Laat je niet in je blootje zetten in de klas

laatje niet in je blootje zetten in de klas over energiebesparende maatregelen in het onderwijs of nog over playboys en playgirls in de classroom wie durft nu nog beweren dat de toenadering tussen thuis en schoolmilieu geen groot sukses is geworden iedereen heeft toch minstens 6en schoolbank anno 1920 voor de hout kachel staan meerdere ot en sien posters tegen de wand hangen en een heus schoolbord in de keuken voor het bood schappenlijstje welke klas werd anderzijds niet bedolven onder de dozen en inhouden scrabble quizzle en pim pam pet welke lerares of leraar geeft nog meer geld uit aan hand boeken dan aan bordpapier viltstiften drie diktes scha ren kleefband teerlingen en knikkers dat de engelsen helden zijn in het krijgertje spelen zult u al wel van de vijfenzestig argentijnen op vrije voeten vernomen hebben dat er aan de engelse universiteiten en scholen een recyclage machine ontworpen werd is misschien wel nieuws voor u deze machine moet u zich voorstellen als de papierverslindende reuzen in kinderpretparken alles wat in de verste verte met spel onschuldig gezellig huis tuin en keuken spel te maken heeft wordt er door opge slokt en nadien weer uitgebraakt als didactisch materiaal de kans dat je de befaamde bingo kreet hoort is groter in de nabijheid van een school dan in die van de dameskransjes kritiek troef ruiten ingooien schuppen uitdelen als de wedstrijd al lang gestreden is eigenlijk niet er bestaat een schat aan veilige spelen daarover later in groot brittanie die erg bruikbaar zijn in vlaamse scholen in het moedertaalonderwijs er is wel het onbehagen en daaruit voortkomend het voorbehoud tegenover het kant en klare van de hele zaak de kans dat het spel er in gaat als zoete koek is vrij groot en daar heb ik zo mijn bedenkingen bij dat zijn er erg veel maar voorlopig schieten enkel de volgende me te binnen 1 het feit dat vele engelse spelen een regelrechte kopie zijn van zgn familiespelen haalt een zekere gezellig heid in de klas dat zien te koppelen aan een leermoment is volgens mij erg moeilijk als je doceert weet de groep wat van ze verwacht wordt als je na een spel de nieuwe leerervaringen poogt te structuren en in de reeds aanwe zige kennis en of vaardigheden te integreren stuit je vaak op de uitbundigheid of de neerslachtigheid van de spelers de zoete koek werkt hier bedwelmend 52 2 nog over het leermoment binnen de bestaande spelen wordt zelden expliciet een leermoment ingebouwd spel komt tenslotte uit de wereld buiten de school en heeft dan ook de complexiteit van het leven erbuiten niet de qua si ordelijkheid van de school je trekt ergens aan een touwtje maar weet nooit welk belletje zal rinkelen daarbij komt dat een heleboel spelen uit het wereldje van de waardenverduidelijking lees attitudevorming komen the silent way values clarification en een dubbele bodem hebben een voorbeeldje ergens stelt men de vol gende drill oefening voor bij het aanleren van de voorwaardelijke wijs second conditional iedereen moet de volgende zinnetjes vervolledigen als ik een dier was zou ik zijn dier kan vervan gen door ongeveer alles wat in varieteiten voorkomt weertypes meubelen kleuren op een andere leest geschoeid is dit een zuivere attitu de vormende oefening perceptie van zichzelf en anderen je bent dus altijd met meer bezig dan met wat je beoogt in se is dit altijd zo als je les geeft maar hier ligt het er vingerdik op 3 de aantrekkelijkheid van spel werkt niet enkel verwar rend voor leerlingen maar ook voor leraressen en leraren de kans dat de werkvorm gekozen wordt voor het leerdoel is vrij hoog of hoe men van opvoeder technicus wordt waarom ik toch wel aandacht opeis voor de ontwikkelingen in de engelse speldidactiek heeft met een aantal redenen te maken de voornaamste zijn 1 de overwegend positieve resultaten in de klas technisch en beroepsonderwijs 2 de ontwikkeling naar veilige spelen zonder drama na te trappen werk ik liever met spelen die gestructureerd zijn zowel wat materiaal betreft spelbord formulieren min of meer vaste antwoorden op vragen als wat de orga nisatie in ruimte en tijd betreft daarom noem ik deze spelen veilig de kans dat een en ander uit de hand loopt is vrij klein 3 de invulbaarheid van de spelkaders de meeste spelen geven een echt kader aan dat iedereen voor zichzelf kan invullen met de geschikte leerinhoud dit wordt hopelijk duidelijker als ik een aantal voorbeelden geef met deze bedenkingen voor ogen zou ik graag een viertal spelen voorstellen om te tonen waar ze vandaan komen wat ik denk ermee te kunnen doen in het moedertaalonderwijs en hoe ze kunnen ontmanteld worden zal elk spel in drie pun ten besproken worden 1 opzet 2 voorbeeld uit het vreem detalenonderwijs de bron en 3 voorbeelden en of sugges ties voor het moedertaalonderwijs 53 de katalysator van de engelse spelindustrie is mario rinvo lucri zijn publicaties vindt u terug in de spelbibliogra fie in dit nummer hij kan beschouwd worden als de groothan delaar in spelen uit verschillende hoeken vergaart hij de spelen die hij in zijn boeken en workshops doorgeeft aan de verbruiker 1 veiling 1 1 in de klas kan men zowat alles veilen de leerlingen krijgen per groepje twee tot vier personen een be paalde geldsom die ze mogen besteden aan de te koop aangebode zaken een minimum inzetbedrag wordt afge sproken de leerlingen bespreken in hun groepje welke stukken hun het interessantste lijken om te kopen daarna bieden de groepjes tegen elkaar op tot het stuk verkocht is 1 2 in de les engels werden tien zinnen geveild elke zin kon gekocht worden de leerlingen bespraken in de groep welke zin volgens hen grammaticaal en structureel correct was daarna poogden ze die te kopen zo werd duidelijk welke zinsstructuren voor hen vreemd en on bekend waren die werden tijdens de volgende lessen aangebracht of herhaald 1 3 de oefening is op haar plaats overal waar men een be ginkennis wil testen vooral in het begin van het schooljaar is ze ideaal gedeeltelijk bv als kennis making het kader van veiling kan niet enkel met kenniseenhe den ingevuld worden maar ook met appreciaties zo kan men een aantal gedichten of tekstfragmenten veilen een aantal krantenartikelen over hetzelfde onderwerp een aantal reproducties en waarom niet je eigen lesonderwerpen bij deze oefening kunnen de volgende facetten op de voorgrond komen van elkaar leren tot besluitvorming komen eigen appreciaties onder woorden brengen naar elkaar luisteren 2 doolhof 2 1 dit is een probleemoplossende oefening net zoals men vanuit het centrum van de doolhof de uitgang moet vin den vertrekt men van een bepaald probleem op dit pro bleem komen een viertal mogelijke reacties elke leer ling kiest de reactie die hem haar het meeste bevalt en gaat door naar een volgend deeltje waar de gevolgen van zijn haar reactie verder uitgewerkt worden naar een nieuw probleem toe enz tot hij zij uit de doolhof is 54 2 2 the baby s crying was een van de doolhoven in de les engels probleem vijf uur s morgens en de baby huilt wat doe je eraan geef hem een fopspeen en ga door naar 4 wieg hem ga dan door naar 12 enz tot de baby zwijgt 2 3 deze oefening motiveert het lezen van teksten leer lingen die zelden teksten lezen worstelen zich toch door de doolhof aansluitend bij de leesoefeningen kunnen een aantal taken opgegeven worden het uitzicht van zo n doolhof is als volgt een aantal genummerde steekkaarten op volgorde kaart 1 biedt het probleem aan en 3 4 oplossingen die elk doorverwijzen naar een andere kaart de nieuwe kaart beschrijft wat de gekozen oplossing bereikt en verwijst door naar een nieuwe oplossing zo gaat het door tot een bepaalde kaart geen verdere verwijzing geeft en de juiste oplossing dus gevonden werd net zoals in een echte doolhof kan men op reeds bezochte plaatsen terugkomen vooral informatieve teksten lijken geschikt om in dool hofvorm aangeboden te worden enkele voorbeelden het zoeken naar de fout in een defecte motor dit is een speurtocht die erg logisch gebeurt en dus in een soort doolhof verwerkbaar is de woordenschat en terminologie van motoronderdelen kan aansluitend aangebracht worden het vinden van informatie beschrijft de rol van woordenboeken encyclopedies bibliotheken enz mooie oefening voor een jaarwerk wordt aangepakt literaire teksten lijken niet zo dadelijk in aanmer king te komen voor een doolhof aanpak alhoewel een aantal detective romans toch een doolhof structuur hebben 3 twee in een 3 1 twee of meer verhalen worden in paragrafen opge splitst door elkaar gegooid en in die volgorde aange boden de opdracht is de verschillende verhalen te reconstrueren in de juiste volgorde 3 2 deze oefening lijkt makkelijk maar is het niet men kan hier namelijk erg ver in gaan 55 enkele voorbeelden verzamel enkele besprekingen van nieuwe automodellen liefst van uiteenliggende types knip de teksten in stukken en behoudt de naam van het model enkel in de beginparagraaf samen met wat basisgegevens verwijder de namen uit de andere tekstdelen de leerlingen moeten nu de teksten reconstrueren op basis van enkele erg specifieke gegevens zoek een realistische en een romantische beschrij ving van dezelfde gebeurtenis of schrijf er zelf een de leerlingen moeten de teksten reconstrueren afgaande op de stijlverschillen als je met opstel len meer wil doen dan verbeteren dan is dit een tip het verschil tussen een korte verhandeling en de samenvatting ervan 4 bingo 4 1 het principe van bingo laat zich gemakkelijk toepassen op alle leerstofinhouden die een zekere identiteit tus sen twee elementen veronderstellen het ene element bv zinsdelen heeft de leraar lerares het andere staat op de bingo kaart van de leerling of leerlingen want dit leent zich ook tot groepswerk de leraar roept zijn elementen af en de leerlingen duiden de overeenkomstige elementen aan op hun kaart als je de leerlingen de kans laat om zelf hun kaart samen te stellen uit alle elementen die erop moeten wordt het nog leuker 4 2 een vrij eenvoudig voorbeeld uit het vreemdetalenonder wijs is een woordenschatbingo ik roep de nederlandse woorden af en de leerlingen duiden de overeenkomstige engelse aan 4 3 beschrijving van beroepen zonder de naam te vermel den de leerlingen duiden de beroepen aan zinsontleding de leraar geeft onderdelen van de zin als voorbeeld de leerlingen duiden aan over welke onderdelen het gaat uit welke taal komen de volgende leenwoorden tot welk betekenisveld behoren de volgende woorden tot welke stijlrichting behoren de volgende fragmen ten welke stijlfiguren zitten in de volgende fragmenten welke taaldaad wordt gesteld in de volgende uitingen welk is de onderliggende betekenis van de volgende zinnen bv het tocht hier doe deur eens toe walter de hert verbondsstraat 90 2000 antwerpen 56