Lezen, een ontdekkingstocht naar jezelf en de wereld om je heen

21 lezen een ontdekkingstocht naar jezelf en de wereld om je heen rieja meijlaers dit is het verhaal van vijf jongeren drie jongens en twee meisjes in het laatste jaar van hun lagere schoolloopbaan nemen ze deel aan een experiment rond begrijpend lezen het wordt een ontdekkingstocht die hen vooral dichter brengt bij wie ze zijn omdat motivatie voor elke kind een essentiele voorwaarde voor leren is stichten we een club ze bepalen er zelf de spelregels van we denken we lezen we praten we schrijven fouten maken mag hoe het allemaal begon ondanks ons handen en voetenwerk bleef hij erbij dat zijn zoon nog naar het 6de leer orig schooljaar werkte ik met een jaar moest en zo gebeurde het ook jongen van 13 rond leren lezen op vraag van de clb intussen veranderde ook voor mij de medewerkster in onze school deze situatie in onze school waar ik toen neder jongen kiram zat in het 5de leerjaar lands aan anderstalige nieuwkomers gaf en zou op het einde van het schooljaar kwamen uren vrij doordat de taakleerkracht naar het secundair onderwijs overgaan op pensioen ging ik kreeg die uren en stap maar kon nog altijd niet lezen bedoeling te dus op een nieuwe manier de school bin was dat ik hem minstens wat basisvaardig nen mijn opdracht bestond erin een aan heden zou meegeven we begonnen na de vang te maken met de uitbouw van kerstvakantie na onderzoek bleek dat hij zorgverbreding en een taakklas voor de nog heel wat letters niet geautomatiseerd hele school voor mij was het belangrijk dat had en daardoor nooit echt had kunnen ik ook kiram nog kon blijven ondersteunen lezen er was dus nog heel wat werk aan de als ik hem terug losliet was de kans groot winkel in een gesprek met hem kwam naar dat hij al het geleerde opnieuw kwijtgeraak voor dat hij wel graag wilde leren lezen en te ik besefte dat het binnen het team wel dus konden we beginnen kiram maakte op eens op weerstand zou kunnen stuiten als dat half jaar een goede evolutie door zijn ik hem alleen in begeleiding nam boven lezen verbeterde en de juf in de klas gaf aan dien herinnerde ik me dat de clb dat ook zijn schrijven erop vooruitging en medewerkster vorig schooljaar nog enkele dus begonnen we aan de voorbereidende migrantenkinderen genoemd had die in het gesprekken voor zijn overgang naar het 5de leerjaar zaten en vooral problemen had secundair onderwijs daartoe nodigden we den met begrijpend lezen dat was ook de ouders van de jongen uit vader kwam voor kiram nog een probleem en dus stelde maar begreep onze uitleg niet zo goed en ik voor om met hen rond begrijpend lezen juli 2004 nummer 5 33e jaargang 22 een groepje te vormen de directeur en het van een ander en dat je samen meer weet clb gingen akkoord dan alleen als dat goed lukt wil ik met hen korte tekstjes rond actuele thema s lezen en de vraag was hoe ik dat zou aanpakken daar samen over spreken zo wil ik hen het was voor mij heel duidelijk dat het geen leren zich te uiten te vertellen hoe ze zich zin had om aan te sluiten bij de leerstof van voelen en wat ze over de wereld en zichzelf het 6de leerjaar dat zou gewoon te moeilijk denken ik hoop dat ze zo stilaan wat meer zijn het zou deze leerlingen ook niet echt zichzelf durven zijn en ervaren dat wat zij te vooruit helpen omdat een uur per week zeggen hebben ook belangrijk is ik hoop dan gewoon niet genoeg is dit pure ook dat ze weer wat initiatief leren nemen schoolse leren was ook niet wat ik met hen en zin krijgen om aan de sessies mee te wilde doen ik wilde de emancipatorische doen zo zie ik dat nu nog op zoek naar toer op wat me bij kiram zo had aange materiaal en naar kinderen ik ben sproken was de verandering die zijn per benieuwd wie ze zijn soon had doorgemaakt in onze korte ses sies was hij stilaan wat open gebloeid hij voelde dat ik in hem geloofde en daardoor wie stapt er mee in onze club werd hij zelf wat sterker liet hij meer van zichzelf zien dat vond ik fantastisch en kiram 13 jaar is de oudste van het groepje daar wilde ik mee doorgaan volgend hij komt uit een marokkaans gezin met acht schooljaar moeten hij en ook de andere kin kinderen en is de voorlaatste in de rij alle deren waarschijnlijk naar het buso of de kinderen zijn in belgie geboren zijn ouders b stroom veel te bieden hebben ze komen niet naar het oudercontact als ze er momenteel niet ze zijn stil en teruggetrok speciaal voor uitgenodigd worden komt zijn ken hebben weinig zelfvertrouwen en laten vader hij spreekt zeer moeizaam neder niet veel zien van zichzelf daar moet wel lands en verstaat het ook niet zo goed de wat aan te doen zijn vond ik zo na de erva schoolloopbaan van kiram is nogal grillig ring van vorig schooljaar en al lijkt het wat na het 1ste leerjaar krijgt hij het advies blo laat om daar nu nog mee te beginnen na al omwille van zijn beperkte mogelijkheden die verloren jaren wat ze mee hebben zijn vader wil hiervan echter niet weten en hebben ze mee dat zei onze clb dus dubbelt kiram het 1ste leerjaar elk jaar medewerkster vorig jaar en zo denk ik er opnieuw wordt gesignaleerd dat kiram niet ook over op zijn plaats zit gesprekken met zijn vader leveren niets op in het 4de leerjaar krijgt hij wat wil ik nu eigenlijk precies gaan doen in opnieuw het advies om zijn jaar te dubbe mijn binnenste ziet dat idee er zo uit eerst len en dat doet hij ook op het einde van lezen we samen teksten en proberen de het 5de leerjaar doen we een nieuwe poging betekenis van woorden te achterhalen door om kiram de overgang te laten maken naar erover te praten ze op te zoeken ze in een het secundair onderwijs volgens zijn vader context te plaatsen enz op die manier wil ik is een 6de leerjaar voor kiram beter hen een aantal techniekjes leren die ze kun misschien kan hij dan toch naar de universi nen gebruiken om tot beter tekstbegrip te teit in de klas speelt kiram geen enkele komen ik vind het ook belangrijk dat we rol eigenlijk begrijpt hij al jaren niet veel samen leren praten over moeilijke woorden meer van de leerstof die aan bod komt de op die manier leren ze dat je ook kan leren klasleerkracht heeft het wel moeilijk met zijn 33e jaargang nummer 5 juli 2004 23 passiviteit en onverschilligheid voor het klas hij leert geleidelijk aan toch technisch lezen gebeuren pas na een tijdje begint ze te maar begrijpen blijft erg moeilijk eigenlijk valt beseffen hoe beperkt zijn bagage is en dat hij uit op alle domeinen van schools leren ze veel te veel van hem verwacht en dus regelmatig worden pogingen ondernomen engageert ze zich om een gesprek aan te om aan de ouders duidelijk te maken dat er gaan met kirams vader om een aanpassing een andere oplossing gezocht moet worden te kunnen doen in het leerstofaanbod na zonder resultaat mahoed haakt dan ook telefonisch contact komt een oudere broer steeds meer af vanaf het 3de leerjaar wordt die vloeiend nederlands spreekt en kiram gesignaleerd dat hij niet meer werkt het probeert te volgen voor zijn schoolse activi gaat hem duidelijk boven zijn petje zo teiten tijdens dat gesprek reageert de belandt hij uiteindelijk in het 6de leerjaar en broer zeer verbaasd als hij hoort dat kiram daar haal ik hem bij mijn groepje want ook al het niet goed doet op school zijn rapporten kan hij technisch voldoende goed lezen hij zijn toch goed zo ontdekken we dat kiram blijft een jongen zoals kiram in de klas ziet al een hele tijd zijn rapport eigenhandig aan zijn leerkracht in dat hij te weinig bagage past op die manier probeert hij te ontsnap heeft om nog mee te kunnen net als de pen aan de straffen die hij krijgt voor een leerkracht van kiram beslist ze om hem een slecht rapport na het overleg met zijn broer aangepast pakket te geven als de ouders wordt beslist dat zich hiermee akkoord verklaren maar het kiram aangepaste blijkt heel moeilijk om mahoeds ouders te ik kies voor leerstof te verwer bereiken buurdvaders omdat ken zal krijgen het mij intreseerd jalam is mahoeds broer hij is een jaar mahoed is ook al jonger en is ook in marokko geboren hij zit goed een jaar ouder dan in een andere klas in het 6de leerjaar maar iets over leren de andere kinde vertoont op zijn manier eenzelfde beeld als mahoed ren in zijn klas hij zijn broer zijn schoolse resul taten zijn over komt uit een gezin de hele lijn zwak met acht kinderen hij leest technisch en is de vierde in de rij de vier oudste kinde vrij goed maar het gaat over ren onder wie mahoed zijn in marokko heeft een beperk een arend een geboren de vier jongste in belgie de kinde te woordenschat arendbuizerd ren mogen pas naar school als ze naar de en begrijpt weinig laatste kleuterklas gaan ze moeten thuis van wat hij leest dat is mijn eerst goed marokkaans leren de ouders zijn inzet is klein livelings roof vogel komen niet naar het oudercontact soms en hij heeft altijd omdat komt de oudere zus zelf nog maar 14 jaar wel een excuus het mooi is vanuit de kleuterschool adviseert men de waarom zijn werk en het komt ouders om mahoed naar het blo te sturen niet gemaakt is en uit mijn land de ouders willen dat niet zodat mahoed zijn lessen niet toch bij ons naar school komt hij dubbelt geleerd zijn al in in marokko en ik kom het 1ste leerjaar omdat hij op het einde van het 3 de leerjaar uit marroko het schooljaar nog niets kan lezen de vol wordt aangege jamal gende jaren signaleert men voortdurend dat ven dat zijn taal hij niet meekan omdat taal het probleem is gevoel beperkt is juli 2004 nummer 5 33e jaargang 24 en dat hij de leerstof onvoldoende beheerst nen ook haar inzet is in die jaren beneden sindsdien gaat het alleen maar bergaf bij alle peil iemand omschrijft haar als gemak hem geeft dit aanleiding tot storend gedrag zuchtig daarin evolueert ze wel haar inzet een van de leerkrachten omschrijft hem als neemt weer toe nu ze wat ouder wordt volgt jalam kampt met ernstige hiaten in maar haar resultaten blijven zwak zo blijkt zijn leerstof daardoor toont hij geen inzet zaher technisch vrij goed te lezen maar verveelt zich vaak te pletter stoort de lessen begrijpen doet ze maar weinig wegens dat en verdrinkt steeds verder er worden geen probleem past ze dan ook in mijn groepje echte initiatieven genomen om een aan passing te doen aan de leerstof jalam sarheldim is een koerdisch meisje ze is de doet nog steeds voorlaatste in een gezin met zeven kinde het gewone pakket ren ze werd geboren in turkije alleen haar ik kies voor mee daar naast jongste broer is hier geboren sarheldim is driewilen komt hij nu dus in onze school sinds het 2de leerjaar bij ik vind het heel ook een keer per haar inschrijving wordt gesignaleerd dat het intresant want het is week naar het belangrijk is haar goed te volgen voor taal iets nieuw groepje wiskunde en lezen in het 2de leerjaar merkt het is handig voor de klasleerkracht op dat taal een ernstige zaher komt uit een belemmering vormt voor haar schools pres om te rijden je kunt gezin met zeven teren die zwakke taalbeheersing zal haar het als fiets en als ee kinderen alleen dan ook steeds meer parten spelen haar auto als het fille is het jongste kind is leerresultaten lopen doorheen de jaren dan in belgie geboren steeds meer terug ondanks een goede kun je gewoon de ande re kinde inzet om haar te helpen wordt ze doorver tussen de auto s ren leefden eerst wezen naar de huiswerkklas van pater de een tijd in turkije greef in dat klasje wordt na schooltijd hulp rijden en als het maar zijn wegens geboden aan koerdische kinderen jammer regent dan wordt je de oorlog met hun genoeg werkt dit niet echt voor sarheldim ook niet nat en moeder naar bel haar oudere broer wil vaak al snel naar huis het is een heel mooi gie gevlucht hun en dan moet zij mee in het 6de leerjaar valt wezentje vader verbleef al in sarheldim volledig uit ze kan echt niet zaher belgie en zijn gezin meer mee ze voelt dit zelf ook aan en is er kwam hem achter ongelukkig om ook nu vormt het begrijpen na zaher zou net van de taal een groot probleem daarom als haar oudste zus graag verpleegster wil komt ze mee naar het groepje begrijpend len worden de kans dat het haar lukt is lezen in de klas wordt geprobeerd om in echter klein zaher presteert al zwak van in overleg met de ouders ook voor haar een het 1ste leerjaar de leerkracht adviseert om aangepast programma te voorzien haar extra te volgen voor taal en rekenen in de taakklas in het 2de leerjaar meldt de dat zijn ze dus de leden van de club ieder leerkracht dat zaher geen kind is voor het met een eigen verleden en een eigen toe gewoon onderwijs toch blijft zaher op komst samen gaan we nu op weg en daar school en doorloopt ze alle leerjaren over gaat het in deze bijdrage1 want daar regelmatig wordt gesignaleerd dat ze een gaat het uiteindelijk om om de weg die we onvoldoende basis heeft voor taal en reke samen afleggen 33e jaargang nummer 5 juli 2004 25 wat doen we in onze club gisch zoeken tijdens het strategisch zoeken wordt doelbewust en planmatig we baseren ons op de visie uitgewerkt in nagedacht over de inhoud van teksten het boek problemen met begrijpend lezen aan de hand van leesstrategieen van brouwers van goor 1998 hierin 3 de cognitief psychologische benade worden drie benaderingen van begrijpend ring ziet als voornaamste voorwaarden lezen uitgewerkt voor begrijpend lezen decoderen en 1 in de taalkundig psychologische bena begrijpend luisteren dering komt het begrijpen van teksten overeen met het begrijpen van zinnen vanuit deze drie benaderingen ontwikkelden de lezer doet hiervoor een beroep op verhoeven van der leij 1992 een model twee aspecten van taal de zinsbouw voor de verklaring en behandeling van pro en de betekenis van woorden blemen met begrijpend lezen oorzaken 2 volgens de leesstrategische benadering voor problemen met begrijpend lezen bevin bestaan er twee manieren van begrij den zich volgens dit model in vier domei pen het direct begrijpen en het strate nen zoals weergegeven in figuur 1 figuur 1 oorzaken voor problemen met begrijpend lezen begrijpend lezen decoderen luisteren woordenschat leesstrategieen bron verhoeven van der leij 1992 kijkend naar de kinderen in het groepje zie nisch leesproces doorlopen heeft dat merk ik toch wel wat overeenkomsten met dit ik ook tijdens onze leesmomenten de kin model voor problemen met begrijpend deren proberen vlot te lezen maar struike lezen ik zet ze even op een rijtje len vaak over woorden zo komen ze soms amper toe aan het juist verklanken en mis over de decodeervaardigheid van de kinde sen daardoor ook de betekenis het is dus ren kan ik kort zijn geen van de kinderen niet zo verwonderlijk dat ze vragen om leest echt vlot uitgedrukt in avi waarden samen teksten te lezen ze weten dat er betekent dit dat geen hen een maximale dan hulp is voor de moeilijk te lezen woor score behaalt en dus het volledige tech den ze weten dat ze met die hulp de tekst juli 2004 nummer 5 33e jaargang 26 gelezen krijgen ze beseffen dat het zonder maken tussen hoofd en bijzaken en leiden die hulp nog niet lukt geen conclusies of gevolgtrekkingen af uit de nieuwe informatie ze zijn vaak niet in ook qua luistervaardigheid vallen deze kin staat zelf begripsbevorderende vragen te deren in negatieve zin op doordat ze nog stellen bij een gelezen tekst goede lezers zoveel energie moeten investeren in het maken zich deze vaardigheden spontaan decoderen van teksten kunnen ze hun aan eigen zwakkere lezers hebben daarente dacht niet volledig richten op het luisteren gen behoefte aan een goede en uitgebreide daardoor hebben ze meer problemen met instructie in begrijpend lezen omdat ze te het onthouden en verwerken van het gele passief omgaan met teksten het lijkt alsof zene in hun werkgeheugen ze raken de ze nieuwe informatie onvoldoende aan draad van het verhaal gewoon kwijt zeker dachtig opnemen daardoor zijn ze niet in als er veel informatie in een complexe struc staat een gelezen tekst na te vertellen of er tuur wordt aangeboden vragen over te beantwoorden ze beschik ken niet over een goed aanpakgedrag om daarenboven zijn ze in sterke mate gehan deze problemen te overstijgen ze formule dicapt door het ontbreken van een ruime ren geen verwachtingen ten aanzien van de woordenschat heel wat woorden zijn voor tekst ze proberen niet om de betekenis van hen totaal onbekend waardoor ze geen niet gekende woorden af te leiden ze leg corrigerende reflex ontwikkelen bij het lezen gen geen verbinding met de kennis die ze van fouten ze beschikken immers niet over reeds bezitten ze hebben niet de neiging voldoende voorkennis om controlerend op terug te keren naar een tekst om er ontbre te treden in hun eigen begrijpend leespro kende informatie in op te zoeken deze ces bovendien beseffen ze te weinig dat vaardigheden behoren niet tot hun pakket lezen meer is dan technisch lezen ze heb eigenlijk functioneren ze bij wijze van spre ben nooit ervaren dat lezen hen verrijkt ken nog op het niveau van beginnende doorheen hun schoolloopbaan hebben ze lezers daardoor een passieve houding ten aanzien van lezen ontwikkeld de tekst technisch in onze sessies werken aan het versterken onder de knie krijgen is voor hen al een van de decodeervaardigheid van deze jon zware opdracht geren lijkt me niet relevant ze kunnen voor deze vaardigheid nog wel vooruitgang boe kinderen die problemen hebben met begrij ken maar dat kan ook terwijl we werken pend lezen maken onvoldoende flexibel aan andere vaardigheden louter werken gebruik van efficiente strategieen voor een aan woordenschat volstaat voor hen even beter tekstbegrip ze maken te weinig min ze hebben nood aan meer dan dat ik gebruik van de kennis waarover ze reeds wil hen iets meegeven dat ook daarna nog beschikken om tot het begrijpen van nieuwe rendeert daarom staat het stapsgewijs informatie te komen ze stellen zich geen aanleren van leesstrategieen tijdens onze vragen wanneer ze geconfronteerd worden sessies centraal een goede manier om dat met onduidelijkheden of onlogische samen te doen is werken via reciprocal teaching hangen ze kunnen moeilijk onderscheid of rolwisselend leren zie figuur 2 33e jaargang nummer 5 juli 2004 27 figuur 2 kenmerken van rolwisselend leren kenmerken van rolwisselend leren demonstratie door de leerkracht imitatie door de leerling vaste strategie goed probleemoplossend klimaat geleidelijke overgang naar zelfstandigheid actieve betrokkenheid door samen over de tekst te praten bij deze aanpak is het werken in kleine demonstreer ik hoe ik zelf omga met tek groepjes waar kinderen zich veilig voelen en sten de leerlingen ervaren actief hoe ik de voldoende ruimte krijgen om zelf te ervaren inhoud van de tekst verwerk en verwerven en te oefenen werken volgens een vast op die manier nieuwe strategieen stramien zie figuur 3 geeft de kinderen een bedoeling is dat zij na verloop van tijd in houvast om geleidelijk aan zelf de touwtjes staat zijn mijn rol over te nemen en deze in handen te nemen deze overgang naar strategieen zelfstandig toepassen ik blijf meer eigen verantwoordelijkheid wekt bij de wel actief lid van de groep maar evolueer leerlingen een grotere betrokkenheid op het meer naar begeleiden dan leiden belangrijk gebeuren en een gevoel van succes figuur 3 een vast stramien werken rond teksten volgens een vast stramien titel lezen en voorkennis rond het onderwerp activeren veelvuldig lezen en voorlezen van de tekst woordverklaring beantwoorden van vragen over de tekst uitvoeren van een opdracht tezelfdertijd oefen ik mezelf in het toepas ren op de inhoud waarmee we werken ik sen van een medierende leerkrachtstijl dit ontneem hen de kans om te ontglippen doe ik door de leerlingen op een bepaalde niet meer aandachtig te zijn ik laat hen manier te benaderen ik streef naar een zo ervaren dat je met enthousiasme en inzet intens mogelijke gerichtheid van de kinde aan een taak kunt werken ik oefen met hen juli 2004 nummer 5 33e jaargang 28 het leggen van verbanden tussen kennis die tureerde aanpak en stuur systematisch hun ze al bezitten en nieuwe kennis die ze kun leerproces waardoor ze een betere werk nen opdoen zo ontdekken ze de zin van houding ontwikkelen stilaan veranderen ze het werk dat ze doen tijdens de gesprek nemen ze hun eigen leren en groeien meer ken besteed ik expliciet aandacht aan elke in eigen handen en dat is net de bedoeling inbreng die bijdraagt aan de oplossing van deze benadering sluit aan bij de theorie van het probleem ik waardeer ze als positief bij feuerstein die ervan uitgaat dat leren vooral pogingen in de goede richting benadruk ik vanuit interactie gebeurt de jager lebeer die elementen die bijdragen aan een oplos 1995 janssens 1999 de kwaliteit van die sing zodat de kinderen voelen dat hun interactie zal een sterke invloed hebben op inbreng zinvol is en gewaardeerd wordt ze het leerproces volgens feuerstein zijn er ervaren dat er vertrouwen is in hun capaci een aantal mediatiekarakteristieken die de teiten en groeien daardoor in bekwaam interactie en dus het leerproces positief heidsgevoelen ik demonstreer een gestruc kunnen beinvloeden figuur 4 zie pag 29 33e jaargang nummer 5 juli 2004 figuur 4 mediatiekarakteristieken van feuerstein mediatiekarakteristieken van feuerstein mediatie van omschrijving onderliggende boodschap intentionaliteit er is intentionaliteit wanneer de mediator een handeling of een reeks dit is wat ik wil dat jij doet laat me je helpen van handelingen stelt die erop gericht is om de aandacht en of het han om aandacht te geven opdat het zeker zal delen van het kind te veranderen de mediator maakt duidelijk wat hij lukken zij bedoelt met het aanbieden van het richten naar een prikkel zingeving er is zingeving wanneer een mediator de neutrale inhoud van een activi ik wil je helpen zien en leren wat belangrijk en teit ombuigt tot een inhoud met waarde of belang waardevol is transcendentie er is transcendentie als in het leerproces de hier en nu situatie wordt deze ervaring is niet alleen nu betekenisvol overstegen maar hangt samen met andere zaken die je eerder deed of die je nog zult doen bekwaamheids er is bekwaamheidsgevoel als ik weet dat ik de opdracht aankan ik waardeer je en wil dat je weet dat je deze gevoel opdracht aankunt openheid voor uit er is openheid voor uitdagingen als ik me openstel voor en bewust ben deze opdracht ligt nog net boven jouw niveau 29 dagingen van de gevoelens die nieuwe en complexe prikkels oproepen ik ken ik wil je helpen om eraan te kunnen ook het effect van deze gevoelens op mijn handelen bewustzijn van er is bewustzijn van veranderbaarheid als ik geloof in mijn ontwikke je verandert voortdurend en dat is goed ik zal je veranderbaarheid lingskansen en als ik de veranderingen bij mezelf waarneem ervan bewust maken en je erbij helpen doelbewustzijn en er is doelbewustzijn als ik mijn doel goed kan vastzetten in functie van het is goed om het resultaat van je werk voor te doelgerichtheid het probleem dat ik wil oplossen er is doelgerichtheid als ik tijdens stellen voor je eraan begint ik wil helpen om dit mijn handelen mijn doel voor ogen hou beeld te scheppen en vast te houden zelfregulering er is zelfregulering als ik het probleem en het doel ken een plan heb om ik weet dat je deze opdracht aankunt het doel te bereiken volgens het plan kan werken en controletechnieken ik wil je helpen bij het plannen en het uitwerken heb om na te gaan of mijn resultaat overeenkomt met het gestelde doel ervan mee in het oog houden juli 2004 nummer 5 33e jaargang deelgenootschap er is deelgenootschap als ik mijn ervaringen kennis gevoelens emo we hebben samen een leerervaring ties ideeen met anderen deel en of als ik belangstelling heb voor ik heb belangstelling voor wat jou bezighoudt andermans ervaringen en deel met jou mijn ervaringen daaromtrent individuatie er is individuatie als ik nood heb om mijn eigen identiteit te midden van ik ben ik jij bent jij het is goed dat we anderen te ontdekken en te ontplooien verschillend zijn zo kunnen we leren van elkaar optimisme er is optimisme als ik geloof dat problemen opgelost hindernissen voor elk probleem is er een goede oplossing overwonnen deficienties geremedieerd en ziektes genezen kunnen wor ik wil je helpen om ze voor dit probleem te den vinden 30 wat een vooruitgang hoe deze aanpak concreet in zijn werk gaat wil ik illustreren aan de hand van enkele fragmen ten uit de sessie rond driewielen bron kits 12 6 p 2 33e jaargang nummer 5 juli 2004 31 1 woordverklaring 2 hoe komt het dat je met de mitka altijd het gevoel hebt dat je met de wind mee fietst 3 waarom is de mitka ideaal om er mee naar het werk te rijden 4 wie heeft de mitka uitgevonden ontwikkeld 5 wat bedoelen ze met de mitka heeft een intelligent instrumentenbord aan het stuur 6 mogen kinderen ook met de mitka rijden woordverklaring ik wat is er nog niet duidelijk sarheldim sarheldim de fietssnelweg ik kan je even de zin zoeken en hem voor ons lezen sarheldim dat gebeurt op de fietssnelweg ik wat gebeurt er op de fietssnelweg jalam het uitproberen van de mitka dat staat in de tekst voor die zin ik wil je dat deel van de tekst dan even lezen jalam jalam leest het stukje voor zaher het vervolg moet er ook bij dat is een nieuwe weg tussen eindhoven en helmond die speciaal voor de fietsers werd aangelegd kiram helmond en eindhoven dat zijn de namen van twee plaatsen ik goed kiram die fiets wordt uitgetest op een weg tussen die twee steden maar waarom gaat die fiets nu precies oefenen tussen die twee steden zaher misschien gaat het daar gemakkelijk ik goed zaher maar daar is een reden voor kijk eens terug in de tekst of je daar die reden kan vinden kiram leest de zinnen nog eens voor zaher ah ja er is een weg speciaal voor de fietsers ik inderdaad die fietsweg heeft een naam mahoed een fietssnelweg ik waarom zou dat een fietssnelweg heten jalam omdat dat alleen voor fietsen is ik ja daardoor gaat het ik snel waarom gaat het snel kiram ze kunnen met de fiets gemakkelijk tussen de auto s rijden ik waarom gaat fietsen op de fietssnelweg snel mahoed het is een nieuwe weg er zijn geen putten in ik dat zou kunnen dat hij mooi aangelegd is zaher misschien is de weg ook anders meer gelijk dat fietst gemakkelijker ik ja dat kan wel maar welke redenen zijn er nog kijk eens terug naar het woord welke woorden vind je daarin juli 2004 nummer 5 33e jaargang 32 zaher fiets en snelweg ik er zijn dus twee woorden gebruik je dat woord snelweg ook nog ergens anders zaher ja voor een autosnelweg ik goed denk eens aan die autosnelweg waardoor is een autosnelweg een snelle weg zaher daar rijden alleen maar auto s er zijn geen voetgangers en ook geen fiet sers kiram er zijn geen lichten jalam er zijn ook zo van die plaatsen waar je erop of eraf kunt zonder dat je moet stoppen voor anderen ik op en afritten bedoel je jalam ja zaher op sommige plaatsen naast de weg staat hoe hard je er mag rijden soms moet je daar dan trager gaan rijden op een autosnelweg staat dat niet daar mag je altijd even snel rijden je mag er ook sneller rijden dan op gewone wegen ik op een autosnelweg kan je dus sneller rijden er zijn geen fietsen of voet gangers en geen lichten je mag er ook altijd even snel rijden als je nu de fietssnelweg bekijkt wat zou je daarover kunnen zeggen als je denkt aan een autosnelweg zaher geen lichten geen voetgangers ik wat nog sarheldim geen brommers jalam geen auto s ik dus een fietssnelweg is een weg waar alleen maar fietsen op mogen rij den en die worden door niemand gehinderd oke we zijn er uit nog iets kiram ik begrijp het nog niet ik wat snap je niet kiram als die auto s daar af rijden dan kunnen de fietsen op de fietssnelweg toch niet gewoon doorrijden dan moeten die toch wel stoppen hoe kan dat dan dat ze er alleen op mogen rijden ik begrijp hem niet ik zie niet waar hij naartoe wil hij merkt dat aan mijn reactie kiram je begrijpt me niet ik neen daar heb je gelijk in kan je het op een andere manier uitleggen dan snap ik het misschien wel kiram mag ik het tekenen ik als dat helpt mag het gerust kiram gaat naar het bord hij tekent eerst een autosnelweg met een afrit daarnaast tekent hij de fietssnelweg de fietssnelweg loopt tot tegen de afrit daar stopt kiram met tekenen kiram als je met de fiets aan de plaats komt waar de auto s eraf rijden dan kan je toch niet verder fietsen 33e jaargang nummer 5 juli 2004 33 ik ja ik versta wat je bedoelt jij bedoelt dat er op de autosnelweg plekken zijn waar je rechtdoor kan rijden en eraf kan rijden zonder te stoppen en als je daar dan met de fiets ligt de fietssnelweg naast de autosnelweg kiram dat wou ik juist zeggen want die auto s die rijden toch gewoon door en in het begin van de tekst staat toch weg met de auto en weg met de fiets als die allebei op de weg rijden dan kunnen de fietsers niet meer gewoon doorrijden ik ah ja daar zit een probleem wat bedoelen ze eigenlijk met weg met de auto zaher dat ze niet meer met de auto willen rijden en ook niet meer met de fiets ik waarmee willen ze dan wel rijden jalam met de driewieler ik dus kiram weg met de auto heeft niets te maken met de snelweg kiram maar hoe gaat dat dan als de fietssnelweg bij een afrit komt ik je hebt de autosnelweg waar de auto s oprijden dat is iets helemaal anders dan de fietssnelweg daarvoor hebben ze een heel groot fietspad gemaakt waar geen auto s op mogen rijden waar geen voetgangers op mogen lopen en waar geen verkeerslichten op staan de fietsers kunnen dus gewoon doorrijden ze hebben dat zo gemaakt dat je nergens last van hebt daarvoor hebben ze soms speciale oplossingen moeten bedenken welke oplossingen zouden wij kunnen bedenken jalam ze kunnen bruggen maken waar de autosnelweg over loopt en de fiets snelweg onderdoor gaat ik dat lijkt me een prima oplossing dat zullen ze waarschijnlijk ook zo gedaan hebben na meer dan een half uur intensieve en ik ik blijf glunderend achter t was een gesprekken zijn we met alle woorden klaar zalige sessie ik heb de kinderen nog nooit de sessie is voorbij geen tijd meer voor de zo actief gezien bovendien vallen me een vragen en dan terwijl de meisjes het lokaal paar frappante dingen op nu ik even rustig verlaten gebeurt er dit de drie jongens terugkijk ze zijn belangrijk zowel voor lopen voorbij het bord met de vragen en blij mezelf als voor de kinderen onze werkwij ven er staan ze bekijken de vragen oh ze voor het bespreken van moeilijke woor zegt kiram deze vraag en hij wijst naar den is bepalend voor wat in deze sessie de derde vraag kunnen we al beantwoor gebeurt de kinderen brengen zelf heel wat den en die en die vraag ook ik reageer informatie aan geleid door mijn manier van daarop en zeg hen dat ik dat wel fijn vind vragen stellen daarbij boren ze hun eigen het is dan immers geen enkel probleem informatiebronnen aan opvallend is dat het meer de volgende keer zo denken ze er bestuderen van een woord bij hen niet auto zelf ook over we spreken af dat we toch matisch een betekenis oproept maar dat maar zullen wachten tot we weer eens we doorheen een uitgebreid proces van samen rond de tafel zitten daarna vertrek vragen en antwoorden die betekenis moe ken ze elk naar hun eigen klas ten opbouwen voordeel van deze werk juli 2004 nummer 5 33e jaargang 34 wijze is dat de kinderen tijdens dat proces een korte vervolgsessie meteen bouwen aan kleine netwerken van betekenis zo krijgen al die moeilijke woor er gaat heel wat tijd overheen voor we den een invulling die verdergaat dan de elkaar terugzien een vakantie en enkele betekenis van het woord zelf door omstandigheden uitgestelde sessies later probeer ik met de kinderen weer aan bovendien ontwikkelen ze efficiente lees te pikken bij wat we al deden we zullen strategieen we duikelen terug in de tekst vandaag de vragen over de tekst vertrekken vanuit de context halen woord driewielen trachten te beantwoorden voor delen naar boven als hulpmiddel leggen mij is er vandaag een nieuwe test wat zul verbanden met andere voorwerpen die een len de kinderen meebrengen vanuit de vori analoge functie hebben enzovoort we ge sessie wat blijkt na zoveel weken nog gaan intussen echt tot op het bot stoppen echt geintegreerd daar draait het om niet vooraleer elk probleem is opgelost en de kinderen gaan mee ik blijf vragen maar om de start te vergemakkelijken lezen we zij blijven ook denken ze haken niet meer eerst nog eens de tekst en pols ik even naar af integendeel toegeven dat iets nog niet wat woordverklaringen het valt me mee helemaal duidelijk is wordt de gewoonste dan stappen we in de vragenronde de eer zaak van de wereld en zelf deel ik ook in de ste vraag is onmiddellijk een moeilijke vraag klappen doorgaan dus zoeken en denken om tot een antwoord te komen zijn de kin en verklaren en nog meer doen met een deren verplicht dieper door te denken over tekst ontdekken dat sommige gedachten de inhoud van met de wind mee fietsen met elkaar verband houden en andere weer dat hebben ze zelf nog niet meteen door niet beseffen dat niet alles in een tekst ze kunnen me wel onmiddellijk vertellen dat zomaar met alles verbonden kan worden de oplossing van het probleem bij dat hulp dat foute verbanden tot foute conclusies motortje ligt maar als ik dan doorvraag of leiden dat dit echt vooruitgang is blijkt pas dat motortje altijd moet werken lopen ze op het einde de kinderen beslissen zelf dat vast ze zijn het er wel over eens dat je ze de antwoorden op een aantal vragen al geen fiets meer hebt als dat motortje altijd wel weten voor mezelf het bewijs dat we werkt maar komen zelf niet tot een ant goed bezig zijn woordverklaring is uitge woord op de vraag wanneer dat motortje groeid tot een instrument voor tekstverken dan wel mag werken ik stap met hen mee ning een middel om tot meer begrip te in het gesprek komen de kinderen voelen dat blijkbaar ook en stellen zelf vast dat het hen gelukt is 33e jaargang nummer 5 juli 2004 35 kiram er zit een pedaal in als je daar een keer op trapt dan helpt die motor zo een beetje ik zou je daar iedere keer op trappen of hoe zie je dat sarheldim kiram gewoon een paar keer trappen en gewoon zo fietsen ik sarheldim wat denk jij ervan ik zie jou met je hoofd schudden als ik dat vraag maar sarheldim ik schud zomaar ik hoe werkt dat eigenlijk met die motor want kiram zegt je trapt erop en dan helpt het je eventjes is dat echt zo of zou het anders gaan kiram dat staat er niet echt in ik dat staat er niet echt in maar kan je er zelf niets rond bedenken sarheldim dan wordt het hetzelfde als een bromfiets ik moet je bij een bromfiets ook iedere keer opnieuw op dat pedaaltje duwen s k neen ik dat moet je maar een keer doen bij de driewieler zal het waarschijnlijk ook zo zijn kiram hmmm ik die motor ga je die iedere keer gebruiken als je de fiets nodig hebt zaher nee je kant ofwel trappen ofwel trappen en de motor gebruiken ik wanneer ga je die motor gebruiken zaher als je bijvoorbeeld op de autosnelweg rijdt kiram als je naar het werk rijdt ik alleen als je naar het werk gaat is dat de reden waarom ze de motor op de fiets gebouwd hebben kiram nee ook omdat het gemakkelijker is ik laten we nog eens naar de tekst gaan kijken want eigenlijk wilden we uitzoeken hoe het komt dat je met de mitka altijd het gevoel hebt dat je met de wind meefietst wat is dat met de wind meefietsen zaher dat het meer vanzelf gaat ik hoe komt het dat het meer vanzelf gaat fietsen jullie ooit kinderen ja ik wanneer fietst het het gemakkelijkst jalam als het naar beneden gaat ik dat heeft niks met de wind te maken dat heeft te maken met hoe de weg loopt zaher ah ja als de wind u duwt ik als de wind u duwt en dus in je rug waait dat is met de wind meefietsen de hulpmotor op je fiets moet ervoor zorgen dat je altijd het gevoel hebt dat je met de wind mee fietst wanneer ga je dat motortje gebruiken zaher als er geen wind is ik heb je dan een motortje nodig zaher dat kan juli 2004 nummer 5 33e jaargang 36 ik oke jij zei daarnet dat het het gemakkelijkst fietst als de wind in je rug blaast blaast de wind altijd in je rug zaher nee als er sterke wind is die naar u komt dus voor u dan kan je de motor gebruiken ik daar moesten we naartoe dat hulpmotortje dient inderdaad om op te zet ten als er sterke wind tegen je blaast daardoor kan je fietsen alsof de wind achter je zit dan wordt het weer gemakkelijker ja zijn we er kinderen ja ik nu weten we hoe het komt dat je met de mitka altijd het gevoel hebt dat je met de wind mee fietst het beantwoorden van deze vraag vraagt en de kinderen heel wat denkwerk het is boeiend om te zij groeien voort zien hoe ze zelf stap voor stap mee redene ren vaak zitten ze op het verkeerde spoor het werkt de kinderen kunnen een stuk omdat ze niet aanvoelen welke woorden in meedragen van het werk dat ze op een de zin met de wind mee fietsen essentieel vroeger tijdstip verzetten ze beschikken zijn om tot een oplossing te komen in eer over het vermogen om de expliciete infor ste instantie help ik hen daar niet expliciet matie in een tekst te begrijpen en te gepas bij maar leg impliciete accenten in de into ten tijde te gebruiken doordenken over de natie van deze zin het helpt hen niet pas complexere achtergrond ervan vraagt wat als ik zelf de aandacht trek op het aspect meer inspanning dat vind ik niet meer dan wind komt zaher op het juiste spoor voor normaal we doen het ook nog maar even de andere kinderen blijkt zelfs dat te moei en de kinderen hebben nooit geleerd naar lijk met de hulp van kiram en zaher komen de diepere oorzaken en verbanden te zoe we toch tot begrijpen ken dat doen we nu wel het is hierbij nodig hen sterk te begeleiden dat is niet het beantwoorden van de volgende vragen altijd even gemakkelijk ik werk immers met verloopt heel wat vlotter de kinderen kun het materiaal dat ze me op het moment zelf nen teruggrijpen naar het verklarende werk aanreiken daarin moet ik mijn weg zoeken van de vorige sessie ze leggen spontaan op zo n wijze dat ze zelf zoveel mogelijk linken met de tekst en met hun eigen erva putten uit hun eigen redeneringsvermogen ringen even staan we stil bij het onder om informatie aan te dragen scheid tussen uitvinden en ontwikkelen zaher en kiram nemen hier het voortouw goede vragen stellen is moeilijk soms heb daaraan merk ik dat ze in de vorige sessie ik de indruk dat mijn vragen nog te veel een veel hebben opgestoken de anderen is dat richting aangeven hen de pap in de mond verschil blijkbaar ontgaan leggen andere momenten voel ik dat het voor hen niet anders kan het blijft zoeken en tasten ik merk wel dat mijn manier van werken hen stimuleert ze durven mee redeneren en zijn niet bang om fouten te 33e jaargang nummer 5 juli 2004 37 maken dat hangt wel wat samen met mijn zoektocht ik waardeer ik keur niet af alles strategie ik ga immers alleen in op die infor wat komt heeft een zin soms geven dit matie waarvan ik vind dat ze ons vooruit soort redeneerpogingen ook aanleiding tot helpt informatie die ons op een verkeerd heel wat hilariteit dat bevordert de werk spoor brengt laat ik zonder meer voor wat sfeer want humor brengt rust in ons inten ze is een poging om bij te dragen aan de sief bezig zijn rieja meijlaers jan davidtsstraat 28 3210 linden patrieja pi be noot 1 deze bijdrage is gebaseerd op het eindwerk dat ik maakte in het kader van de vozo opleiding khmechelen cyclus 2002 2004 de basis is ook verschenen in nauwelaerts l red 2004 hoever gaat onze zorg verslagboek 3de vlaamse impulsdag zorgverbreding 20 maart 2004 katholieke hogeschool mechelen vozo mechelen p 245 250 bibliografie brouwers h van goor h 1998 problemen met begrijpend lezen baarn uitgeverij intro de jager m lebeer j 1995 denken kun je leren theorie en methoden van feuerstein den haag sardes janssens a 1999 ontwikkeling stimuleren leuven amersfoort acco verhoeven l van der leij a 1992 functionele geletterdheid pedagogische studien 69 5 juli 2004 nummer 5 33e jaargang 38 t u s s e n d o o r digitaal vertellen leerlingen kunnen honderduit vertellen thuis bij vrienden in clubs of als ze uitgaan maar op school kost het ze nogal eens moeite hun gedachten onder woorden te brengen tijdens het voorjaar 2004 hebben enkele nederlandse scholen deelgenomen aan een workshop digitaal vertellen de ervaringen waren positief leerlingen werken met veel plezier aan hun filmpjes juist kinderen die verbaal minder sterk zijn ontdekken dat ze ook met beelden een verhaal kunnen vertellen waar woorden tekort schieten gebruiken ze beelden met ingang van dinsdag 5 oktober om 11 00 uur start schooltv op nederland 3 met digitaal vertellen een nieuw project voor de lessen nederlands in de onderbouw van het voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs vmbo met dit project leren leerlingen in drie dagen op de computer hun verhaal te vertellen als een videoclip die kan worden uitgezonden op televisie de programma s worden achter elkaar uitgezonden op donderdag 3 februari 2005 om 10 35 uur en op donderdag 24 februari 2005 om 10 35 uur elke blokuitzending duurt 60 minuten de lerarenhandleiding bij digitaal vertellen maakt duidelijk welke mogelijkheden er zijn om leerlingen hun eigen verhaal te laten ontdekken in de uitgave vindt de leraar nederlands ook oefeningen om aan de hand van clips zelf verhalen te ontwikkelen verder bevat de handleiding tips om kijk en luistervaardigheid te oefenen aan de hand van filmpjes die op de bijbehorende website staan de prijs van de handleiding digitaal vertellen bedraagt 13 en de uitgave is in belgie te bestellen bij epo uitgeverij lange pastoorstraat 25 27 2600 berchem tel 03 239 68 74 e mail uitgeverij epo be 33e jaargang nummer 5 juli 2004