Leren lezen met de waterfietsmethode: techniek en begrip

h enny lamme leren lezen met de aanvankelijk waterfietsmethode lezen techniek en begrip henny lamme kreeg als orthopedagoge leesmoeder leerkracht en nascho lingsdocente in de praktijk te maken met het aanvankelijk leesonderwijs ze signaleerde de knelpunten die de gangbare klassikale aanpak oplevert en zag als nadeel aan de natuurlijke methode dat deze weinig ondersteun ing aan lees zwakke kinderen biedt ter afsluiting van haar studie orthopedagogiek schreef zij een scriptie die uit mondde in de opzet van een n ieuwe didactiek voor het aanvankelijk lezen in dit artikel zet zij uiteen op welke uitgangspunten deze methode stoelt en hoe zij in elkaar zit een praktijksituati e de waterfietsmethod e m arise 6 1 jaa r lees t in haar eigen de waterfietsmethod e staat voor aanvankelijk tekstenboek leesonderw ijs w aar b ij le z en met b e g ri p g elij k daarin heeft ze te k ening en gemaakt z e heeft op g aat met het oefenen van de leestech n i ek de l eerkracht gedicteer d welke zinnen er bij d e d eze w erkw ijze is in de p raktijk ontstaan teke ning en moest e n kom en me erdere o p v a ttingen ov er aa nva n kel ij k l eze n m a rise leest en herle e st haar eigen te ksten z ijn er in verwe r kt het i dee va n het ind ivid u e le vervolgens schrijft d e leerk racht de zinnen o p tekstenboek is ontleend aan doris n asch het g rote stroken en kni pt d e w oord en los zo ont werken m et de g roepste kst komt uit d e school staan woord k aartjes van freinet 2 de taalhoek is overgenomen van m arise legt met d ie woordkaartjes d e nieu we de e ngelse in f ant schools h et gest ructureerd zin het schaap is in de waterfiets aanleren van de elementaire leeshandeling z e k an nog niet ec h t le zen maa r wel k an ze v a n u it g loba alw oorden te n sl ott e kom t u it de g e b rui k te w oorden g lo b aal herkennen d at h et t rad itionele aanvan kelij k leesonderwijs 4 m arise oo k begrij p t w at ze lees t blijkt uit haar de waterfietsmethode integreert dus aspecten ge g rinnik b ij het legg en van d e zin en d e te ke uit verschillende b ena d ering en n ieu w is d e ning die ze er b ij maakt plaats en de struct urering van de drie w oord i d entific ati etec h nieke n 10 r p 2 7 e e ci 2 1 9i n9en een keer i va er et 5 r se zaaft2a daag st uot een scha p a n 1 h de 5 5 0cp1 3 dgdr sfaae y een schaap in 05 r y olri e iip nv t v i w j 1 c d sh lt k met e konj nen 4 tm r i se 1 1 20 cle 0j k p e de waker ts y het resultaat is een aanvankelijk leesdidactiek aanleid ing die het begrijpend lezen vooropstelt een orthopedagoog leerde dat de aanbieding van de cursorische elemen leesproblemen grofweg in tw ee ca tegorieen ten afstem t op het in d ividuele kind zijn in te delen die van de spellers en de de drie woord identificatietechnieken vaders gestructureerd aanbiedt d e s p ellers het moeilij kst te re medieren thematisch en cursorisch w erken van el kaar blijken 5 gescheiden houdt leesproblemen ten allen tijde te maken heb de eigen taal van kinderen serieus neemt ben met taalproblemen in het kader van mijn afstudeerscriptie ortho voorkomen beter is dan genezen pedagogiek aan d e universiteit van a mst er 2 een leesmoeder constateerd e dat k inderen dam heb ik de waterfietsmethode ontworpen tijd ens het z og e n aa m de n iveaule z en n aa r d e uit ge p robee r d en vergele ken met een klas d ie kast renden en daar een ander boekje uit leerd e lezen met de methode veilig leren trok k en op d e vraag van de leesmoeder lezen waar het vorige boekje over ging konden d e verwachting was dat de kinderen via de ze geen antwoord geven waterfietsmethode met meer begrip zouden le 3 een leerkracht aan een vernieuwingsschool ren le zen aanhan ger v an functioneel lezen w er d in 12 haar studie geconfronteerd met de opvat grafo fonologische informatie heeft betrekking ting van dumont 7 hij stelt dat structuur op het spellen en automatiseren van het spel een basisvereiste is voor kinderen met leer len de elementaire leeshandeling is onderdeel moeilijkheden omdat alternatieve aanvan van deze woord identificatietechniek hierop kelijk leesbenaderingen zoals het natuurlijk l i gt het accent in traditionele aanvankelijk lezen van freinet kinderen weinig of geen leesmethodes kinderen leren in eerste instan structuur bieden acht hij een dergelijke be tie de techniek van het lezen b oo m is nadering prima voor de meeste kinderen boom het is dus een bo ttom up didactiek maar ongeschikt voor kinderen die moe i lijk van dongen10 en bus verdedigen deze werk leren of leerproblemen ve rt onen wijze door te wijzen op onderzoek dat aan 4 een onderwijskundige gaf de naschol i ngs toont dat kinde ren met een gestructureerde cursus speerpunt lezen u i t de bijbehoren methode beter leren lezen dan met een on de map bleek een visie op basisonderwijs gestructureerde alsof een top down methode die niet strookt met de wet op het bas ison per definitie ongestructureerd zou zijn derwi j s de daarin voorgestane continue ontwikkelingslijn kan niet samengaan met de techniek die gebru i k maakt van de visuele het gebrui k van de klassikale methodes configuratie is gebaseerd op herkenning van voor aanvankelijk lezen ve ilig leren lezen een tekst woord via visuele kenmerken men en letterstad die werden gepropageerd spreekt ook van globaal of naief lezen het ac cent ligt op het begrijpend lezen vanuit in deze vier rollen kreeg ik te ma ken met aan woorden in een tekst wordt het aanvankelijk vankelijk leesd idactiek ze leverden inzichten lezen opgebouwd hier i s dus sprake van een op waarmee ik tot de volgende stellingen top down didactiek kwam decroly 12 ontwikkelde vanu i t deze gedachten a traditionele aanvankelijk leesmethodes die gang de eerste globaalmethode in nederland zich eenzijdig richten op d e leestechniek waren het evers ku i ten en van der velde die kunnen het probleem creeren dat kinderen een globaalmethode ontwierpen genaamd van te lang spellend blijven lezen kindertaal tot moedertaal tegenwoordig is b kinderen moeten individueel kunnen leren er geen aanvankel ijk leesmethode meer op de lezen daarom moeten thematisch en cur markt die is gebaseerd op de ideeen van de sorisch werk worden g escheiden cro ly dat zou kunnen komen omdat veel or c kinderen en leerkracht hebben om verschil thopedagogen in navolging van dumont14 lende redenen naast vrijheid structurering bezwaren hebben tegen de globaalmethode nodig omdat zij te ongestructureerd zou zijn toch d een aanvankelijk leesdidactiek moet kunnen zijn er nu weer o rt hopedagogen die voordelen bijd ragen aan emancipatorische doelstel zien in een top down benadering zo boekt lingen a ryan van der leij goede resultaten met z ijn d eze vier stellingen liggen ten g rondslag aan kijk en luistermethode s ook anton van de de waterfietsmethode in het hier volgende wissel1 e doet suggest i es in die richting werk ik ze uit de v i suele configuratie is zeker als het gaat om teksten d i e de k i nderen ze l f hebben be dacht en vaak terugzien de gemakke l ijkste a het probleem van spellend lezen leesstrategie gebruik maken van de visuele configuratie geeft kinderen de mogelijkheid al drie woord identificatietechnieke n begrijpend te l ezen voordat ze de elementai re leeshandeling beheersen zoals in het geval de geoefende lezer gebruikt drie woord van marise dat geeft motivatie en zelfver identificatietechnieken ook wel leesstrate trouwen bovend ien ontwikkelen de k i nderen gieen of ontsleutelingstechnieken genoemd daardoor een goede begrijpend leesattitude om de betekenis van een woord tekst te ach daarom moet het aanvankelijk lezen met deze terhalen 9 de grafo fonologische informatie de strategie sta rt en visuele configuratie en de context informatie d e context informatie raden vanuit dat g ene wat al g elezen is maakt het de lezer mo g elij k 13 ee n t ek s t t e beg rijp en oo k al zij n n i et a ll e kar nog ze lijken met hun accent op de grafo w oo r d en be ke nd dez e stra te g ie is d us fun d a fonologische informatie het begrijpend lezen te menteel bij het proces van het begrijpend blokkeren dat komt ook omdat de gebruikte lezen teksten vaak onlogisch zijn daardoor stimule helaas besteden de leesmethodes veilig leren ren ze tot mechanisch technisch lezen lezen en letterstad nauwelijks aandacht aan met het volgende voorbeeld maakt fie van het gebruik van de context informatie ster dijk dat duidelijk jan met de ka r t t 1171 wim gaat naar school gaat het niet over jan hij is al zes jaar waar blijft die kar zijn zus loes is nog geen vier weer iemand anders maar nog steeds geen jan die is bij moe in huis ndg iemand erbij plaatsen ergens waar de kar is school en huis daar is jan met de kar eindelijk maar wie is jan en wat is dat voor een kar een skelter koop een roos koop een roos waar slaat dat nou weer op moe gaat met loes naar jan is jan ook een broertje wat is die roos mooi is er een roos in de kar ik koop die roos van je wie is ik wie is je die zet ik in een vaas is de ik soms ook een kind van moe moe gaat het huis weer in tja ik ben er al ze zet de roos in de vaas dus moe heeft de roos van mij afgepakt loes zit nu bij de wieg jeetje ndg iemand in huist moe zet de pan op het gas in de slaapkamer terzijde de moeders zet ten meestal de pan op het gas en de loessen daar gaat de bel zitten bij de wieg in deze toets dat zijn pa en wim nou pa er ook nog bij waar blijft jan nul daar zou het verhaal toch over gaan die wim zit trouwens ook niet lang op school soms zijn de teksten die in de wate rfietsme of de inhoud van de zin nog klopt dit i l thode door de kinderen gemaakt zijn taaltech lustreert heel duidelijk dat tijdens het globaal nisch ook niet zo mooi marise had beter i n lezen de woord identificatietechniek context p l aats van is en in de woorden staat en op informatie een grote rol speelt kunnen gebruiken dan had de zin niet ge luid dumont1 8 stelt dat er een relatie is aangetoond het schaap is in de waterfiets maar het tussen leesproblemen en taalvaardigheid van schaap staat op de waterfiets dat had ge kinderen kund omdat zij de woorden staa t en op ook al kinderen met leesproblemen zijn slecht in aud i globaal kon lezen toch liet marise de zin het tieve synthese en objectivatie ze hebben schaap is in de waterfiets ontstaan dat kwam moe ite met het aanvullen van zinnen het vin omdat de woorden staat en op al gebruikt den van synoniemen en rijmen juist deze waren voor andere zinnen dit waren de woor vaardigheden zijn nodig bij het gebruik van den die nog enigszins pasten het ontstaan context informatie deze kinderen zouden daar van de zin het schaap is in de waterfiets is te dus extra in moeten oefenen maar in groep 3 zien op de videoband die bij de waterfi etsme staat het klassikale leesonderwijs vaak zo thode is gemaakt duidelijk is te horen dat centraal dat andere vormen van taalonderwijs marise bij elk woord dat ze gebruikt evaluee rt nauwelijks voorkomen de handleidingen bij 14 d e methodes geven w el eens su gg esti e s voor dig de wate rf ietsmethode heeft die structuur taalactiviteiten d ie g ericht z ijn op an d ere in zich de stappen zijn streng gestructureerd doelstellingen dan technisch lezen zoals het in een cursorische leergang die ieder kind indi houden van een kring g esprek een verhaal ver vidueel doorloopt de ee n doet dat snel een tellen een gedichtje aanleren maar die staan ander zal veel meer tijd nodig hebben de vaak onder het kopje extra activiteiten wat cursorische lijn geeft de leerkracht zekerheid sug g ereert d at d eze onderdelen oo k w el over en mogelijkheid tot diagnosticeren materiaal geslagen k unnen worden d at is jammer voor voor de leeslessen vindt de leerkracht in het alle kinderen maar vooral voor kinderen die i ndividuele tekstenboek door de i ndividuele moeite hebben met leren lezen begeleiding van de leerlingen is hij zij in staat ieder kind precies die oefening aan te bieden samengevat i n aanvankelij k leesmethodes als waar het kind aan toe is veilig leren lezen en letterstad ligt de nadruk meer open situaties biedt de taalhoek daar bijna uitsluitend op een van de drie woord kunnen de kinderen in een uitdagende lees identificatietechnieken de grafo fonolog ische omgeving zelf experimenteren en ontdekkingen voortdurende confrontatie met en training van doen in de taa l hoek z ijn verschillende materia de elementaire leeshandeling geeft kinderen len te vinden er is lettermateriaal plaatjes die het idee dat lezen een plakp roces is p oe s op volgorde gelegd moeten worden en een w ordt p oes in p la ats van een sna pp roces on bord waarop met l osse woorden zinnen kun ze poes snort ook als ze technisch goed nen worden gemaakt kunnen lezen b et ekent d at geenszins d at ze zo wordt een uitnodigend milieu geschapen ook goed begrij pen d kunnen lezen waarin kinderen op de bo ttom up wijze maar bestaande methodes begeleiden kinderen nau ook via de top down zichzelf kunnen leren hoe welijks in het begrijpend lezen z o ontstaat bij het leessysteem werkt een aantal kinderen het probleem van te lang spellend lezen het leesprobleem van d eze spellers is het meest hardne kkige pro b leem dat c individueel leren leze n we kennen 2 0 de waterfietsmethode besteedt aandacht aan veilig leren lezen en letterstad zijn ondingen alle drie de w oord identificatietechnieken z e wanneer het gaat om individualiseren en diffe begint met visuele configuratie zodat de kin rentieren oorzaak is de relatie tussen thema deren meteen zelfvertrou w en en een be g rij tisch en cursorisch onderwijs pend leeshouding ontwikkelen ook gedurende een voordeel daarvan is dat de cursorische het aanleren van de grafo fonologische infor leergang voor de kinderen aantrekkelijker matie komt steeds de context informatie aan wordt omdat de inhouden van de cursorische bod de kinderen hoeven die strategie niet leergang aansluiten bij vakken als wereldorien z ichzelf te leren o p het moment dat b egrij tatie en taalonderwijs een voorbeeld is het pend lezen van hen verwacht wordt thema duimeliesje in de methode veilig leren een dergelijke aanpak zou het probleem van te lezen lang spellen kunnen voorkomen en eventueel een nadeel is dat deze werkwijze het onder remedieren wijs zeer teacher centered maakt waardoor het differentieren moeilijk zo niet onmogelijk wordt wanneer een leerkracht dit met veilig b structuur en vrijhei d leren lezen toch probeert zal hij zij elk groep je dat op het niveau komt van duimeliesje dit de w aterfietsmethode bie d t aan kinderen d e sprookje met alle thematische franje daarom vrijheid om in hun eigen tempo te leren lezen heen moeten aanbieden als er bijvoorbeeld 3 vanuit voor hen b ete kenisvolle te kste n de niveaugroepen in zijn moet 3 keer het sprook meeste kinderen zijn uit zic h zel f gemotiveerd je van duimeliesje worden verteld dat kan tot lezen veel van hen ontdekk en zelf d e niet klassikaal want een groep heeft het structuurprincipes van het leessysteem zon d er sprookje al gehoord en een andere groep mag daarin onder w ezen te word en m aar niet alle het nog niet horen omdat dan straks als zij kinderen doorzien de technie k uit zichzelf k in aan deze leerstofkern toe zijn de verrassing d eren met leer p ro b lemen hebb en structuur no eraf is dat kan ertoe leiden dat de leerkracht 15 snel het sprookje voorleest aan de niveau s morgens groep zodat de kinderen in ieder geval de ver werkingsopdrachten kunnen begrijpen maar mijn vader gaat naar zijn werk door het snel voorlezen en uit tijdnood over mijn moeder blijft op haar werk slaan van kr inggesprekken drama gedichten en ik en leo gaan naar school verschralen het wereldorienterend onderwijs en het taalonderwijs daarom is het beter om syl via thematisch onderwijs los te koppelen van de cursorische leergang en deze laatste zo te ont o m d at k inderen oo k via visuele confi guratie wikkelen dat h i j min of meer zelfstandig kan mogen lezen k an van a f het b e g in g e w er kt worden doorlopen de leerkracht is dan vrij om worden met hele teksten d e w oord en hoeven met de groep andere thema s te kiezen dan niet uitsluitend via de elementaire leeshande duimeliesje of de keuken lin g te wor d en ontsleute l d d us kunnen ook in de wate rf ietsmethode is het cursorisch deel moeilijke woorden worden gebruikt de leer geheel geindividualiseerd en staat het los van kracht kan d an te k sten nemen d ie meer op de het thematisch onderw ijs kinderen kunnen eig en situatie van de groe p zijn af g estemd met de cursorische leergang beginnen wan dat motiveert kinderen en geeft hen samen neer ze daarvoor ri jp zijn dat is soms in de met de leerkracht kans de eigen leefwereld te kleutergroep soms pas later in groep 3 de on d erzoe ken en kritisch te bezien cursorische leergang wordt voor de kinderen alle kinderen tekenen en daarmee drukken ze heel aantrekkelijk doordat gebruik gemaakt iets van hun ervaring en interesse uit dat be wordt van hun e igen teksten te kent d at alle k in d eren iets te ze gg en hebben thematisch onderw ijs wordt dan gekoppeld een goede leerkracht daagt het kind zo uit dat aan de groepstekst er taal naast de tekeningen komt te staan eerst w ellicht nog de taal die de leerkracht veronderstelt omdat er alleen geknikt wordt d emancipatorische doelstellinge n als de leerkracht vraagt zal ik erbij zetten mijn hond is dood gegaan maar doordat het in de waterfietsmethode wordt met eigen kind zich serieus genomen voelt krijgt het flair teksten gewerkt soms wordt een tekst van en vertelt de volgende keer zelf de tekst bij de anderen gebruikt maar dat gebeurt dan omdat tekening hij de kinderen aanspreekt d it levert prachtig materiaal o p om over te het gaat dus altijd om zinvolle logische praten te vertellen en te leren teksten die niet vast liggen maar per situatie verschillend zijn de kinderen hoeven geen naar vorm en in opbouw van de waterfietsmethod e houd onsamenhangende niet emancipato rische teksten te lezen zoals dit bordiesje dat er zijn 5 basisactivi t eiten ik ergens aantrof 1 het werken met en vanuit de taalhoek 2 het werken met en vanuit de groepstekst moe is in de keuken 3 het werken met en vanuit het individuele waar is moe tekstenboek pim is ook in de keuken 4 het zelf maken van boeken moe kookt pap 5 het werken aan moede rt aalonderw ijs pa slaapt in de stoel en pim 1 het werken met en vanuit de taalhoe k de taalhoek is gebaseerd op het p rincipe van werken met de waterfietsmethode leve rt b ij het zelf ontdekk en er zijn talloze materialen voorbeeld een tekst op zoals w aarmee geexperimenteerd kan worden zodat kinderen al spelend p roberend en uitvindend zichzelf de structuur van het leessysteem ei g en k unnen maken uitdagend materiaal in de taalhoek 16 goede prentenboeke n voor een bestaand ged icht of verhaal dat de d e g roe p stek s ten me t te k enin g e n kinde ren erg aanspreekt stempeldozen en o f dru kp ers f lanel bo rd let op de al genoemde videoband is de klas te ters voelletters typemachine e n zovoort zien van wody k i ngma ze werkt op de bas i s een zinnenmaker met globaalwoorde n school de zevensprong in emmeloord haar door d e groe p zelf gemaakte b oeken klas heeft als groepstekst een ged i cht van an gedichten boeke n n i e schmidt gekozen woordwielen woordbomen om het automa tiseren te oefenen meester van zoeten wast altijd zijn voeten in het aquarium het werken met de groepstekst is een ge schikte manier om de groep als eenheid les te geven de positieve aspecten van het klassika le onderwijs komen hierbij heel goed naar vo ren er zijn gezamenlijke activiteiten de kinde ren voelen zich lid van de groep ze weten van elkaar waarmee ze bezig zijn en ondersteunen bevragen en bekrit i seren elkaar bij het bespre ken van de groepstekst is er aandacht voor spelling en taalbeschouwing het vermenigvuldigen liefst drukken van de tekst bevorde rt het lezen maar ook vanuit we w oordwie l reldorientatie kan functioneel lezen weer een rol gaan spelen zo zou bijvoorbeeld bij de vo begrijpend leesopdrachten renstaande tekst over meester van zoeten het context informatieopdrachten zoals plaatjes aquarium onderwerp van gesprek en onder op goede volgorde legge n zoek kunnen zijn een van de kinderen komt bandrecorder met luisteropdrachte n op het idee een brief te schrijven naar de leergang elementaire leeshandeling bijvoor aquariumvereniging om een gastdocent uit te beeld van een traditionele methode die de nodigen stelonderwijs de brief die terug kinderen zelfstandig kunnen doorwerken als komt is aanleiding voor leesonderwijs en weer ze dat willen nieuwe activiteiten de ene keer leve rt een groepstekst meer aanknopingspunten dan de 2 het werken met en vanuit de groepsteks t andere keer zodat een groepstekstt hema va riee rt in tijd de kans dat de kinderen geinte gelukkig hoeft m ijn vader n iet mee r resseerd zijn is groot want het z ijn hun eigen af te wassen want nu hebben we een interessen en vragen d ie aan de orde zijn de afwasmachine leerkracht heeft alle kans om die vragen zo te maar die was wel heel duur beantwoorden dat de kinderen zelfstandiger en mond i ger in de wereld komen te staan ten jantien slotte is dit toch de doelste l ling van taalonder wijs en wereldorientatie een g r oepstekst zoals de bovenstaande wordt de groepstekst komt te hangen in de taalhoek door e e n van de ki nderen bedacht en door de de kinderen kunnen hem op hun gemak nog hele klas als groepstekst gekozen bij het kie eens proberen te lezen na te leggen of te zen worden verschillende werkwijzen gebruikt stempelen soms worden alle teksten op een stapel ge legd en trekt een van de kinderen een tekst 3 het werken met en vanu it het individuele dat wordt dan de groepstekst soms ook geldt tekstenboe k het principe van de meerderheid van stemmen de leerkracht geeft elk kind aan het begin van het komt ook voor dat leerkracht en groep de de basisschool een leeg boek in dit boek te groepstekst gezamenlijk opstellen en een enke kent elk kind regelmatig persoonlijke ervarin le keer stelt de leerkracht voor om te kiezen gen en fantasieen de leerkracht schrijft de 17 door het kind geformuleerde tekst bij de teke duele tekstenboek ning steeds worden de al eerder gemaakte 2 het woord 10 keer stempelen teksten terug gelezen eerst alleen door de 3 het woord in een prentenboek opzoeken leerkracht en later ook door het kind de leer 4 woorden stempelen die beginnen met de kracht gaat langzamerhand steeds meer in op eerste klank van het geleerde woord de vorm formulering en inhoud kernachtig 5 woorden stempelen die eindigen met de heid van de tekst laatste klank van het geleerde woord wanneer het kind kennelijk toe is aan het leren 6 een kind uit de klas zoeken dat op de lezen het zegt bijvoorbeeld steeds h e daar bandrecorder een verhaal inspreekt waarin staat de letter van mijn naam of he ik heb jouw nieuw geleerde woord een aantal ke in al mijn teksten het woord zon wordt het ren voorkomt j i j luiste rt het verhaal af en tekstenboek gebruikt voor het cursorisch leren legt het woord zoveel keer op je le tterdoos lezen als je het hoo rt in het bandrecorderverhaal dit gebeu rt in het kort als volgt 7 leg op de lett erdoos een verhaal waarin je 1 kind teksten uit het hoofd laten leren en alle woorden d i e je al hebt geleerd ge met de tekening als herkenning laten bruikt lezen hierbij is een strikte opeenvolging van activi 2 tijdens het lezen de tekst laten bijwi jzen teiten niet noodzakelijk gemiddeld doorlopen 3 teksten op stroken zett en en bij de oor de k i nderen deze cursorische leergang in zo n spronkelijke teksten in het boek laten maand of twee dat betekent twee globaa l zoeken woorden per week instructietijd 16 maal 5 4 stroken in woorden knippen en de losse minuten 80 minuten woorden weer tot tekst laten maken een aantal kinderen heeft deze instructietijd 5 woorden van teksten in andere volgorde niet nodig zij leren een woord binnen een mi laten leggen nuut er zijn ook kinderen die de instructie he 6 met woorden uit verschillende teksten een lemaal kunnen missen zij leren vaak onge nieuwe tekst maken bijvoorbeeld het merkt zichzelf lezen via taalhoek en groeps schaap is in de waterfiets tekst 7 globaalwoorden uit de teksten halen zo toch is het goed alle kinderen de i nstructie te danig dat de klanken alle aanwezig zijn geven er kunnen in het zelf ontdekproces 8 globaalwoorden een voor een met het kind toch h i aten ontstaan analyseren en synthetiseren belangrijk is dus dat alle kinderen de cursor i 9 al meteen na twee globaalwoorden met de sche leergang doorlopen al s de leerkracht gebruikte lett ers nieuwe woorden vormen zo werkend problemen ontdekt kan hij z i j 10 dan automatiseren via leeswieltjes en besluiten het proces te ve rtragen herhaling in leesboom te lassen of differentiatie naar leerweg toe te deze opeenvolging is cursorisch de volgorde passen ligt vast geen stap mag worden overgeslagen het tijdstip waarop een k ind aan deze cursori toch is het belangrijk flexibel te blijven en niet sche leergang begint varieert van 5 tot 6 te lang stil te staan bij stap 5 en 6 wanneer jaar het ik noem het voor het gemak maar even dat betekent dat de waterfietsmethode ook in wate rfietsproces na enige tijd nog geen re de kleuterschool zal kunnen worden toege sultaat opleve rt is het raadzaam over te gaan past het zou een ideale situatie z ijn dat k l eu op het leren van de elementaire leeshandeling tergroep en groep 3 beiden de waterfietsme via de globaalwoorden stap 7 tot en met 10 thode zouden gebruiken dan hoeven de kleu later moet wel op de stappen 5 en 6 worden ters die al kunnen lezen zich niet te vervelen teruggekomen en kinderen uit groep 3 d i e nog n i et aan lezen de meeste kinderen hebben genoeg aan 5 mi toe z ijn kunnen wachten nuten instructie en 10 minuten verwerking per het is ook heel goed mogelijk om werkend globaalwoord de verwerking van een geleerd met de waterfietsmethode kleuters en woord is te varieren maar kan ook in een groep 3 in een combinatieklas te hebben standaardprocedure worden gegoten na het leren lezen via het individuele teksten bijvoorbeeld boek kunnen de kinderen meedoen met het 1 het geleerde woord opzoeken in je indivi voo rtgezet lezen 18 4 h et zelf maken van b oek en verhalen en zinnen taalbeschouwing en audi de zelf gemaakte boeken behoren tot de wa tieve synthese daarnaast is het goed dat de terfietsmethode omdat ze kinderen confronte leerkracht veel voorleest ve rtelt vragen uit ren met niet stereotiepe te k sten zeer m otive lokt en beantwoordt gelukkig komt er steeds ren tot lezen en te g e b rui ken zijn bij ei g en ont meer goede kinderliteratuur een breed aanbod d ekkingen in de taalhoek o pvalt dat het zelf van kwalitatief goede teksten zal een positief maken v a n b oe ken e e n populair e techniek aa n effect hebben op monde l ing en schriftelijk taal het worden is 21 reden daarvoor is misschien gebruik van kinderen het feit dat zelf gemaakte boeken door kinde wanneer zoals gebruikelijk ongeveer op de ren worden stuk gelezen vooral wanneer el k helft van het jaar groep 3 gaat starten met de kind van de g roep zijn aandeel heeft geleverd taalmethode verdient het aanbeveling het zijn de zelf gemaakte boe k en een succes er schrijven van eigen teksten een plaats te ge z ijn leg io mo ge lij khe d en zoa ls het o eb oek ven binnen de taalmethode met verh alen w aarin de oe klan k veel voor komt het moppenboek het lan ge w oorden b oek en het aquariumboe k onderzoe k een type boek is verplicht d at wil ze ggen dat el k kind een d ergelijk boek maakt en in d e in een onderzoekje zijn twee groepen kinderen taalhoek depo neert het tra pverhalen b oe k met elkaar vergeleken de ene groep leerde le doordat in elke zin slechts een woord verschil zen via veilig leren lezen en de andere groep lend is gaat het lezen heel snel en dat is juist leerde dat door middel van de waterfiets voor kinderen met faalan g st of spellin gsprob le methode men motiverend en reme d ieren d het aantal kinderen dat werd vergeleken in het een voorbeeld onderzoek was 46 twee groepen dus van 23 ik kinderen er is ook een vergelijking gemaakt ik woon tussen een deel van deze twee groepen deze ik w oon nie t betrof twee groepen van 10 kinderen in dit ik w oon niet meer deelonderzoek is ook de leerkrachtvariabele ik woon niet meer in onder controle gebracht ik woon niet meer in mijn vergelijkingstijdstippen september 1985 janu ik woon niet meer in mijn hu t ari en juli 1986 b ij het lezen van de tra pverhalen g e b ruiken onderzoeksmiddelen instaptoets kees de kinderen de visuele configuratie het visuele baar 22 begrijpend lezen sabd oostelijke w oordbeeld als leesstrategie d it is va ker het mijnstreek technisch lezen 1 2 enquete ge geval bij het lezen van zel f gemaakte boeken lezen boekjes school thuis lees en begrijp maar het tra p verhalenboek is er voor gemaa kt l a 25 technisch lezen 2 26 resultaten van het totaalonderzoek 5 het werken aan moedertaalonder wijs in januari oo k al betekent het w erken met de groe p s de waterfietskinderen liggen achter ten tekst het in d ivid uele teksten b oek de taalhoek aanzien van de veilig leren lezen en de zelf gemaakte boe k en dat er via d ie in kinderen g angen al veel a an taalonder wijs w or dt g e in juli blijkt w er kt er moet toch meer g e beuren er m oe het technisch leesniveau in beide groepen ten situaties worden gescha pen die kin d eren hetzelfde te zijn uitlokken tot praten met el k aar hoekenwerk het begrijpend leesniveau bij de klas die er moet pop pen kast worden g espeel d verha met de waterfietsmethode heeft gewerkt len verteld en g rammofoon p l aten b eluiste rd veel beter te zijn dan bij de klas die met ook moet er video worden gekeken en moeten veilig leren lezen werkte er gezelschapss pelletjes w orden g es p eeld b ij de waterfietsklas minder kinderen te heb deze activiteiten die deel uitmaken van goed ben die uitvallen taalon d erw ijs w ordt on g emerk t aandacht de waterfietsklas minder kinderen te heb besteed aan vaardigheden die met name voor ben bij wie een groot verschil tussen tech kinderen met potentiele leesproblemen erg be nisch en begrijpend lezen te constateren is lan g rijk zijn rijmen en d ic h ten aanvullen van de bovenstaande groep van de waterfiets 19 klas slecht te scoren op technisch lezen het resultaat van het deelonderzoek waarbij maar goed op begrijpend lezen terwijl dit in de leerkrachtvariabele onder controle is de veilig leren lezen klas omgekeerd is gehouden de waterfietsklas in de begrijpend leestoets wel slordigheidsfoutjes te maken wate rf iets veilig leren lezen maar opmerkelijk goed te zijn in de laatste begr techn begr techn items van de toets die door de veilig leren 16 ft 19 ft 55 ft 31 ft lezen kinderen veelal fout werden gedaan een voorbeeld van zo n laatste toetsitem conclusie dit onderzoek is niet representatief daa rvoor 27 let opl zijn de vergeleken aantallen kinderen te kle i n wat moet de laatste zin van het ver toch is het de moeite waard om de uitkomst haaltje zijn goed te bekijken er komt naar voren dat de a hij loopt ernaar toe kinderen die leren lezen met de waterfietsme 8 hij steekt er een vinger in thode beduidend beter begrijpend lezen dan de c paul ziet een pot met verf kinderen uit de veilig leren lezen groep d die is nu blauw wordt eveneens de l eerkrachtvari abele gecon troleerd dan scoren de kinderen uit de water fietsgroep wel zeer opvallend beter noten 1 nasch doris lezen een onderdeel van de totale 8 handreiking voor de nascholing zorgverbreding ontwi kkel i ng van jonge kinderen in pedamorfo vereni g in g lan delijk e pedago g ische centra se juni 1972 maart 1 98 5 2 doekemeijer c a m een freinetschool t il burg 9 ives j p l z b ursu k s a ives word identifi 1984 cation techniques r and m cn ally chic ago 197 9 3 noot annemarie saskia van scha ik engelse 10 d ongen d re van leesmoeilijkheden n aar diag brieven een bezoek aan enge lse i nfant scho len nosticerend onderwijzen bij het lezen tilburg in het kader van het innovatieproject amsterdam 1986 amsterdam 1976 11 b us jeanet bied t functione el aanvank elij k l ez en 4 caesar f b veilig leren lezen handleiding 1 meer kans op leessucces i n didaktief septem tilburg 1980 ber 19 8 5 kooramen h j de l40 benadering toegepast op het lezen en spellen gron ingen 1976 12 liefland w a decroly en de decrolyschool gro ningen 1 968 5 leij a van der ernstige leesproblemen een on derzoek naar differentiatie en behandeling lisse 13 evers f r kuitert j van der velde van kin 1983 dertaal tot moedertaal methode voor het taalon derwijs op de lagere school eerste gedeelte glo 6 dumont j j leesstoornissen verschijni ngs bale methode voor het aanvanke lijk leesonderwijs vormen samenhangen oorzaken in het in het eerste leerjaar gron i ngen 1935 leesproces lisse 1984 leij a van der geciteerd werk zie noot 5 14 dumont j j geciteerd werk zie noot 7 wissel a van de schooluitval een reeks onder zoeken naar cognitieve aspecten van het falen bij 15 leij a van der geciteerd werk zie noot 5 kinderen met ernstige leesproblemen un i vers ita i r proefschrift gron i ngen 1984 16 wissel a van de geciteerd werk zie noot 6 7 dumont j j leesstoorn issen deel 2 diag 17 dijk fie van meer van hetzelfde over bete r nostiek en behandeling ro tt erdam 1979 leesonderwijs op basisscholen door nascholing van leerkrachten in moer 1985 5 20 18 dumont j j geci tee rd we rk z ie noot 7 23 toets begr ijpend lezen sabd ooste li jke m ijnstreek maastricht 19 boland theo de teerl i ng is al i n een vroeg sta d i um gewo rpen leesprestaties van 600 leerlin 24 technisch lezen 1 centraal instituut voor toets gen 6 jaa r lang gevolgd in didaktief j uli au ontwikkeling enschede gustus 1 986 25 lees en begr ijp la centraa l instituut voor toets 20 leij a van der geciteerd werk zie noot 5 ontw i kkeling enschede 21 hu lsenbe c k c l aa rtje van krasteken i ng tot ze l f 26 technisch lezen 2 centraa l instituut voor toets gesch reven kinde r boek ver ha l en schr ij ven in een ontw i kkeli ng enschede school voor 4 12 j ar i gen i n natuurl ijk leert een kind lezen uitgeveri j pandoor amsterdam 1986 27 lamme henny begri jpend le ren lezen docto raa l scr i ptie o rt hopedagogiek univers ite i t van 22 baar kees de leesontwikkeling en leesonder amsterdam 1988 wijs d eel 2 leesontwikke ling in beeld regionaa l pedagogisch cent r um zeel and 1984 21