Literatuuronderwijs – een zure appel?

piet gielen we heb ben een kleine enquete op gezet om de mening van onze leer lingen te p eilen alleen de xander no e huidige 5 xnvo leerlingen te onderv ragen leek ons niet reeel of je in een examenjaar vlak voor school onderzoeken een juist beeld krijgt is de vraag d aarom hebben we ook een literatuuronderwij s aantal oud leer l ingen ondervraagd d at had bovendie n al s voordeel dat we een beeld kregen een zure appel van het leesgedrag na de o pl eiding voordat we de leerlingen aan het woo r d laten geven we eerst de me ning van de vol kskrant d eskundiged d an volgen d e uitgangspu nten van ons eigen literatuuronderwijs en de uit vorig jaar werd er i n de volkskra n t een discussie werking van de enq uetegegevens eerst die van gevoerd over het wel en wee van het lite ratuur onze hui dige l eerlingen vervolgens van oud o nderwij s de deskundigen lieten de mensen in leerlingen tot sl ot trek ken wij enige conclusies het veld me t veel vragen zitten l eeft het litera tuuronderwijs bij gra t ie van de bevlogenh eid d e des kundig en van de docent is de docent wijs genoeg h eeft het leesplezier te maken met de gehan vorig jaar opende truus ruiter in de volkskrant teerde lesmethode is kennis een sch aars goed ruiter 1989 met een paginagroot artikel de piet gielen en xander noe h e bben vlak voor discussie over literatuuronderwijs haar bijdra het wallage tijdperk leerlingen en oud leerlin ge werd gevolgd door ingezonden brieven van gen geraadpleegd en trekken voorzichtige con koos hawinkels 1989 en j a dautzenberg clusies beide auteurs zijn wer kzaam als docent 1989 hieronder vatten wij de bijdragen kort ned er lands aa n de afdeling x avo m s 0 van de samen scho l e ngemeenschap m arienburg te s h erto ruiter probeert een inventarisatie te maken genbosch zij stelt de vraag of literatuuronderwijs mis schien bestaat bij gratie van een bevloged leraar en laat daarover deskundigen aan het na jaren stilte op de uitgeversmarkt en een ste woord kees fens hoogleraar moderne letter vige positie van lodewick verschijnen er eind ja kunde katholieke universiteit nijmegen en ren 8oplotseling nieuwe literatuurmethodes in ed leeftang dichter leraar zijn het met deze de volkskrant ontspint zich een discussie over het stelling in ieder geval eens jaap goedegebuure literatuuronderwijs voor en tegenstanders van hoogleraar moderne letterkunde universiteit een traditionele aanpak wisselen elkaar af het van brabant sluit zich daarbij aan de student aantal boeken de verwachtingen ten aanzien heeft zich het lezen niet eigen gemaakt tref je van de leerling en de beoogde doelen a lles staat een leraar die niet wervend praat over literatuur ter discussie het is in ieder geval duidelijk dat dan lees je niet het huidige literatuuronderwijs niet voldoet merkwaardig in de hele discussie is dat de daarnaast constateert ruiter dat het niveau van leerling zelf niet aan het woord komt docen het literatuuronderwijs veel te laag is studen ten worden geinterviewd deskundigen aan het ten op vervolgopleidingen herkennen bijvoor woord gelaten maar wat vindt de leerling er beeld het sonnet niet als de docenten zelf de van nodige kennis missen hoe moet die dan wor die vraag was voor ons aanleiding om na te den overgedragen literaire kennis staat niet op gaan of onze leerlingen tevreden zijn over de zichzelf het ontbreken van historisch besef methode die wij momenteel gebruiken wij goedegebuure spreekt zelfs van een cultureel wilden weten of het vrijlaten van de literatuur bepaald analfabetisme maakt de plaatsing van lijst ook daadwerkelijk meer leesplezier ver literatuur haast onmogelijk literatuur wordt schaft misschien vinden leerlingen lezen voor daardoor een verzameling losse verhaaltjes een lijst per definitie wel vervelend zonder samenhang zo is wolkers niet te be 10 moer 1990 1 grijpe n zon d e r enige kennis va n de protestants ontbre kende aand acht voor literatuur i n d e on christelijke leefwereld en bijbelse symb oliek d erb ouw ineen zee r gevoelige l eeft ij d voor he t de grote versch illen in b eginke nnis tussen we kken van belan gstelling voor fictie laat he t studenten wijt ruiter aan de eindexameneisen o nderw ijs he t afweten en verzui mt zo va n lezen d oordat de no rme n zo r uim geformuleerd zijn ee n ge wone b ezigh ei d te maken die er altijd b ij is de onderwijs p ra ktijk per school en p er l eraar h oort lezen wordt zo h uiswerk hij b ewee rt erg verschillend d at h et aansl uiten bij de leerlinge n de boeken naarmate de eindexameneisen vrijblijvender keuze volkomen v rijlaten succes garandeert zij n worden h a ndb oeken b el angrij ker h et ver o p sch ool is literatuur een s tu dievak n et als sc hijnen van nieuwe m ethodes moet worden alle an dere vakken terwijl lezen een h obby zou op gevat al s een si g naal de prakt ijk baseerde moe ten zijn lezen is een insp a nnende b ezig zi ch de laat ste jaren voornamelijk o p lodewick heid voor leerli ngen als we inh oud en b ie den het spel en de knikke rs en onze lite ratuur de op die de leerlin gen kunn en helpen b ij het vol was vattingen over de onde rwijspra ktijk zijn in de sen worden dan h eb ben ze er wat aan he t jaren zestig en zeventig echter sterk veran derd wo rd t dan vanzelf leu k hoewel h awin kels h et heil ige huisje van de l iteraire canon werd aanvank el ij k een b el angrijke oorzaak bij de le omvergeworp en literatuur h eette o peens fic r a renopleidingen legt eindigt hij m et d e stel tie en werd verruimd met jeugdboeken s trip s l i ng dat de sc holen hu n eigen p robleme n m oe en k asteelroman netjes ruiter verklaart op deze ten oplossen d e schuld niet van zich af moeten manier d e be hoefte aan nieuwe me th od es schuiven en doen wat ze moeten doe n namelij k script lite ratuur in noord en zu id ne de rland van l ezers mak el ton smul d ers 1985 pro b eert alle stromingen terug te brengen t ot eenvoudige verschijnselen da utzenberg is het niet eens met hawinkels hij d a utzenbergs nede rlandse literatuur gesch iedenis s telt in zij n bij drage d at de hoeveelhei d vakdi bloem lezing en th eorie 1989 biedt nog steed s veel dac tiek wei nig invloe d heeft je bent b ev l oged ruimt e voor de historische culturel e achter of je bent h et niet hij formul eert ee n ex pliciet gronden en de literaire theorie d it vwo boek doel voor l iteratuuronderwijs h et doel van heeft al s uit gangspu nt d e aansp reek baarheid literatuurond erwijs is leerlingen in contact te voor d e leerling t h art word t bij voor beeld uit bre ngen met het beste wat een taal heeft op ge gebrei d behandeld brakman slecht s su mmier leverd en h un a l gemen e culturel e ontw ikkel ing bomans en d en doolaard zijn niet op genomen bij te b rengen hij gaat er daarbij van ui t d at omdat ze niet meer gelezen word e n d autzen lite ratu urond erwijs juist wel is om i ets b ij te b erg vindt het vooral belangrij k d at l eer l ingen brengen en nie t om leerlingen tot iets te b re n het lezen l euk vinden d aarnaast legt hij het gen namel ij k lezen waarom zou ied ereen acce nt o p de algemene on t wikke ling het gaat moeten lezen erom dat be gri ppen al s renaissance b arok en hij acht de inv loed die de sch ool uitoefent op dergelij ke worden begre pen het leesgedrag ook aanzie nlijk kleiner d an r ui te r b e toogt ten s l otte dat er sp rake is van ove r wegend wor dt aangenomen je brengt nie een culturee l pessimis me waarbij literaire en man d van het l ezen af hoe saai d e l essen ook historische ke nnis te wensen over l aat maar dat zijn het nog steeds zo is dat een bevlogen doce nt leerli ngen mee k an slep en kanttekeningen hawi nkels antwoordt in een ingezonden brief vanu i t onze l eraarsp raktijk plaat sen we enkele dat he t p essi mis me van r uiter niet gerechtvaar kantt ekeningen b ij deze o p enb are disc ussie digd is de bel angrijkste oorza ken voor het fa wat opvalt is dat zowel ruiter al s n awinke l s len van h et huidige literatuu rond erw ij s zoekt voetstoots aan nem e n da t literatuuro nder wijs hij bij d e lerarenopleid ingen er wordt nauwe noo d zakelij k is zij formul eren ech ter geen lijk s meer tij d b es t eed aan l iterat uur da arnaast doel d e vraag waarom he t vak gegeven m oet worden toeko m stige docenten niet geschoold worden komt n ie t aan d e orde ruiter beweert in d e didac tie k van d e literat u ur enthousiasme dat b evl ogen heid van de d ocente n voldoe nde is m aakt nog geen vak man te n sl otte ziet h ij de om l eerl ingen t e in te resseren voor l iteratuur 1990 1 m oe r ii geschiedenis dat is volgens ons nog maar de dat de generatie s na ons op dezelfde manier vraag i s het l os laten van de canod d e o pl os leven als wij de tij dgeest is verander d mis sing vinden leerlingen het dan ineens leu k sc hien moeten wij ons daarbij neerl eggen i n b oeken te l ezen over inhoud en d ie p ub ers ku n verba nd me t de spelling kwestie vraagt b erits nen helpen bij volwassen wor d en het uit moer 1989i3 zich af wie zich eigenlijk druk gangspu nt is te waar deren de verbanden die maken over deze p roblematiek of d at niet be hawinkels legt durven wij te betwijfelen perkt bleef tot de schoolmeesters i s dat wel dautzenb erg suggereert dat lesgeven niet licht hier oo k het geval moeilijk is a bstracte begripp en zo uitlegge n zijn wij cult u ursnobs die onze eigen l iefheb da t ze gaan l even voor l eerl ingen is geen een b erijen zo belangrij k vinden da t we ze willen voudige zaa k de splitsing die dautzenb erg overdrage n als 40 proce nt van de havo leer aanbrengt tussen enerzijds het doceren van lite lingen nooit een literair boek leest ts procent ratuur en literatuurgeschiedenis en anderzij ds minder dan een literair werk p er maand leest het l ees plezier l ij kt ons zinnig zijn afzwa kking waar moeten we dan de o plossing zoeken i n van d e invl oed die school zo u uitoefenen op het het li teratu urond erwijs zelf of missch ien in l eesgedrag is niet helemaal juis t lezers van de afschaffing ervan huis uit zul je inderdaad niet helemaal van het l ezen afk rijgen maar bijna l ezers zul je er ook het literatuuronde rwij s op onze sc hool zeker niet toe brengen om wel te gaan l ezen als je vreselij k saaie lessen geeft h et gaat ons dus om de enqueteresultaten die hieronder volgen wat ver om te stellen d at sch ool nauwel ij ks in in een kader te kunnen plaatsen schetsen wij vloed heeft op leesgedrag een beeld van ons eigen literatuuronderwijs i n d eze discussie is een aanta l aspecten nog met de volgende uitgangspunten niet aan d e orde geweest h awin kels pro pa het literatuuronderwijs moet een goed even geert het aansluiten bij de belevingswereld van wicht vertonen wat betreft de volgende drie as de leerli ngen om ze daadwerkelijk leesplezier te pecten bezorgen hawi nkels verzuimt hierbij ideeen het cognitieve aspect er wordt kennis over voor d e pr aktijk te geven bovendien zou vol gedragen literatuurtheorie en geschiedenis gens ons het leesp l ezier van de docent hier ook cultuurgeschiedenis etc de leerlingen leren bij betrokken moeten worden leest u na al die argumenten te hanteren met betrekking tot de jaren nog graag een nederl andse roman b ent beoordeling van literatuur en lectuur u in staa t rrlet plezier de favorieten van uw leer het creatieve aspect wij proberen de leerlin lingen te b lijven lezen gen hun eigen creativiteit te laten ontdekken en de l esp ra k tijk moet uiteindelijk vooral leiden ontwikkelen aan de hand van literatuur tot inzicht in wat lezen voor iemand kan bete ervaringsieren het onderwijs moet aanslui kenen het lezen van literatuur heeft op zic h ten bij de eigen ervaring van de leerling en die geen direct nut maar kan wel verrijkend wer ervaring zo veel mogelijk verrijken de leerling ken je ku nt er iets van leren ook al is het moei leert zichzelf kennen lijk nauwkeurig onder woorden te brengen wat het literatuuronderwijs bevordert het leesple dat p recies is d aarom moet in het literatuuron zier van de leerling neemt mogelijke leesrem derwijs het idee overgebracht worden dat l ezen mingenweg een waardevolle en belangrijke activiteit is hoe het lezen bevordert de taalbeheersing van de doe je dat dit p robleem blijft in d e discussie leerling ten onrechte buiten beschouwing dat is jam waarom hanteren we deze uitgangspunten mer omd at het om een belangrij k p robleem eigenlijk ze lijken vanzelfsprekend behalve gaat n iet alleen leerlingen zel f maar ook hun misschien uitgangspunt ia ze blijken ook pret ouders b escho uwen h et lezen van l iteratuur tige richtingwijzers in de praktijk ze noodza vaak als tij d verspilling h et b ieden van weer ken je duidelijke keuzen te maken ze dwingen werk tegen zu lke opvattingen is een moeilijke je bij de leerlingen te blijven ze zijn in de loop op gave der jaren tot overtuiging gegroeid maar moet w illen we onze culturele waarden overdra een leerling wel iets van literatuurgeschiedenis gen zijn die van alle tijden i s het noodzakelijk en literatuurtheorie weten volgens ons wel z o 12 moer 1990 1 l ang de leerli ngen maar niet o pgeleid worden vanwege h et inoefenen va n de verwerking s tot wande lende encyclopedietjes z orgvuldig opdrachten we proberen d e klassikaal te be ge d oceerde en gedoseerde ken nis kan de k wali handelen b oeken zo te kiezen da t een aantal teit van h e t lezen en du s het leven ve rb eteren weifelende lezers over d e streep getrokken wordt dit jaar hebben de l eer lingen allem aal beginsituatie de l eerl ingen die onze uit de school geklapt van jekkers en meinderts en x nvo ntso opleiding 4e en se kl a s gaan vol kinderjare n van oberski gelezen b ei de b oe gen komen voor 95 procent van mavo s uit ken werd en d oor de meeste leerlin gen e r g ge d en b osch en omstreken ze hebben wat litera waa rdeerd voorafgaande aan he t lezen van uit tuu rmethode betreft d us een zeer versc h illende de school geklapt heb ben we wat lessen aan het ach tergrond oo k het aantal b oeken d at ver verschil tussen litera t uur en lect uur besteed plicht gelezen moes t worden versch ilt s terk per vervol gens h ebben de leerlingen met b ehu lp mavo sommigen hebb en maar een paar boe van de literatuurmeter be re d eneerd en uitge re ken h oeven te lezen an d eren we l vijftien veel kend hoe literair een ieder het b oek vond u mavo s l aten s l ech ts jeugdb oeken lezen an dere vindt d e l iteratuurmeter in gie len 1984 en een vragen om lijsten met ech te literatuur a an het voorbeeld van een uitwerking va n een leer begin van d e vierde klas laten we onze leer lingen ling in b uys 1986 naar a anl eidi ng van kinder in een brief aangeven wat de ervaringen met het jaren hebben de leerlingen een verwer kings of vak nederland s zijn dit schooljaar hebben we creatieve opd racht gemaakt en hun leeservaring de leerlingen gevraagd aan te geven of ze graag op papier gezet zie resp ectievel ij k b ijlage i l ezen hieruit b l eek dat ca 35 p rocent van o n ze en 2 nieuwe leerlingen graag leest vervolgens kies t de leerling een boe k waarbij hij gegevens over de auteur de nkt te kunnen boekenlijst de l eerlingen lezen i n 4 en 5 vinden h ij selecteert de voor het betreffende havo 25 b oeken de meeste boe ken van d e b oe k rel evante gegevens hij maak t verder vol mavo mogen opnieuw gebrui k t wor d en al gens ins tr uctie een uittreksel met alles er o p en l een er mogen s lechts 5 van de 25 boe ken ver eraan in het verdere schoo ljaar levert hij d rie taa lde wer k en of jeugdboeken zijn d ie ver maal een lijstje in van d rie gel ezen werken bij taalde boeken mag een leerling ec hter niet in d e een van die werken heeft hij s teed s een creatieve oors pronkelijke versie op de lijst voor de opdrac hten leeservaring gemaakt vreemde t alen hebben we stellen geen eise n in de se kl as l eest de leerling de laatste 13 b oe met betrekking to t de perioden of strominge n ken b ij twee b oeken maak t hij een literatu ur waar de boeken onder vallen d e b oeken moe meter en bij vier boe k en een creatieve op drach t te n van minimaal 16 verschillende auteurs zijn plus leeservaring d e leerli ng moet b ovend ien de b oeken moeten ond er fictie vallen we d oen voor alle auteu rs rel evante biografisch e gege ec hter niet moeilijk als de leer li ng graag de een vens verzamelen hij moet daar op het school of an d ere biografie of auto biografie wi l lezen on d erzoek ook over kunnen vertellen d e leer er moete n enkele pittige b oeken op de lijst li ng kan op e lk gewenst moment h et schoolon staan m et andere woord en d e lijst mag niet zo derzoek doen maar op z ijn laatst i n maart 1apri l licht van n iveau zijn dat hij bij h et eerste het o p de schoolon d erzoeken worden uiteraard beste zuchtje wind het raam uitwaait w ij gaan oo k de o pd rachten bes p ro ken ec hter zo veel mogelijk van d e smaa k va n de lee rling uit bijna alles waar hij mee komt keu literatuurgeschiedenis en theorie ren wij goed dus ook bloemen op zolder van wij geven de leerl i ngen een globaal overzicht v irgi nia andrews word t geaccepteerd uiter van d e nederlandse li teratuurgesc h ie denis en aar d prob ere n wij het betere werk aan te prij wij gaan diep er in o p een aantal capita selecta o p ze n d e l eerlingen mogen al a a n het ei nde van deze manier hop en wij vol d oende orientatie te d e 4e kl as mondel ing sch oolonde rzoek over de geven zo d at een geinteresseerde l eerling zel f de eerste 12 b oe k e n doen d e mees ten doen het weg kan vind en in de literatuurgeschie d enis echter pas in het se l eerjaar wij vertellen bijvoorbeeld e nkele middeleeuw de laatste jaren laten we de leerlingen d e eer se verhalen en op een paar wer ken gaan we die ste twee b oeken nie t zelf kiezen d it doen we p er in de leerling maakt met enk ele frag men ten iggo r moer 13 in h et mi dde lnederlands kennis d it jaar kwa 2 wat voo r soort op drac hten vind je het belan g me n die ui t ka rel ende elegant en de gecroonde rijkst lee rsse voor het geve n van een b reder cultureel a literatuurmeter 9 h istorisch kader werken we samen met de sec b creatieveopdrachtenao ties vreemde talen we he bben b ijvoorbeeld een c uittreksel71 gemeenscha pp elij k ch ronologisch overzic h t van strominge n gemaakt en we streven ernaar vind je werken aan n leeservaring gelij k o p te we rken t leu k 22 we proberen de literatuu r zo veel mogelij k z minder leuk 57 aanschouwe l ij k te maken via opdrachten a l s het 3 niet l euk ai bakken van een midde leeuwse taart of het ver i belangrijk 17 tonen van een t v bewer king van bijvoorbeeld z je hebt er wel iets aan 64 warena r bij de onderwerpen ui t de latere per io 3 onbelangrijk i9 den willen we zo veel mogelijk aansluiten bij de eigen ervaring van d e leerl inge n het naturalis 4 lees je sinds je op onze school zit meer of min me begint b ijvoorbeeld met een schrijfo p dracht derdan op je vorige school h oe komt het dat je bent zoal s je bent bij het a meer 6 surrealisme beginnen we met een geleide fanta b minder 7 sie of me t d romen d e capita selecta sluiten soms c gelijk 47 ook aan bij een thematisc h projec t waar we mee b ezig zijn zo hebb en we bijvoorbeel d bij het 5 is je leesplezier toegenomen sinds je op onze onderwerp aanp assin g of verzet oorlogslitera school zit tu ur b ehandel d a ja28 wat betreft poezie behandelen we en kele veel b nee 72 voorkomende b egri ppen en verder proberen we de interesse te kweken of te bevorderen via 6 vind je dat je op onze school vrij bent in het creatieve op drach ten al dan niet in groepsve r kiezen van boe k en voor de l ijst band leerlinguitwer kingen van een opdracht a vrij52 naa r aanleiding van j j slauerhof leidden tot b tamelij k vrij 44 een tentoonstelling van het werk l iteratuu r c klein beetje vrij q theoretische asp ecten komen verder b ij de op d niet vrij l drachten voor de boekenlijsten aan de orde tot zover onze uitgangs punten h ieron der 7 denk je dat je nadat je je diploma gehaald volgen de uitwerkingen van de enquetes van hebt nog met plezier leest onze huidige vijfdejaars gevolgd door die van a ja 62 oud leerlingen b nee 2o c anders 18 enqu 9 te huidige 5 havo leerlingen in het begin van het sc hooljaar heb b en we 170 leer 8 had je op de vorige school s trenge regels m b t lingen gevraagd om onderstaande vragenlijst in de boekenl ijst te vu llen het totaal aantal 5 havo leerlingen is a ja29 221 zij hebb en de l ijsten anoniem ingevul d b nee 71 m omenteel geven drie docenten les in de eind examen klassen de percentages zijn naar hele 9 vind je de literatuurmethode die h ier gebruikt cijfers afgerond wordt p ret tiger d an op de vorige schoo l a ja52 i wat voor opdrachten vind je het leukst b nee 4o a literatuurmeter 6 geen antwoord 8 b creatieve opdrachten 82 c uittreksel 12 to vind je literatuurgeschiedenis belangrijk a ja28 b nee 72 14 moer 1 990 1 i i op deze sch ool wordt sl echts een klein deel van d e mees ten h ebben een he kel aan lezen gekre d e literatuurgeschie den is behandeld de docen gen vanwege de grote hoeveelhei d boeken di e ze ten proberen d an vaak aan te sluiten bij de eigen moesten leze n beleving vind je dit een goede me thode a ja 85 we lke opdrachten vond je het l euk st b neeis l iteratuurmeters 17 creatieve opd rac h ten 69 enqu p te oud leerlingen we hebben uittre ksel s i4 leerlingen die in de schooljaren 1985 86 en uit h et co mmentaar van en kel en b lijk t d at we 1986 87 in 5 havo zaten vragenl ijsten toege hier h et alternatief geen had den moeten toe stuurd we hebb en van e lk jaar wille keurig ioo voegen dat zou da n mogelij k zo n 14 ge lee rlingen aangeschreven oo k gezakte leerl in scoord hebben gen we kregen 115 ingevulde lijsten t erug 5 brieven waren niet b estelbaar dus de respons 4 welke opdrachten vond je achteraf gezien het was ca 6o procent we kozen voor deze leer belangrijkste jaren omdat d e b etreffende leerlingen l ang ge literatuurmeters 33 noeg van d e school af zijn om de nodige afstand creatieve opdrachten32 te nemen terwijl we verwachtten dat ze zich c uittreksel 27 nog voldoende van de literatuurmethode zou d geen antwoord 8 den herinneren een p rettige bijeenkomstig h ei d is dat aan deze eindexamenjaren 6 docen 5 je moest vaak een u itvoerige l eeservaring ten les hebben gegeven zo d at men een beter schrijven heb je de idee dat di e leeservarin gen bee ld krijgt hoe de literatuurmethode gemid je tot een meer bewuste of kritische lezer heb deld uitwerkt ben gemaakt de leerlingen uit deze jaren hebben oo k 25 a ja55 boeken moeten lezen z e hebben bij elk boek b nee27 een o pdracht moeten maken gemi ddeld 3 1ite c geen mening 18 ratuurmeters wittreksels e n verder creatieve opd rac hten leeservaring h ie r onder vo l gen 6 vond je dat je op onze school vrij was naar de vragen en de antwoorden de percentages eigen smaak boeken te kiezen voor de lijst zijn naar h ele cijfers afgerond a erg vrij 39 a b redelijkvrij58 i lees je nog weleens romans verhalen e d c een beetje vrij 4 hoeveel d niet vrij 1 a ja rboekperweekio b ja t boek per maand3a 7 vond je d e l iteratuurmethode m b t he t l ezen c ja i boek per kwartaal 22 van boeken op onze sch ool pret tig d nee nooit i 5 a ja 75 e anders 15 b nee 14 soms 6 wisselend 2 1 c geen mening il geen tijd a 1 degenen die o nze me tho d e app recieer d en ga lees alleen vakliteratuur lees alleen in de va ven allerlei rede nen op d e op drac hten vertoon kantie i den veel variatie je was erg vrij je gin g be wu ster lezen je h ad d oor d e s p reidin g van de 2 heeft de lesmetho de op onze schoo l je leesge o pdrachten d e b oe ken op tijd uit dragbeinvloed b ij de nee an twoord en wordt vooral al s moti a ja op ee n p ositieve manier38 vatie gegeven dat het allemaal te verp lic htend en b ja op ee n negatieve manier 7 te veel was sommigen vind en lezen op zich niet c nee mijn leesgedrag is hetzelfde geblevensi leuk en dus de literatuurmethod e ook niet d geen mening 4 de meesten die h et a antwoord motivere n ge ven aan bew uster intensiever of nieuwsgieriger te zijn gaan l ezen 1990 1 moer 15 h eb je i ndertij d alle b oeke n die o p je lijs t ston e en ci t aat missc hien i s h et wel n oodzakelijk den gelezen je kunt h et nu rustig ve rtellen d e imp liciete veronderstellin g d at l iteratuur allemaal59 o nderwijs noodzake lijk is ex p licie t te ma k en de meeste wel ag m a w je k unt je wel b ezigh ouden m e t de zeker wel de hel ft 6 vraag h oe literatuuronderwijs gegeven moet slechts en kel e 4 worden maar is het niet verstandiger om je geen i eers t af te vragen of literatuuronderwijs wel nodig is tja pi e t je ziet we l we blijven nog h eb je p rett i ge herinneringen aan de litera steeds kritisch tuurmethode bij ons op school la 49 enkel e c on clu sies nee 23 a geen men ing a8 de leeservaring die leerlingen o p sch rift moe a llerl ei motivaties bijv leuke opd rac hte n het ten stellen om ze zo l anger b ij een boek te l a ten was gezellig midd e leeuwse taart bakke n was sti l staan is ons inziens wellicht het belangrijk leuk interessant een oud lee r lin g merk t o p dat ste aspect van wat een b oek kan bieden z e e r wel te weinig li teratuurgeschiedenis werd ge wo rdt ec hter niet door onze h uidige leer lin gen geven l euk gevonden en maar in lichte mate belang de meeste motivaties h ouden in dat men h et rij k gevonden oud leerlingen zien het be l ang saai von d of niet nu ttig ook al s l oofde n de lera er meer van in zij oordelen trouwens vake r an ren zich wel uit volgens sommigen ders dan d e se klassers van nu h ierbij willen degenen die geen mening hadden konden zic h we wel o pmerken dat de meeste leeservaringe n vaak niet veel van de l essen h erinneren met zorg worden gesch reven en ook aa nmer kelijk verbete ren in de loop van de twee jaren to welke namen termen e d uit de literatu u rge l eerlingen brengen redelijk tot goed onder sch ie denis sch ieten je nu s pontaan te binnen woord en wat zij van een b oek gevonde n h ebben u itleg is niet nodig d aarbij stijgen ze uit b oven het niveau vangeen 4 1 he r innert zich niets zak aad erg saai 59 herinnert zich i of meer ter men namen het positiefste punt is zon der meer het feit d at termen of namen die meer d a n 2 keer ge onze leerl ingen vermoeden dat ze a l s het niet noemd worden zijn van eed en impressionis meer verplicht is na het b eha len van h un di pl o me roma ntiek dad ais me wolkers tach tigers ma met plezier z ullen lezen h e t arg umen t d at ku bisten magisc h realisme exp ressionisme het verpl ichten dodelij k is wordt h erhaald elij k vanden vos reinaerde hermans m id deleeu op d e vragenlijst b ijgeschreven bij de enquete wen mariken van nieumeghen karel ende van oud leerli ngen komt dit argument nauwe elegast natura lisme lijks voor ook va l t op d at ca 85 procent van h en nog stee ds l eest daar zijn we natuur lijk erg bl ij i i welk e stromin g vind je het leukst mee a impressionisme 16 veel leerlingen konden niet ui t de voeten met b expressionisme 1 8 de term met hode deze vraag had he lderder ge c an dere 12 steld moeten worden ou d leerlingen h adden 3 n oemt h ier d adaisme andere stromin minder moeite met deze vraag zou leefervaring gen worden s l echts eenmaat genoemd b el angrijker zijn dan sc hoolervaring d geen stroming s4 2 4 van h et totaal zegt niet meer te weten wat met betrekking tot het l ezen van boek en is mis de betekenis van de termen is sc hien we l de bel ang rijkste conc lusie dat d e leerlingen de verplic hting als zodanig belasten d 12 heb je nog tip s of opmerk ingen voor ons vinden d e wijze waaro p lite rat u urgeschiedenis 46 h eeft geen opmerk ingen gedoceerd wordt oefent niet veel invloed ui t 22 zegt iets van ga zo door o p h et leesgedrag het blijft nu eenmaal een 32 heeft andere op merkingen waar ec hter saai onderwerp het lij kt of lee rlingen leespl e geen b epaalde strekki ngen in te vinden zijn zier en liter atuurgeschiedenis oo k daadwerke io moer 1990 1 l ijk sch eid en dit zo u pleiten voo r een nauw ruiter truus d e toekomst van he t literatuu r keu rige omschrijvin g van de eisen die gesteld o nderwijs en het sc hrikb eeld van h et nieuwe worden t a v literatuuronderwijs binnen de ana l fabetisme in de volks krant 28 april 1989 nieuwe examenp rogramma s vanui t onze visie zoud en wij aansluitend bij d autzenb erg d e de schrijve rs van dit artikel willen in ee n van de nadruk willen leggen op de k ennis van enk el e volgend e n u m mers van moer een bloemlezing stromingen maar d aarnaast zouden wij zeker van verwerkingsopdrachten b ij boeke n pl aat een intensieve kennismaking wille n arrangeren sen heeft u originel e opd rac h ten of vragen tu ssen de l eerling e n b oeken lij sten m b t de leeservar i ng stuur deze d an uit d e laatste enquete blijkt duidelij k d at ken o p n aar p giele n en x noe afd havo mbo nis van literatuurgeschie d enis zeker niet blijft pap enhulst r j2ii lc s hertoge nbosch hangen het is tr o uwens de vraag of al die ken nis er in veel gevallen wel is geweest t ij dens d e zie voor b ijlagen blz 18 en r9 l esse n lij ken de leerlingen niet ongei nteres seerd maar al s we naar de resultaten van d e schoo l onderzoeken literatuurgeschiedenis kij ken blijkt dat men weinig kennis h eeft d e laa t ste cijfers van vlak voor kers t mis waren voor ruim 40 procent onvoldoende we z ullen h et werk er niet b ij geven maar n eemt u van ons aan dat het erg eenvoudig w as a lleen leerwerk zou voo r d e meesten t och een voldoend e hebb en moeten op leveren daarnaast zien we dat het gemi ddeld e niveau van de opd rac hten bij de b oeken erg goed is blijkb aar moet voor onze x nvo leerli ng l ezen me t doe n gecomb ineerd worden en niet met leren noten en literatuu r letter lijk zegt ruiter 1989 b eha ndeling van literatuu r voornamelijk door een aantal be langrij ke werken uit en kele p erio den enlof stromingen te lezen en te b esp reke n en d eze voor zover voor een goed begrip nodig is i n de tij d van hun o ntstaan te plaa t sel en de ge sc hiedenis van de l etterku nde heeft een dienen de functie ten aa nzien van h et b egrijp en en waarderen van een l i t erair werk ru iter 1989 heeft d eze cijfers ontlee nd aan het grootschal ige onde rzoek jeu gd 89 uitgevoerd door het bureau inter view gep resenteerd in maart 1989 b uys ans literatuurmeter n havo 4 leer ling aan het woord in moer 1986i3 p 38 d au tzenberg j a lesgeven is hel emaal niet zo moeilij k in de volkskrant m ei 1989 giel en p ie t effe uitrekenen wa t ik van dat b oek vind in moer 198 16 p 36 hawinkels kloos l er aren word en niet op gel eid om les te geven in de volkskrant q mei 1989 1990 1 m oe r 17 bijlage t 20 l aat twee hoofd personen met elkaar korres ponderen sc hrij f minimaal drie brieve n ee n eerdere versie van deze opdrachten vindt u 21 hersc hrijf een fragment van het verhaal in een in gielen 1984 ander e stijl b v romantisch ironisch platvloers impressionistisch keuzelijst opdrachten vermel d al tijd het nummer 22 sch rijf een ander slot aan je boe k van je op dracht 23 sch rijf een artikel voor een weekblad al s sto ry of prive dat heet ik was een dag te gast bij de t ontwerp een lettertyp e waarin het betreffende naam van d e hoofdpersoon van h e t boek invul boek gedrukt zou kunne n worden toelichten len 2 ho u een interview met de hoofdpersoon 24 schrijf een recensie n a v het verhaal verwerk hoofdp ersonen va n het boek of interview de hieri n ook informatie over de auteur schrijver je moet wel informatie uit het boe k 25 ga het ge lezen b oek na op zijn we rkelijk heids aan de orde laten komen in je interview gehalte wat is levensecht wat niet geef oo k 3 schrijf ee n verhaal met hetzelfde thema als h et argumenten gelezen b oe k 26 maak van de mees t werkzame passages een 4 kopieer enkele recensies over h et gelezen b oek fil mscrip t geef nauwkeurige aanwijzingen kun je halen bij de b i b plak ze in je schrift voor de cameraman welke acteursactrices zou bes preek de argumenten die gebruikt worden je k ieze n en l ever kommentaar 27 als de schrijver i n de vorige eeuw geleefd zou 5 o n twerp enkele illu straties bij het gelezen h ebben hoe zou hij het boek dan gesc hreven werk voorzie ze eventuee l van kommentaa r hebben 6 schrijf een gedicht n a v het gelezen boek 28 b esch rijf het uiterlijk van enkele bel angrijke 7 teken een pl attegrond van een b elangrij ke p ersonen l ic haam kleding maar dan uits l ui ruimte in h et ve rh aal tend op basis van de in h et verhaal verstrekte 8 ontwerp voor het verh aal ee n omslag zo danig gegevens citeer dus d at een as p irant kop er duidelij k e informatie 29 schrijf een gedeelte van het ver h aal vanuit een k rijgt over d e sfeer van het verhaal ander ve rtelperspectief 9 b esp reek uitvoer ig hoe de spanning in het b oek 30 sc hrijf een ingezonden b rief waarin je je uit wordt opgebouwd voerig b oos maa kt over het boek of over de io maak een r e klamefo lder voor het b oek plak die handel en wandel van een romanfiguur in je schrift 31 geef een zo nauwkeurig mogelij ke persoonbe ii laat een d eel van h et verhaal in een ander land schrijving tek en ze eventueel na en b eschrijf met een vo lstrek t andere kultuur spelen pas na ook h et karakter men en andere uiterlijkheden aan 32 uit wel ke gegevens in het verhaal blijkt in wel 12 b edenk ze lf vijf m ogelijke nieuwe titels voor ke tijd het sp eelt duidelijk toelichten het boek d uidelijk toel ichten 33 zoek tien uitdrukkingen enlof s p reekwoorden 13 stel je voor dat jij de schrijver bent aan wel ke die van toepassing zijn op het boek duidelij k passage h eb je met het meeste plezier gewerkt toelichten en waarom 34 zoek bij het b oek za kelijke informatie ove r het 1 4 z oek een of meer ge d ic hten die b ij het verhaal onderwerp b espreek de verschillen tussen deze passen kopieer ze en plak ze in je schrift of fictionele en d e zak el ij ke tekst en schrijf ze over m o t iveer je keuze 35 maak n a v het gelezen boek een draaiboek zs m aak van een p assage van het verhaal een strip voor een hoors pel deel de scenes in schrijf de 16 m aa k naa r aanleiding van het gelezen boe k een rollen uit geef muziek en gelui den aan l ied pas de soort aan 36 schrijf een gedeelte van het dagb oek van een of 17 we lk e vragen zou je de schrijver willen stelle n meer hoofdpersonen l aat duid el ijk uitkomen d at j e he t boek goe d 37 noem minstens vijf p ro bl emen die je als regis hebt gelezen seur zou hebben als je het boe k zou verfilmen 18 maak van he t verhaa l een krantebericht 38 zoek muziekwerken waarvan je vindt da t ze bij r9 b ear gumenteer waarom he t de moeite waard is het gel ezen boe k p assen met muziekwerken j e b oek te bewaren zodat het over t weehon d er d worden alle genres muziek b edoeld m otiveer jaar nog gelezen kan worden 18 m oe r 1990 1 je keuze uitvoe r ig je kunt ook een cassette bijlage 2 bandje maken 39 zoe k tien foto s d ie b ij h et boek passen plak ze leeservaring je leeservaring of je eigen in en motiveerje keuze mening moet je over elk ge lezen b oek voo r je 40 sc hrijf de h oroscoo p voor enkel e p ersonen uit lijst op pa p ier zetten l en gte minimaa l een h alve h et b oek p agina het is de b edoeling dat je je eigen me 41 laat een van de hoofdfiguren dromen be ning zo goed mogelijk probeert te beargumen schrijf die d room tere n met beh ulp van konk rete voorb eelde n uit 42 verge lij k h et gel ezen b oek m et de verfilmi ng het gelezen werk van het b oek d e literatuurmeter kan een h ulpmi dd e l zijn 43 vergelij k twee boeken die h etzelfde t h ema heb b ij het formuleren van je leeservaring mogelijk ben kunnen ook ond erstaande vrage n je h elp en 44 de figuren in boeken reageren vaak anders o p h oe b en je aan dit boe k gekomen be p aalde s i tuaties dan jij ged aan zou h eb ben waarom ben je dit boe k gaan l ezen b espreek uitvoerig hoe jij op be p aalde situaties wat verwachtte je toen je met lezen begon die in het boe k b esc hreven worden gereageerd h oe kwam je aan die verwachti ng zou h ebben is uitgekomen wa t je va n h et b oek verwac htte 45 zoek kunstreprodukties bij het boek licht je lich t toe keuze toe h oe voel de je je toen je het b oe k las waarom 46 b edenk zelf een opdracht noteer d ie opd racht h oe voelde je je toen je het boe k ui t had waar in je schrift missch ien is deze lijst d an volge nd om jaar nog langer voor wie voor wel k pub liek i s h et boek vo l sukses gens jou gesch reven waarom denk je dat h erken je ge b eurtenissen waarover het in het b oek gaat geef konk rete voorbee l den vind je het verh aal echt waarom we l of niet kun je het boek met andere ne d erlandse b oe ken ve rge l ij ken met welke en waarom kun je het boe k met vertaalde boeken vergelij ken met welk e en waarom kun j e h e t b oek met films vergelij ken met welke en waarom welk stukje van het boekje h eeft op jou de meeste indruk gemaakt hoe komt dat wa t vind je de mooiste p assage uit het b oe k noem de bladzij de en geef aa n waarom je da t stukje zo mooi vindt wat vind j e het minst goede aa n het boek leg duidelijk uit r aad je anderen aan het b oek te lezen moti veer jeantwoord 1990 1 m oe r 19