Leer jij of leer ik? Leerlingen vaardiger maken in het spellen van frequent gebruikte woorden.

lee jij of leer ik leerlingen vaardiger maken in het spellen van frequent gebruikte woorden erna janssens de leerlingen in 1b en bvl een nieuwe kans geven dat is het devies van vernieu wend onderwijs hieraan werken vele leraren in vlaanderen reeds enkele jaren van uit twee invalshoeken zij zorgen er enerzijds voor dat de leerlingen zich een gans schooljaar goed opgevangen voelen ande rz ijds zijn er de laatste j aren heel wat pogingen ondernomen om de hiaten voor taal en rekenen weg te werken in dit artikel wil ik even stilstaan bij de initiatieven die in het vrij onderwijs genomen wor den om de leerlingen beter te leren spellen e cijfers liegen er niet om tenslotte komen we bij wat initieel erg een vierde van de leerlingen belangrijk is een goed diagnose instru uit 1b heeft ernstige proble ment bestaat er een beknopte toets die mij men met lezen en schrijven als leraar informatie geeft over de spelling andere onderzoeken tonen problemen van elke leerling en die mij aan dat de leraren absoluut meteen ook de klassituatie laat aflezen niet weigerachtig staan tegenover remedierend onderwijs maar dit alles is de werkgroep remediering spellen van het minder eenvoudig dan het wel lijkt nvkso wilde in ieder geval een poging wagen om al deze verschillende aspecten te combineren in een haalbaar systeem wat zijn de problemen het resultaat van drie jaar intensief werken schrappen en herwerken is een methode leraren willen wel investeren in individuali voor spellingremedering die uitgeschreven sering en differentiering alleen is er niet werd in twee brochures zie boven voor zoveel geschikt materiaal op de markt wie zou twijfelen aan de haalbaarheid de bovendien ontbreekt heel dikwijls de tijd om werkwijze is uitgetest in verschillende scho zelf aangepaste oefeningen te ontwikkelen len immers de spellingproblemen waarmee de leerlingen worstelen zijn zo gevarieerd hoe moet ik het als leraar voor de klas organise enkele uitgangspunten ren om iedereen de knappe en de lastige de zwakke en de trage leerlingen aan hun 1 basis voor de remediering is een dia trekken te laten komen tijdens die uurtjes gnostische toets een woorddictee van 50 remediering woorden 20 in bvl het dictee test een nrit 22e jaargang nummer 3 jan feb 1993 reeks fouten die onderverdeeld zijn in cate welke categorieen komen aan bod in 1 b gorieen uit de foutenanalyse blijkt wie voor we vinden op het scoringsformulier hoor welk soort fouten dient geremedieerd te woorden deze woorden worden geschre worden ven zoals ze worden uitgesproken elke klank of klankgroep wordt gesymboliseerd 2 een ander vertrekpunt is de basiswoor door een vast letterteken of een vaste let denlijst uit onderzoeksgegevens blijkt tertekencombinatie de zeewoorden zijn de steeds dat het feilloos kunnen schrijven van woorden waarvoor geen spellingregels de 3000 a 5000 meest frequente woorden bestaan waarvan het woordbeeld enkel een veilige norm is voor efficient spellingon door inprenting wordt opgebouwd derwijs de basiswoordenschat is afgeleid denkwoorden daarentegen zijn woorden van woordfrequentielijsten van de waarvan de schrijfwijze door spellingregels nederlandse taal het is een lijst van om en wordt bepaald er is ook de categorie overi bij de 600 woorden in 1b aangevuld in bvl ge fouten hier noteert de leraar woorden met ongeveer hetzelfde aantal waarbij de leerling lettertekens weglaat ver vangt verplaatst of onherkenbaar opschrijft 3 het correct schrijven van de werkwoord vormen is niet in deze strategie opgeno eenmaal het scoringsformulier ingevuld kan men deze leerstof kan klassikaal aange de leraar een klassikaal en een individueel pakt worden omdat veel leerlingen hiermee foutenbeeld afleiden de interpretatie ervan problemen blijven hebben ligt aan de basis van een remedierings strategie 4 er wordt geen beroep gedaan op de klassieke spellingregels de redenering is dat de bso leerling via andere wegen tot organisatiemodellen correct spellen kan komen 5 bij het inoefenen van een correcte schrijf er zijn verschillende organisatiemodellen wijze wordt rekening gehouden met de de leraar kiest wat het meest geschikt is of wat haalbaar is diverse functies die meehelpen het juiste schrijfgedrag te produceren het correct een eerste differentieringsmodel vertrekt onderscheiden van de klanken in een woord is een eerste voorwaarde vandaar vanuit een woordpakket met woorden uit eenzelfde spellingcategorie de leraar kiest dat de auditieve functie regelmatig zal wor den geoefend de visuele en schrijfmotori de woorden uit een taalschatwoordenlijst woordpakketten met 1 2 of 3 spellingmoei sche functie mogen ook hun plaats krijgen voor de logische functie wordt een beroep lijkheden het woordpakket wordt klassikaal gedaan op het werken met analogie aangeboden de leraar controleert of alle leerlingen de woordbetekenis kennen daarna volgt de inoefenfase en de controle enkele dagen na het aanbieden toetst de hoe gaat dit alles in zijn leraar of de leerlingen de woorden voldoen werk de beheersen woorden die de leerlingen in dit dictee fout schrijven worden aangevuld de leraar neemt het dictee af en vult een onder het woordpakket in de rubriek mijn foutenanalyseblad in zie bijlage dit blad moeilijke woorden de resultaten van de geeft een zicht op de spellingproblemen controletoets bepalen het werk tijdens het van de individuele leerling en meteen wordt differentiatiemoment wie fouten maakte ook het klasbeeld duidelijk oefent met een remedieringspakket de jan feb 1993 nummer 3 22e jaargang lelt anderen werken met een verdiepingspak hoofdcategorieen horen zien en denken ket per lesmoment wordt ongeveer een kwar tier gewerkt om 10 tot 20 woorden te het tweede model is gebaseerd op de stra bespreken tegie van geerligs er wordt gewerkt met een basisprogramma voor alle leerlingen stap 1 de woorden verklaren een hulpprogramma voor de zwakken en stap 2 ze in lettergrepen woordstukjes een aanvullingsprogramma voor de leerlin verdelen gen die meer aankunnen ook hier wordt stap 3 woordstuk per woordstuk bespre gewerkt met woordpakketten ken het eerste oefenmoment bestaat uit het stap 4 de juiste schrijfwijze toelichten aanbieden van het woordpakket het inoe stap 5 diagnosedictee fenen ervan en het toetsen van de vorderin stap 6 wat correct geschreven was gen in het tweede oefenmoment worden wordt verondersteld gekend te de vorderingen geevalueerd en is er reme zijn dieting voor de zwakke spellers en uitbrei stap 7 de leerling noteert de juiste schrijf ding en verdieping voor de sterke spellers wijze van de foutief geschreven voorzien deze laatste groep kan ook inge woorden in het schriftje bij de juis schakeld worden bij het remedieren van de te categorie zwakke spellers de volgende stappen laten de leerlingen toe een belangrijk hulpmiddel bij het inoefenen hun woorden te oefenen ook op verschil is een blad met oefenvormen de leraar lende manieren zoals bij de vorige metho duidt hierop aan op welke wijze de leerling de deze stappen worden telkens herhaald de moeilijke woorden best inoefent b v zodat de woordenlijst alfabetisch wordt woord goed aankijken bedekken opschrij afgewerkt ven controleren in lettergrepen verdelen streepjes zetten het woord letter voor letter het blijkt uit de klaspraktijk dat 50 minuten afbreken samenstellingen maken met het oefenen niet rendeert het is aan te bevelen woord eerder 20 minuten te werken aan spelling en daarna tot iets anders over te gaan een derde strategie vertrekt niet vanuit de foutenanalyse via de foutenanalyse krijgt de leraar een beeld van de klas en van de wat met het programma individuele leerling dan traint de leraar de leerlingen op het correct schrijven van de voor bvl woorden uit de 1 b basiswoordenschat nadien volgt een tweede afname van het voor bvl blijven de principes dezelfde zelfde dictee zo kunnen de effectieve vor alleen worden het diagnosedictee en de deringen gemeten worden leerlingen die foutenanalyse anders dit brengt met zich nu nog fouten maken krijgen gericht extra dat ook de klaspraktijk andere accenten oefenmateriaal krijgt een systeem met kaartjes is in bvl hoe wordt er dan gewerkt voor het verwer niet meer aangewezen de leerlingen zijn ven van de basiswoordenlijst de leerlingen een jaar ouder en maken ook niet meer hebben deze lijst in s jlwijzer dat is een dezelfde basisfouten in het algemeen is de alfabetische lijst van de basiswoorden remediering van bvl anders te orierrteren daarnaast hebben alle leerlingen de te leren we treffen slechts een tiental foutencatego woorden op woordkaartjes bovendien rieen aan enkele daarvan zijn zo beperkt in beeft elke leerling een schriftje ingedeeld in aanwending dat ze niet meer dan wat oefe drie kolommen met pictogram voor de ning vergen en een zekere oplettendheid bij vc 22e jaargang nummer 3 jan feb 1993 het schrijven de overige spellingcatego effectief is het blijft zo dat de leraar beperkt rieen moeten wel degelijk worden getraind is in zijn mogelijkheden om fundamentele hiaten of leerstoornissen bij leerlingen te remedieren hiervoor bestaan gespeciali een concrete weg seerde diensten het werken met woordpakketten blijft zijn deze laatste opmerkingen zijn geenszins waarde bewijzen toch hoeft dit alles niet bedoeld als demotiverende factor integen monotoon te zijn kopieeroefening visueel deel ze zijn de realistische schouderklop dictee auditief dictee partnerdictee zijn voor elke leraar nederlands die taalarme mogelijke werkvormen en er zijn ook veel jonge mensen wil leren spellen dit alles creatieve oefenvormen denkbaar b v zeker om de boeman van het analfabetisme zoekopdrachten kruiswoordraadsels droe ver te houden en jonge mensen te stimule dels ren om hun taal zelfs het geschreven aspect ervan de moeite waard te vinden tenslotte vestigen we uw aandacht op de sleutelstrategie een methode gebaseerd op het inductief analogische denken er wordt gewerkt met grondwoorden die wor erna janssens den gedrild en dienen als sleutels deze rymenamsebaan 47 sleutels openen de mogelijkheid om naar 3190 boortmeerbeek voorbeeld van het grondwoord de woor den van eenzelfde spellingcategorie correct te schrijven het wezenlijke voor remediering spellen in 1b en bvl is het oefenmateriaal dit kon onmogelijk samen met de methode worden aangeboden overal te velde echter ont staan interscolaire werkverbanden van col lega s die met deze materie bezig zijn en die al het ontwikkelde materiaal uitwisselen wie met zijn leerlingen hierrond werkt kan op een minimum van tijd beschikken over een batterij aan oefenmateriaal slotopmerkingen het taalonderwijs in het nederlands omvat veel meer dan alleen maar spelling laat staan spellingremediering tenslotte is het maar een onderdeel van de schrijfvaardig heid waar creatief en gericht schrijven hun plaats krijgen een aantal leerlingen maakt nog zoveel basisfouten dat de remediering niet altijd jan feb 1993 nummer 3 22e jaargang vic fwtenanalyseblad school ihoorwoordbt i ziewoorden denkwoorden i overige fouten 1 1 v i l i t i l l i i i i i i i f i to o st n weg i aten vervangen namen van de 1 5 9 13 17 21 i ei ou d ig heid lijk isch open eindroedek1 s hoofd verplaatsen los schrijven i voetbal leerlingen 1b 24 27 30 34 ij 7 6 au10 2 14 18 letterg 22 25 d28 verdub 3 niets 19 23 11 w 4 8letter 26 opschrijven 20 13 31 i 2 blauwe 33 35 37 8 40 42 45 49 15 29 12 39 41 44 46 50 32 3 duwen 32 36 38 43 47 4 moed 5 richting 7 6 10 2 14 18 22 25 28 3 11 4 8 19 23 26 20 13 31 6 feiten 33 35 37 8 40 42 45 49 15 29 12 39 41 44 46 50 32 7 klimaat 32 36 38 43 47 8 oudste 9 draai 7 6 10 2 14 18 22 25 28 3 11 4 8 19 23 26 20 13 31 10 beide 33 35 37 8 40 42 45 49 15 29 12 39 41 44 46 50 32 11 daling 32 36 38 43 47 12 dringend 13 schreeuw 7 6 10 2 14 18 22 25 28 3 11 4 8 19 23 26 20 13 31 14 steeds 33 35 37 8 40 42 45 49 15 29 12 39 41 44 46 50 32 15 haken 32 36 38 43 47 16 aangenaam 17 steun 7 6 10 2 14 18 22 25 28 bijlage foutenanalyseblad 1b 3 11 4 8 19 23 26 20 13 31 18 haastig 33 35 37 8 40 42 45 49 15 29 12 39 41 44 46 50 32 19 wanneer 32 36 38 43 47 20 achttlen 21 beurt 7 6 10 2 14 18 22 25 28 3 11 4 8 19 23 26 20 13 31 22 meerderheid 33 35 37 8 40 42 45 49 15 29 12 39 41 44 46 50 32 23 verschillen 32 36 38 43 47 24 aansluiting 25 moei lijk 7 6 10 2 14 18 22 25 28 3 11 4 8 19 23 26 20 13 31 26 beste11en 33 35 37 8 40 42 45 49 15 29 12 39 41 44 46 50 32 27 twaalf 32 36 38 43 47 28 technisch 29 formule 7 6 10 2 14 18 22 25 28 3 11 4 8 19 23 26 20 13 31 30 poot 33 35 37 b 40 42 45 49 15 29 12 39 41 44 46 50 32 31 spanje 32 36 38 43 47 32 grauwe 22e jaargang nummer 3 jan feb 1993 33 familie 7 6 10 2 14 18 22 25 28 3 11 4 8 19 23 26 20 13 31 34 tin 33 35 37 8 40 42 45 49 15 29 12 39 41 44 46 50 32 35 termijn 32 36 38 43 47 36 bekwame 37 eis 7 6 10 2 14 18 22 25 28 3 11 4 8 19 23 26 20 13 31 38 zaken 33 35 37 8 40 42 45 49 15 29 12 39 41 44 46 50 32 39 wand 32 36 38 43 47 40 prachtig 41 bezetting 7 6 10 2 14 18 22 25 28 3 11 4 8 19 23 26 20 13 31 42 eenheid 33 35 37 8 40 42 45 49 15 29 12 39 41 44 46 50 32 43 raadae1 32 36 38 43 47 44 vriendinnen 45 persoonlijk 7 6 10 2 14 18 22 25 28 3 11 4 8 19 23 26 20 13 31 46 kapper 33 35 37 8 40 42 45 49 15 29 12 39 41 44 46 50 32 47 voorhoofd 32 36 38 43 47 48 erfenis 49 fantastisch 7 6 10 2 14 18 22 25 28 3 11 4 8 19 23 26 20 13 31 50 handdoek 33 35 37 8 40 42 45 49 15 29 12 39 41 44 46 50 32 32 36 38 43 47 s w samengesteld woord