Leesbevordering via de wand. In gesprek met Frank Eerhart.

joop dirksen leesbevordering via de wand in gesprek met frank eerhart in een oud pandj e dich t bi j het centrum va n eindhoven i n wa t zeg t ee n straatnaam d e paradijslaan zetel t de stichting plint de ruimte is e r be perkt de kamers zijn volgestouwd met mappen dozen computers en ander eigentijds en ouderwets kantoorgereedschap binnenkort vindt de verhuizing plaats naar een groter gebouw plint is in haar zestiende levensjaar te groot geworden voor het paradijs het begon bij de liefde voor poezie van frank eerhart een niet ongebruike lijke liefde voor een leraar nederlands hij probeerde in de jaren zeventig op allerlei manieren zijn leerlingen enthousiast te krijgen voor gedichten en liet hen in dat kader in samenwerking met zijn collega tekenleraar rob vermeer tekeningen maken bij de gedichten die zij in zijn les schreven van de resulta ten werd voor de betrokkenen een boekje gemaakt dat een z o enthousias t onthaal kreeg dat een vervolg en een uitbreiding voor de hand lagen het formaat werd vergroot de poezieposters gingen voor het eerst in 1980 de schooldeur uit de stichting plint was geboren van zo n 650 van de aangeschreven schole n kwamen bestellinge n binnen voor de eerste serie was in verband met auteursrechtkwesties gekozen voor klassieke gedichten o a van piet paaltjens in het jaar daarna werd ook een serie ontwikkeld voor het basisonderwijs posters met door eerhart zelf geschreven gedichten dat drukte de kosten in dat beginstadium nie t onbelangrijk al s je met je eigen geld iets probeert op te bouwen werden aan zo n 1000 basisscholen verkocht al snel werd er over gegaan op een abonnementensysteem om enige zekerheid te verkrijgen in die nog ongewisse aanloopperiode pas jaren later kwam de vraag van de kant van particulieren en vanuit de boekhandels op nu produceert men zo n 2500 exemplaren per keer waarvan het overgrote deel naa r abonnees gaat wat overblijft gaa t in de losse ver koop elke druk is eenmalig wat op is wordt niet bijgemaakt de verleiding om succesnummers in grote oplagen bij te drukken is voo r een stichtin g zonder winstoogmerk wat eenvoudiger te weerstaan dan voor een commercieel bedrijf een volledige baan de eerste jaren deed eerhart alle werk naast zijn volledige baan in het onder wijs toen dat moeilijkheden ging opleveren nam hij buitengewoon verlof maar zo n zeven jaar geleden deed hij de deur van zijn klaslokaal voor de laat ste maal achter zich dicht in een onderwijsbaan zit niet voldoende flexibili teit zegt hij je kunt niet even een middag vrij nemen voor een belangrijke vergadering of een paar dagen naar een interessante manifestatie 28 dirksen leesbevordering via de wand binnen het klaslokaal ha d hij zich tot dan toe altijd uitermate plezierig ge voeld maar lesgeven tot je erbij neer valt trok hem niet aan daarbij kwam dat hij de kontakten met de gemiddelde collega nou ook niet direkt meer als erg inspirerend ervoer er wordt heel wat af gezeurd in de docentenkamer ik had dan steeds vaker de neiging om te zeggen doe nou eindelijk eens iets aan je problemen in plaats van er voortdurend over te mopperen full time in dienst gaan van de stichting hint hield natuurlijk wel een risico in maar gaf he m ook erg veel ruimt e om nieuwe initiatieven t e gaan ont wikkelen overigens is een van de aardige kanten van niet meer voor de klas staan datje nieuwe boeken weer gewoon kunt lezen zonder die leraarstic van ho e kan ik dit in de les gebruiken bij poezie lees i k natuurlij k we l steeds nog met die afwijking maar ik hoef er gelukkig geen vragen of op drachten meer bij te verzinnen de stichting een bedrijf inmiddels werke n er zeven mensen voor de stichting allen met een min of meer afgebakende taak financien auteursrechtkwesties facturering voorraad beheer etc maar allen ook voldoende betrokken bij de kunst om een mening te geven over wat er aan beeldmateriaal binnenkomt en om met eerhart de uiteindelijk verantwoordelijke al s hij twijfel t bi j een keuze tusse n enkele werken mee knopen door te hakken in het stichtingsbestuur is nogal wat deskundigheid bijeengebracht uit de we reld van de kunst een museumdirecteur een kunsthistoricus een kunstver zamelaar en een i n kuns t geinteresseerde jurist annex econoom vi a dez e mensen zij n e r betrekkelij k gemakkelij k kontakte n t e leggen me t kunste naars dat werkte zeker in het begin tijdbesparend n u komen kunstenaars vaak zelf me t hun werk naar plint in de hoop via deze weg bekendhei d t e verwerven ook soms hee l jonge dichter s weten het postbusnummer van hint te vin den scholieren en volwassenen sturen ongevraagd gedichten op eerhart vindt het vervelend om via een standaardbriefje gedichten die hij niet helemaal ge slaagd vindt terug te sturen maar hij heeft de ervaring dat een toelichting bij zijn afwijzing vaak leidt tot door de aspirantdichter verbeterde versies die dan weer ter beoordeling aangebode n worden zo ontstaat er al gauw ee n soort prive dichtcursus en dat is een wel erg tijdrovende bezigheid poezie vrij en onbevangen blijve n ofschoon eerhar t du s a l enig e jaren niet mee r op schoo l staat is hi j no g steeds leraar in hart en nieren ik heb alleen mijn werkterrein vergroot van een klaslokaal tot het hele land ik wil iets doorgeven iets zichtbaar maken dat kan met werk van volwassen kunstenaars maar ook met wat kinderen maken de onbevangenheid waarme e jonge kinderen zo in de onderbouw van de ba sisschool tekenen is ontwapenend als ze wat ouder worden zie je hen ge remder worden minstens voor een deel door de druk die de omgeving op hen uitoefent 29 dirksen leesbevordering via de wand zo wordt in het onderwijs oo k verkeer d omgesprongen met poezie poezi e wordt kapotgemaakt door er van die vaste vragen bij te gaan stellen of de na druk te gaan leggen op de vorm ha een sonnet daar kun je tenminste lek ker veilig over kwatrijnen en rijmschema sbeginnen poezie is associeren de ruimte ervaren van frisse metaforen bij elke kunst vorm is toch juist de vrijheid essentieel vrij zijn in denken in je belevings wereld in je fantasie zodra je leerlingen dwingt in starre patronen van vaste interpretaties of vormkenmerken belangrijker acht dan de inhoud maak je de kunst kapot tekst en beeld twee gelijkwaardige grootheden vanaf het begin heeft eerhart ervoor gekozen om tekst en beeld door twee af zonderlijke mensen te laten maken om daardoor twee echt verschillende in valshoeken te krijgen bij de benadering van het onderwerp dat is ook de re den dat hij geen beroep doet op illustrators zij zijn veel meer dan autonoom werkende beeldende kunstenaars geneigd om letterlijk vanuit het verhaal of het gedicht te tekenen in projecten op basisscholen en in het voortgezet onderwijs wordt er ook ge probeerd om schrijvers en tekenaars min of meer onafhankelijk va n elkaar te laten werken gedichten worden zonder naam uitgetypt en dan door de groep beoordeeld de door de klas uitgekozen teksten gaan naar een andere klas en bij het onderwerp van zo n tekst maakt een andere leerling dan de tekening eerhart begeleidde aanvankelijk zelf vaak deze projecten op de verschillende scholen gaf een handleiding poezie schrijven rijm is meestal helemaal met nodig weglaten is erg belangrijk voo r een gedicht en kreeg zo vaak erg fraai materiaa l binnen tegenwoordig vinden projecten van dit type op heel wat scholen plaats eerhart verwijst naar het blauwbilgorgelproject van om roep brabant en nu ook omroep gelderland red waar scholen na een uit gebreide interne selectie uit door leerlingen gemaakte gedichten het gedicht van de school insturen dat meedoet in de strijd om het gedicht van de week eerhart zit in de jury en probeert om steeds zo konkreet mogelijk duidelijk te maken wat hij geslaagd vindt aan een gedicht en wat minder hij merkt dat nogal wa t docenten huiverig zijn om bij te sturen als een tekst van een leer ling onbeholpenhede n o f zelf s echt e taalfoute n bevat da t zo u ee n t e ver doorgeschoten reactie kunnen zijn op de neiging die vroeger vaak bestond om met het rod e potlood in de hand elke pogin g to t creativiteit i n d e kiem te smoren maar het is heel goed mogelijk om leerlingteksten te redigeren zon der de creatieve vondsten van de kinderen geweld aan te doen zo vindt hij andere activiteiten naast de poezieposters heeft plint al in een vroeg stadium van haar bestaan andere middelen aangewend om de poezie onder het volk te verspreiden zo haakte men in op de buttonrage poezie op blik de poeziekaarten die daarna werden bedacht bleken een blijvertje ze bieden in het licht van de doelstel ling om zoveel mogelij k mensen met poezie te laten kennismaken het grote voordeel dat ze over het algemeen doorgestuurd worden naar een ander dan de 30 dirksen leesbevorderin g vi a de wand koper wie een poeziebunde l koopt ze t m na lezing i n de kast maar zo n poeziekaart word t doo r d e kope r meestal naa r ee n ande r verzonden overigens adviseer t eerhar t iedere kaartenkoper om meteen twe e setjes t e kopen aangezien je er vroeg of laat spijt van krijgt als je de kaarten hebt ver stuurd en ze dus zelf niet meer bezit ik wil alleen maar weten ie ju ik ben k k t een y e 4ham andere reden 3 h om te schrijven h8b