Lesgeven aan meisjes: een vak apart?

dorian de haa n lesgeven aan meisjes inleiding een vak apart cijfers over doorstroming van meisjes naar het kinderen krijgen uiteindelijk toch belangrijker voo rtgezet onderwijs er is wat verbeterd de laat dan een plek op de arbeidsmarkt vooral nu er ste jaren meer meisjes gaan naar wat hogere vor toch weinig beroepsperspectieven zijn jan vindt men van voo rt gezet onderw ijs maar dat geldt dat vrouwen best recht op werk hebben maar niet voor alle meisjes en het is niet structureel niet ten koste van hem als er weinig werk is en de positie van buitenlandse meisjes is slecht een voor kinderen zorgen h ij grote groep meisjes gaat naar het lhno de huis de tijden zijn veranderd de droom van gelijke houdschool dat weinig beroepsperspectieven kansen voor iedereen door het onderwijs is uit biedt en zelfs tot het stempel ongeschoold theorieen over het functioneren van de school leidt voor relatief meer meisjes dan jongens is hebben duidelijk gemaakt dat ongelijke kansen mavo eindonderwijs meisjes kiezen voor vak structureel zijn en onder meer door organisatie kenpakkett en met minder mogelijkheden meisjes en inhoud van het onderwijs en door de reactie hebben minder keuzemogelijkheden in het leer van groepen leerlingen daarop in stand worden lingstelsel mbo en kmbo ko rt middelbaar be gehouden de verwachtingen waren te hoog ge roepsonderwijs er gaan minder meisjes naar het spannen alsof het onderwijs een omwenteling te wetenschappelijk onderwijs weeg zou kunnen brengen in de sociaal economi conferenties publikaties over meisjes en onder sche verhoudingen want de discussie ging vooral wijs er is meer aandacht er wordt meer nage over doorstroming en had een macro sociaal eco dacht meer leerkrachten krijgen oog voor speci nomisch perspectief vandaar de nadruk op fieke mechanismen die achterstand van meisjes meer van hetzelfde voor kinderen die te weinig veroo rz aken meer leerkrachten proberen in hun van het onderwijs profiteerden meer van het houding en gedrag in hun lessen wat te verande zelfde voor arbeiderskinderen meer van hetzelf ren maar het gebeu rt nog incidenteel aarzelend de voor meisjes het is niet structureel met alle vernieuwingen de discussie van nu gaat niet meer alteen over waa rv oor het onderwijs zich gesteld ziet be doorstroming al blijft het wachten het gaat schouwen leerkrachten en beleidsmedewerkers niet meer alleen over gelijke kansen op eenzelfde extra aandacht voor meisjes niet als prioriteit als hoeveelheid macht kennis en inkomen het gaat men het al als probleem ziet ook over het soort macht de soort kennis over marie is misschien iets wijzer geworden maar jan wat kinderen op school kunnen teren waardoor interesseert het niet zo marie gaat nu misschien ze echt wat wijzer en wat weerbaarder worden naar de havo maar ze vindt later samenwonen en voor zover het meisjes betreft weerbaarheid in 3 een mannenmaatschappij waarin het traditionele sean lazer op mi ss baxter paxter ter ry lazer op miss baxter de onderbroeken paxter gezin met de daarbij behorende arbeidsdeling en onderbroeken kont l heteroseksualiteit nog steeds hoeksteen lijkt te se an onderbroek shit kont zijn meer kennis om je in die maatschappij in de miss b sean zo is het genoeg doe niet zo gek eerste plaats staande te houden om bewust keu sean miss baxter onderbroe k laat je onderbroek eens zien zes te kunnen maken meer macht om die keuzes ter ry miss baxter laat je kont eens zien door te zetten om te kiezen en om vooral eerst z e giechelen je eigen bedje te spreiden en niet op een kostwin mi ss b je bent h eel leuk ner te wachten die het alleen figuurlijk gespro terry shit miss baxter shit mi ss baxter sean miss baxter laat je onderbroek ns zien laat je ken voor je doet en daarbij ook nog de lakens kont een s zien uitdeelt sean doe al je klere n uit doe je b h uit ter ry jal en doe je kont uit doe je piemel uit doe je aansluiten bij de belevingswerel d kleren uit doe je mond uit s e an doe je tanden uit doe je hoofd uit doe je haar uit doe je kont uit miss baxter de paxter onderbroek de discussie gaat steeds meer over wat kinderen taxter op school kunnen leren om vat te krijgen op hun miss b sean g a iets anders doen wil je eigen situatie men gaat e rv an uit dat kinderen uit valerie walkerdine 1981 het best leren als de school aansluit bij de bele vingswereld uitgaan van het kind is een opvat misschien voor de kleuterschool in nederland een ting die veel leerkrachten zullen delen en waar extreem voorbeeld mee ze in de praktijk veel moeite hebben de waarschijnlijk zullen dergelijke voorvallen in ho concretisering leve rt vooral problemen op als er gere leerjaren vaker voorkomen we vermoeden zowel jongens als meisjes autochtone en alloch dat de ervaring van een vrouwelijke leerkracht op tone middenklasse als arbeiderskinderen in de de lts aan wie een jongetje uit de eerste klas het klas zitten de slogan wordt nogal eens neutraal voorstel deed eens lekker samen te neuken opgevat en zeker zelden seksespecifiek maar waarna de jongen nog lang de held van de klas ook al gebeu rt dat wel dan hebben leerkrachten was niet op zichzelf staat er vaak moeite mee de dagelijkse e rv aringen en vrouwelijke mannelijke leerkrachten en vrou belevingswereld van kinderen passen vaak niet in welijke en mannelijke leerlingen het zijn partij de praktijken die l eerkrachten voor ogen hebben en er zijn tegengestelde belangen het harmonie in hun emancipatiestreven de wereld van meisjes model werkt ook voor de school niet altijd les en jongens hun betekenissen hun belangen zien geven aan jongens lesgeven aan meisjes het is er zo verschillend uit en tegelijkertijd weerspie een vak apart een vak op geen enkel rooster te gelen hun eigen perspectieven zo dezelfde toe vinden en de gedachte om het eens op het offi komst dat je als leerkracht zeer onzeker wordt ciele rooster te zetten stuit op veel verzet van over die tegenstrij digheden aan tegenstellingen leerkrachten en leerlingen ze hebben geen be duidelijk maken hebben noch jongens noch meis hoefte om tegen elkaar opgezet te worden het is jes behoefte want uiteindelijk vinden de meesten belangrijk om van elkaars meningen te teren elkaar toch interessanter dan zo n onderwerp geen isolatie en bovendien is een leerkracht ook of een man man vrouw maatschappij en dolle mina dat was of een vrouw en kinderen werken met dat gege goed verstandige vrouwen en mannen rebelse ven zelfs al op de kleuterschool een voorbeeld meiden en mannen gezamenlijke strijd maar de maakt dat duidelijk praatgroepen van vrouwen de praatgroepen van mannen dat was niet normaal dat moesten man annie pakt een stuk lego en terry probeert het van haar nenhaatsters respectievelijk zachte eieren zijn af te pakken hij zegt en terwijl de doem werd afgekondigd over de terry je bent n stomme kut annie vrouwenhuizen de vrouwencafes de vrouwen de leerkracht zegt dat ie op moet houden ook waar schuwt ze sean die een bouwwerk van een ander kind in groepen binnen bestaande organisaties werden elkaar probee rt te rammen vrouwen sterker maakten vrouwen keuzes die ze hij zegt daarvoor niet konden maken werden vrouwen sean lazer op miss baxte r paxter zelfstandiger onafhankelijker werden vrouwen ter ry lazer op onderbroek mi ss baxter paxter partij 4 zou er daarom zo n weerstand zijn om met ge spreekonderwijs tekstverklaren brieven schrij scheiden groepen te werken meisjes die leren ven creatief schrijven enzovoort te maken met hun belangen formuleren terwijl zij in de gemeng verschillende perspectieven van meisjes en jon de klassen toch vaak de prettigste leerlingen zijn gens niet veel althans zoals het veel gegeven aparte meisjes en jongensgroepen op school dat wordt voor het oog niet veel luisterteksten over is verzet stimuleren subversieve actie uitlokken de gouden eeuw spreekbeurten over cactussen de artikelen van laurine ter keurst e a anelle en vetplanten tekstverklaringen over gaan daar anches paptya nalbantoglu mies van niekerk inderdaad niet over al zijn kinderboeken en taal jeannette doornenbal laten iets zien van hoe het methodes waaruit kinderen leren luisteren enzo dagelijks leven van meisjes eruit ziet welke bete voo rt herhaaldelijk bekritiseerd vanwege hun rol kenis ze geven aan ervaringen welke conflicten bevestigend karakter ze hebben daaruit blijkt dat er ook verschillen vertelperspectief in de roman luisterteksten over zijn in het dagelijks leven van meisjes onderling arbeidsdeling discussies over werkeloosheid de de ervaringen van turkse meisjes zijn anders dan aanhef mijne heren hebben er meer mee te ma die van surinaamse dan die van nederlandse ken moedertaalleerkrachten evenals andere leer meisjes in de stukken over turkse en surinaam krachten kunnen het onderwerp ogenschijnlijk se meisjes wordt duidelijk dat zij niet alleen naar zoveel buiten de deur van het klaslokaal houden hun sekse maar ook naar hun ethniciteit en naar als ze willen ogenschijnlijk want ze brengen hun vaak lagere sociale klasse worden onder door wat ze niet zeggen door hun houding op drukt vattingen over gepast gedrag van leerlingen de in een aantal stukken van joke huisman laurine hantering van leermiddelen de organisatie van ter keurst papatya nalbantoglu kristine kemp het klassegebeuren de inhoud van de lessen iets kes en annemarie roggeveen yvonne luijdjens over wat met sociaal leren te maken heeft komt aan de orde wat meisjes2 te winnen zouden in dit themanummer hebben we niet primair ge hebben om soms gescheiden op school te werken kozen voor artikelen waarin een les lessenserie en te praten over hun vaak gescheiden werelden een project centraal staat niet omdat we dat niet buiten school het zijn geen pleidooien voor belangrijk vinden we geven een aantal lessug apart onderwijs laat staan voor aparte scholen gesties4 maar omdat we vinden dat onder daarmee zijn in nederland maar weinig positieve wijs dat zich emancipatie van meisjes ten doel ervaringen maar ze zijn er wel 3 de traditionele stelt het niet kan laten bij een les een lessense meisjesscholen lhno mms e d boden en bieden rie een project we vinden dat emancipatorisch slechts traditioneel vrouwelijke perspectieven de onderwijs voor meisjes terug te vinden moet zijn teksten zijn aanzetten om het inzicht te vergro in al die aspecten die we hierboven noemden in ten in de verschillende ervaringswerelden feite de vakken en in thematisch onderwijs in verhou lijke situaties perspectieven ze geven wat meer dingen tussen leerkrachten leerlingen hoofden zicht op de inhoud van onderwijs waarin geza administratief personeel directie ouders menlijk en soms in gescheiden groepen ge in de artikelen van els schellekens hanny rij werkt kan worden aan emancipatorisch onderwijs broek laurine ter keurst papatya nalbantoglu voor meisjes en jongens deze invulling van ge kristine kempkes en annemarie roggeveen scheiden werken heeft niets te maken met de tra yvonne luijdjens veronica scheffers is wel het ditionele etiketterende groeperingsvormen een en ander te vinden over moedertaalonderwijs misschien wat meer over moedertaalonderwijs en emancipatorisch taalonderwijs toch geen nederlands uitgangspunt is dat de in teractie in de klas object van taal beschouwing wat hebben verschillende werelden van meisjes zou moeten zijn algemeen om zicht te krijgen op en jongens te maken met ontleden met spelling gedrag en relaties van leerlingen onderling en van met uitspraakoefeningen voor buitenlandse kin leerkrachten en leerlingen specifiek om zicht te deren met aanvankelijk lezen en schrijven niet krijgen op communicatieve taalvaardigheid veel al zijn de taalmethodes waaruit kinderen le ren lezen en schrijven spellen en ontleden her communicatieve taalvaardigheid haaldelijk bekritiseerd om hun rolbevestigend ka communicatieve taalvaardigheid is gebaseerd op rakter wat heeft literatuuronderwijs luister en het hanteren van regels en die regels zijn voor 5 halve zijzelf misschien vrouwen moeten willen ze een discussie wezenlijk beinvloeden zich rich ten op fair play omdat hun deelname ervan af hangt ze volgen strategieen waarbij ze veel ener gie moeten besteden om ruimte voor zichzelf te n i creeren om te zorgen dat ze er een woord tussen k krijgen maar vooral om te zorgen dat er naar ze w geluisterd wordt hun hoop dat als zij de rechten a van anderen respecteren hun eigen spreekrechten c worden gehonoreerd gaat echter vaak niet in ver n vulling vrouwen zijn pas goede gesprekspartners als ze hun mond houden concludeert brouwer e ilv v 0 1979 in een overzicht van onderzoek naar inter m actie tussen vrouwen en mannen ze beschrijft ti iilli onder meer onderzoek van zimmerman en west fi 1 1975 die veel interrupties en stiltes in gemeng de tweegesprekken ontdekken beiden vooral voor rekening van de mannelijke deelnemers de meisjes vrouwen anders dan voor jongens man onderzoekers beschouwen de onderbrekingen van nen langzamerhand komt er onderzoekslitera de beurten van de vrouwen en de trage reacties tuur beschikbaar waaruit blijkt hoe anders die re mm door mannen als machtsmiddelen die de gels zijn ook voor conversaties blijkt de algeme ongelijke verhoudingen tussen mannen en vrou ne regel te gelden dat vrouwen het onzichtbare wen in een gesprek weerspiegelen werk doen fishman 1977 dat vrouwen geacht spender probeert na te gaan welke strategieen worden niet de eigen conversatie maar die van meisjes vrouwen kunnen ontwikkelen ze is daar mannen te ontwikkelen spender 1980 vrou niet optimistisch over oefenen om als mannen wen blijken meer georienteerd te zijn op cobpera te praten lost niets op vrouwen worden primair tie in gesprekken mannen meer op competitie beoordeeld op hun vrouw zijn de meetlat waar voor mannen geldt meer wie het wint in gesprek tegen het spreken van vrouwen wordt afgemeten ken edelsky 1982 onderscheidt twee soorten is in feite die van zwijgen ze citeert uit een inter momenten in gesprekken op sommige momen view waarin een vrouw zegt ik word zo pissig ten is er een persoon aan het woord die wat lan als ik probeer met mannen te praten als zij alleen ger het woord heeft er is dan sprake van een weten hoe ze tegen je kunnen praten veel vrou hierarchie belangrijk is wie de discussie beheerst wen hebben de ervaring dat ze mannen niet aan op andere momenten is er ruimte voor iedereen het praten krijgen over eigen onderwerpen op om ertussen te komen iedereen zit dan opeens hun eigen manier ze zijn onzeker voor vrouwen op dezelfde golflengte uit het onderzoek van zijn er meer restricties in stijl en onderwerp en edelsky blijkt dat mannen vooral actief zijn op zelfs al snijden ze onderwerpen aan waarover ook de eerste soort momenten en dat vrouwen juist mannen praten dan kost het veel moeite om op de tweede soort momenten hun bijdragen aan daarover een gesprek te voeren in een onderzoek de discussie kunnen leveren fishman 1977b bleek dat van de 47 onderwer het is in dat verband jammer en niet toevallig pen die vrouwen aandroegen er over 17 werd dat beoordeling van communicatieve taalvaardig doorgepraat terwijl andersom vrouwen op 28 heid vaak niet zozeer wordt gemeten als produkt van de 29 onderwerpen die mannen introduceer van interactie maar naar individuele successen den ingingen vrouwen twijfelen aan het over waar mannen zich op toeleggen conversationeel komen van hun boodschap omdat ik een vrouw succes is weggelegd voor de maatschappelijk ben machtigen gewoonlijk mannen en niet voor de spender bespreekt ook mannenstrategieen als conversationeel meest vaardigen of meest recht vrouwen openlijk proberen dit soort machtsver vaardigen concludeert trbmel pl tz 1982 ze schillen aan de orde te stellen ze spreekt zelfs schrijft vrouwen werken zo samen dat conver van een mannenregister in dat verband mannen saties slagen en alle deelnemers tevreden zijn be zouden bijvoorbeeld reageren met waarom zeg j e l dat nu zo agressief emotioneel zonder in te gaan sekse ras klasse het probleem is ook niet dat ze op de inhoud de strategie om vrouwentaal in dat bewust zouden doen maar eerder dat het een discrediet te brengen het hanteren van stereoty subtiel aspect van interactie van wisselwerking pen van kletstantes en kenau s lijkt bijzonder tussen houding en gedrag van leerkrachten met effectief leerlingen is ook vrouwen hebben het idee dat hun onderwer het probleem is dat normen en voorstellingen pen en hun manier van praten kletsen vrou over communicatief gedrag van mannen en vrou wenpraat is aebischer 1978 1983 heeft vei wen jongens en meisjes diep maatschappelijk zijn dat kletsen vrouwen geinterviewd er waren verankerd emancipatorisch taal onderwijs zou twee groepen vrouwen die een min of meer po gericht moeten zijn op bewust maken van die sitieve houding hadden vrouwen die de status normen voor die aspecten van interactie die voor quo accepteren kletsen typisch vrouwelijk en meisjes onderdrukkend zijn doelstelling zou onder vrouwen heel plezierig vinden maar dat ze moeten zijn allereerst tegen te gaan dat in het ker niet demonstratief in het bijzijn van mannen onderwijs deze communicatieve ongelijkheid doen en vrouwen die vanuit feministische idea wordt versterkt vervolgens er tegen in te gaan al len in hun manier van praten een eigen identiteit vanaf de kleuterschool zijn het de jongetjes die in zoeken ook waren er twee groepen die negatief de interactie de toon aangeven en de meisjes die waren moderne vrouwen die een carriere in de zich aanpassen meisjes zijn in gemengde gesprek mannenwereld ambieerden en vrouwen die vanuit jes meer op de jongens gericht gebruiken geluids hun weerstand tegen de patriarchale ordening de effecten van de jongens lachen meer om hun hele erfenis aan beelden die traditioneel met grapjes praten meer over hun onderwerpen dan vrouw zijn verbonden is bestrijden voor alle andersom of het zou moeten zijn dat de jonge vrouwen was duidelijk wat werd bedoeld met tjes op de meisjes zijn gericht voor zover het hun vrouwenpraat ondersteunende kwaliteiten betreft haas 1978 al in de eerste klas van de lagere school pakken het hanteren van categorieen als mannen vrou de jongetjes de beurten van de meisjes af de wen is nogal generaliserend leerkrachten wei haan 1979 geren vaak te spreken in termen van de meisjes dit patroon wordt in de loop van het schooljaar en de jongens dat laatste is terecht als het erom versterkt zowel door het gedrag van de kinderen gaat bewust stereotypen te vermijden natuurlijk als door de beeldvorming bij de leerkracht van zijn er misschien steeds meer meisjes die niet der kley 1983 en haar zijn handelen dat daaruit voldoen aan het stereotype beeld voor veel leer voortvloeit krachten zijn kinderen individueel zo verschil de onderhuidse verborgen haast sluipende ma lend dat ze geen indelingen willen maken naar nier waarop kinderen deze seksespecifieke vaardig heden leren zowel op school als daarbuiten regelen vergeleken bij wat er een aantal jaren ge moet een belangrijk aandachtspunt zijn in een al leden was en dat was niet zoveel maar bin gemene communicatie didactiek als voorwaarde nen het geheel aan onderwijsbeleid vernieu om er wat aan te veranderen wingsplannen en bezuinigingen lijkt het er niet opdat veel leerkrachten in beweging zullen ko als je maar geen feministe word t men als ze dat al niet waren mijn ouders vinden het best als ik maar geen fe tenslotte ministe word zei een enthousiaste leerlinge tegen me tijdens een project over vrouwenemancipatie dit themanummer gaat over meisjes en onder en daar was ze het roerend mee eens een moeder wijs dat wil zeggen we hebben de positie van zei me door de telefoon dat ze het zo goed vond meisjes als invalshoek genomen dat betekent dat we er op school aandacht aan besteedden niet dat de artikelen niet ook over onderwijs aan terwijl haar dochter zacht gezegd niet tot de jongens gaan het wil ook niet zeggen dat wij meest gemotiveerde leerlingen behoorde mijn meisjes de problematische groep vinden het vader zegt dat feministen geen humor hebben zei gaat ons er met dit themanummer om dat onge een leerlinge die het helemaal erg interessant lijke machtsverhoudingen buiten en binnen de vond ouders zijn ook duidelijk partij in activitei school tussen mannen en vrouwen jongens en ten op school rond emancipatorisch onderwijs meisjes moeten worden geproblematiseerd voor meisjes in het interview van ria jaarsma het gaat ons er aan de andere kant om dat meis met joosje baarda komen weerstanden van ou jes een probleem worden voor leerkrachten het ders aan de orde daaruit blijkt dat die betrok onderwijs bevestigt meisjes in meegaand en aan kenheid van ouders erg belangrijk is en moeilijk passend gedrag dat ook buiten school van ze te organiseren wordt verwacht jongens vormen vaker een pro leerkrachten zijn niet de enige en niet de be bleem voor leerkrachten de wijze waarop de in langrijkste opvoeders het artikel van joke huis teractie verloopt tussen leerkrachten meisjes en man gaat wat dieper in op dat opvoeden en op de jongens stimuleert niet het zelfbewust gedrag van ontwikkeling in ideeen om de positie van meisjes meisjes alle stereotypen over aardige slimme via socialisatie op school te verbeteren daaruit kritische jongens en meisjes belemmeren een on blijkt dat een term als rol doorbreking achter problematische ontwikkeling van eigenschappen haald is het gaat niet om de verdeling of door die in een machtsstrijd tussen mensen belangrijk breking van rollen het gaat om de rollen zelf be zijn ter de vrouwelijke en mannelijke centraal vaak wordt er in verband met onderwijs aan staat sekse identiteit en de ontwikkeling of liever meisjes gesproken over achterstandsproblema de maatschappelijke constructie daarvan de no tiek juister is het om te spreken van achterstel ties vrouwelijkheid en mannelijkheid staan ter ling dat biedt meer aanknopingspunten voor on discussie en de invloed van dergelijke concepten derwijs het situeert de problemen op de plekken voor het denken en handelen van ouders leer waar ze ontstaan in maatschappelijke structuren krachten en leerlingen is aan de orde want hoe in socialisatie die doortrokken is van seksistische komt het toch dat niet alle vrouwen en meisjes maatschappelijke normen beelden en perspectie feminist worden als ze groot worden want de ven in het onderwijs zelf dat tot nu toe die nor situatie geeft daar toch wel aanleiding toe men beelden en perspectieven nauwelijks ter dis socialisatie binnen het gezin het gezin binnen cussie stelt voor het onderwijs is primair aan de een patriarchale samenleving wat kan de school orde de vraag welke aspecten van meisjes en een meisje aan ontsnappingsmogelijkheden bie jongensleven zijn waardevolle aanknopingspun den wat voor plannen heeft de overheid om van ten om het probleem emancipatorisch onderwijs alle meisjes feministes te maken zodat ze meer voor meisjes en jongens op te lossen we hopen ruimte meer macht veroveren ria jaarsma dat dit themanummer een bijdrage levert om een schrijft erover enige vooruitgang in beleidsmaat antwoord te vinden op die vraag 8 noten de stichting vrouwenkontakt huishoud en nijver zen in meerderheid de a richting op onze meis heidsonderwijs vhno organiseerde op 4 februari jesschool was geen uitgesproken voorkeur voor de a 1984 een studiedag het lhno en het recht op richting in mijn vijfde en zesde schooljaar was de pa werk de thema s waren onder meer het lhno ra l lele b klas zelfs veel groter cilia ko rt man van als eindonderwijs meisjes terug naar huis en haard nonnenschool tot vrouwenblad p 38 het verschijn doorstroming naar vervolgopleidingen met welk sel dat hier aan de orde is komt terug in het artikel perspectief informatie vhno pauwstraat 13a van joke huisman als dubbele binding 3512 tg utr ech t in het volgende nummer van moer komt een a rt ikel door de poststaking is een artikel over het werken waarin simone walvis en dick verweij schrijven over met jongens zoekgeraakt de schrijver kon 66k de een p roject ne derlands maatschapp ijleer in het kopie niet meer vinden en zag geen mogelijkheid op vwo over de positie van het gezin in de samenleving korte termijn een nieuw stuk te schrijven voor zijn binnen vrouwenstudies is een discuss i e aan de gang activiteiten met jongens op de basisschool verwijzen waarin de aanvankelijke aandacht voor historisch we naar joke van der zwaard gerard zwerus materialistische verklaringen verschoven is naar psy 1981 cho analytische conce pten zie het laatste nummer in katijf 1983 3e jrg nr 17 oktober november van tijdschrift voor vrouwenstudies jrg 4 nr 4 1983 wordt aangegeven dat er bijvoorbeeld op meisjes gymnasia positieve e rvaringen wa re n toendertijd voor de titelbeschrijving van de literatuurreferenties waren er natuurlijk al meest gemengde scholen en in dit artikel wordt verwezen naar de achterin dit num daar deden de jongens en masse b en de meisjes ko mer opgenomen literatuurlijst q c y nq 9