Literatuur

wilco kalbfleisch willem mooijma n literatuur l de deelnemers aan stroom 4 hebben drie thema s uitgewerkt 1 hoe kun je binnen hetgangbare literatuuronderwijs orde aanbrengen 2 hoe kun je met behulp van teksten verheldering van inzicht verkrijgen in de maatschappelijke werkelijkheid 3 literatuuronderwijs en normale functionaliteit literatuur een mooi woord maar de eerste van literatuuronderwijs is geen aftreksel van litera de stellingen die de stroomleiders als uitgangs tuurwetenschap punt hadden genomen luidde de lezer bepaalt de gewone lezer leest niet op het niveau en de wat hij literatuur vindt zodat de naam van de manier van de wetenschapper er is tot nu toe stroom ook of beter had kunnen luiden werken niet aangetoond dat literair wetenschappelijk le met teksten die niet strikt zakelijk bedoeld zijn zen de leerlingen stimuleert tot meer lezen en nogal een mond vol zodat we het toch maar bij moet niveauverhoging steeds gezocht worden in literatuur hebben gehouden maar de deelne literaire richting mers waren gewaarschuwd als een credo waren hen de negen stellingen toegestuurd deze zou leder doet aan fictie onder fictie verstaan we den op zichzelf niet het onderwerp van de zoiets als speels vorm geven aan je visie op de stroom gaan worden maar vormden een soort ge werkelijkheid waarbij speels best ernstig kan loofsbelijdenis vooraf van waaruit het verdere zijn werk in de stroom gebeurde de volledige stellingen met toelichting luidden werken met fictie is een vormende activiteit de vo rm ing kan liggen op h e t geb ied va n gevoelens de lezer bepaalt wat hij literatuur vindt en op het gebied van inzicht waarom zou het genot van de literaire fijnproever zonder s p el wetenschappelijk te bepalen noe m en meer exquis zijn dan het plezier van de lezer van we sp el courts mahler voor de gewone lezer geldt dat j e l even je erva r i ngen je fanta sie vorm g ev en zeker niet moet het literatuuronderwijs zich dan i n ee n ta al j e age nda v olpl a kk e n k leuren toch beperken tot de literaire waarden wij vin stoeien zingen enz den van niet j e e rv ar i ng e n o rd e n e n d oor e rover te s ch rijve n 42 er een toneelstukje van te maken er een lied het beschouwen van formele elementen van een over te schrijven enz literair werk zonder aandacht te besteden aan de je kijk op de wereld om je heen vorm te geven inhoud en de invloed daarvan op lezers een keus in een pamflet een hoorspel een strip enz is voor een steriele en onmaatschappelijke om spel is een van de manieren waarop kleine kinde gang met wat een mens wil zeggen we bedoelen ren leren leven hoe ouder ze worden hoe moei er tenslotte mee dat elke leraar zijn visie ter dis lijker ze het vinden om te leren door spel de cussie moet willen stellen voor zijn leerlingen als school zou ze moeten leren dat te blijven doen of hij het niet doet doen ze het wel buiten hem om ze het opnieuw moeten leren de visie van de leerling staat natuurlijk ook ter discussie leerlingen willen antwoord op de vragen wat is er zoal te lezen waarom zou ik dit of dat lezen het examendoel kennis van en inzicht in de lite hoe kan moetje fictie lezen ratuur dwingt een leraar om duidelijk stelling te beter dan te verwijzen naar het literatuurboek nemen bijvoorbeeld zoals hierboven lijkt het ons dat de leraar de leerlingen duidelijk de literatuur de kennnis en het inzicht geven maakt waarom hij bepaalde boeken voor hun de veel ruimte om onderwijs in te geven de leraar moeite waard vindt en die keuze ter discussie wil moet dus kiezen de leerlingen ook en die keuze stellen een van de belangrijkste motieven waarom moeten ze verantwoorden iemand leest lijkt ons is ervaringen op te doen zonder je stoel of je bed te verlaten vanuit deze stellingen hebben de drie stroombe geleiders koos nawinkels willem mooijman en wie niet leest is niet gek wil van der veur drie richtingen gekozen van leerlingen die beweren helemaal niet te lezen waaruit ze samen met de deelnemers wilden bedoelen vaak dat ze niet lezen wat hun leraar gaan werken het doel was nieuwe mogelijkheden blijkbaar literatuur vindt maar ook de leerling te onderzoeken om samen met cie leerlingen de die echt nooit leest komt voor als de leraar inhoud van teksten te gebruiken om de wereld te vindt dat ook die leerling moet gaan lezen moet verkennen hij duidelijk kunnen maken waarom hij het voor die leerling van belang vindt dat die wat minder en de lee rp la non twikke l i ng d a n sleutelt aan zijn brommer praat met vrienden en vriendinnen plaatjes draait of puzzelt in plaats het was natuurlijk niet mogelijk om in de paar van boeken te lezen wie bewust blijft kiezen dagen die het von congres duurde een uitge voor platen draaien enz is niet gek werkt leerplan voor literatuuronderwijs te ma ken dat stond al van tevoren vast dat was ook de vraag of leerlingen door onderwijs hun plezier niet de bedoeling immers leerplannen hebben in lezen verliezen verdient op z n minst erg veel te maken met mensen mensen die leren en men aandach t sen die onderwijzen leraren maken hun leer de leerlingen willen graag praten over de inhoud plannen voor en met hun leerlingen in elke klas van wat zij lezen maar ze vinden dat hun leesple opnieuw leerplannen maken zal moeten begin zier vergald wordt door het zoeken naar formele nen met nadenken over wat jij als leraar nu eigen elementen anderzijds zijn er zeker ook leerlin lijk met jouw leerlingen stapje voor stapje wil gen die blij zijn dat de school ze al of niet met doen in je lessen daar hebben we aan gewerkt zachte hand dwingt een aantal boeken zelfstan gedurende het congres ieders groep op zijn eigen dig te lezen boeken zouden een normaal onder manier waarbij het steeds weer ging om de vra werp van gesprek in de klas moeten zijn gen waarom is het belangrijk deze teksten te be handelen waarom op deze manier waardevol onderwijs bestaat niet de literatuurstroom was erg groot 41 deelne we bedoelen daarmee dat de leraar die het litera mers er is gewerkt in drie subgroepen de groep tuurboek volgt kennelijk kiest voor de over van koos wilde aangeven hoe je binnen het gang dracht van culturele waarden die niet hij en zijn bare literatuuronderwijs orde kan aanbrengen de leerlingen maar de samenstellers van het boek groep van willem wilde de inhoud van een tekst van belang vinden wi j bedoelen er ook mee dat gebruiken om te komen tot verheldering van in 43 zicht in de maatschappelijke werkelijkheid de zijn het voorstel was vervolgens assepoester te groep van wil tenslotte wou aan de slag gaan met gaan herschrijven en wel zo dat assepoester zelf het accent op normale functionaliteit bepaalt wat haar belang is en zelf steun zoekt om de deelnemers kozen op basis van de voorinfor dat belang te bereiken en niet de hulp van de matie voor een van de drie groepen die verder toverfee afwacht we zijn daarom in groepjes fan vrijwel autonoom hebben gewerkt de eerste en tastische oplossingen gaan bedenken om asse tweede congresdag is er nog wel aan elkaar ver poester toch aan een feest te helpen wel fantas slag uitgebracht maar omdat deze rapportage tisch maar geen tovenarij voor de subgroepen geen duidelijke functie had uit de oplossingen kozen we twee mogelijkhe en iedere groep toch weer in tijdnood kwam is den dat later niet meer gebeurd assepoester geeft zelf een feest voor oude het conferentieverslag bestaat dan verder ook uit vrienden leder gaat daarheen en op het feest drie afzonderlijke delen en omdat van de sub van de prins zijn alleen de stiefzusters als ze groep van willem het gemakkelijkst een afgerond weg gaan gaat de prins ook naar het feest van verhaal te maken was neemt dat verslag de groot assepoester want dat is pas een echt feest ste plaats in van de andere twee subgroepen zul assepoester zoekt steun in het vrouwenhuis len we alleen in grote lijnen vermelden wat er de vrouwen helpen haar aan de kleren en gaan heeft plaats gevonden met een spandoek wij eisen feest voor ieder het is jammer dat veel individuele ervaringen niet een naar het feest van de prins in het verslag zijn te verwerken juist die zijn vaak deze oplossingen werden gekozen omdat ze rea zo belangrijk bij het intensief doorpraten van listisch binnen het sprookje passen en omdat as lesideeen worden zoveel nuttige ervaringen uitge sepoester niet op haar eigen houtje aan een oplos wisseld je kan veel inspiratie opdoen door te sing werkt maar solidariteit van anderen vraagt worden geconfronteerd met collega s die al jaren de rest van de dag is er in drie groepjes gewerkt werken op de manier die je zelf graag zou willen aan het afronden van het verhaal daaruit kwa toepassen je kan moed putten uit de verhalen men twee nieuwe versies voort en een aantal sug van collega s die het allemaal net zo moeilijk vin gesties voor een spel s avonds werden de verha den als jij om alles wat je hebt gehoord in de len voorgelezen doorspekt met improvisaties van praktijk te brengen verslagen interviews en dialogen de volgende dag werd er gewerkt aan het thema v er s l ag van de s ubgroep a sse po est e r ik ben verdomme geen assepoester ieder schreef individueel werk ervaringen op waarin je de doelstelling van de substroom assepoester wel eens zoiets gezegd zou kunnen hebben in was nagaan hoe de inhoud van een verhaal je groepjes bespraken we de ervaringen en kozen er kan helpen inzicht te krijgen in je maatschappe per groepje een uit die voor presentatie in aan lijke positie merking kwam zo kregen we twee toneelstukjes die doelstelling had niet de pretentie een doel te zien en een omstandig verhaal te horen stelling voor het hele literatuuronderwijs te zijn niet alleen de voorstellingen maar ook de andere hij had wel de pretentie waar te maken dat het werkervaringen bleken zo interessant te zijn dat meer zin heeft om je bezig te houden met de we er veel tijd aan hebben besteed om de proble inhoud van teksten dan met de vorm ervan men duidelijk te maken en te zoeken naar moge de eerste anderhalve dag hebben we ons a l leen lijke oplossingen bezig gehouden met het thema van assepoester eigenlijk was nu het model rond je neemt een de stroomleider had hiervoor gekozen omdat verhaal dat inhoudelijk de moeite waard lijkt as iedereen het sprookje kent omdat sprookjes van sepoester je gaat na of je het met de gang van ouds dienen om waarden en normen door te ge zaken in het verhaal eens bent zo niet dan her ven en omdat het thema assepoester de moeite schrijf je het die activiteit helpt je aan inzicht in waard leek de situatie die in het verhaal beschreven wordt we begonnen de activiteiten met te luisteren naar vervolgens ga je na wat jijzelf met een of meer willem die assepoester in de versie van moeder aspecten van het verhaal te maken hebt als je de gans voorlas in die versie dient het verhaal dat gezamenlijk doet merk je dat mensen verge om meisjes te leren dat ze aanminnig moeten lijkbare problemen hebben en dat je elkaar kan 44 helpen bij het zoeken van oplossingen presentatie kan in een collage tot uiting worden het was van belang dat we tot dat moment niet gebracht eventueel door middel van vragen geprobeerd hebben de werkvormen te vertalen slot huiswerk zoek assepoestersituaties in naar de klas toe leraren en leerlingen hebben kranten en tijdschriften die om een oplossing vra verschillende belangen als je voor beiden dezelf gen prik ze op het bord in de klas de werkvormen gaat gebruiken alleen voor lera commentaar van willem mooijman ren maak je de inhoud een beetje moeilijker dan waarom moeten drie leerlingen het verhaal ga je aan die verschillen voorbij de opzet was voorlezen ik zou er een kiezen die het goed kan dus eerst nagaan wat jijzelf met assepoester kan en die graag wil of ik zou het zelf doen doen en wat je ermee te maken hebt daarna wat is het criterium voor een goede oplossing wat heb ik nu geleerd wat ik ook met mijn leer voor assepoester volgens mij moet er iets bij lingen kan doen wat moet ik zonodig verande van waarmee ze haar belang het best dient waar ren enz ze het meest aan heeft waar ze haar zussen defi een van de lesplannetjes ontwikkeld door een nitief mee uitschakelt of zo iets van de subgroepen volgt nu hieronder doel de startopdracht bij les 2 zou ik scherper formu groep onderbouw lbo mavo leren uitnodigender er is waarschijnlijk wel een doelstelling de leerlingen helpen zich weerbaar pittige formulering te ontlenen aan de dingen die te maken in situaties waarin ze zich genomen er in het eerste lesuur naar voren zijn gekomen voelen je kunt ook iets overwegen als dat hoef ik niet voorafgaand aan les 1 we vragen drie leerlingen te pikken vrijwilligers om het verhaal van assepoester van moeder de gans voor te bereiden om het andere tekste n beurtelings voor de klas voor te lezen dinsdagmiddag werd de assepoesterfase afge les 1 rond s avonds zijn we gaan kijken hoe dat nou na het voorlezen van het sprookje krijgen de leer met andere teksten zou gaan al weer om te be lingen de opdracht die in groepen wordt uitge ginnen een overbekende tekst keesje het dia werkt en daarna in de vorm van een spel verhaal kenhuismannetje uit de camera obscura van hil tje of strip aan de hele klas wordt gepresenteerd debrand dat verhaal bevat tenminste drie aspec opdracht stel je voor je bent een soort asse ten die voor commentaar in aanmerking komen poester welke oplossing zou je proberen te vin de manier waarop inrichtingen mensen afhan den voor het feit dat jij niet naar het feest mag kelijk maken het moet een oplossing zijn zonder toverkracht de hulp die hildebrand kan geven doordat zijn nabespreking van de oplossing met het kiezen oom de regenten kent van een goede oplossing met motivering de manier waarop de regenten vergaderen en les 2 de zaak oplossen opdracht individueel het antwoord opschrijven de opdracht was om een van deze aspecten of van de volgende vraag ben jij wel eens in een een ander aspect dat de groep van belang vond situatie geweest waarin je je genomen voelde uit te werken in de vorm van een boetepredika een soort assepoes dus tie een clownsnummer of een smartlap in groepjes lezen de leerlingen elkaar hun ant de vormgeving kan helpen het commentaar te woord voor ze kiezen de treffendste uit verscherpen zo werd de boetepredikatie een plenair worden de treffendste situaties op het strenge toespraak namens de regenten tot de be bord verzameld presentatie met de nodige toe woners van het huis ongeregeldheden mochten lichting niet meer voorkomen de regenten waren nu echt les 3 wel een beetje boos geworden in het clowns nu worden er twee situaties uitgekozen waarvoor nummer waren keesje klaasje en de vader alle weer in groepen oplossingen worden bedacht drie clowns die aan hetzelfde lachende inrich die gepresenteerd worden in de vorm van een tingsspel deelnamen spel dialoog of hoorspel etje niet alle groepen maar ook waren deze oefeningen een mooie gele dezelfde situatie anders wordt het vervelend bij genheid om eens lekker te stoeien met een ver voorbeeld twee aan twee haal bespreking van de oplossing na ieder spel woensdag kwam de poezie aan de orde in de 45 vorm van krant naar kruis van j b charles we in rook opgaa n lazen het gedicht eerst in groepjes kozen onze eigen wijze van analyseren van de inhoud en be men meldt ons uit noordwijkerhout spraken die tenslotte plenair de hopmannen in korte broek van t de volgende opdrachten kwamen uit de groepen onderwijs we beschouwen dit gedicht als het commen beleggen een congres om t leren te verspelen taar van een linkse lezer op een rechtste krant sigaren worden duurder herschrijf nu het gedicht voor een rechtse le twee krakers handgevers met baard en arafat zer die een linkse krant leest sjaa l kies een aantal werkelijk prikkelende berich zijn barbaars uithun pand verdreven ten uit een of meer kranten maak een stem af en toe buien menspel de climax moet te maken hebben wij eisen alles zo schreeuwen zi j met de laatste regel of de titel van het gedicht het ongeboren kind heeft geen recht op leven schrijf de rede van de president behoud het waar stond dat nu van die sigaren eind dat charles citeert maak een achter het nieuws achtig tv pro de rest van de woensdag hebben we met andere gramma waarin je een aantal werkelijk belang teksten gewerkt om er leerplannen bij te maken rijke nieuwe items toelicht net zoals we dat met assepoes gedaan hadden de oogst daarvan is niet indrukwekkend kr a nt n aa r kru i s waarschijnlijk mag je ook niet te veel verwach ten om te beginnen zal een leerplan voor litera men meldt ons uit ijmuiden dat tuur niet zo makkelijk zijn als je niet de geschie een dienaar van de heilige hoezo denis of het afwerken van een aantal structurele laat ons niet lachen hermandad kenmerken als leidraad hebt de manier waarop een koster heeft betrapt op zeg zou zelf wij gewerkt hebben past vooral in een thema het water is daar zeven meter elf tische aanpak als je thema onderdrukking van de koning van jawel die lange wees kinderen is kan je er een verhaal als asse is heel eenvoudig hier volgt het menu poester bij halen je belangrijkste zorg is dan hoe hij heeft zijn tro nzaal zelf behangen je het in je thema past en niet hoeveel lesjes je ontroerd juichte de menigte zichzelve toe eruit kan peuren het zevenjarig dichtertje van a tot z ten tweede was het voor ons zo belangrijk dat werd onder veel belangstelling begraven we vanuit het thema assepoester tot de bespre en hare majesteit bracht een bezoe k king zijn gekomen van elkaars werkproblemen aan bertus spul die honderdzeven werd dat daar veel aandacht en energie aan besteed is de krasse baas die nog met de bataafse ten derde was een algemeen gevoelen dat er zo ss in atjeh heeft gevochten de president veel ideeen zijn losgewoeld dat we na het con besloot zijn rede met zodra de russen komen gres op school weer heel wat nieuws zouden gaan zullen wij ondernemers zelf uitmake n aanpakken dat kunnen we dan nagaan op de te wat hulp is aan de vijand vrolijkheid rugkomdag waar stond dat van die koster want dat pikkelt mij literatuur als middel hij had te diep in t geestrijk vocht gekeken de laatste dag zijn we met elkaar nagegaan of we de levensgeesten waren reeds geweken werkelijk a l lemaal bereid waren literatuur als want met de schrik komt niemand vrij doel te laten schieten voor het gebruik van l itera j b charles tuur als middel uit ekskuseer mijn linkerhand 1959 de manier waarop we dat deden was ieder zoekt voor zichzelf zoveel mogelijk antwoorden op de de uitwerking van de opdracht was heel stimule aanmerking wat jij onder literatuuronderwijs rend en duidelijk bij wijze van voorbeeld de uit verstaat dat noem ik maatschappijleer doe jij werking van de eerste opdracht nog wel wat aan je vak tenslotte dikte iedereen dat antwoord in tot een spandoek achtige kreet vervolgens trad willem op als ingehuurde behou 46 bende agoog die commentaar leverde op de kre cultuur ten en met de auteurs ervan in discussie trad aan wat wordt gediend met inzicht in opbouw van die discussie hebben we materiaal ontleend om literaire teksten het gebruik van literatuur als middel straks op wat voor baat heeft een leerling erbij als hij school te kunnen verdedigen kenmerken van genres en of stromingen kent bovendien hebben we geleerd dat je je niet altijd welke is de plaats van de structuuranalyse bo hoeft te verdedigen tegenover mensen die niet de ven naast of in plaats van positivistische bena moeite nemen de bestaande orde te verdedigen dering marxistische of ideeenyeschichtliche en die denken dat het voldoende is die zonder enz meer te aanvaarden wat heeft het literatuuronderwijs voor zin als het niet leidt tot gedragsbeinvloeding of wij wat ord e in de ch a o s ziging wordt het weerbaar maken in de maatschap de subgroep die met koos hawinkels in zee ging pij niet overgewaardeerd bleef dicht bij de praktijk van het dagelijkse les het vervolg bestond uit het concrete werken met geven aan de orde kwam de vraag of je aan de literaire teksten acht verschillende verhalen hand van een aantal verhalen een lijstje zou kun moesten beoordeeld worden op de volgende cri nen maken van wat je leerlingen aan de hand van teria die verhalen zou moeten of kunnen ieren en 1 eenvoudig moeilijk vervolgens of je daarin een bepaalde volgorde of 2 minder mooi mooi moeilijkheidsordening in zou kunnen aanbren 3 minder bruikbaar bruikbaar gen om het zo realistisch mogelijk te maken stel hierbij was het steeds weer nodig na te gaan wat den de kleine groepjes zich voor dat ze een sectie willen wij met deze tekst wat kunnen wij met nederlands vormden die overeenstemming moest deze tekst het bleek bijna ondoenlijk hanteerba zien te bereiken over het werken met verhalen in re criteria voor die indeling te geven hoewel op de bovenbouw van het vwo viel dat er een redelijke eensgezindheid ten aan zoals ook in secties gebeurt liepen de ideeen zien van die ordening bestond meervoudig glo over wat je met een verhaal zou kunnen doen baal beoordelen dus met de hele sectie daarbij nogal uiteen het varieerde van aanbrengen of moeten we ons doorlopend bezinnen op onze on vergroten van het leesplezier tot enige cul derwijsdoelstellingen ten aanzien van het werken tuuroverdracht door middel van de literaire met literaire teksten en ook de teksten zelf analy canon het was zo goed als onmogelijk om hierin seren om te bezien of ze wel of niet geschikt zijn enige volgorde aan te brengen voor de ene sectie voor het gebruik in een onderwijssituatie dit re stond het leesplezier voorop een andere vond dat sulteerde uiteindelijk in twee lesopzetten naar in het vwo literatuur als doel meer aan bod zou aanleiding van de aangeboden verhalen en de be moeten komen waarbij werd aangetekend als werking van een verhaal tot een hoorspel de les doelen worden ingedeeld in kennis en houdings opzet zoals gemaakt naar aanleiding van het ver doelen vaardigheidsdoelen en gedragsdoelen dan haal van e hemingway net witte olifanten de is het onderwijs niet geslaagd als alleen gestreefd heuvels maakt het mogelijk de literatuurles te wordt naar het bereiken van doelen op het gebied koppelen aan het onderdeel taalbeschouwing van kennis en vaardigheden er kwam naar aanleiding van deze eerste ronde lesplan gesprekken een aantal vragen naar voren die gedurende de congresdagen bij de deelnemers voortdurend in doelen het hoofd bleven hangen bij al het verdere werk onderwijsdoel kennis en bewustwording van ta werd geprobeerd antwoorden op deze vragen te lige communicatie formuleren leerplandoel kennis en bewustwording van pro waartoe dient leesplezier cessen die zich in communicatie afspelen en de waarom moet een leerling literatuur van lec intentie van de communicatoren tuur kunnen onderscheiden zou hij dat niet lesdoel in staat zijn te doorzien dat in gesprek intuitief al doen ken tijdens de actuele communicatie door de waartoe dient de overdracht van de literaire deelnemers meer gezegd wordt dan ze letterlijk uitdrukken 47 beginsituatie alternatief te bieden voor de cursorische behan er zijn vier voorwaarden te stellen aan de beginsi deling van verhaalanalyse zinvol was de werkwij tuatie ze zeker vereist werden onder meer analyse ver 5 vwo klas werking en uiting op creatieve wijze blokuren aanwezi g opbouw van een sub leergangetje kan geschieden ervaring in werken met groepjes en plenair door de moeilijkheidsgraad van het verhaal te ver rapportere n hogen en door hogere literaire eisen te gaan stel aanwezigheid van een bandrecorder len aan het produkt we gaan ervan uit dat de leerlingen het verhaal a priori niet leuk vinden v erg eet het ma a r lesopzet in de substroom die met wil van der veur op globaal ziet de lesopzet er als volgt uit normaal functionele basis met teksten zou gaan 1 een minimale introductie werken is de term normaal functioneel bijna niet 2 voorbeeldband a klassikaal draaien en klassi te horen geweest maar wel aan den lijve ervaren kaal bespreken want staat het literatuuronderwijs er eigenlijk al 3 voorbeeldband b c etc draaien en in groep bij voorbaat niet slecht voor op normaal func jes bespreken tionele wijze houdt volgens wil van der veur in 4 plenaire bespreking van 3 je onderwijs is zo ingericht dat de leerlingen er 5 lezen van het verhaal net witte olifanten de iets van leren dat ze naar eigen oordeel op korte heuvels en het analyseren en bespreken van termijn praktisch kunnen gebruiken of zinvol de dialoogfragmenten in groepjes boeiend vinden in een enkel geval willen leerlin 6 plenaire bespreking van 5 gen literatuur nog wel eens boeiend vinden maar 7 afronding op korte termijn praktisch bruikbaar zit er niet zo in met name het onderdeel historische letter toelichting kunde levert dan veel problemen op zo bleek al de fases 1 t m 4 vinden plaats in een lesuur voor bij de eerste inventarisatie van de motieven om afgaand aan het vereiste blokuur band a wordt met letterkunde onderwijs bezig te zijn in het klassikaal afgedraaid en besproken door de leraar voortgezet onderwijs de leerlingen krijgen de tekst van alle dialogen het is de methode het zijn de leraren die weten vooraf in fase 4 wordt verondersteld dat de leer wat goed is voor de leerlingen die weten wat lingen inzicht hebben gekregen in de functie van mooi en boeiend is en vooral de leraren weten de intenties die een rol spelen in natuurlijke dia welke teksten kunnen leiden tot inzicht in de logen eigen situatie de fase 5 t m 7 het blokuur zijn toegespitst op substroomleider wil rapporteerde na afloop dan literaire dialogen zoals die voorkomen in het ver ook haal van hemingway leerplanontwikkeling in fictionele teksten op de analysemethode die toegepast wordt op band normaal functionele basis 1 zonder leerlingen en verhaalfragmenten komt uit de gespreksanaly erin te betrekken nou vergeet het maar 2 zon setheorie zie moer 1979 2 de algemene regel der docenten met een zo duidelijk mogelijk die ik geef is zeg wat je bedoelt voor de spre mensbeeld en een zo duidelijk mogelijke maat ker en bedoelt de spreker wat hij zegt en zo schappijvisie nou vergeet het maar niet wat bedoelt de spreker dan voor de luis dat wil niet zeggen dat de deelnemers van deze teraar p 33 substroom teleurgesteld naar huis zijn gegaan het praten over elkaars ervaringen was voor bij het omzetten van een verhaal in hoorspelvorm iedereen zeer waardevol het samenwerken aan bleek hoe belangrijk het is om inzicht te hebben leerplannen en het kritisch bespreken ervan stem in de opbouw van literaire teksten de vraag of de even zovele keren tot nadenken over eigen structurele begrippen vooraf aangebracht moeten visie op het literatuuronderwijs de confrontatie worden of beter ter plekke waar het nodig is met verschillende meningen leidde tot inspiratie werd verschillend beantwoord een aantal deel en goede voornemens nemers leek deze verwerkingsvorm een redelijk aanvankelijk werd er gewerkt aan een aanta l 48 schrijfopdrachten rond het thema oorlog be restijn de bruid van hannes meinkema suiker doeld als voorbereidend model op het construe van jan donkers een verhaal uit ik had een stro ren van eigen lessen voor de leerlingen schrijfop hoed en een wandelstok van jan arends en een drachten omdat er vanuit werd gegaan dat door stukje van emmy van overeem uit de nrc het schrijven en bespreken van je eigen teksten iedereen maakte eerst zelf een lesopzet die kri de teksten van anderen toegankelijker zouden tisch werd doorgesproken met de tegenpartij worden keuze van het verhaal visie op literatuuronder na anderhalve dag hadden we genoeg van het ge wijs werkwijze en presentatie moesten aan de an schrijf we wilden graag met teksten gaan werken der duidelijk worden gemaakt kritische vragen we hadden zelf teksten meegenomen en ook wil moesten alle vaagheid vermijden had een koffer vol eerst hebben we met poezie de resultaten liepen erg uiteen het eindresultaat gewerkt gedichten van rutger kopland uit is geen duidelijk afgerond produkt geworden de gangspunt was hoe zouden we zelf deze poezie gemaakte lessen zijn geen van alle volledig uitge behandelen in de klas bij de uitwerking van de werkt voordat ze bruikbaar zijn zullen ze nog lesideeen kwam het begrip werkzame passages op vele punten bijgeschaafd moeten worden naar voren laat de leerlingen eerst voor zich zelf een tekst lezen en daarin die passages onder het rendement van het congres lag voor de deel strepen die hem of haar om de een of andere re nemers dan ook niet in een kant en klaar pro den opvallen omdat ze emotioneel gelaten zijn dukt maar in de opgedane ervaring die zal door spannend zijn herkenbaar of wat dan ook werken in het lesgeven op school met name ook naar aanleiding van die werkzame passages kan er het toneelstuk dat woensdagavond werd gebracht dan een gesprek onstaan over de eerste leesim door de toneelgroep genesius uit groningen pressies later als de impressies bij elkaar zijn ge maakte nog eens heel duidelijk hoe een tekst en voegd kan er gezamenlijk gezocht worden naar in dit geval dan ook het overbrengen van een een interpretatie tekst als middel kan werken om situaties die vervolgens gingen we twee aan twee werken aan heel herkenbaar zijn te verduidelijken en hoe een een lesopzet naar aanleiding van een verhaal ge discussie op gang gebracht kan worden kozen werden kun je nog zingen van hans dor no ten 1 moer 1 977 4 versla g van von congres 1 97 7 p 34 e v 2 verw ezen werd naar w il van der veur is poezie kin dersp el in moer 19 78 1 en g eorg l ubbers kl uiven met kuifje of m e t een g ri jsaa rd in een don k ere kamer in le tteren leren lezen p urm erend 1 9 74 p 73 95 49 b ijlag e de tekst en roept roepen tijdens he t lezen bij mij een gevoel op van i k wo rd tijdens het lezen standaardvragen bij fictionele teksten 16 wat wilde n die tekst en van mij en waar blijkt dat 1 w ie zegt wat ik wij moet en lezen uit wat heeft hebben die te k stlen m ij gedaan ge 2 waarom zou ik zouden wij die fict ionele tekst en zegd de tekst en gaf gaven mij een gevoel van lezen 17 h oe heeft de auteur dat allemaal verpakt welke 3 waarom ga ik gaan wij nu die fictionele tekst en m i ddelen h eef t hij z ij gebru i kt h ad den die midd e lezen len effect 4 waarom zou ik in mijn eentje met een groepje of 1 8 is het net echt waar waarachtig wat de auteur laat met de klas dezelfde of verschillende fictionele zeggen waarnemen ervaren oorzaak teksten lezen 1 9 zou jij de hoofdperso o n en willen zijn waarom 5 waar komt die tekst vandaan b en je het eens met zijn haar opvattingen visie ge 6 wat gaan we ga ik met die tekst doen waarom drag houding zou jij die hoofdpersoon als vriend 7 h oe pak ik pakken we die tekst en aan collega enz willen hebben waarom 8 hoe krij g i k krijgen we g au w in de g aten wat er o nge 20 zou jij in het milieu de wereld de ruimte en de veer in die tekst staat tijd i n die f ic tione l e tekst en willen leven w aar 9 weet ik weten we nu waar die tekst en ongeveer om over gaat gaan 2 1 welke stemming spree k t uit die tekst en oorzaak 10 wil ik willen we nu die tekst en helemaal en grondig welke kleur zou jij die tekst geven lezen 22 wat is er voor fictioneels literairs aan die tekst en 11 hoe kan ik kunnen we nu die tekst en helemaal en 23 was je benieuwd naar de afloop van de tekst en grondig lezen oorzaak vind je de af loop goed en waarom 1 2 wat doe ik doen we met moeilijke passages 2 4 waar bleef je haken in de tekst en oorzaak 1 3 wat doe ik doen we als de hele tekst niet te begrij 25 wat kan ik kunnen we nu nog meer met die tekst pen is en doen 14 waar gaat het nu precies om in die tekst en wat is de centrale vraag wat voor antwoord geeft geven die tekst en daarop 1 5 wat doen doet zegt zeggen die tekst en mij tijdens het lezen tien jaar von vier dit mee stuur sterke staaltjes of stevige stappen naar fie van dijk straatweg 222 breukelen 50