Liever een LAT

foru m de technische leesbaarheid van een tekst wordt ber e kend aan d e hand van onder andere de gemiddelde zinslengte en de gemid delde woordlengte en komt tot uitdrukking bart van der leeuw een nvt score tegenover of beter gezegd naast deze kwantitatieve maat wordt een liever een la t kwalitatieve leesbaarheidsmaat gepresenteerd de leese rv a ri ngs s chaal deze is opgebouwd uit een negental categorieen met name afkomstig uit literaire theo ri een inhoud per in onz e opleiding tot leraar basisonderwijs sonages perspe c tief tijd plaats stru c tuur komt bij de onderdelen voortgeze t leze n en spanning taalgebruik b e eldtaal je ugdliteratuur sinds jaar en dag het gebruik van genoemde catego ri een zijn niet nieuw en nvi aan de orde een nvi score geeft een de keuze voor juis t deze zaken lijkt me beeld van zowel de leesbaarheid van teksten ook wel verantwoord ervaren leerkrach en boeken als van de technische le esvaardig ten gebruiken van oudsher dit type aan heid van leerlingen naast ui tl eg over de da c htspunten om iets meer over de toeganke systematiek van nvi houd ik mijn studenten lijkheid van boeken e n teksten te kunne n ook altijd voor dat avi maar een zeer b e perkt zegge n dan a lleen dat kale nvi cijfer en in de beeld geeft van leesbaarheid en leesvaardig opleiding proberen w e a anstaande leerkra c h heid dat beeld moet je als leerkracht zelf ten gevoelig te maken voor dit soort beoor completer maken door te kijken naar bij delingscatego ri een bij het kiezen van jeugd voo rb ee l d d e inh o ud va n een t eks t e n de boeken en leesteksten voor hun stageklas leesmotivatie en interesse van je leerlingen met deze opleidingstaak in mijn achter tot zover geen vuiltje aan de lucht maar hoe hoofd b e gon ik gretig en nieuwsgie ri g te wordt het meten met de categorieen uit d e lezen in het artikel de leeslat meer dan avi leeservari ngsschaal geoperationaliseerd elke een geintegreerde visie op lee s baarheid moer c ategori e wordt kwantifice erbaar gem a akt e r 1 99 8 6 in dat artikel probee rt manja heerze kan op gescoord worden va n n laag tot en de voor e n tegenstanders van avi op een lijn met x hoog bijvoorbeeld een lage score te brengen door te werken met d ri e compo bij de catego ri e structuur is uitgewerkt als nenten van leesbaarheid die samen een zoge enkelvoudige intri ge een verhaalsituatie naamde leeslat vormen te w eten ko rte verhaaleenheden leeservari ng uitgedrukt in de letters w t m geen open plekken h de l ezer wordt direct h e t verhaal ingetrokken avi waarvan de score is weergegeven met de cijfers i t m 9 een hoge score bij de cat e go ri e structuur is thema uitgedrukt in een woord bijvoor geoperationali s eerd als beeld di e ren of griezelen het verhaal kan complexe stru ctuur hebben als kinderboeken zijn voorzien van scores me er dan een verhaallijn op de le eslat kan de leerkracht in een oog lange verhaaleenheden opslag zi e n of een boek geschikt is voor een het verhaal mag op en plekken e n open eind leerling uit haar klas hebben het leeuwendeel van het artikel gaat ov e r het v erhaal kan een langere aanloop hebb e n de ontwikkeling en werking van de i van de leeslat terecht gaat de auteur ervan uit dat de de eerste d ri e aspecten van de catego ri e meeste moer lezers wel enige voorstelling structuur zijn redelijk objectief vast te ste ll en hebben van de twee andere componenten hoewel de duidingen kort e en lange verhaal nvi score en thema vastste lling en juist meer eenheden natuurlijk nog redelijk vaag zijn will en weten over de bepaling van de com want wat is kort en wat is lang maar het ponent l eese rv aring vierde aspe c t lijkt me hier een vreemde eend in de bijt of de lezer dir ec t het verhaal wordt 78 moer 1999 2 ingetrokken is immers niet all een op basis van eindcijfer berekenen extreme waarden voor analyse van het boek vast te ste llen daarv oor afzonderlijke categorieen compenseren elkaar zul je ook de eigenaardigheden behoeftes en in het geval van liesje in latland leidt dat tot e rvari ng van de lezer moeten kennen de een eindscore e die e komt op het leesboek mate waa rin de lezer het verhaal wordt je te staan en gaat vervolgens een eigen leven ingetrokken kan a ll een vastgesteld worden via leiden de onderliggende gegevens bijvoor intersubjectiviteit uit de toelichting op de beeld dat het boek erg veel en moeilijke ontwikkeling van de catego ri een van de lees beeldtaal gebruikt h en wat betreft perso erv a ri ngsschaal maak ik ove ri gens op dat er nages vrij simpel in elkaar steekt a worden inderdaad maten zijn vastgesteld op basis van geheel aan het zicht onttrokken consensus tussen proefpersonen dat wil zeg in dit verband citeer ik het artikel nog eens gen dat de score w tot en met x op een de categorieen uit de leeservaringsschaal catego ri e hier structuur in ieder geval wat zijn niet nieuw elke auteur werkt met de zacht e r is dan de harde nvi scores t tot en met elementen als structuur tijd perspectief 9 daar is op zich niets mis mee maar de nieuw is alleen dat de leeservaringsschaal dat gebruiker moet dat natuurlijk wel weten ook zichtbaar maakt en dat laatste is nu precies niet het geval het streven naar een per categorie kan er dus een score vastgesteld voud voor elk boek een letter wint het hier worden va rierend van n tot en met h voor van transparantie er lijkt hier sprake van het gefingeerde jeugdboek li esje in latland debilisering van de gebruiker inclusief de zou dat er zo kunnen uitzien leerkracht die is immers gewend aan een inhoud s score voor het nvt niveau en zal dus wat personages n betreft de leeservaring ook slechts een score perspectief c op het leesboekje willen aantreffen tijd x plaats n als eenmaal de scores op de leeslat van een structuur e boekje zijn vastgesteld wat kunnen we er dan spanning a mee volgens de auteur kan die score behulp taalgebruik c zaam zijn bij het toewijzen van een specifieke beeldtaal x tekst aan een specifieke leerling individuali als er per catego ri e een score w tot en met sering van leesonderwijs ik citeer het x is vastgesteld wat gebeu rt er dan voor niveau van een tekst dient aan te sluiten bij deze operationalise ri ngss tap kan ik het a rtikel het niveau van de lezer dat kan alleen h et b es t e l e tt e rlijk cit e r en bewerkstelligd worden wanneer je over een het bleek mogelijk de niveaus zo helder te methode beschikt die het niveau van teksten formuleren dat per boek van a ll e negen meet dat is natuurlijk maar de halve waar l eeserva ri ngs c ategori een de score bepaald kan heid voor afstemming moet je immers ook worden de totaalscore van een boek is een methode hebben om het leesniveau van de optelsom van de score s op de negen de lezer te bepalen bij avi is er zo n catego ri een inhoud tot en met beeldtaal meetinstrument de nvi leestoetsen stellen deze wordt weergegeven door een letter a vast over welke technische leesvaardigheid tot en met x de leeserva ri ngsschaal van het een leerling beschikt uitgedrukt in een nvi boek niveau ztot en met 9 voor een leerling met hier doen de ontwikkelaars van de leeslat bijvoorbeeld nvt niveau 6 zoek je een lees iets dat verdacht veel lijkt op het vergelijken boek met dezelfde nvi score hoewel er heel van appels en peren ik heb aan mijn co ll ega wat op die leestoetsen valt af te dingen maakt rekenen wiskunde gevraagd hoe hij zo n de nvc systematiek in ieder geval wel de optelsom van letters zou maken hij moest afstemming duidelijk tussen enerzijds het lees mij het antwoord schuldig blijven het enige niveau van het boek en anderzijds het leesni dat ik kan bedenken is dat de letters n tot en veau van de leerling met x behandeld worden als cijfers i tot en bij de leeservaringsschaal ontbreekt deze met 8 dan kun je immers een gemiddeld expliciete koppeling de schaal is louter te r 1999 2 moer 79 vaststelling van het niveau van een leestekst ligt juist besloten in het gebruiksgemak zon in het moer artikel wordt wel een poging der toetsen of tes ts is in een oogopslag gedaan dit manco te compenseren maar erg duidelijk hoe moeilijk een boek is in kwalita ove rt uigend is dat niet zo wordt de leerling tief opzicht peter opgevoerd die heeft geen echte lees op grond van deze informatie kan de keuze problemen maar hij kan zich erg ko rt con van een boek vee l be te r wo r den afgestem d o p centreren en in zijn belevingswereld is hij elke leerling afzonderlijk de afstemming is duidelijk jonger dan de anderen op basis completer dan wanneer all een het nvi niveau van deze type ri ng krijgt peter een nvc niveau bekend is 6 toegewezen en een leeservari ngs niveau d voor hen allochtone l e erlingen kan de dat wil zeggen dat zijn leeserva ri ng iets lee s lat ook goede di e nsten b ewijzen achterblijft bij zijn te c hnische le esva ardigheid de leeslat meer kansen op l e essucce s ik vraag me af wat zo n algemene cons tate de presentatie van zo n fantasti sch meet ri ng toevoegt aan wat de leerkracht op basis instrument voor de b e paling van h e t niveau van eigen obse rv atie e n ervaring al van pet er van boeken doet natuurlijk onmidde llijk d e weet kortom om het niveau van leeserva vraag rijzen of er al leesboeken te koop zijn ri ng van de leerling vast te s te ll en moet de die dat in s trume nt gebruiken het artikel leerkracht geheel op ei gen k e nnis en inzicht geeft da ar onomwonden en duidelijk ant vertrouwen de mee ste l eerkra c hten hebben woord op ja uitgev erij zwij sen komt als daar overi gens geen moeite mee eerste en enige op de markt met een seri e l ee s boekj es waarop de lee s la t scores zijn aan de ontwikk elaars van de leeslat constateren gegeven terecht dat leeservari ng een belangrijke fac dez e commerc iele aap komt pas aan het tor is bij de vormgeving van lee s onderwijs dat eind van he t a rt ikel uit de mouw en geeft h et aansluit bij de kennis motivatie en vaardig hele ve rhaal veel trekje s van een adve rto rial heid van leerli ngen de poging om leeserv a d at wordt nog e e ns vers terkt door het feit ring te integreren met d e nvt syst ematiek dat zwijsen op diez elfde moer bladzijde een stuit echter op veel bezwaren all e s wordt in advertentie mo cht plaatsen over sp e tte r de h et werk gesteld om de component leese rv a ee rs te serie m e t de lees lat ri ng zoveel mogelijk te laten lijken op de ten a a nzien van de lees e rvaringsscha a l component nvt het moet net zoal s avi uit merkte ik hi e rboven op dat de ontwikkelaars te drukken zijn in een score waarmee veel er beter aan zouden doen een lat relatie te belangrijke nuances verloren gaan de sug onderhouden met avi we lli c ht zou de mo e r gestie wordt gewekt dat de component lees reda c tie er op haar beu rt beter aan doen een ervari ng dezelfde niveau link legt tu s sen lezer lat relatie te onderhouden met e du c atieve en boek als de component avi terwijl hij uitgeverijen absoluut geen hulp biedt bij het vas t s te ll en van het leeserv aringsniveau van de le zer leerkrachten zijn ge baat bij e en goed wer kende en transparante sys tematiek voor het vastste ll en van de leeservari ng van boeken en leerlingen well icht gedijt zo n systematiek beter als hij niet in het keurslijf van avi is geperst als nvi en leeservaring niet samen zouden wonen als er met andere woorden wordt gekozen voor living apart togeth er tenslott e in het artikel van heerze klinkt een en al enthousiasme door ov er de le eslat de prak tische meerwaarde van de leeserva ri ngsschaal 8o moer 1999 2