voor individueel gebruik geschikt zijn ze zijn afhankelijk van de markt resultaten van eenrichtingsverkeer wat daartegenover te stellen 42 bij het artikel staan veel literatuurverwijzingen zodat het heel wat te overdenken en bestuderen geeft wat het voornoemde tot zo n uitste kend artikel maakt namelijk de voortdurende verwijzing naar de aan verschijnselen ten grondslag liggende maatschappelijke tegenstellingen of anders gezegd naar de eraan ten grondslag liggende ideologieen is in de andere analyses veel minder tot nauwelijks aanwezig dat is jammer want de fabriek is van ons oosterschelde windkracht tien hermelijn l en en planeet epsilon worden voor het overige zo geana lyseerd dat een docent er veel aan kan hebben als voorwerk voor zijn lessen bovendien is het feit dat verhoudingen binnen het boek buiten worden doorgetrokken al heel wat laat ik met een voorbeeld proberen te verduidelijken welke laatste stap ik dan toch in die analyses mis een grondige analyse van twee hermelijn boeken toont hoe daarin liefde en zelfopoffering de enige houding vormen waardoor mensen zin aan hun leven kunnen geven hoe geluk het hoogste doel voor de mens wordt gevonden in aan vaarding van het bestaande en hoe verandering daarin leidt tot onge luk de schrijvers beeindigen hun analyse dan met de zin door lief de leven en huwelijk op een lijn te stellen en ze zo te idealiseren be invloedt de schrijfster de lezeressen in hun zelfopvatting en in hun kijk op de werkelijkheid ze gaan niet in op het feit dat de aan die lezeres sen aangeboden droombeelden versluieringen en verdraaiingen van werkelijke verhoudingen zijn die juist kunnen aanslaan doordat ze in de werkelijkheid buiten het verhaal ook functioneren eigenlijk zou je dan ook beter van bevestigen van al bestaande voorstellingen dan van beinvloeden kunnen spreken juist daardoor is de weg van verslavend consumeren naar kritische benadering zie het artikel het jeugdboek verdient veel meer aan dacht in de school ook zoveel moeilijker aan te geven dan de op praktische onderwijssituaties gerichte artikelen dreigen te suggereren dat neemt niet weg dat in die artikelen heel inspirerende en waarde volle tips staan hoe betrek je ouders bij een schoolbibliotheek wat kun je allemaal doen met een boek in de klas welke zinnige eisen zijn aan boekbesprekingen door leerlingen te stellen etc maar de vraag wat doen we nu met lezers voor wie hermelijn boeken zozeer aansluiten bij hun eigen droombeelden over de werkelijkheid dat ze die boeken inderdaad verslavend consumeren blijft staan de schrijvers van zozo hebben geen didactiek van tekstonderwijs be loofd in hun voorwoord dus kunnen we die ook niet van hen eisen misschien hadden ze wel even het probleem kunnen aangeven al was het maar om op pedagogische academies en lerarenopleidingen er nog eens op te wijzen dat die didactiek daar ontwikkeld moet worden het boekje zozo kan heel goed als basisliteratuur dienen 43 zozo kritische informatie over jeugdliteratuur is te bestellen door storting van bfr 100 of f 7 porto bfr 10 of f 2 op rekeningnum mer 001 0351611 62 voor nederland 3599499 t n v pax christi vlaanderen kleine beerstraat 20 b 2000 antwerpen wie meer wil weten over of hoe dan ook wil meewerken aan de alter natieve werkgroep jeugdliteratuur kan eveneens terecht op boven staand adres peter werken met boeken dekkers de belangstelling van het onderwijs voor de jeugdliteratuur is de laat ste jaren enorm toegenomen dat is goed te merken in de onderw i js bladen moer en jeugd in school en wereld hebben themanummers ge wijd aan het werken met jeugdboeken in aldoende taal en teken in terkom levende talen onderwijs en opvoeding kleuteropvoeding de wereld van het jonge kind en metamorfose staan regelmatig artike len over jeugdl i teratuur de oplagen van verkenningen op hetgebied van jeugdliteratuur en stimulatief lijken vooral uitgebreid door school abonnementen en er is een nieuw t i jdschrift gekomen dat zich speci fiek bezig houdt met wetenschappelij ke studies over jeugdliteratuur project jeugdliteratuur naast de algemene handboeken voor oplei dings i nstituten is de onderste plank verschenen en ook plezier in boe ken dat de boekpromotie op school beoogt het ligt helemaal in de lijn van deze groeiende belangstelling dat ook de cmm de commissie modernisering moedertaalonderwijs zich is gaan bezighouden met het literatuuronderwijs aan jonge kinderen op weg naar de ontwikkeling van een leerplan heeft de cmm een nota uit gegeven werken met boeken zoals te doen gebruikelijk in de cmm zal deze nota in het veld worden besproken er zijn tussen april en november vijftien discussiemiddagen georgani seerd door heel het land heen na deze besprekingen met kleuterleid sters en onderwijzers neemt de cmm nog contact op met opleidingsin stituten en pas daarna wordt een beslissing genomen over een leer planontwikkeling voor literatuuronderwijs aan vier tot twaalfjarigen de lange weg staat beschreven in het vooraf van werken met boeken dat aan elke school is toegezonden de discussienota is ook heel leesbaar voor degenen die niet naar de dis cussiemiddagen van de cmm gaan voor een eerste orientatie omtrent de taak van het toekomstig basisonderwijs met betrekking tot litera tuur is het boekje geschikt ik zal hieronder in het kort weergeven wat er in werken met boeken te vinden is 44