Leerlingbegeleiding, wat verstaan we daaronder?

neel de goed e begeleiding van de leerling leerlingbegeleiding wat verstaan w e daaronder aan de leon van gelder middenschool in groningen werkt neel de goede onder meer als docente nederlands zij doet ook intensief mee aan het ontwikkelen van een begelei dingssysteem voor leerlingen gebaseerd op de uitgangspunten van de middenschool zo als dat geformuleerd is in het elm experimenteel leerplan middenschool de begeleiding vindt plaats langs twee lijnen namelijk gestructureerd in leerstof aanbod en didactische werkvormen en individuele begeleiding van de leerling via de mentor als je deze vraag stelt aan een willekeurige groep zal ik aangeven wat op onze school met het oog mensen die in het onderwijs werkzaam zijn of op een goede aansluiting wordt gedaan zijdelings bij het onderwijs betrokken zijn als be ik wil er wel de nadruk op leggen dat alles nog in geleider of als ouder krijg je de meest uiteenlo ontwikkeling is en er dus steeds van alles kan ver pende antwoorden deze antwoorden varieren anderen juist hebben we geconstateerd dat alge dan van uitspraken die uitsluitend de relationele mene bijeenkomsten waar mensen van het bo en kant benadrukken zoals leerlingbegeleiding is het vo ervaringen uitwisselen toch voor de indi naast de leerling staan leerlingbegeleiding is zo viduele leerling niet zo zinvol zijn de voorkeur menselijk mogelijk doen tegen leerlingen met gaat uit naar direct persoonlijk contact tussen de echtheid warmte en begrip tot uitspraken die mentor en de onderwijsgevende van de basis meer liggen op een schoolorganisatorisch vlak zo school het blijkt dat deze laatste het dossier van als leerlingbegeleiding is een taak voor iedere de leerling als het ware in het hoofd heeft en dat docent en is te teren en leerplanontwikkeling is kan in een persoonlijk gesprek altijd naar voren een essentieel onderdeel van leerlingbegeleiding komen er is onderdehand al heel wat geschreven over de contacten met het basisonderwijs waren altijd wat leerlingbegeleiding is maar de laatste tijd al goed zeker twee keer per jaar komen de men ook vooral over wat leerlingbegeleiding zou moe sen uit het bo naar onze school de eerste keer ten zijn er liggen nog steeds veel vragen en de met kerst dan worden de rapportages gelezen leerlingbegeleiding is nog steeds onderwerp van en de tweede keer aan het eind van het school veel discussie jaar in het kader van de aansluiting b0 v0 is leerling de scholen waar wij veel leerlingen van krijgen begeleiding een factor van betekenis in het kort worden door ons ook persoonlijk bezocht bij 66 scholen die weinig leerlingen voor ons hebben pedagogisch klimaat welk systeem van werken volstaan we met het sturen van informatie en we kortom aan welk schol ingsconcept heeft de leer vragen of ze lijsten met bepaalde gegevens willen ling de meeste behoefte die vraag is niet nieuw invullen we vragen niet alles systematisch op en er zijn reeds verschillende oplossingen voor ge maar er zijn wel een paar items die we aan ieder zocht naast ons uitgebreide systeem van basis een vragen onderwijs en categoriaal voortgezet onderwijs op didactisch gebied hebben we jenaplanscholen vrije scholen de rekenen de basisvaardighede n middenschool in hoeverre een leerling zich thuis moedertaal spelling begrijpend lezen tech voelt aangesproken voelt erkend voelt in zijn nisch leze n haar behoeftes heeft uiteraard te maken met het op sociaal emotioneel gebied systeem waarin hij zij moet functioneren concentratie een belangrijke kwestie is in hoeverre aandacht motivatie wordt besteed aan wat de leerling nodig heeft houden aan regels en afsprake n binnen elk schooltype zal zich de begeleidings is er speciaal gedrag waar aandacht aan be vraag voordoen ten aanzien van het verwerken steed moet worde n van leerstof het functioneren in relatie tot do op motorisch gebied centen en medeleerlingen en speciale problemen in het bestek van dit artikel zal ik achtereenvol in de vormgeving hiervan zijn de scholen zoe gens verder aandacht besteden aan kend 1 de iderling zelf wat heeft die nodig 2 welke voorwaarden voor begeleiding liggen er erkend voelen in zijn of haar behoeften op schoolorganisatorisch niveau 3 welke aanbevelingen zijn er gedaan in het ex perimenteel leerplan middenschool elm 4 de opzet van de leerlingbegeleiding op de leon van gelder middenschool 5 een teambespreking 6 de lera a r es moedertaal en haar zijn bege leidende rol binnen het vakgebied een leer planaspect de leerling zelf wat heeft die nodig de leerlingpopulatie van categoriale scholen is al heterogeen op basisscholen en middenscholen zijn de verschillen tussen leerlingen nog veel gro te r leerlingen vertonen onderling verschillen naar so ciale achtergrond intellectuele capaciteiten naar emotionele behoeften naar sekse enzovoo rt ook de mate waarin de leerling van thuis uit wordt begeleid ve rt oont grote verschillen aan al deze zo verschillende leerlingen worden op school vragen en eisen gesteld de leerling moet daar iets leren de leerling moet bovendien func tioneren in relatie tot medeleerlingen en tot do centen geconfronteerd met deze vragen van en in de school zie je je leerlingen met meer of min der succes binnen zo n school functioneren als je praat over wat de leerling nodig heeft kan je niet heen om de vraag wat voor school heeft de leerling nodig aan welk leerstofaanbod welk 67 het antwoord op wat de leerling binnen de met zijn haar begeleidingsvraag toch d e m eer of school aan begeleiding nodig heeft is dan ook per minder hoge drempel over naar deze specialist school heel verschillend er leven ook vragen als binnen de school b innen de organisatie van de ben je als school in het uitgebreid opzetten van school kan men proberen een aantal voorwaarden een begeleidingssysteem niet bezig met het kwe te scheppen d ie deze bezwaren ondervangen d oor ken van een behoefte en tot hoever strekken bewuste keuzes te maken de verplichtingen van de school zich uit hoever mag je gaan in je bemoeienissen met de proble kiest men ervoor geen onderscheid te maken tus men van leerlingen deze laatste vraag heeft sen onderwijs en begeleiding dan vooral betrekking op de begeleiding van 1 dan zal in de taakomschrijving van iedere do leerlingen met problemen in het persoonlijk cent haar zijn rol als begeleider expliciet aangege vlak ven moeten worden deze vragen vallen in algemene zin niet te beant woorden vertrouwen kleinschaligheid eenheidin visie schoolteams zullen hierin hun eigen opstelling snelheid in hulpverlening moeten zoeken toetsing van meningen en uit 2 3 4 allemaal zaken waarvoor in de organisa wisselingen van standpunten zal daarbij altijd tievorm voorwaarden geschapen zouden moeten noodzakelijk blijven zowel binnen scholen als worden te denken valt aan verzorging van on tussen scholen onderling derwijs en begeleiding van een beperkt aantal klassen groepen door eenzelfde groep docenten w elke voorwaarden voor begeleiding zijn er daarbij het plannen in het rooster van vaste tijd mogelijk op schoolorganisatorisch nivea u stippen waarop ruimte is voor overleg door zo n groep docenten over pedagogische en didactische binnen veel scholen voor voo rtgezet categoriaal aangelegenheden alleen in regelmatig overleg na onderwijs ligt de structuur waarbinnen de bege melijk kunnen begeleidingsvragen uitgewisseld leiding plaatsvindt globaal op dezelfde wijze vast worden kunnen docenten onderling werken aan binnen de meeste scholen is er een onderscheid eenheld in visie onderling vertrouwen ontwikke te constateren tussen klasseleraren mentoren en len en steun en hulp geven aan elkaar vakdoce nten de klasseleraren mentoren hebben een specifiek begeleidende opdracht voor hun de wenselijkheid naast interne begeleiding bege eigen klas waarbij brugklasmentoren bovendien leidingsmogelijkheden te benutten van buitenaf de studielessen aan hun eigen groep geven 5 men kan kiezen voor een opzet waarbij er naast deze mentoren kennen scholen de functie specialisten werken binnen de school remedial van schooldecaan en soms is een counselor aan teachers counselor decaan die als taak hebben wezig die leerlingen met speciale problemen bege hun kennis en vaardigheden over te dragen aan ie leidt dit systeem kent een aantal beperkingen en dere docent bezwaren die in discussies over leerlingbegelei de decaan werkt op leerplanniveau door lessen ding vaker naar voren zijn gebracht het brengt series over studie school en beroepskeuze te een onderscheid tussen pure lesgevers en begelei ontwerpen tevens zorgt de decaan ervoor dat ders alsof het mogelijk is onderwijs te geven de nodige informatie over de diverse items zonder daarbij te begeleiden voorhanden en toegankelijk is voor mentoren de doelmatig gevoerde leertingbesprekingen waaraan remedial teacher test leerlingen diagnostiseert alle docenten deelnemen die aan de betreffende maar geeft vervolgens werkadviezen door aan het leerling of klas lesgeven zijn vaak moeilijk te team de remedial teacher zorgt voor de aanwe realiseren het ontwikkelen van een gemeen zigheid van remedierend materiaal voor de diver schappelijk gedragen pedagogische visie wordt se leergebieden maar laat de uitvoerende taak aa n vanwege gebrek aan mogelijkheden tot uitwisse ling van ideeen sterk bemoeilijkt de positie van de decaan en van waar aanwezig sommige juffrouwen op deze school geven de counselor en of remedial teacher is vaak nogal te weinig uitleg ze leggen gewoon een blad geisoleerd zij hebben een directe taak in de be voor je neus geleiding van leerlingen maar de leerling moet 68 de betreffende vakdocenten over de counselor rooster hiervoor geplande tijden voert diagnostiserende gesprekken met leerlingen iedere dag mentortijd 20 minuten aan het begin met problemen op het persoonlijke en of relatio van de dag en per week een vast uur voor de nele vlak en geeft vervolgens begeleidingsadviezen groep mentoruur schooluur of groepsuur te noe door aan de mentor men binnen die tijd voor de groep kunnen er belangrijk voordeel van deze opzet is dat alle do groepsvormende spelletjes gedaan worden discus centen optimaal in de begeleiding worden betrok sies gevoerd worden klasse avonden en andere ken iedere docent is mentor twee a drie mento activiteiten georganiseerd worden ren per groep en kunnen werken aan vergroting er valt voor te pleiten deze mogelijkheid die nu van hun vaardigheden op alle facetten van leer alleen bestaat binnen de lopende middenschool lingbegeleiding experimenten binnen alle scholen voor voortge een ander voordeel is dat leerlingen niet verwe zet onderwijs te creeren de komende wetgeving zen worden naar een hen min of meer vreemde voortgezet basisonderwijs zal ook hier uitspraken specialist maar begeleid kunnen worden door moeten doen hun eigen mentor lukt het de eigen montor niet meer de proble tijdsinvestering en scholingsmogelijkheden men van een bepaalde leerling op te lossen of een 7 en 8 antwoord te geven op bepaalde vragen dan ver stelt men dat docenten behalve een onderwijs wijst hij zij de leerling afhankelijk van de proble taak ook een begeleidende taak hebben dan matiek of vraag van de leerling naar remedial tea vloeit hieruit onvermijdelijk voort dat de tijdsin cher counselor of decaan waarbij remedial vestering die hiervoor noodzakelijk is gehono teacher en counselor dan behalve te diagnostise reerd wordt zo n honorering verplicht de docent ren de leerling ook zullen proberen te helpen met zich ook daadwerkelijk bezig te houden met be een remedierend lesprogramma of in een serie be geleiding bovendien moeten er goede scholings geleidingsgesprekken in de middenschool lely mogelijkheden voor elke docent begeleider gebo stad wordt op deze wijze gewerk t den worden waarbij scholing dan niet langer af een nog andere vorm van werken is dat de hankelijk zal mogen zijn zoals nog vaak het geval school als zij zelf aan bepaalde hulpvragen niet is van prive initiatieven persoonlijke voorkeur kan voldoen waarbij de grens bepaald zal worden en toevallige mogelijkheden door wat de school zelf aan specialistische capaci teiten in huis heeft leerlingen met problemen welke aanbevelingen zijn er gedaan in het el m doorverwijst naar specialisten buiten de school eventueel gebruik maakt van een speciale school in het elm wordt bij de beschrijving van een m o begeleidingsdienst voor welke vorm van werken gelijke opzet van de leerlin gb egeleiding uiteraard men ook kiest de school moet haar systeem van nadrukkelijk uitgegaan van de vier uitgangspun leerlingbegeleiding ook op dit punt planmatig ten van de middenschool deze uitgangspunten vanuit de door haar ontwikkelde visie op begelei hebben duidelijk een aantal consequenties voor ding vormgeven en deze vormgeving vastleggen de opzet van het begeleidingssysteem in haar organisatiestructuur in taakomschrijvin vanuit de visie die een school ontwikkeld heeft gen moet het taakveld op de diverse aspecten om op de onderwijskundige en pedagogische doelen schreven worden en waar nodig moeten uren die in de school centraal staan zullen de accen worden toegekend ten in het geheel van de leerlingbegeleiding op verschillende aspecten liggen er moeten op planmatige wijze cursorische voor er zijn vier categorieen van waaru it een beeld is te waarden geschapen worden voor begeleidin g schetsen van de wijze waarop leerlingbegeleiding 6 binnen de lopende middenschoolexperimen in een school gestalte kan krijgen die caiegorie ten is in het lesrooster tijd ingeruimd voor en zijn groepsvormende en groepsbegeleidende activitei a doelen en functies van leerlingbege iding ten als de vraag wordt gesteld in hoeverre b de rol van de leerkrachten wordt er preventief gewerkt in hoeverre kan er c de verhouding didactisch handelen bege i in positieve bekrachtigende zin gewerkt worden dingshande n aan leerlingbegeleiding dan zijn dit de vast op het d de rol van de andere 69 binnen elke categorie zijn een aantal varianten deze teams gaan in principe met hun jaargroep aan te duiden het zijn polen waartussen elke mee van jaar 1 naar jaar 4 school een eigen positie zal innemen er wordt per jaarteam geinstitutionaliseerd over leg gevoerd op de woensdagmiddagen waarbij de over de inhouden van de verschillende categorie leerlingbesprekingen een belangrijke plaats inne en is al het een en ander gezegd in de inleiding men dit betreft zowel de bespreking van indivi hier wil ik alleen nog aanhalen wat er in het elm duele leerlingen als de besprekingen van mentor staat over de rol van de andere in dit verband groepen in haar totale functioneren het team wordt met die andere n vooral de rol van de ou vormt hier ook haar pedagogische visie ders c q verzorgers bedoeld de school kent twee remedial teachers die naast de rol van de ouders een diagnostiserende taak bij speciale leerlingpro er is een nauwe relatie tussen de wijze waarop blemen een adviserende taak hebben naar mento leerlingbege iding wordt vormgegeven en de ren voorts kent de school een taakgroep deca mate waarin de ouders van de leerlingen daarbij naat die zich eveneens dienstverlenend opstelt naar betrokken zijn teams bij een geringe mate van betrokkenheid die ook de begeleidende taak in uitvoerende zin wordt varieert door de wijze waarop de school de ruim op de verschillende begeleidingsaspecten dus ge te biedt voor betrokken ouders zal er hoofdza dragen door de mentoren waarbij het team het kelijk sprake zijn van een situatie waarin de ou platform vormt waar begeleidingsplannen inge ders aan de school inlichtingen geven over het bracht en besproken worden en waar de effecten kind en laten weten hoe daarmee wordt omge van begeleidend handelen worden geevalueerd gaan concreet is dat dus leerlingbegeleiding langs bij ernstige problemen zullen ze door de begelei twee lijnen dingsfunctionarissen betrokken worden bij de op 1 via onderwijsaanbod projectonderwijs men lossing ervan tortijd en schooluur wordt gewerkt vanuit alge ten aanzien van de onderwijsleersituatie spelen mene doelen per team formuleert men specif ie zij geen rol kere doelen en die worden omgezet in program in het geval van grotere betrokkenheid bij de be maatjes bijvoorbeeld aan de orde is op een be geleiding in de school zal de mentor de contac paald moment het leren dragen van verantwoor ten verzorgen met de ouders met als doel een delijkheid dan worden daar oefeningen bij geko beeld te krijgen van de thuissituatie van de leer zen ling en om met de ouders te bespreken welk op 2 via individuele begeleiding met betrekking tot voedingsklimaat gewenst is de ouders zijn hier de theorie bijvoorbeeld extra hulp bij het ver gelijkwaardige gesprekspartners omdat het over werken van de leerstof in of buiten de les het de opvoeding en ontwikkeling van hun kind gaat bewust maken van keuzes bijvoorbeeld aan deze ontwikkeling en de toekomstmogelijkheden het eind van het eerste leerjaar als moet wor en keuzen worden dan ook regelmatig door ou den gekozen tussen frans of duits ders mentor en leerling besproken de ouders de persoon deze begeleiding is in handen van kunnen vanuit de eigen behoefte altijd met de de mentor en daar is alles op gebouwd de mentor de begeleiding van hun kind bespreekbaar mentor voert de programma s uit die anderen maken de remedial teacher bijvoorbeeld maken men noemt dit het teacher s advisor s model in de opzet van de leerlingbegeleiding principe komen er in het contact met de leerlin op de leon van gelder middens choo l gen geen deskundigen aan te pas op de leon van gelder middenschool wordt ge een teambespreking werkt met een vorm van leerlingbegeleiding die er in grote l ijnen als volgt uitzie t op welke wijze wordt nu zo n teambespreking elke leerkracht is mentor begele i der van een gevoerd mentorgroep er is gepland van een bepaalde mentorgroep een er wordt gewerkt met vaste teams die het onder aantal leerlingen te bespreken de mentor verza wijs verzorgen aan een jaargroep van leerlingen melt vooraf een aantal gegevens hij zij maakt 70 nen eor is e axim ir i vae i e s i iues ne i eer b z z s s 3 s t 2 t i o a