Documenten
lezen gedifferentieerd aanpakken lessuggesties voorde lagere school marc stevens wilfried luyten werner schrauwen differentiatie houdt in dat je als leerkracht maatregelen neemt in je klas zodat je rekening kan houden met de verschillen tussen leerlingen meestal zitten de leerlin gen in de klas samen en krijgen dezelfde leerstof voeren dezelfde opdrachten uit en werken naar hetzelfde einddoel toe nochtans hebben kinderen uit een klas andere capaciteiten andere interessen andere mogelijkheden en een andere ach tergrond uiteraard is het nodig om kinderen in groep met mekaar te laten omgaan zodat ze mekaar beinvloeden zwakke tellers kunnen wellicht nog wat leren van leerlingen die er beter in zijn aan de andere kant geloven wij ook dat de verschillen aanleiding kunnen zijn om gericht te werken aan de uiteenlopende noden van kin deren wat dan beter apart of in kleinere groepjes kan gebeuren ie zo denkt zou wel eens een doende hulp bij het leren doorgronden aantal vanzelfsprekendheden van een tekst geeft zijn leerkracht uit ons onderwijs op de helling hem met andere woorden voldoende kunnen zetten voordat we u houvast om aan een tekst te beginnen enkele oplossingen tonen zouden en er doorheen te lopen we toch even aan de boom willen moet tijdens een leesles een leerkracht schudden door een paar minder altijd bepalen wat een leerling zal vanzelfsprekende vragen te stellen lezen moeten kinderen allemaal telkens uit deze vragen blijkt wellicht dat er op tal dezelfde tekst lezen of kunnen ze tij loze manieren gedifferentieerd kan worden dens een leesles op hetzelfde moment naast het feit dat het niet vanzelfsprekend ook andere dingen lezen is om voor alle leerlingen dezelfde doelstel moeten er in de les begrijpend lezen na lingen voorop te stellen moeten alle leerlin het lezen van een tekst altijd vraagjes gen steeds hetzelfde leren kunnen we in beantwoord worden onze klas rekening houden met het ontwik moeten alle teksten voor alle leerlingen kelingsniveau van leerlingen hun voorken even lang zijn nis en achtergrond hun belangstelling hun mag je teksten wel aanpassen aan moeder taalontwikkeling en cultuur hun afzonderlijke leerlingen als die teksten manier van leren en het tempo waarop ze daardoor saai en gekunsteld worden werken om u niet op uw honger te laten krijgt een leerling anno 1996 wel vol volgen hier een aantal voorstellen waarin jan feb 1995 nummer 3 25 jaargang vit we een aantal van de net gestelde vragen 4 de exp icietheid van schrijven op concrete wijze proberen onschadelijk te een schrijver kan zijn ideeen zeer uit maken omdat in die suggesties vaak met voerig en volledig verwoorden hoe makkelijke en moeilijke varianten van een meer een schrijver explicliet zegt zelfde tekst wordt gewerkt staan we eerst maar teveel zeggen werkt de verveling even stil bij de factoren die van invloed zijn uiteraard in de hand hoe minder een op de leesmoeilijkheid van een tekst lezer zelf nog moet invullen vanuit zijn voorkennis en dus hoe gemakkelijker het lezen wordt maar ook wel hoe ver makkelijke en moeilijke velender de schrijver kan ook denk stapjes overslaan omdat hij er bijvoor teksten beeld van uitgaat dat de lezer zelf ook nog maar wat denkwerk moet verrich wat maakt een tekst makkelijk of moeilijk ten het minder expliciet uitschrijven eigenlijk gaat het om een bijzonder ver van ideeen maakt een tekst moeilijker scheiden reeks factoren die we voor de gemakkelijkheid terugbrengen tot vier om deze uiteenzetting wat meer concreet gebieden te maken geven we in bijlage een voor beeld van een tekst over roofvogels de ori 1 de lengte van woorden en zinnen ginele tekst is op quasi alle vlakken te dit noemt men zoals gezegd de tech moeilijk voor leerlingen van het vijfde of nische moeilijkheidsgraad van een zesde leerjaar rekening houdend met deze tekst hoe langer de zinnen aantal inschatting hebben we de tekst vereenvou woorden en de woorden aantal letter digd en wel door ingrepen op de vier vlak grepen hoe moeilijker een tekst wordt ken uit te voeren 2 de structuur van de tekst een tekst kan gemakkelijk of moeilijk opgebouwd zijn hij kan een heldere technisch lezen in denkweg volgen maar ook bijzonder niveaugroepen ondoorzichtig zijn op dit vlak bijvoor beeld van de hak op de tak springen in het tweede tot vierde leerjaar wordt er en op een onduidelijke manier elemen nog vaak geoefend in het luidop lezen ten met mekaar in verband brengen daarbij duidt de leerkracht telkens een leer ling aan die een kort stukje tekst moet voor 3 de vertrouwdheid van de lezer met lezen wil een leerkracht nagaan of een leer het onderwerp ling correct technisch kan lezen dan moet iemand die veel afweet van een onder er uiteraard luidop gelezen worden deze werp kan makkelijk meedenken met klassikale werkvorm heeft o i te weinig ren wat een schrijver erover zegt iemands dement een oplossing bestaat erin om leer parate kennis en achtergrond helpen lingen in groepjes te zetten en hen een tekst dus als het ware om de tekst te vatten te laten voorlezen die aangepast is aan het wie veel weet zal teksten makkelijker niveau van dat groepje dit zogenaamde kunnen begrijpen omdat hij al wat niveaulezen is ontstaan vanuit de avi aan vooruit kan denken uiteraard zullen pak bedoeling is om leerlingen op een aan teksten makkelijker worden wanneer ze gepast tempo en om beurt een stukje van rekening houden met de leefwereld van een tekst te laten voorlezen het niveau van de kinderen of met zaken waarmee de leerlingen wordt via toetsing bepaald kinderen vertrouwd zijn leerlingen met hetzelfde niveau krijgen dan n pni 25 jaargang nummer 3 jan feb 1995 een tekst te verwerken die een niveau hoger begrijpend lezen ligt dan het niveau dat ze al aankunnen zodat ze oefenen met moeilijker materiaal met aangepaste teksten bij deze aanpak ligt het oefenrendement al wie een toevallig gekozen schoolboek hoger want een leerling is tijdens een lesuur nederlands openslaat zal snel moeten toe meer aan het woord toch hangen de resul geven dat de teksten die gebruikt worden taten ook af van de persoon die een groep om leerlingen begrijpend te leren lezen van je begeleidt is dat een leerkracht uit de bijzonder uiteenlopende aard zijn helaas ook school dan weet die dat technisch lezen op het vlak van de moeilijkheidsgraad uit niet op zich mag bestaan en dat er terdege een klein onderzoekje dat we zelf uitvoerden rekening dient gehouden te worden met de en waarin we ons computerprogramma inhoud van de tekst voor het lezen kunnen tansy3 loslieten op enkele teksten uit een de leerlingen gericht worden op de tekst en leesmethode bleek dat er in het boek van ook tijdens het lezen kan er gepauzeerd het derde leerjaar teksten zaten die moeilijker worden om te zien hoe de tekst begrepen waren dan een aantal teksten uit het boek dient te worden vaak echter begeleiden van het vijfde leerjaar ga je ervan uit dat in leesmoeders een niveaugroepje gezien principe een boek de moeilijkheidsgraad van deze mensen niet steeds even didactisch te zijn teksten gradueel moet opvoeren dan is werk gaan kan het zijn dat leerlingen een dit wel een zeer vreemde vaststelling paar keer om beurt luidop lezen zonder te moeten nadenken over hoe of wat ze lezen een eerste manier om correct en meer indi vidueel aan begrijpend lezen te werken zou een aantal uitgeverijen vermelden op hun erin kunnen bestaan om de zonet geschet boekjes het technische leesniveau avi ste hiaten van een schoolboek op te van niveau leerkrachten zijn nogal geneigd om gen bedoeling is dan dat u in de kinderlite hun heil in zulke series te zoeken om leer ratuur op zoek gaat naar fragmenten die lingen te voorzien van teksten kunt u ech min of meer als een afgerond geheel kun ter ook zelf aantrekkelijke fragmenten uit de nen functioneren daarmee kan u eventueel kinderliteratuur halen en daarin na bereke klasoverschrijdend aan een soort van ver ning van de moeilijkheidsgraad 3 een volgor zameling bouwen die de kinderen op vrije de aanbrengen uiteraard dientuin eerste ogenblikken zouden kunnen raadplegen instantie voor dit doel enkel te kijken naar met de bedoeling om even lekker te lezen de technische moeilijkheidsgraad maar nie de volgorde van de teksten in onze verza mand belet u om de minder goede techni meling zou in tegenstelling tot wat in sche lezers teksten aan te bieden die op schoolboeken gebeurt wel bepaald kunnen alle vlakken minder complex zijn zie vol worden door hun moeilijkheidsgraad de gende paragraaf in het verleden is immers leerlingen beginnen in principe vooraan tel vaak gebleken dat kinderen technisch ver kens enkele exemplaren van dezelfde tekst simpelde teksten wel konden verklanken voorzien en doorlopen gaandeweg het maar dat door de vereenvoudiging zoveel aanbod van makkelijker naar moeilijker duidelijkheid verloren was gegaan dat de teksten niet meer begrepen konden wor zo n verzameling teksten dient met zorg te den om zo n absurde situatie tegen te worden uitgebouwd niet alleen de selectie gaan is het aangewezen om een tekst op vraagt wat tijd maar ook van de presentatie alle vlakken leesbaarder te maken dient werk te worden gemaakt de teksten kunnen best op licht karton worden aange boden en op verzorgde wijze afgedrukt fotocopieren van een niet te lange passage jan feb 1995 nummer 3 25 jaargang va voor gebruik op school schijnt te mogen tekst die geschikt is voor de gemiddelde zodat leerlingen worden uitgenodigd om leerling in de klas op basis van die tekst eraan te beginnen uiteraard wordt het nog creeren we een moeilijkere en een makkelij aantrekkelijker wanneer ook de boeken kere versie daarmee kunnen we in niveaug waaruit de passages komen in de klas of roepen werken en wel als volgt de zwakke schoolbibliotheek aanwezig zijn re lezers krijgen de eenvoudige versie van de u vindt dit geen differentiatie dat is het tekst de gemiddelde lezers de gewone ver nochtans wel we differentieren in ieder sie en de betere lezers krijgen de moeilijkere geval naar tempo leerlingen kunnen naar dan volgen we een gemeenschappelijke eigen goeddunken en op eigen tempo in procedure om de tekst begrijpend te lezen ons tekstenbestand aan de slag gaan dat kan bijvoorbeeld door in stappen te werk te gaan activiteiten voor tijdens en na begrijpend lezen in het lezen waarbij alle leerlingen dezelfde begeleidende leeskaart met vragen gebrui niveaugroepen ken die kan er als volgt uitzien voor deze aanpak vertrekken we van een voordat ze lezen geven de kinderen antwoord op 1 1 waarom met welke bedoeling ga ik lezen 1 2 wat voor soort tekst kies ik ligt voor me een verhaal echt niet echt gebeurd een tekst die me iets leert over dingen mensen gebeurtenissen een tekst die me aanzet om iets te doen 1 3 waarover zou zal het gaan titel tekening 1 4 wat weet ik daar al over eventueel structureren 1 5 wat wil ik nog te weten komen 1 6 zou dat in de tekst te vinden zijn wat verwacht ik 1 7 hoe ziet de tekst er eigenlijk uit kort lang in delen met tekeningen 1 8 als ik met mijn ogen over de tekst loop herken in dan dingen die ik vooraf bedacht heb die ik al weet of nog te weten wil komen tijdens het lezen dus na grote delen wordt er telkens een antwoord gezocht op 2 1 waar gaat dit stuk over wie wat speelt er mee wat gebeurt er wat wordt erover gezegd 2 2 wat is het belangrijkste 2 3 welke woorden moet ik begrijpen opzoeken 2 4 klopten mijn vorige voorspellingen of stond er iets onverwachts 2 5 wat zou er in het volgende stukje staan niet spieken of toch na het lezen van de complete tekst wordt er als volgt afgerond 3 1 vormen de stukjes een geheel titel 3 2 kan ik alles nog eens kort op een rijtje zetten p 25 jaargang nummer 3 jan feb 1995 ta 3 3 wat ben ik nu meer te weten gekomen 3 4 klopt het met mijn verwachtingen 3 5 denk ik er ook zo over is me dat ook al overkomen heb ik dat ook al eens meegemaakt 3 6 vond ik het plezierig om dit te lezen was het fijn om dit te weten te komen 3 7 wat zou ik nu nog willen lezen of doen voordeel van deze werkwijze is dat we tueel moeten aanpassen aan zijn publiek rekening houden met de leesverschillen die er in de klas bestaan terwijl alle leerlingen allochtone en anderstalige leerlingen kam uiteindelijk dan toch min of meer dezelfde pen veel meer dan autochtonen bij het tekst doorgemaakt hebben en een werkwij begrijpend en studerend lezen met de vol ze hebben leren hanteren om alle volgende gende handicaps teksten of boeken die ze zullen lezen op ze hebben vaak onvoldoende woord een strategische manier aan te pakken kennis er is een ontoereikend en wei nig genuanceerd inzicht in woordbete kenissen en betekenisnuances in woorden en zinnen gradueel lezen ze ziften met een heleboel tekortkomin gen wat inzicht in complexere tekstge wanneer er van een tekst een makkelijkere helen en tekstuele conventies betreft en een moeilijkere versie beschikbaar is ze hebben soms moeite met cultuurbe dan kan eenzelfde leerling ook met beide paalde etno centrisch georienteerde teksten aan de slag de training bestaat er teksten dan in om eerst met de gemakkelijkere ver sie te werken als die op een correcte in onze leesdidactiek zullen we in ieder manier gelezen en begrepen is wordt de geval rekening dienen te houden met de moeilijkere versie aangeboden uiteraard problemen die allochtone kinderen onder wordt deze tekst nu sneller en makkelijker begrepen want er is voorkennis maar toch vinden we moeten ook beseffen dat de ene handicap gebrekkige woordkennis de leest de leerling op een hoger niveau wat andere inzicht in structuur negatief bein betekent dat hij zichzelf extra oefent in het vloedt alle problemen moeten dus op een doorworstelen van complexere structuren in het proberen te begrijpen van woorden gerichte manier worden aangepakt uit de context de gemakkelijkere versie is in deze oefening als het ware springplank of best is om naast het letten op de voorge stelde aandachtspunten bij het kiezen van trampoline de leerling kan er zich op afzet teksten ook gericht bezig te zijn met het ten ten einde voldoende niveau te halen om aanleren van de woordenschat wanneer er de moeilijkere tekst met vrucht te lezen niet frequente nederlandse woorden drempelwoorden op te zoeken met tansy3 opduiken die toch een cruciale rol lezen met aandacht voor spelen in het verhaal dan volstaat het om anderstaligen die te vervangen door een makkelijker equi valent of om naast de tekst in de marge elke leraar die met anderstaligen of een een simpele verklaring te voorzien taal heterogene groep werkt en of oog heeft voor intercultureel onderwijs zal met wanneer er frequent gebruikte nederlandse grote zorg leesmateriaal uitzoeken en even woorden opduiken in de tekst die ook jan feb 1995 nummer 3 25 jaargang nrx onvoldoende gekend zijn dan doen we er uitgedrukt worden in functiewoorden goed aan extra aandacht te besteden aan alhoewel afhankelijk van als dan moe die woorden de bedoeling is dan om die ten die vooraf worden ingeoefend dat woorden aan te leren best is om die woor doen we weer best mondeling onder ande den vooraf mondeling aan te bieden in een re door bepaalde situaties te spelen door zinvolle context u kan bijvoorbeeld een met en in taal te handelen bv als ik mijn stukje van het verhaal vertellen en de doel schoenen poets dan blinken ze woorden daarin gebruiken zodat de leerlin gen al een hypothese kunnen vormen van ook aan het culturele en maatschappelijke de betekenis van die woorden tekeningen uitzicht moeten we aandacht besteden en omschrijvingen van die woorden zijn maar niet elke gebeurtenis met een speci onmisbare instrumenten in deze fase fiek vlaams of nederlands uitzicht zal een probleem zijn voor de allochtone lezer we kunnen dan de tekst het lezen gebrui allereerst moet je je realiseren dat kinderen ken om die woorden te semantiseren volle niet enkel naar school gaan ze leven daar betekenis geven en te consolideren oefe buiten ook nog en de televisie is een ven nen en vastzetten consolideren van de ster op de wereld ze zullen met andere woordbetekenis kan verder in allerlei andere woorden al wel eens vaker een supermarkt oefeningen gebeuren we kunnen de doel van binnen hebben gezien of over heksen woorden in een stuk van de tekst weglaten hebben horen praten om maar twee voor gatentekst of vervangen door allerlei vor beelden te noemen dat moet je verrekenen men van smurf smurfig gesmurft zodat wanneer je een tekst inschat onderwerpen de lezer vanuit zijn kennis en de beperkte waarmee allochtone kinderen in ons land context het woord kan invullen activering frequent geconfronteerd worden zullen makkelijker zijn om te begrijpen dan onder tot slot willen we nogmaals waarschuwen werpen waarmee ze vanuit de eigen cultuur voor de idee dat lezen voor 90 zou moe niet vertrouwd zijn en waarmee ze ook niet ten bestaan uit woorden aanleren zie de frequent geconfronteerd worden zoals een klassieke lexicologische vragen toch zijn typisch vlaams of nederlands huwelijks we wat uitvoeriger op dit aspect ingegaan feest maaltijd incluis om aan te tonen dat aangepaste verhalen doelgericht kunnen worden gebruikt om de verder zal je moeten kijken naar de manier taalvaardigheid in het algemeen en de waarop de auteur met de gegevens woordenschat van allochtonen in het bij omspringt guus kuijer schrijft bijvoorbeeld zonder te vergroten vaak vanuit het belevende kind dat ver scheidene gewoontes en uitspraken in die uiteraard is voor allochtonen niet alleen situatie ook niet kent mag het iets meer woordenschat een probleem ook op de zijn vraagt de slager in de supermarkt de andere vlakken duiken er soms serieuze auteur geeft met andere woorden veel com hinderpalen op een manier om bijvoor mentaar bij de situaties die hij beschrijft en beeld de structuur van een tekst niet tot dat maakt de tekst toegankelijk voor een onoverkomelijke moeilijkheid te laten uit breed publiek uiteraard kan u deze passa groeien bestaat erin om voor de eigenlijke ges vooraf toelichten door zo n situatie te leesactiviteit aandacht te besteden aan spelen maar dat is niet altijd noodzakelijk bepaalde denkprocessen verbanden en gedachtengangen die in de tekst voorko natuurlijk moeten we er ons bewust van zijn men indien in een tekst bijvoorbeeld dat alle kinderen aan het einde van de rit bepaalde moeilijke cognitieve functies een redelijk abstracte tekst moeten kunnen beperking voorwaarde oorzaak gevolg lezen geleidelijk moeten visuele ondersteu 25e jaargang nummer 3 jan feb 1995 hing en vereenvoudigingen verminderen de vreemde woorden in een aparte woor we willen immers wel differentierend onder denlijst uitgelegd een ander voor deze wijzen niet discriminerend oefening bruikbaar boek is vreemde groot moeders van mim el messaoudi uitgeverij facet over een marokkaanse jongen die complementair lezen naar zijn geboorteland teruggaat en daar kennismaakt met een aantal voor hem ook we kunnen in groepen met anderstaligen of vreemde gebruiken taalheterogene groepen met aangepaste ver halen werken met de bedoeling woordbete een ander alternatief voor deze oefening kenissen uit de context te halen we maken bestaat erin dat de leerkracht een tekst ver verschillende versies van het verhaal voor de knipt en de delen in willekeurige volgorde vaardige lezers vervangen we op bepaalde over groepjes verspreidt elke groep krijgt plaatsen in de tekst frequent voorkomende dus een deel van de tekst het komt er dan doel woorden zie tansy door nonsens voor de klas op aan om de tekst te herstel woorden of hun turks ftaliaans equivalent len er weer een correct geheel van de anderstalige kinderen krijgen in hun versie maken dit vraagt van een klas wel wat dis de nederlandse woorden vetgedrukt aange cipline maar toch zullen groepjes mekaar boden doel is door geleide en geleidelijke moeten bevragen in verband met persona samenwerking tot de oplossing te komen ges die meespelen en de opeenvolging van deze werkvorm is vooral gebaseerd op het de gebeurtenissen om tot resultaten te principe dat kinderen vaak sneller en efficien komen ondanks het feit dat we niet wer ter van elkaar leren dan in een klassieke ken met de klassieke vraagjes maken we leraar leerling situatie belangrijk daarbij is dat ons sterk dat leerlingen heel wat leren over de leraar de zaak goed organiseert en gedif dingen waarop ze kunnen letten als ze aan ferentieerd begeleidt t lezen slaan een variant bestaat erin om teksten in de klas te halen uit boeken die zich in een leeshoeken andere cultuur afspelen waarbij de speci fiek cultuurgebonden woorden in hun oor met opzet hebben we het titeltje van deze spronkelijke vorm worden opgenomen het paragraaf in het meervoud genoteerd is dan aan kinderen die de cultuur kennen differentiatie kan ook gebeuren op basis om die woorden uit te leggen aan hun van interesse van de leerling vandaar dat autochtoon vlaamse klasgenootjes een we zouden voorstellen om in de klas gedu boek waarin zulke woorden reeds in hun rende een bepaalde periode leeshoeken in originele vorm opduiken is mijn avonturen te richten waarin een bepaald thema aan met abdallah van ghazi abdel qadir uit bod komt of waarin een bepaald genre van geverij leopold over de vriendschap tus boek kan worden aangetroffen hieronder sen een jongen en zijn geitebok die men wil stellen we bij enkele leeshoeken een paar slachten voor een feest achteraan staan passende titels voor de leeshoek boeken om te lachen hermans r hotel hoteldebotel houtekiet king smith d tro etelmuis en een buitengewone big elzenga swartenbroekx r duupje altiora timm u rudi renvarken altiora jan feb 1995 nummer 3 25 jaargang vor de leeshoek reizen naar andere landen schuyesmans w tand om tand averbode vandenberghe m garang clavis de leeshoek kunst theaters kaleidoscoop van de kunst lannoo de leeshoek hoe zit de wereld in elkaar glover d machines zo doe je dat casterman goddin p hoe ontstaat een stripverhaal casterman johnstone m vliegtuigen binnenstebuiten lannoo sterry p kijken naar de natuur clavis de leeshoek heksen bawden n een heksentoer querido dahl r de heksen de fontein dijkzeul l een bezem in het fietsenrek lemniscaat ende m de toverdrank lemniscaat furlong m heksenkind lemniscaat eventueel ook horowitz a het oma komplot facet umansky k pongwiffy een heks met een tik facet de leeshoek oorlog bawden n carry s kleine oorlog querido de groen e de kinderen van de overkant westiriesland hartman e oorlog zonder vrienden lemniscaat herzen f verdwenen oorlog zwijsen hoogsteyns l die zomer met elise lannoo innocenti r roosje weiss casterman aangrijpend beeldverhaal jacques m vlucht over de grens altfora marijn j zand in de ogen en de vluchteling lannoo nbstlinger c het huis in niemandsland lemniscaat schnur s de schaduwkinderen facet taylor t alleen op een eiland lemniscaat ter haar j boris van holkema warendorf nadat er gedurende een periode gelezen is lezen vanuit interesse of kan de leerkracht verderwerken met de materialen uit de leeshoeken door bijvoor achtergrondkennis beeld passages voor te lezen en de bron te bevragen enz met de boeken die in een leeshoek liggen kunnen we nog anders werken uit een vier of vijftal boeken fictie of non fictie met eenzelfde thema bv heksen haalt de leer kracht leuke passages en kopieert die tel kens in een aantal exemplaren hij stelt tel kens kort een passage voor en vraagt wie viz 25 jaargang nummer 3 jan feb 1995 die tekst wil lezen er vormen zich groepjes welke tekst is ernstig welke min kinderen die allen dezelfde passage geko der of niet zen hebben en die zich daar nu in gaan ver welke tekst leest vlot welke niet diepen ze lezen de tekst en praten er daar zo na met mekaar over op het bord vinden ze enz enkele richtinggevende vragen zoals uiteraard is het interessant dat de boeken verduidelijk aan mekaar waf je niet waaruit u de passages haalde in de klasbi goed begreep weet je ook waar bliotheek beschikbaar zijn zodat leerlingen om je iets niet begreep kan je die geinteresseerd raken in een bepaalde anders gaan lezen zodat je deze invalshoek of passage ook het bijbehorende fout niet meer maakt boek kunnen lezen wat heeft jouw tekst met heksen te maken wanneer er in onze klas allochtone kinderen komen er heksen in je tekst voor zitten kunnen we verhalen uit verschillende beschrijf ze hoe zien ze eruit en culturen over eenzelfde thema bv feestvie wat doen ze ren aanpassen aan het leesniveau van de waren er ook tekeningen of afbeel kinderen en complementair groepswerk of dingen bij je tekst staan de hek forumlezen organiseren ieder lid van de sen daar goed op groep kan vanuit zijn voorkennis en culture le achtergrond zijn tekst op zijn niveau en in een tweede ronde stelt elk groepje zijn over zijn feest gemakkelijk lezen en achter bevindingen voor aan de klas de inhoud af aan de anderen meer uitleg geven dit van het gelezene wordt kort naverteld en heeft als voordeel dat iedereen leesexpert stukjes tekst kunnen worden voorgelezen is en de anderen wat te bieden heeft forum het komt er tot slot met de klas op verschillende culturen en gewoontes wor aan na te gaan welke verschillen er tussen den als gelijkwaardig ervaren de teksten bestaan in een afrondend gesprek worden de teksten met elkaar ver marc stevens wilfried luyten geleken er wordt gekeken naar werner schrauwen p a katholieke hogeschool brussel welke tekst was spannend welke onderwijzersopleiding niet zo en waarom campus nieuwland nieuwland 198 in welke tekst vind je de vreemdste heksen en waarom 1000 brussel noten 1 deze tekst komt uit een didactische brochure met lessuggesties voor de lagere school die we met onze studenten hebben samengesteld naar aanleiding van de boekenbeurs 1995 in zee gaan met boeken deze brochure kost slechts 100 fr en kan besteld worden bij de vereniging ter bevordering van het vlaamse boekwezen vzw hof ter schriecklaan 17 2600 berchem antwerpen tel 03 230 89 23 fax 03 281 22 40 aanpakken en strategieen voor een zinvol leesonderwijs vindt u ook in onze voor gaande brochures bij de boekenbeurs van 1993 een wereld zonder boeken anders naar boeken leren kijken en die van 1994 reizen door boeken jan feb 1995 nummer 3 25 jaargang vc zie ook de volgende artikels in vonk stevens m w luyten studenten van de sint thomas pedagogische hogeschool een boek krijgt gestalte mijn eigen boek vonk 23 4 maart april 1994 p 40 50 stevens m w luyten reizen door boeken vonk 24 5 mei juni 1995 p 35 48 2 in de brochure in zee gaan met boeken geven we voor elk van deze factoren con creet aan hoe u zelf een tekst kunt vereenvoudigen 3 voor een aantal tekstberekeningen op het technische vlak en op het vlak van woor denschat kunt u gebruik maken van het computerprogramma tansy u kunt het bestellen door 2 briefjes van 100 fr plus 64 fr aan postzegels te sturen naar marc stevens constant jorislaan 11 2100 deurre meer uitleg over het programma vindt u in het artikel van marc stevens leesindexen berekenen dat doe je niet zelf dat iaat je doen vonk 23 3 januari februari 1994 p 53 64 bijlage een originele zakelijke tekst en een vereenvoudigde versie roofvogels originele versie nog zo n 15 jaar geleden hadden roofvogels over het algemeen een slechte reputatie men verweet hun de jacht op pluimvee en wild en beschuldigde hen ook van wreedheid dit oor deel was echter wel een be etje voorbarig het werd dan ook hoog tijd dat men het standpunt ten aanzien van roofvogels herzag daar kwam nog bij dat het aantal roofvogels t oen zo ver minderd was dat er nergens meer sprake kon zijn van schadelijkheid in het volgende stukje tekst houden we ons bezig met drie soorten roofvogels die in ons land voorkomen een van onze mooiste roofvogels is de slechtvalk het is een vogel die zowel l an gs de kust voorkomt als ver in het binnenl an d zijn nest maakt hij graag op een richel van een rotsw and beschermd door een overh angend gedeelte deze valk is v rij gemakkelijk te herkennen aan zijn slanke vleugels en zijn elegant gebouwd lichaam hij is de grootste en ook de snelste van alle valken als hij in duikvlucht achter een prooi a an zit waarbij d an de vleugels geheel tegen het lichaam aangedrukt worden gehouden kan hij wel een snelheid van 200 kilometer per uur bereiken hij zoekt zijn prooi vooral onder vogels duiven kraaien meeuwen kievi ten en eenden maar ook kleine zangvogels worden door hem gev an gen als hij vlakbij de prooi is probeert hij erboven te komen om dan met een ferme duikvlucht erop af te vliegen hij grijpt de vogel met zijn sterke klauwen beet en vliegt ermee naar een of andere verheven heid waar de prooi d an geplukt wordt bij het uiteenscheuren worden de vleugels de schou dergordel en het borstbeen aan elkaar gelaten andere roofvogels zoals bijvoorbeeld de buizerd houden er een geheel andere jachtwijze op na zij loeren op hun prooi v an af een of ander uitkijkpunt een boom een paal of een hek zij g rijpen dus geen vliegende prooien kleine knaagdieren vooral muizen evenwel ook zieke vogels worden gev angen door ze met uitgestoken poten van de grond te grijpen nrgi 25 jaargang nummer 3 jan feb 1995 als de avond gevallen is over bos en veld komen de vleermuizen uit hun holen tevoorschijn maar tegelijkertijd worden echter ook de uilen deze geheimzinnige nachtroofvogels actief vooral de kerkuil de bosuil en ransuil zijn echte vogels van de nacht sinds onheuglijke tij den heeft de mens deze vogels vervolgd men vond hun onheilspellende roep en hun nachte lijke leefwijze altijd maar een beetje griezelig de uilen zijn echter met hun ronde kop en hun naar voren gerichte ogen bijzonder mooie dieren doordat zij zeer zachte veren hebben kun nen zij nagenoeg geruisloos vliegen dit komt hen natuurlijk zeer ten goede als zij in de stilte van de nacht hun prooi zoeken hun gehoor en gezicht zijn zeer goed ontwikkeld aangezien de ogen naar voren gericht staan is hun gezichtsveld tamelijk klein maar daarvoor in de plaats kunnen zij hun kop bijna 270 graden draaien dat is dus bijna helemaal rond uilen jagen vooral op kleine knaagdieren zoals muizen ratten mollen enzovoort men schat dat een uil wel 6 a 7 000 van deze dieren per jaar kan opeten de prooi wordt met huid en haar ingeslikt na enige tijd worden de beenderen en de huid weer uitgebraakt in de vorm van een bal de uilebal in feite zijn uilen die veel mensen zulke lugubere vogels vinden echte hel pers van de boer bos en veld zuiveren zij vaneen grote massa muizen en ander ongedierte overgenomen uit dekkers r e a versta je vak s hertogenbosch kpc 1994 roofvogels vereenvoudigde versie vroeger moesten de mensen weinig hebben van roofvogels men zei dat ze op kippen of wild durfden jagen men beschuldigde hen ook van wreedheid omdat ze om te eten stukken vlees lostrekken uit hun prooi nu denkt men niet meer zo slecht over roofvogels dat heeft ook wel te maken met het feit dat er veel minder roofvogels zijn in het volgende stukje tekst hou den we ons bezig met drie soorten roofvogels die in ons land voorkomen een van onze mooiste roofvogels is de slechtvalk het is een vogel die zowel langs de kust leeft als ver in het binnenland zijn nest maakt hij graag aan een rotswand daar vindt hij genoeg bescherming deze valk is vrij gemakkelijk te herkennen aan zijn slanke vleugels en zijn fijn gebouwd lichaam hij is de grootste en ook de snelste van alle valken als hij achter een prooi aanzit kan hij wel een snelheid van 200 kilometer per uur bereiken hij drukt dan de vleugels geheel tegen het lichaam aan zijn prooien zijn vooral andere vogels zoals dui ven kraaien of meeuwen maar hij vangt ook kleine zangvogels als hij vlakbij de prooi is probee rt hij er eerst boven te komen dan vliegt hij er met een ferme duikvlucht op af hij g rijpt de vogel met zijn sterke klauwen beet en vliegt ermee naar een rustige plaats daar plukt hij de prooi d an hij scheu rt ze ook in grote stukken een andere roofvogel die bij ons leeft is de buizerd deze vogel bouwt erg grote nesten hij doet dat het liefst in boomkruinen je herkent hem aan zijn brede vleugels en zijn korte zwartgestreepte staart een buizerd jaagt op een heel andere manier dan een valk hij loert op zijn prooi vanaf een boom een paal of een hek een buizerd grijpt dus geen vliegende prooi en hij jaagt vooral op muizen maar ook op zieke vogels dat doet hij door ze met uitgesto ken poten van de grond te grijpen jan feb 1995 nummer 3 25 jaargang als de avond gevallen is kunnen we de roep horen van een andere roofvogel de uil vooral de kerkuil de bosuil en de r an suil zijn echte vogels van de nacht sinds lang heeft de mens deze vogels ve rv olgd men vond hun roep en hun nachtelijk leven altijd al g ri ezelig omdat holle bomen scha ar s worden in onze goed onderhouden bossen moet de uil zijn nest bouwen in een oud kraaienest een zolder of zelfs een gat in de grond uilen zijn met hun ronde kop en hun naar voren gerichte ogen bijzonder mooie dieren zij hebben zeer zachte veren daardoor kunnen ze bijna geruisloos vliegen dit is nodig als zij in de stilte van de nacht hun prooi zoeken hun gehoor en gezicht zijn zeer goed ontwikkeld omdat de ogen naar voren gericht sta an is hun gezichtsveld tamelijk klein maar daa rv oor in de plaats kunnen zij hun kop bijna helemaal rond draaien uilen jagen vooral op kleine knaagdieren zoals muizen ratten en mollen men schat dat een u il wel 6 tot 7 000 van deze dieren per jaar k an opeten de prooi wordt met huid en haar ingeslikt na enige tijd worden de beenderen en de huid weer uitgebraakt in de vorm van een bal de uilebal in feite zijn uilen echte helpers van de boer bos en veld zuiveren zij van een grote massa muizen en ander ongedierte gelukkig beschouwen we roofvogels niet meer als griezelige beesten het zijn mooie en krachtige vogels ze zijn in ieder geval nodig om de natuur in evenwicht te houden niet voor niets worden ook in onze streken deze dieren beschermd de belangrijkste ingrepen op een rijtje op technisch vlak we vormden kortere en meer eenvoudige zinnen we behielden toch zoveel moge lijk de relatiewoorden lange woorden vervingen we door kortere equivalenten op het vlak van structuur we voegden een slot toe aan de tekst we rangschikten de informatie in alinea s op dezelfde manier en vervolledigden de alinea s over de buizerd en de uil zodat er parallellie ontstond op het vlak van inhoud moeilijke woorden lieten we weg of vervingen we door begrijpelijkere equivalenten foto s toevoegen gebeurde nog niet maar is eigenlijk noodzakelijk bij dit soort van tekst voor dit publiek zodat de vogels voorstelbaar worden op het vlak van de informa tiedichtheid de inleiding maakten we explicieter en duidelijker door gedachtensprongen te ver wijderen of op te vullen alle sprongen verwijderen is onmogelijk en maakt dat leerlingen op dit vlak niets meer zouden leren dat is dus ook uit den boze in de inleiding bijvoorbeeld behielden we nog een duidelijke sprong ziet u hem ook nrit 25 jaargang nummer 3 jan feb 1995