Leerplan fictie SLO een leerplan?

dit hangt vermoedelijk sam en met de manier recensi e waarop uitingen worden samengesteld een spreker kent aan de betekenis die hij wil uiten eerst een grammaticale structuur toe en daarna en daarvan afhankelijk ook een intonatiecon ineke haykens tour pas daarna worden de inhoudswoorden en vervolgen s de voor en achtervoegsels en leerplan fictie sl o functiewoorden gekozen en uiteindelijk wor den aanwijzingen voor de uitspraak artic ula een leerplan torische waarden toegekend o a carro ll 1986 wanneer een spreker wel de woorden al heeft gekozen en de zin begint te uiten voordat hij klaar is met het kiezen voor een bepaalde grammaticale s tructuur ligt ook de blauwdruk martien de boer dick prak eric wagenrans voor de intona tie van de zin nog niet klaar de fictie in de basisvorming een leerplan en zin zal klinken als los s e woorden en zinsdelen schede slo 1 993 zonder duidelijke structuur een duidelijke verschenen in tsjip tijdschrift voor literaire vor grammaticale structuur is dus onmisbaar voor ming december 1993 nr 3 4 68 blz het toekennen van een acceptabele intona tiecontour het valt niet te ontkennen door het redactio 6 hoe is het mogelijk in het begin lijkt het zo nele voorwoord van wam de moor eind dom maar het werkt echt je kan het ritme redacteur van tsjip en het feestelijk gevoel onmogelijk nog vergeten van koos nawinkels voorzitter van de stic h ting promotie literatuuronderwijs zijn de literatuur verwa c htingen bij het lezen van het leerplan fic tie in de basisvorming zeer hoog gespan bolinger d l foren s of english harvard har nen vard universi ty press 1961 de moor juist omdat naar onze mening het l eerplan dat de s l o medewerkers dick prak carroll d w psyc h o logy of lang uage b e lmont martien de boer en eric wagenrans hebben califo rn ia wadsworth inc 1986 ontwikkeld zo sterk het plezier in het lezen in h e t oog houdt ac hten we hun werk van een chun d m the negle ct ed role of intona belang dat verder reikt dan het s choolvak tion in communicative competence and nederlands ja verder dan de school p 4 na profic iency in th e mo de rn language jo urnal lezing van het leerplan vroeg ik mij af hoe 1 9 88 72 p 29 5 3 0 3 wam de moor zo enthousiast kan zijn hij betreurde het destijds dat het proje kt we rke n coenen j uitgespro ken nede rla n ds groningen m e t boe k en ook s l o verschill ende publicaties wolt er s n oordhoff i 9 yi in de jaren tac htig niet re sulte erde in e en longitudinaal leerplan volgens mij heeft dit collier r j t hart curs us ne derlandse into n a leerplan daar ook niets van ti e eindhoven iro 1978 nawinkels een feestelijk gevoel kwam over me toen ik de tekst van bijgaand leerplan bij gilbert j b clear sp eech cambridge cambrig de post vond niet allee n is nu sinds de invoe d e universi ty press 1984 ring van de basisvorming literatuuronderwijs in het hele voortgezet onderwij s verplicht er kalsbeek a van f kuiken code nederlands is nu een echt leerplan voor gemaakt en niet ba sislee rgang vo or volwa sse n ande rs taligen alleen maar een theoretische beschrijving van amsterdam meulenhoff educatief z 990 d at onderwijs nee een praktisch leerplan waarin voldoende voorbeelden zijn opgeno men om de gebruiker een concrete voorstel 1i0 moer 1995 3 ling van de gedane suggesties te bieden p 5 de opzet van h et leerplan nawinkels plaatst vervolgens een aantal op merkingen die de indruk wekken dat het leer het leerplan bestaat uit de volgende onder plan nog wel enige steun kan gebruiken om delen in hoofdstuk i geven de auteurs aan goed duidelijk te maken wat de uitgangspun hoe dit leerplan tot stand is gekomen en wat ten waren geen literatuurleerplan maar een het karakter van het leerplan is niet leerplan fictie p s volgens nawinkels een bedoeld om taalboek of vakrooster op het terechte erkenning van de reeds langer gebied van fictie te vervangen wel kan het bestaande neiging het begrip literatuur op te gebruikt worden als aanvulling op het taal rekken en wel naar twee kanten er worden nu boek en als vulling voor het rooster ook is ook verhalen op tv en video onder verstaan het leerplan bruikbaar bij het opdoen van en de maatstaf van esthetische kwaliteit is los ideeen zowel voor de start van een fictie gelaten p 5 overigens na het doornemen curriculum als voor aanpassing van bestaand van het leerplan heb je de indruk dat fictie fictie onderwijs en voor incidentel e verande zich hoofdzakelijk afspeelt op de televisie ringen daarvan p 9 consequenties die volgens mij niet voort in hoofds tuk 2 bespreken de auteurs de doe komen uit de literatuurdidactiek zoals len van fictie onderwijs het onderwij s moet nawinkels stelt maar uit een bepaalde rich fictie toegankelijk maken drempels verlagen ting binnen die literatuurdidactiek bovendien of wegnemen door er aan te werken dat de is nog steeds volgens nawinkels een voor le erlingen schrift uit de basisvorming dat het onderwijs leren wat fictie is moet uitgaan van en aansluiten bij de leef in aanraking komen met diverse soorten fictie wereld van de leerlingen maar waarom bete fictie beter leren begrijpen kent dit dat de esthetische kwaliteit moet bewuster leren omgaan m e t fictie p 16 worden losgelaten wat is er eigenlijk op in hoofdstuk 3 wordt de leerstof die uit deze esthetische kwaliteit tegen doelen is af te leiden beschreven deze leerstof een andere ontwikkeling die nawinkels toe is verdeeld over 20 leerstofonderdelen die juicht en die volgens hem een duidelijke weer zijn geordend binnen 4 afd elingen wat neerslag in dit leerplan heeft gevonden is de is fi ctie i t m 3 soorten fi cti e 4 t m z t fictie ontwikkeling van onderwijzen naar lezen begrijp en 12 t m 1 8 en bewus t omg aan met fic van frontaal klassikaal lesgeven naar zelf leren tie z9 en 20 van a ll e 20 onderdelen wordt de door doen p 5 het is niet duidelijk op wel inhoud geschets t en deze wordt vervolgens ke gronden nawinkels het literatuuronderwijs geillustr e erd m et e en aantal less ugges ties welhaast automatisch associeert met klassikaal hieronder volgt ter i ll ustratie een aantal van lesgeven deze onderdelen steed s voorzien van de eerste de auteurs van dit leerplan willen ook lessugges tie wegen aangeven waarlangs de docent zijn i fictie non ficti e en werkelijkheid stal op leerlingen zelf aan het werk kan zetten zodat een tafel een hele serie teksten uit laat de zij zelf de wereld van fictie ontdekken onder leerlingen uitleggen wat fictie en wat non leiding van de deskundige en enthousiaste ficti e i s gids die hun leraar is p 5 ik begrijp niet dat 4 mondelinge verhalen laat leerlingen hun die deskundige leraar die literatuur onderwijst lievelingsv e rhaaltjes vert ellen uit hun eigen zich zou moeten generen voor het feit dat hij kindertijd waarom vinden ze die zo mooi wie af en toe frontaal lesgeeft waarom mag je vertelde ze in welke situatie werden ze meestal eigenlijk nooit frontaal lesgeven zoals verteld welke verhalen worden er nog st eeds nawinkels zelf ook opmerkt onderwijs dat bij de leerlingen thuis verte ld p 24 leerlingen niets nieuws leert mag die naam 7 strips knip de plaatjes van een korte strip lo s niet hebben p 5 het is duidelijk nawinkels en laat de leerlingen de plaatjes in de goede is de goede fee bij de geboorte van doorn volgorde leggen hoe vind je die go ede volg roosje hij zal het mij niet kwalijk nemen dat orde p 27 ik in de bespreking van het leerplan de rol van to dagboek de leerlingen houden gedurende de boze fee wil spelen een afgesproken tijd een of twee weken zel f 1995 3 moer i i i een dagboek bij en wisselen dat later uit met lee rplan zond e r leers to f een of meerdere leerlingen p 3 r 1 2 taalgebruik de leerlingen zoeken bijvoor de samenstellers van het leerplan merken in beeld in de bibliotheek of noemen een boek hun inleiding op dat voor veel docenten in de dat ze erg moeilijk vinden hieruit wordt het basisvorming fictie een nieuw vakonderdeel is eerste stuk gelezen de vragen waarom het had hawinkels het in zijn voorwoord niet moeilijk is vindt iedereen dat en waarom over de deskundige leraar juist hun willen zij de schrijver het op deze manier heeft de helpende hand bieden zij merken op dat geschreven worden besproken en vervolgens in eerdere publikaties van de slo al globale proberen de leerlingen het gelezen stuk in schetsen van fictie onderwijs werden gegeven eigen woorden t e zeggen of op te schrijven dit leerplan gaat volgens hun zeggen veel p 33 dieper op het onderwerp in aan het ontwik i s perspectief laat de leerlingen bij verschi ll ende kelwerk van het leerplan ging onder andere striptekeningen aangeven met welke vorm van een kleinschalig stand van zaken onderzoek optisch perspectief ze te maken hebben kik vooraf een verslag van dit onderzoek is ver ker of vogelpe r spec tief of neutraal e n wat de meld in een artikel van martien de boer in afstand is tot het onderwerp van detail tot moer 1992 7 p 25 3 258 het was natuurlijk extreem totaal p 38 interessant na te gaan of dat wat in het onder i 8 afloop en begin laat de lee rlingen plaatje voor zoek naar voren kwam terug te vinden is in plaatje een strip leze n e n stoppen op het het uiteindelijke leerplan moment dat ze zeker denken t e weten hoe het in 1992 zou ik als leraar nederlands die verhaal afloopt ze verte ll en hoe het einde er overtuigd is van het belang van jeugd litera uit ziet en lezen dan verder om hun idee t e tuur voor de persoonswording van de leerlin controleren p 42 gen en voor de cultuur waarin deze leerlingen z9 een keus leren maken laat leerlingen aan een leven nog enige hoop op een helder even flink aantal vrie nden vriendinnen school wichtig leerplan hebben gekoesterd na het genoten zusjes en broertjes neefjes en nicht lezen van het leerplan dat in december 1993 jes vragen om een heel mooi boek verhaal verscheen is mijn hoop wel vervlogen de gedicht liedj e t e noemen uit de lijst die zo boer 1992 een duidelijke doelstelling is ont s taat kiezen z e een titel om zelf te lezen ze onontbeerlijk voor een leerplan alleen al noteren van wie de tip kwam en waarom ze dit omdat je moet aangeven waar de leerstof die werk gekozen hebben p 43 in het leerplan beschreven en gepland wordt toe moet leiden p 25 3 en het leerplan in hoofdstuk 4 worden drie mode llen met moet dus vooral duidelijke suggesties bevatten verschillende onderwijskundige uitgangspun voor leerstof op het gebied van strips poezie ten voor planning van de leerstof gegeven tv series en films dagboeken en toneel het e erste model gaat uit van de fictie lijn in p 256 dit leerplan biedt geen leerstof de de gebruikte methode het tweede model schrijvers zeggen er bewust voor gekozen te sluit aan bij de traditie van thematisch curso hebben geen titels van films tv series boeken risch onderwijs en ge e ft aan hoe de leerstof in en auteursnamen te noemen zij vinden het een klassikale c ursus en met individuele niet aan de slo voorkeuren uit te spreken wat opdrachten rond thema s verwerkt kan wor blijft er dan voor leerstof over voor al die den het derde model schetst hoe fictie docenten voor wie fictie een nieuw vak onderwijs gecombineerd kan worden met de onderdeel is de lessuggesties staan bol van de vakonderdelen schrijven lezen spreken en termen boeken verhalen fragmenten luisteren en met andere vakken gedichten die de docent de leerlingen aan hoofdstuk 5 tenslotte geeft een lijst met moet reiken de drie auteurs samen moeten publicaties rond leesonderwijs en een over toch in staat zijn verder te kijken dan hun zicht van inste ll ingen die zich bezighouden eigen voorkeuren mijns inziens verwacht die met onderwijsverzorging pedagogische cen docent juist veel titels bundels auteurs enzo tra leesbevordering boekpromotie en audio voort hij moet immers lesgeven de samen visuele vorming stellers van het leerplan zijn kennelijk niet op 112 m oer 1995 3 de hoogte van het verschil tussen noemen en zijn zeker bruikbaar andere geven aan dat de voorschrijven wat is er op tegen op grond schrijvers van het leerplan er toch van uitgaan van argumenten namen te noemen dat leerlingen al doende wel het een en ander ook ten aanzien van de planning doelen leren wat bijvoorbeeld te denken van een de samenstellers hier op leerstofordening opdracht als laat de leerlingen een script blijft dit leerplan onder de maat het spreekt maken voor een film p r9 ga er maar aan zich niet uit over de wijze waarop de kern s t aan als doce nt en als l ee rlin g doelen over de verschillende leerjaren kunnen het leerplan zou ook bruikbaar moeten zijn worden verdeeld bij geen enkele lessuggestie bij het opdoen van ideeen zowel voor de start wordt ook maar bij benadering aangegeven van het fictie curriculum als voor aanpas sing op welk moment in het leerplan deze sugges van be s taand fictie onderwijs p 9 maar dit tie aan de orde zou kunnen komen en hoe leerplan staat al vol losse niet uitgewerkte veel tijd een docent er dan aan zou kunnen ideeen wat moet ik als docent met nog meer besteden ideeen en moet ik een fictie curriculum de boer 1992 40 van de problemen is starten hoe start je eigenlijk een curri inhoudelijk van aard men vindt dat er te wei c ulum dit is toc h een le erpl a n ik moet daar nig geschikt lesmateriaal is en met name de als doce nt mee aan h e t werk kunne n en het docenten vinden bovendien het niveau gaat nog verder in het kader van scholing van het bestaande materiaal te hoog 90 van welke scholing kan leers tof uitgewerkt wor de respondenten vraagt om beter of meer les den tot een les senreeks daarbij titel s van materiaal 8 7 vindt een overzicht van fictiewerken zoeken waarmee de l eerstof mogelijke leerstof wenselijk de boer geeft behandeld kan worden er mo e t een voor het in haar conclusie dan ook aan wat voor karak betreffende onderwij stype adequate planning ter het leerplan moet hebben het moet kun gemaakt worden p 9 dit alles verwa cht ik nen fungeren als ideeenbron en verschillende nu precies van een le e rplan keuzemogelijkheden bieden voorbeeldles materiaal zal zeker in een behoefte voorzien toetsin g p 2 58 waar leraren behoefte aan hebben is duidelijk martien de boer heeft dat begrepen toetsing en afsluiting van de basisvorming zijn waarom is hier in het leerplan dat goed een zaken waar we nog niet in de praktijk mee jaar later verschijnt dan niets van terug te vin geconfronteerd zijn we hebben de eindtoet den het kan toch niet de bedoeling zijn dat sen van het cito het onderdeel fictie komt docenten nog steeds onwetend moeten daar ni e t in voor ik verwacht in een leerplan wachten op de door de slo te ontwikkelen van de s l o dan enige z innige opmerkingen fictielessen die direct in het verlengde van dit aan te treffen over het toet sen van fictie leerplan liggen lessen die onder de titel fictie helaas komen de s chrijvers nie t verder dan de voor de basisvorming als leerboek zullen ver opmerking dat het voorwaarde is dat de leer schijnen ik heb moeite met deze kop lingen vooraf weten op welke aspecten ze pelverkoop de nadere uitwerking van het beoordeeld zull en worden en dat er in het leerplan had mijns inziens de kern van het voorafgaande onderwijs voldoende aanda c ht leerplan moeten vormen voor deze aspect en is geweest p 53 het karakter van het leerplan co n clu sies volgens de samen ste ll ers kan dit leerplan het leerplan fictie in de basisvorming mag gebruikt worden als aanvulling op het taal mijns inziens de naam leerplan niet dragen boek en als vulling voor het rooster onge het gaat om een leerplan met lessuggesties ik twijfeld waar grijp maar een suggestie en geef moest bij het doornemen steeds denken aan een lesje is dat dan een zinvoll e vulling ben interkom dat in de jaren zeventig geregeld ver je dan bezig met het uitvoeren van een longi scheen een stencil vol nuttige lesideeen maar tudinaal leerplan een leerplan waarbij over de geen leerplan structuur is nagedacht sommige suggesties fictie onderwijs heeft in dit leerplan hoofd 1995 3 moer 113 zakelijk betrekking op dat wat leerlingen zien de literatuurmuu r op tv en video dat literatuuronderwijs ver breed wordt naar andere media is nuttig maar mijns inziens staat in dat onderwijs het lezen van literaire teksten nog steeds centraal voor maeike bosma veel leerlingen ongeveer 60 van de school bevolking is het literatuuronderwijs in de basisvorming de laatste kans om met jeugd literatuur in aanraking te komen een docent die goed geschoold is op het hella s haas s e trans it amsterdam querido gebied van de jeugd literatuur leest niets 1994 96 blz nieuws in dit leerplan een docent die in het kader van de basisvorming les moet gaan geven over dit vakonderdeel weet nu nog niet d oelgroep 4xv s xv 6v tijd 20 minuten les wat hij moet materiaal 3 voorlee sfragmenten p 7 8 zwarte wo ll en leggings tot e n met verse koffie en inmiddels hebben we in de vakgroep neder geroosterd brood zoals vroeger p 13 i5 lands van de scholengemeenschap waar ik les zij had het destijds tot en met en ho e kon ge ef een eigen leerplan voor het literatuur het ergste van all es gewe ld uitgebannen wor onderwijs ontwikkeld daa rvoor hadden we den p 3o tot en met 33 dit slo leerplan niet nodig het eerste fragment is hiernaast afgedrukt planning i de docent vertelt dat het verhaal gaat over een meisje dat aankomt op het station in amster dam en leest het eerste fragment voor de leer lingen krijgen de opdracht schrijf op waar en waarom het meisje op reis is geweest 2 in een kort klassegesprek wordt aan de hand van de antwoorden van de leerlingen de voor geschiedenis van het meisje besproken iks die eigenlijk xenia heet is van school gegaan iks heeft haar twee vrienden alma en daan omgepraat om met haar mee te gaan 3 de docent leest het tweede fragment voor in een kla ssegesprek wordt aan leerlingen gevraagd om hierop te reageren wat vinden zij ervan om van school af te gaan zouden zij daar ande re motieven bij hebben dan iks 4 de docent vertelt nu het vervolg van het ver h aal iks en h a ar vrienden hebben een tijdje samengewoond en iks is toen all een gaan rei zen nu is ze teruggekomen en op zoek naar haar oude vrienden ze wil graag weten wat er van hen geworden is kort na haar aankomst ziet ze daan die junk is geworden geschrok 114 moer 1995 3