Publicatie datum: 1984-01-01
Auteur: Eliaan Schoonman
Collectie: 15
Volume: 15
Nummer: 3
Pagina’s: 32-36
Documenten
eliaan schoonma n mes leerproblemen schoolproblemen problemen wie creeert ze en waarom moeilijk lezen moeilijk leren concentratiestoornissen aanpassingsmoeilijkheden het zijn problemen waar de meeste onderwijsgevenden wel eens mee geconfronteerd worden met hun leerlingen in sommige gevallen worden deze problemen als dermate ernstig ervaren dat bepaalde leerlingen naar het buitengewoon onderwijs verwezen wor den leerkrachten in dat buitengewoon onderwijs lom zmok scholen om enkele te noemen hebben een zware taak aan het begeleiden van deze afvallers van het reguliere onderwijs in onderstaand artikel levert eliaan schoonman van de projektgroep volwasseneneduca tie alfabetisering een bijdrage aan de discussie over het waarom van moeilijk eren het wil geen panklare oplossingen bieden voor dit probleem maar een aanzet geven tot herwaardering van de term moeilijk lerend waarbij de stellingname van de auteur i s dat er een accentverschuiving zou moeten plaatsvinden in de benadering van deze pro blematiek namelijk van een situering van het probleem bij het individu naar situering van het probleem bij de maatschappij waarde school een onderdeel van is wanneer is een kind moeilijk lerend het kind niet mee kan komen met het lees en schrijfonderwijs dan is deze achterstand in de moeilijk lerend in de eerste schooljaren is niet in tweede klas bijna niet meer in te lopen proble eerste instantie de perceptie die het kind van men met lezen en schrijven vinden hun directe zichzelf heeft doorgaans is dit een interpretatie weerslag op de andere cognitieve vakken waar die de onderwijsgevende geeft van een aantal fao mee het kind van lieverlee ook achter raakt aan toren het kind is beweeglijk ongehoorzaam het eind van de tweede of lopende de derde klas eventueel zelfs agressief het kind heeft concen wordt geconstateerd dat het kind leerproblemen tratieproblemen aanpassingsmoeilijkheden en is heeft niet hanteerbaar eigenlijk is deze laatste conclusie een beetje direct gevolg daarvan is dat het kind na een jaar merkwaardig behoorlijk achter ligt bij de rest van de klas als het zou beter zijn te constateren dat het kin d 32 nt j liiie o aq o e c9025 1 wwoo schoolproblemen heeft vroeger was de term nederland schoolziek nogal in zwang helaas is dit er wat uit geraakt het geeft mijns inziens de werkelijke de invloed van de school op het produceren van reden van de leerproblemen namelijk veel beter de zogenaamde afvallers lijkt duidelijk de school aan het hangt er maar van af hoe je leerproble maakt gestaag korte metten met het natuurlijke men of leren uberhaupt definieert kinderen zijn leerproces tegen de tijd dat het kind de school van nature nieuwsgierig hebben een tomeloze verlaat heeft het zo goed als alle greep op zijn drang hun directe omgeving te exploreren en in eigen leren verloren een later stadium onophoudelijk te vragen wat is zolang er van wordt uitgegaan dat alle kinderen dat en waarom is dat tegelijkertijd hetzelfde moeten en kunnen leren volwassenen die de taak hebben dit leerproces en er met vaste methodes en programma s wordt te begeleiden moeten een balans vinden in waar gewerkt zullen de lagere scholen jaarlijks nog ze dit natuurlijke leerproces laten gaan en waar steeds analfabeten afleveren ze structuur aanbrengen voor zover het volwas senen betreft die zelf binnen een structuur zitten consequenties i c de school is duidelijk dat het natuurlijke leer van technisch leren lezen en schrijve n proces steeds minder ruimte krijgt kinderen die een andere wijze en een ander tempo van leren het reguliere onderwijs expliciteert zijn doelen hebben dan de volwassene voor hen heeft uitge zelden in termen van politieke vooronderstellin dacht zullen onherroepelijk schoolziek worden gen veel mensen geloven nog steeds in waarde en uit de boot vallen vrij onderwijs bij wat nadere beschouwing is dit bovenstaande is al decennia geleden onderkend echter een niet houdbare stelling integendeel door mensen als montessori parkhurst en frei ons onderwijs lijkt zorgvuldig ontworpen om ver net maar nog steeds is het onderwijs dat zij wachtingen te kunnen controleren en de vorming voorstonden beperkt tot een handvol scholen in van kritisch inzicht tegen te gaan 33 laten we eens kijken naar het lees en schrijfon ik blijf iets langer stilstaan bij deze brochure om derwijs te adstrueren hoe een onderwijsvisie direct gere traditioneel wordt lezen ingedeeld in technisch lateerd is aan de dagelijkse praktijk van het les begrijpend en kritisch lezen hieraan ligt de geven de schrijvers van deze brochure hebben al onderwijsvisie ten grondslag dat onderwijs ken len direct te maken met de afvallers moeilijk le nisoverdracht is maar onderwijs zou ook kunnen zende oudere kinderen hoofdstuk 1 moeilijk betekenen meer begrip voor de wereld ieder le lerende kinderen hoofdstuk 3 woordblinde zen is dan inhoudelijk zinvol en kritisch lezen kinderen hoofdstuk 4 oud leerlingen van mlk binnen deze visie kan er dus geen sprake zijn van scholen hoofdstuk 6 en moeilijk lezenden een scheiding is ieder lezen alledrie tegelijk op hoofdstuk 9 de schrijvers hebben met deze welk niveau dan ook brochure een poging gedaan andere begeleiders het loskoppelen van deze drie aspecten heeft ver van deze groepen lesideeen boekentips aan de regaande consequenties ten nadele van het kind hand te doen en ten voordele van de huidige maatschappelijke in het licht van het feit dat inderdaad leesvoer verhoudingen een groot probleem is voor begeleiders van deze technisch leren lezen aap noot mies boom groepen mag geconstateerd worden dat het hier roos vis ontkent eenvoudig dat er voor leren een gat in de markt betreft motivatie nodig is de school gaat ervan uit dat het eigenaardige is dat terwijl deze mensen zo zijzelf voldoende motivatie is er is zoiets als leer veel omgaan met mensen die het niet gered heb plicht en er is zoiets als een eind examen waar ben in het reguliere onderwijs zij niettemin de zonder men niet zo heel ver komt in onze maat zelfde premissen en visie hanteren als het regulie schappij deze externe motivatie zal vermoedelijk re onderwijs ook velen onzer tegen wil en dank wel gaande houden en zoals gezegd diegenen voor wie in hoofdstuk 3 boeken voor moeilijk lerende dit onvoldoende motivatie is vallen af wanneer kinderen wordt de term traditioneel alfabetise ik dus zeg dat het onderwijs zorgvuldig ontwor ren geintroduceerd de summiere omschrijving pen lijkt om kritisch inzicht tegen te gaan dan is die wij van dit begrip krijgen luidt blz 14 de het lees en schrijfonderwijs daar een perfecte basisvoorwaarden worden niet gekozen op grond demonstratie van technisch leren lezen en schrij van betekenis maar omdat bepaalde letters en of ven zoals bij ons gebruikelijk ontkent niet al klanken in deze woorden voorkomen deze pro leen maar ontzegt het kind het recht op interne cedure staat zoals we al gezien hebben bekend motivatie het ontzegt het kind ook het recht op als technisch leren lezen en schrijven de schrijver het zelf bepalen van zijn leerweg dat wel erken merkt op dat de traditionele manier van alfabeti nen betekent namelijk dat een kind serieus geno seren het leesbegrip niet bevordert ik ben dit men wordt en het er iets toe doet wat een kind te met hem eens maar in deze brochure blijft dit melden heeft een enigszins raadselachtige opmerking wanneer het gevolg zou zijn dat kinderen meer zelfver geconstateerd moet worden dat de gehele bro trouwen krijgen en derhalve minder gezagsge chure gewijd is aan het verbeteren van technische trouw zijn voor de onderwijsgevende betekent aspecten van onderwijs en materiaal het niet alleen dat hij een grote zekerheid moet het propageren van de onderwijstechniek analo loslaten namelijk de zekerheid van het hanteren gie rijen bijvoorbeeld wat in ditzelfde hoofdstuk van een standaard methode maar ook dat hij gebeurt staat haaks op de constatering dat tech zijn klas niet meer uitsluitend als groep kan be nisch leren lezen en schrijven het leesbegrip niet handelen maar de kinderen als individuen zal bevordert analogie rijen boek koek zoek moeten benaderen etc zijn bij uitstek instrumenten van het tech nisch leren lezen en schrijven boe k e n voor mo ei lijk l e z e nd e n hierboven heb ik al duidelijk gemaakt waarom de visie die ten grondslag ligt aan technisch leren le in 1982 verscheen de brochure b oeken voor zen en schrijven aan discussie onderhevig zou moeilijk lezenden samengesteld door h enk pee moeten zijn maar hier komt ook het effectivi ters in een uitgave van het katholiek p edago teitscriterium om de hoek kijken iemand die op gisch centrum school volgens een vastliggende methode welk e 34 niet uitgaat van wat voor hem belangrijk is niet sultaten van zijn onderwijs worden niet in de heeft kunnen leren lezen en schrijven en mede overwegingen van de schrijvers betrokken terwijl daardoor in het hoekje gedrukt is niet te kunnen zij wel deze materie aansnijden in hoofdstuk 1 leren zal het vermoedelijk in een later stadium van de brochure moeilijk lezende oudere kinde onder dezelfde condities niet alsnog leren dan ren wordt even gesproken over motivatie in zullen de condities moeten veranderen hetzelfde jaar hielp ik een leerling met het lezen ik krijg sterk de indruk dat de schrijvers van deze van brochures van landbouwwerktuigen lees brochure niet in staat zijn het reguliere patroon technisch was deze leerling veel zwakker maar los te laten wat zij veranderen zijn allemaal za door zijn enorme motivatie kwam hij eruit blz ken binnen hetzelfde systeem zij doen beslist 7 dit lijkt mij een veelzeggende gebeurtenis als zinnige uitspraken met betrekking tot typografie we deze leerling pinkeltje hadden voorgelegd van teksten maar blijven daarmee binnen het hadden we wellicht moeten constateren dat hij denken van het technisch leren lezen en schrij concentratiestoornissen had maar nu hij zelf ven behalve voor typografie staat er op bladzij komt met een tekst een tekst die hem inhoude de 42 43 nog een aantal criteria voor het beoor lijk aanspreekt blijkt hij in het geheel geen con delen en schrijven van boeken voor moeilijk le centratieproblemen te hebben en sterker nog de zenden onder begrijpelijkheid van de tekst leestechnische struikelblokken vormen geen bin worden dan woord en zinslengte behandeld on dende belemmering om kennis te nemen van de der uiterlijk van een boek worden dikte for inhoud het wekt dan enige verbazing als de maat enzovoorts behandeld ook dit zijn puur brochure vervolgt ik ben van mening dat we technische zaken onder begrijpelijkheid van een dus niet moeten uitgaan van de lezers maar tekst vallen ook de zogenoemde moeilijke woor van de boeken dit lijkt me geen logische gevolg den die dienen vermeden te worden voor dys trekking lectici bijvoorbeeld blz 6 is het vrijwel onmo bovendien sluit het ene het andere niet uit we gelijk het woord bommelding te ontsleutelen kunnen uitgaan van de lezer bij het evalueren van ik denk dat minstens 85 procent van de neder de inhoud van een boek zolang we de discussie landse bevolking onder de dyslectici gerangschikt niet aangaan wie welke boeken waarom leest kan worden als men het woord bommelding als zolang we niet praten over de inhoud van een criterium hanteert de vraag wordt niet beant boek speciaal in relatie tot waar een leerling mee woord waarom een woord moeilijk zou kunnen bezig is en of een boek zou kunnen bijdragen tot zijn een woord als bommelding lijkt mij inder enige vorm van bewustwording lijkt het geven daad op grond van zijn typografie moeilijk te van technische suggesties mij een heilloze zaak ontsleutelen alleen dit lijkt mij niet de kern van en niet zozeer vanwege de suggesties op zich het probleem van dyslectici te vormen in dat ge want er is alles voor en niets tegen een betere ty val namelijk zou men uit de problemen zijn als pografie of helder proza en dergelijke maar van men de typografie veranderde de brochure ver wege de achterliggende onderwijsvisie die er meldt op bladzijde 21 uit dit alles blijkt dat bij mijns inziens niet toe zal leiden dat de mensen boeken voor deze groep woordblinde kinderen die nu tot de afvallers behoren van deze status af es rekening gehouden moet worden met de komen noch dat er in de toekomst van minder meest voorkomende leestechnische struikelblok afvallers sprake zal zijn ken de vraag is alleen zijn deze struikelblokken en dat is toch wat we willen neem ik aan alleen inderdaad van uitsluitend technische aard een dat vereist wel dat men zijn visie en politieke andere vraag is hoe komen we aan dyslectici vooronderstellingen expliciteert deze zijn name worden die dyslectisch geboren of gemaakt ik lijk nooit afwezig ook in deze brochure niet op denk dat ze zo gemaakt worden woordblindheid bladzijde 22 lezen we motivatie is het halve is mijns inziens een nevenprodukt van ons lees werk bewustwording van de eigen situatie is in en schrijfonderwijs deze van secundair belang het moge inmiddels duidelijk zijn dat ik vind dat wat in de brochure nauwelijks aan de orde komt bewustwording van de eigen situatie van primair is dat lezen iets met inhoud te maken heeft met belang is en dat het een leesplezier het ander wat kinderen lezen en schrijven en waarom bewustwording niet uitsluit er wordt een te heeft alweer freinet zich beziggehouden de re genstelling geschapen die er eigenlijk niet is en i n 35 ied er geval n iet h oeft te z ijn moet het kind zelf laten bepalen wat het wil leren en wanneer kinderen zijn nieuwsgierig en waar te beginnen als ze iets willen weten onthouden ze dat beter dan wanneer ze iets opgedrongen krijgen waar het is al uitgebreid aan de orde geweest tech van ze niet weten waar het goed voor is en wat ze nisch teren lezen en schrijven en dan vervolgen er aan hebben verder moeten de leerkrachten de met begrijpend lezen en als alles mee zit toeko eigen taal van de kinderen accepteren en daarvan men aan kritisch lezen is een driedeling die losge uitgaan in plaats van taalcompensatieprogram laten zou moeten worden ma s te geven om hun taal aan te passen aan uitgangspunt voor lees en schrijfonderwijs zijn het abn ook moeten huiselijke problemen be de kinderen zelf en de teksten die uit henzelf ko ter erkend en herkend worden een goede strijd men aanvankelijk mondeling en van lieverlee bare samenwerking tussen ouders en leerkrachten schriftelijk zou een hele stap zijn in de richting van werkelij een citaat tot besluit een goede onderwijze r ke verandering in het onderwijs noren l iteratuu r 1 z i e onderwijskundigen van de 20e eeuw capita s e achterhuis h filosofen van de derde wereld baarn lecta hoofdstukken 197 5 2 zie wat doe ik hier eigen ijkl blz 259 broeckmans a e a ervarend leren gebaseerd op de pe 3 hoewel achterhuis deze opmerking plaatst in de dagogische ideeen van paulo freire amersfoort de context van het alfabetiserings en vormingswerk rotslink 1978 neem ik het voor mijn verantwoording deze stelling caspel c van wat doe ik hier eigenlijk afvallers van van toepassing te achten op ons gehele reguliere on het lees en schrijfonderwijs aan het woord amsterdam derwijs pendoor 1983 4 wie zich verder wil verdiepen in de on gelijkwaar dijk f van hoort u mij over de alibi functie van de digheid van kinderen ten opzichte van volwassenen term dyslexie remedial teachers contact oktober 1983 raad ik aan het geminachte kind van guus kuijer te tiennep a van debiliteit en maatschappelijke ongelijk lezen heid de mythe van het moeilijk lerende kind meppel 5 henk peeters samenstelling boeken voor moeilijk amsterdam 197 7 lezenden s hertogenbosch kpc 1982 onderwijskundigen van de 20e eeuw intermediair 6 voor de discussie over dyslexie verwijs ik naar het ar boom meppel z j tweede dru k tikel tilloordgestoord over dyslexie en selectie in moer 1980 6 van de hand van fie van dijk en de vervolgart ikelen in moer 1981 1 en 1981 2 7 zie wat doe ik hier eigen ijk blz 262 een nieuwe rub riek bedoeld voor korte stukjes die met taal ondesvrijs te maken bebben schrijft u ook zulke tekstjes stuur ze dan eens in naar de moer redactie 36