Leesbevordering en (moeizaam) leren lezen, gaat dat samen?

erna van koeve n werd gestimuleerd hebben ze misschien ook wel nooit meer een boek ingekeken vi sie op l e ren leze n leesbevordering en i n de afgelopen tien jaar zijn er steeds meer signalen dat de visie op leren lezen verandert de moeizaam leren lezen nieuwe methodes voor aanvankelijk lezen die begin jaren negentig op de markt kwamen gaat d at same n besteden volop aandacht aan leesbegrip en leesbeleving naast de leestechniek moeten kinderen ook worden doordrongen van het feit leesbevorderingsprogramma s richten zich vaak op dat lezen de moeite waard is en daarvoor zijn leerlingen die de leestechniek al onder de knie hebben reuzenprentenboeken ontwikkeld en al op avi of bij jonge kinderen op voorlezen maar hoe zit het 0 niveau prachtige leesboekjes geschreven door eigenlijk met leerlingen die nog bezig zijn zich het gerenommeerde kinderboekenauteurs in de lezen eigen te makelt speelt leesbevordering ook daar handleiding van de methode staat bij elk thema een rol een lijst met prenten en voorleesboeken afgedrukt er wordt een televisieserie uitge bracht die gelijk op gaat met de lees en leren lezen werkboekjes in de klas zodat de kale lezen moetje eerst leren en als je het dan een basiswoorden nog eens extra in een context beetje kunt wordt het pas leuk dat is de worden geplaatst en in het kader van het boodschap die jaren of eeuwenlang werd inmiddels zo n tien jaar oude begrip ont meegegeven aan beginnende lezertjes voor de luikende geletterdheid zijn er voor kleuters meeste van hen was dat niet erg vaak hadden ze pakketjes met boekjes bandjes en spelletjes voor wel plezier in het ontsleutelen van woorden en de boekenhoek en wordt met handpoppen en zinnen bovendien hadden ze het leesproces zo knuffels geprobeerd van het voorlezen zo n feest snel onder de knie dat het zwoegen op het te maken dat bij ieder kind de wens ontstaat zelf alfabet stichtelijke teksten of aap noot mies zo snel mogelijk te leren lezen mochten deze boom roos vis n aam of jos al gauw werd activiteiten de interesse van kinderen in boeken gevolgd door het betere werk niet voldoende bevorderen vanwege bijvoor voor sommigen was het wel een probleem beeld een taalachterstand dan is er nog het omdat bij hen het lezen veel minder snel interactief voorlezen waarbij leerlingen in vorderde bleven ze maanden of langer kleine groepjes praten over boeken gekluisterd aan het leren van de letters het een ander signaal voor de ontwikkeling van een decoderen van losse woordjes en het lezen van technische naar een meer inhoudelijke kijk op wisselrijtjes remedial teachers en andere leren lezen is dat het aloude avi systeem kpc hulpverleners waren niet te beroerd dit alles te s hertogenbosch steeds meer onder vuur komt verpakken in leeswieltjes lotto s memory s en te liggen het systeem waarbij boeken en andere spelletjes maar dat kon niet verhullen kinderen puur op technische eigenschappen en dat de leesmotivatie bij deze lezers langzaam vaardigheden in niveaus worden ingedeeld en verdween het uiteindelijke doel van lezen het aan elkaar gekoppeld waarbij het accent ligt op genieten van teksten het verwerven van hardop lezen past niet bij een visie op lezen informatie werd voor hen steeds vager en waarbij ervan wordt uitgegaan dat ieder kind minder bereikbaar ze kwamen achter in de klas zijn eigen leesvoorkeuren heeft en daarin terecht en verlieten vaak de school zonder een gestimuleerd moet worden in plaats van av i niveau van functionele geletterdheid te hebben wordt steeds vaker gepleit voor een systeem bereikt en zonder dat het begrip waarbij kinderen regelmatig stillezen uit leesbevordering ooit op hen van toepassing was zelfgekozen kinderboeken waarvan de school er geweest omdat het lezen voor je plezier in uiteraard heel veel in voorraad heeft mooren spannende of interessante boeken bij hen niet 1998 200i 3 moer 75 en er is meer er worden programma s ont kiezen boeken die overigens ook prima wikkeld waarbij kinderen uit verschillende voldoen voor wat minder gemotiveerde groepen elkaar helpen met het kiezen en lezen gemiddelde lezers omdat ze leuk zijn en van boeken bongers e a 1998 bij veel van de gemakkelijk uit te lezen leesboekjes die op scholen gebruikt worden zijn in verschillende leesmethodieken wordt bandjes verkrijgbaar waarop de tekst is gepropageerd kinderen die niet zo vlot lezen ingesproken en de lekker liggen lezen hoek is niet alleen leesstof voor moeilijk lezenden aan steeds vaker niet alleen in groep 1 en 2 maar te bieden maar daarnaast gewone kinder ook in groep 3 en hoger te vinden boeken die kunnen ze samen met een hoewel de veranderende visie op leren lezen de begeleider die een speciale techniek hanteert laatste tien jaar steeds duidelijker wordt was de billiaert 1996 goed lezen met informatieve aanzet daartoe er al veel eerder annerieke boeken is ook vaak prima te werken als een freeman smulders heeft in vele publicaties haar boek aansluit bij de belangstelling van een kind verwondering uitgesproken over de praktijken zal het hoewel de tekst technisch gezien bij het technisch lezen op basisscholen dat heeft misschien te moeilijk is toch leesbaar zijn dit een aantal hilarische teksten opgeleverd als moe soort adviezen vormen een tegenhanger voor pakt een mes zij steekt pa neer een tekst op een het lezen van vaak zouteloze teksten in laag avi niveau maar met een nogal heftige leesprogramma s die geschreven zijn met inhoud freeman smulders 1990 specifieke technische moeilijkheden als uitgangspunt quinten fietste over het aquaduct bo ekje s langs de velden van be quick om b ij zijn oom het de leesboekjes die gebruikt worden in het aquarium te gaan bekijken basisonderwijs zijn de afgelopen jaren sterk de laatste paar jaren komen er ook voor de hele verbeterd tekst en illustraties zijn vaak van hoge vlotte lezers steeds meer boeken op de markt kwaliteit op heel lage avi niveaus zijn al boeken die lekker dik zijn met tekst die boekjes verkrijgbaar waarin een echt verhaal technisch past bij hun leesniveau maar met een wordt verteld er wordt gebruik gemaakt van inhoud die aansluit op hun emotionele leeftijd pictogrammen om teksten boven het niveau van voorbeelden van series voor deze doelgroep zijn de big eet een pen uit te tillen ook zijn er bolleboos van zwijsen of de dolle kervel van boeken die opklimmen in moeilijkheidsgraad en maretak meegroeien met het leesniveau van de lezer denk bijvoorbeeld aan het bekroonde vos en lee s motivatie haas van sylvia van den heede 1998 in de hulpverlening aan kinderen met lees educatieve uitgeverijen richten zich niet alleen problemen speelt het plezier in lezen een steeds op scholen maar ook op ouders er zijn heel wat grotere rol in de vele boeken over leeszwakke aantrekkelijke boekjes te koop met daarin kinderen hebben hoofdstukken over lees aanwijzingen die ouders helpen hun kind bij het bevordering en leesmotivatie een vaste plaats lezen te begeleiden zie bijvoorbeeld de serie gevonden in het onlangs door het expertise moet je mij zien van zwijsen of boeken centrum nederlands uitgegeven protocol waarin ouders en kinderen samen kunnen lezen leesproblemen en dyslexie is voor de kleuter kleinletterige moeilijke tekst wordt afgewisseld groepen veel aandacht voor boekorientatie en met grootletterige voor kinderen leesbare verhaalbegrip als belangrijke basis voor het leren tekst ook zijn er via school steeds meer lezen voor groep 3 en 4 wordt de nadruk gelegd goedkope boekenseries aan te schaffen voor op betekenisvol leren letters en woorden thuis leesleeuw zwijsen boektoppers worden niet in droge rijtjes aangeboden maar malinberg en lijsters wolters noordhof gekoppeld aan een context de motivatie van daarnaast heeft het aanbod aan boekjes voor een lezer is van groot belang om die motivatie moeilijk lezenden een enorme vlucht genomen te bevorderen mogen leerlingen zelf boeken er zijn allerlei series met aansprekende kiezen en wordt aandacht besteed aan het onderwerpen als griezelen detectives avontuur waarom van leren lezen of paarden waar zwakke lezers uit kunnen erik billiaert een belgische leesdidacticu s 20013 moer 76 noemt als de eerste van zeven pijlers in de gvr de heksen of andere boeken van roald leesbehandeling lezen centraal wanneer je dahl die ook te verkrijgen zijn op video lezen behandelt ben je met lezen bezig en dus niet met geisoleerde oefeningen de derde pijler onderzoek na ar de lee s vaardigheid is motiveren aanvankelijk haalt het kind zijn in het onderzoek naar de problemen van motivatie uit het feit dat het leert lezen maar al leeszwakke kinderen speelt het aspect lees gauw verandert dat in een inhoudelijke motivatie ook een steeds duidelijker rol er motivatie dat betekent dat de leerling boeiende wordt niet alleen gebruik gemaakt van teksten moet worden aangeboden technische toetsen als de avi toetsen kpc sas en wieringa pleiten juist als het lezen den bosch of de cito drieminutentoets moeizaam verloopt voor structurele lees cito arnhem maar de onderzoeker ver bevorderingsactiviteiten dit stimuleert de zamelt ook informatie over de leesvoorkeuren zelfstandigheid van de leerlingen ook wijzen ze van een kind over de leescultuur thuis dat kan op het nut van een goede schoolbibliotheek met bijvoorbeeld door een toets leesattitude af te een gevarieerde collectie voor leeszwakke nemen c aarnoutse swets en zeitlinger kinderen bijvoorbeeld boeken niet bandjes of lisse maar veel simpeler door een gesprek te videobanden met verfilmde kinderboeken daar voeren met het kind zijn er inmiddels veel van denk maar aan de ook komen naast de technische aspecten van madelief boeken van guus kuijer of de verhalen het lezen lees en taalbegrip aan de orde begrip van de boze hels van hanna kraan die door de kan worden getoetst met specifieke toetsen vpro op video zijn uitgebracht of aan de lezen met begrip cito arnhem of d e 2001 3 mo er 7 7 toetsen begrijpend lezen van aarnoutse swets wat oudere kinderen bij wie het lezen moei en zeitlinger lisse maar ook door een kind zaam verloopt zijn er bijvoorbeeld klipper en vragen te stellen bij een stuk tekst bijv met de klipper plus bekadidact baarn een serie goed begripsvragen bij de avi kaarten pravoo geschreven boekjes ingesproken op cd met een lekkerkerk op de verkregen gegevens over groot aantal werkbladen met verwerkings leesattitude en lees en taalbegrip kan dan later activiteiten ook bevat het programma tijdens de geboden hulp weer in worden aandachtspunten voor de begeleider vooruit gespeeld lezen ocgh helmond is een programma naast het onderzoek van het hardop lezen zoals dat gebaseerd is op de kinderboekenserie pof de dat altijd gebruikelijk was wordt ook steeds prof dijkstra zeist die in verschillende vaker het stillezen getoetst daarmee wordt tempo s zijn ingelezen op cassettebandjes en onderkend dat het bij hardop lezen van tekst waar werkbladen bij zijn ontwikkeld met name gaat om de techniek van het lezen terwijl het stil voor jezelf lezen het uiteindelijke besluit doel is met name dyslectische kinderen kunnen lezen leer je uiteindelijk door kilometers te aanmerkelijk verschillen in hun prestaties in maken als je veel leest breid je je hardop en stillezen hun stilleesniveau ligt leeswoordenschat uit en zul je sneller woorden regelmatig veel hoger dan hun niveau in het identificeren maar die leeskilometers maak je hardop lezen alleen als je gemotiveerd bent om te lezen en die ook in de onderzoeken naar voorspellers van motivatie verdwijnt snel als lezen blijft bestaan leesproblemen bij kleuters wordt gekeken naar uit een aantal technische oefeningen waarin het zaken als de leescultuur thuis en de interesse in uiteindelijke doel met plezier en interesse lezen boeken nauwelijks meer terug te vinden is de tendens in het leesonderwijs en de ello klipper en verder hulpverlening aan zwakke lezers om teksten en hoewel er veel prachtige boekjes zijn en leestechnische oefeningen te integreren om al leesbevordering ook bij zwakke lezers een vroeg in het leesproces aandacht te besteden aan belangrijke rol zou moeten spelen blijven toch leesbeleving en ook leeszwakke leerlingen de ook de wat meer gestructureerde programma s gelegenheid te geven eigen leesvoorkeuren te nodig waarmee hun leesontwikkeling zorg ontwikkelen zal er toe leiden dat ook deze leer vuldig begeleid kan worden ook hier is het lingen hun aanvankelijke leesmotivatie be geisoleerd oefenen van losse woorden voor een houden en misschien zelfs vergroten groot deel verdwenen leestechnische oefe ningen zijn in de meeste gevallen gekoppeld aan literatuur tekst een mooi voorbeeld daarvan is het billiaert e 1996 behandeling van leesproblemen ello project effectief leren lezen onder technieken om leeszwakke kinderen te steuningsprogramma cps amersfoort een begeleiden alphen aan den rijn samsom op het nieuw zeelandse project reading h d tjeenk willink recovery van mary clay gebaseerde program bongers c r fukkink en k naessen 1998 ma voor lezertjes die in het begin van groep 3 leesmaat es stap door in de schoolpraktijk al uitvallen ze krijgen gedurende een aantal utrecht sardes weken dagelijks extra hulp in de vorm van een freeman smulders a 1990 leren lezen is niet vast stappenplan centraal hierin staat het zelf genoeg amsterdam meulenhoff educatief kiezen van een boekje uit een aantal door de mooren p 1998 avi revisited in p mooren begeleider meegebrachte teksten die aansluiten langs de lange lindelaan opstellen over jeugd bij het niveau van de leerling het boekje wordt literatuur en leesonderwijs den haag nblc geintroduceerd door de coach en samen met sas j en c wieringa 1998 leesmoeilijkheden hem gelezen er wordt over de inhoud gepraat groningen wolters noordhoff en geschreven en de leestechnische oefeningen wentink h en l verhoeven 2001 protocol stelt de begeleider samen op grond van de leesproblemen en dyslexie nijmegen woorden die in het boekje voorkomen voor expertisecentrum nederlands 200i 3 moer 78