Laten zien dat de wereld groter is dan je denkt!

dorine roestenberg laten zie n da t d e werel d grote r i s da n j e denkt deze titel kozen wij tnijn onderzoekerspartner odette exel en ik voor ons onderzoeksverslag voor ons de afronding van een cursus waarin literatuuron derwijs centraal stond en die ons ook voerde naar de vraag wat de bibliotheek kan betekenen voor dit onderwijs en voor de literaire vorming in het alge meen de titel zegt iets over de opvatting die men van literatuur kan hebben maar ook wat boeken in bet algemeen voor mensen kunnen betekenen en uit de mond van een bibliotheekmedewerker geeft zij het doel aan dat de bibliotheek zich stelt op verzoek van de stuurgroep voor het leesbevorderingsproject sirene in het gebied knooppunt arnhem nijmegen kan zijn we naar de verhouding tus sen arnhemse en nijmeegse bibliotheken en middelbare scholen gaan kijken ik verwachtte dat er al een samenwerkingsverband zou bestaan tussen middel bare scholen en bibliotheken docenten en bibliotheekmedewerkers zouden in mijn ogen veel van elkaar kunnen leren maar de gesprekken die we in het kader van het onderzoek hadden met enkele docenten en leeriingen leggen toch wat hiaten bloot in de relatie tussen school en bibliotheek van dit onderzoek is natuurlijk een rapport verschenen waarin we enkele aan bevelingen hebben gedaan met dit schrijven wil ik u een concreet overzicht geven van onze bevindingen eerst zal ik even kort iets over de opzet van het onderzoek vertellen de bedoeling was om een duidelijk beeld te krijgen van de informatiebehoef ten van docenten en leeriingen op havo vwo niveau van nun leesgedrag en de rol die de bibliotheken daarin spden centraal staan de volgende vragen wat wordt er verwacht van een bibliotheek waarbij zowel bij de leeriingen als bij de docenten een scheiding tussen school en priv6 in acht is genomen in hoeverre is men op de hoogte van het bestaande aanbod van de biblio theek en in hoeverre maakt men al gebruik van deze fadliteiten wij hebben geprobeerd om via intensieve gesprekken met een klein aantal respondenten vier docenten en vier leeriingen een beeld te krijgen dat hoe persoonlijk de antwoorden soms waren toch van algemeen belang kan zijn omdat wij niet zo goed op de hoogte waren van de mogelijkheden en voor zieningen die de bibliotheek zijn gebruiker biedt hebben we ons eerst zelf la ten voorlichte n doo r twe e bibliotheekmedewerker s va n d e openbar e bibliotheken van arnhem en nijmegen de iindenberg een boeiend e rondleidin g e n een informatie f gespre k wa s he t resultaat duidelijk is geworden dat de bibliotheek er alles aan wil doen om een goede relatie te krijgen of te behouden met jongeren jongeren zijn een zeer belang rijke mantengroep en daarom is het jammer dat er voor middelbare scholieren zo weinig speciaals gedaan wordt voor de basisscholen zijn namelijkallerlei interessanle projeclen onlwikkeld waarvan ook veelvuldig gebruik gemaakt 17 roestenberg laten zien dat de wereld groter is dan je denkt wordt met leerkrachten van het basisonderwijs zijn er uitstekende connecties dit in tegenstelling tot de schaarse contacten met de middelbare scholen al dus de bibliodieekmedewerker wat de bibliotheekmedewerkers opvalt is dat de belangstelling van docenten voor d e bibliotheek uit hoofde va n hun beroep miniem is ze maken zich niet als talendocent kenbaar en mede daardoor is er zelden sprake van een uit wisseling van ideeen tussen docent en bibliodieekmedewerker pogingen om contact te leggen met middelbare scholen leveren weinig res pons op verder wordt er opgemerkt dat de schoolopdrachten waarmee de leer lingen naar de bibliotheek komen vaak erg vaag zijn zodat de bibliodieekme dewerker niet precies weet hoe hij of zij de leerling op weg kan helpen en of docenten en scholieren tevreden zijn met de dienstverlening van de bi bliotheek dat weten de bibliotheekmedewerkers niet wanneer wij goed op de hoogte zouden zijn van de informatiebehoeften zouden we onze diensten ook gerichter kunnen profileren als we niet weten wat er op de middelbare scholen leeft is het bijna onmogelijk iets zinnigs te ontwikkelen aldus de bibliodieekmedewerker van de lindenberg het interview na deze gesprekken hebben we twee vragenlijsten opgesteld 66a voor de do centen en 66n voor de leerlingen om voor de laatstgenoemden het interview niet te zwaarwichtig te maken en al pratende een informele sfeer te creeren zijn we bij hen begonnen met vragen over de thuissituatie sport hobby s en televisie we hebben geprobeerd om van alle leerlingen een profiel t e krijgen wat voo r typ e leerlin g i s het hoe belangrij k i s leze n voo r hem haa r e n welke rol speelt de bibliomeek hierbij bij de docenten zijn we eerde r de onderwijsspecifieke informatiebehoefte n gaan verkennen vragen over literaire voorkeur literatuurlessen rol die de bi bliomeek speelt en de verwachtingen ten aanzien van de bibliomeek de bedoeling was dat er na de eerste acht kenningsmakingsgesprekken no g een tweede gesprek met eenieder zou volgen waar ook de bibliodieekmede werker bij zou zijn we wilden van tevoren informatiepakketten samenstellen om de geinterview den te verrassen kijk dit heefl een openbare bibliotheek jou ook nog alle maal te biedenl het is ons echter snel duidelijk geworden dat het niet eenvoudig is om onze respondenten iets te laten zien waarvan ze nog niet weten dat de bibliomeek erover beschikt vooral de docenten weken prima op de hoogte te zijn van het aanbod van de bibliotheek we kozen voor de beide groepen een andere aanpak de leerlingen kregen op een speelse manier veel informatie over de bibliomeek en met de docenten is er serieus gesproken over het nut van het samenwerken en de verbetering van de wederzijdse contacten 18 roestenberg laten zien dat de wereld groter is dan je denkt de confrontatie van de leerlingen met de bibliotheek we besloten de leerlingen een uitgebreide rondleiding door de bibliotheek t e geven zo konden we al het materiaal aanwijzen dat voor hen persoonlijk inte ressant is dit viel in zeer goede aarde het was soms moeilijk o m de leerlin gen mee verder te krijgen zo snel waren ze al verdiept in bepaalde boeken of cd bakken 0 r ze hebben hier die cd en oh die die wil ik al heel long opnemen kan ik meteen lid worden alle vier vinden ze dat de rondleiding heel verhelderend is geweest en dat eigenlijk iedereen op school zo n rondlei ding zou moeten krijgen de leerlingen zijn tevreden over het informatieaan bod van de bibliotheek z e weten er nu allemaal redeiij k d e weg en maken gebruik van de computercatalogus om dingen op te zoeken opvallend is de houding van de leerlingen tegenover de schoolbibliotheek ik kom door alleen om huiswerk over te schrijven in elk geval niel om boeken te lenen want ze hebben er weinig leuks aldus een onderbouwleerling ui t arnhem wanneer ik gerichte informatie zoek voor een opdracht van school ga ik eerst naar de schoolbibliotheek daar hebben ze veel documentatiemateriaal en weinig gewone leesboeken dat verwacht ik ook niel van een schoolbiblio theek zei een andere scholier uit de onderbouw de twee bovenbouwleeiiin gen gebruikte de bibliotheek alleen als studieruimte de confrontatie va n de docenten met de bibliotheek ik ben door het eerste gesprek tot de conclusie gekomen dat ikjullie de bi bliotheek misbruik uit een soort gemakzucht zeg ik tegen mijn leerlingen dat ze maar naar de bieb moeten goon en dat ze het daar maar zelf moeten uit zoeken ik ben me dit nu bewust en ik zie in dat het niet dejuiste manier is zo opende een docent nederlands uit arnhem het gesprek met de bibliotheek medewerker die vol verbazing luisterde naar dit relaas de bibliotheekmedewerker doet de suggestie dat het handig zou zijn als ze een leerstofprogramma zou hebben van de verschillende scholen zodat ze niet voor grote verrassingen komen te staan ze vertelt dat de bibliotheek ieder jaar een brief stuurt naar alle scholen in de regio waarin staat wat er dat jaar allemaal te doen is op de bibliotheek en hoe men in kan schrijven voor rondleidingen ze krijgt bijna nooit respons van de scholen zo n mailing werkt ook niet onze school krijgt iedere dag 44n meter post en de secretaresse tnoet bij voorbaat al post selecteren dus zo n brief komt ge woon niet bij de sectie nederlands terecht het zou goed zijn als iedere school een hoofdverantwoordelijke aanwijst die direct in contact staat met een mede werker van de bibliotheek op die manier krijgt in de school in de biblio theek een gezicht en kunje depost persoonlijk adresseren dat zal veel beter werken en dat moet ook zeker te doen zijn aldus de docent de bibliotheek medewerker is het met dit laatste roerend eens vervolgens komen we tot de conclusie dat de leerlingen de bibliotheekmede werker en de docent tege n elkaar uit spelen leerlingen komen na bezoek aan de bibliotheek terug op school en zeggen dat ze niets hebben kunnen vin den wanneer de docent zelf niet goed op de hoogte is van het aanbod van de 19 roestenberg laten zien dat de wereld groter is dan je denkt bibliotheek za l hij daar niet veel tege n in kunnen brengen omgekeer d ge beurt het ook dat leerlingen zeggen tegen de bibliotheekmedewerker bi j ons op school hoeven we dat niet te lezen dus laat maar zitten als de medewerker weet wat er voor opdrachten gegeven worden op school kan hij daar beter op in haken dit tege n elkaar uitspelen door leerlinge n kan voorkomen worde n wanneer school e n bibliotheek bete r op de hoogte zouden zijn van de wederzijdse programma s een minder geslaagd bibliotheekbezoe k een docent uit nijmegen vertelt dat zijn school graag het bezoek van leerlin gen aan de bibliotheek wi l bevorderen zij hebben de mogelijkheid van een rondleiding voor brugklassers ook benut alleen is dit bezoek niet naar wens verlopen de bibliotheekmedewerkers werde n als veel te streng ervaren iets dat bij de leerlingen en docenten een algemene negatieve indnik heeft opgeleverd de bibliotheekmedewerker vertel t dat dit voorval oo k binnen de muren van de lindenberg de nodige opschudding heeft gegeven de bibliotheek heeft nou eenmaal hoar regels maar in depraktijk blijkt dat niet iedere medewerker de zelfde normen hanteert zegt de medewerker van de lindenberg achteraf weet men dat het tijdstip van de rondleiding 14 00 uur en het aantal leerlingen 3 klassen niet bijdroegen tot een beter werkklimaat vast staat dat alle biblio theekmedewerkers het voorval te n diepste betreuren er wordt afgesproke n met de betreffende docent hoe ze in de toekomst het beste kunnen samenwer ken een docente nederlands uit arnhem vindt rondleidingen niet nodig alle leer lingen krijgen een uitgebreide rondleiding in de schoolbibliotheek die een prima collectie boeken bevat hierdoor kan ook de weg in de openbare bibliotheek wel gevonden worden de vierde door ons ge interviewde docent ziet af van het vervolggesprek waar ook de bibliotheekmedewerker bij aanwezig is hij zegt letterlijk dat hij geen zin heeft om daar iets van zijn kostbare njd aan te verspillen hij gebruikt de bibliotheek nie t voor eigen lesmateriaal e n vindt rondleidingen overbodig leerlingen weten de weg al of laten zich wel door vriendjes helpen en als ze boeken niet kunnen vinden dan is dat hun probleem dan moeten ze maar een andere oplossing zoekenl hij zie t he t nu t va n contac t hebbe n o f eventuee l samenwerke n me t d e openbare bibliotheek niet echt in ten slotte gebleken is dat de contacten tussen de diverse scholen en bibliotheken mini maal zijn en dat twee van de vier docenten bereid zijn om bier iets aan te ver anderen of dit een algemeen beeld schetst van de situatie in de rest van de re g i e dur f ik niet te zeggen wel is mij duidelijk geworden dat het alleen maar bevorderlijk is voor zowel d e middelbare scholen als de bibliotheken dat er een degelijk samenwerkingsverband komt 20 roestenberg laten zien dat de wereld groter is dan je denkt vanuit het leesbevordenngsproject sirene is er een aansluitingscommissie in het leven geroepen die bekijkt hoe dit op een goede manier gerealiseerd kan worden ook zulle n d e openbare bibliotheke n va n arnhe m e n nijmegen e n d e provinciate bibliotheek centrale gelderland meer gaan samenwerken zodat zij wanneer het sireneproject afgelopen is op eigen kracht verder kunnen dorine roestenberg is medewerker van het universitair talencentrum nijmegen en studeert lite ratuurdidactie ken frans aan de katholieke universiteit nijmegen het onderzoekverslag is onder de titel laten zien dat de wereld groter is dan je denkt ad flo per exemplaar incl porto verkrijgbaar bij de provinciate bibliotheekcentrale gelderland sirene project postbus 9052 6800 gr arnhem 21