Literatuuronderwijs via de televisie

arita van der slui s op het mo m ent dat dit artikel geschr even werd was h e t materia al nog niet g ehee l g eree d maar in elk deel staat informatie over de auteur e n zijn er interviewfragm enten afg edrukt ver literatuuronderwij s d er zijn persreacties o p gen omen di e g epu bli ceerd zijn ten tijd e van het verschij nen van he t via de televisie b oek achte rgrond informatie bij de literaire in vals hoek en ee n samenvatting van het verha al en vragen en o pdracht en co mpl eteren het mate riaal er zijn zowel individuele als gr oep so p drachte n di e geric ht zijn op d e verwe rking van de nederlandse onderwijs televisie not besteedt de ro m ans in het l esmateri aal s taat bij een afl e regelm atig aa ndacht aa n litera tuur in h aar p rog ra m ve r ing af e n t oe ee n vraag die verw ij s t naar d e ma s de not wil graag vaste voet krijgen in het on andere boeken maar die kan zonder bezwaar derwijs er bestaa n echter n oga l wat weerstanden bij worde n overgeslagen elk boe k ka n d us g oed docenten tegen h et gebru ik van televisieprogramma s apart beh andeld word en b i nnen de serie i s het in de k las waa rom anita va n de r sluis sprak hier een afgerond geheel over met twee medewerkers van de not e n bekeek drie programm a s va n een nieu we literatuurserie voor portretfoto s boven treinrails de boven bou w van het voortgezet onderwijs d e drie programm a s die ik van d eze serie g e zien heb hebb en gl obaal dezelfde opzet elk h et eni ge dat de tweed e wereld oorlog a ls ge programma begi nt me t p akkend e beelden ui t sp rekso nde rwerp k an vervangen is een d erd e de verfilming va n he t boe k daarna volgt d e wereldoorlog aldus harry mulisch i n he t pro schrij ver di e uitl egt wat h et th ema van het b oe k gramma van de nederland se onderw ijs tele is en die d e titel verklaart dit alles op heldere visie x o z over zijn ro man de aa nslag d it lijken wijze d aarna volgen afwisselend filmfragm en ware woorden de nasleep van de tweede we ten archiefb eelden interviewbeelden met de reldoorlog wekt niet allee n discussie op in krant auteur interviewbeelden met oud verzetsmen en tij d schrift ook op de l ite ra tu urlijs ten van sen e n so m s act uel e beelden van locaties ui t de scholieren kom en boeken met d e oorl og als boeken of films th e ma nog steeds ontzettend vee l voo r de not heeft mede hi erom en omdat het di t jaar vijftig wa t opvalt is dat er veel aandacht bes teed is aan jaar gel eden is d at de tweed e were ld oorl og vi s uele as pec te n er zijn p rachtige beeldover ui tbr ak een nieuwe lessenserie voor te l evisie gan gen die tegelij kertijd functio n eel zijn z o gemaakt genaamd schrijvers ove r de oorlog d e komt e r in het programma over wierook en tra vijfdelige l esse nse rie is bedoeld voor h et litera nen een pracht ige overgan g voo r van een s ho t tuurond e rwijs in de bovenbouw van h et voort van de schrijver die op de trei nr ails staat naar gezet onderwijs h et s ho t van dezelfd e trei nrails maar dan i n de film en in de afl evering over het meisje met het de seri e rode h aar ver schijne n de portretfoto s van de mannen uit putten boven de treinrails in de ca d e ser ie beva t vijf programma s van 25 minut e n dans van de goederenwa gons waarmee ze naar el k programma heeft ee n boek a l s o nderwerp een werkkamp wer d en ge tra nsporteerd waarin de oo rlog ce ntraal s t aat a chtereenvol gens zullen prog ramma s worden uitgezonde n h oewel de p rogramma s in opzet ove reenko over wierook en tran en van ruys l inck de do nkere men zij n er o nderli ng e verschille n dat ligt kamer van damokles van herman s de aa nslag van ond e r and e re a an d e ge toond e filmb eelden he t mulisc h pasto rale 1 943 van ves tdijk en het meisje maakt nogal ee n verschil of je na ar fragme nten met h et rode haar van d e vries bij d e serie hoort uit een rece nte film als de aanslag kijkt of naar ve rd er schriftelij k lesmateriaal voo r doce nt en h et twintig ja ar o ude wierook en tranen verder leerli ngen da t ook p e r b oek is geran gsc hi kt s peel t ook mee welke au teur aan h et woord is 1990 2 moer 63 z o gaat ward ru yslinc k h eel hel d er i n op de d acht i n het lesmateriaal komen vragen voo r literaire as p ec t en en thema s va n zijn werk het d ie alleen maar beantwoord kunnen worden als v r ij p ersoon lij ke verh aal van theun de vr ies het b oek zel f oo k gelezen is slimme of j uist vo nd ik zelf mi nder interessant harry mul isch d omme leerlingen schrijven de goe de ant werd geinterviewd in bloemendaal bij de gra woorden op en leren die voor het mondel ing ven va n h a nn ie s c haft en g errit van der veen examen uit het hoofd ik ben erg benieuwd hoe wat zij n woo rden extra n a d ruk geeft dit in de p raktij k gaat drempelverlagend wat wil de not met deze serie de formule van d e p rogr amma s is ge b aseerd d e not wil d at haar programma s b ekek en en o p de s uccesvolle serie geef mij maar een boek geb r ui kt wor d en in het onderwijs daarom die door d e not in het kader van leesb evorde h ebbe n ze voor deze serie weinig risico geno ring en boekpro motie we rd gemaakt voo r de men en boe ken gek ozen die veel gelezen wor o nderbouw van h et voortgezet onderwijs en d en b ovendien moesten van deze boe ken film die we rd ui tgezond en in 1989 boekfragmenten fragmenten voorhanden zijn d e keuze van de we rden ge dramatiseerd de auteur kwam i n boeken kwam tot stand op grond van een bee ld en verteld e over z n boek b ovendien frequentielijst van de meest gelezen b oeken in werd er veel ac htergrondi nformatie gegeven b ij het voortgeze t ond erwijs b ovenaan staan de het literaire werk in de vorm van ee n bu lkboek aanslag de donkere kamer van damokles wierook eerdere literat uurprogramm a s van d e not e n tranen en oorlogsboe ken van marga minco hebb en nooit zo n hoge waardering gekregen simon vestlijk en theun de vries al s deze als deze serie de entho u siaste reacties wor d en serie aanslaat denkt men in d e toekomst ook door de not dan oo k toegeschreven aa n boven minder voor de hand liggende tite l s te behan geschetste formule delen ook deze nieuwe serie staat i n het kader van leesbevorderi ng en boekpromotie en beoogt u it door de not uitgevoerd behoeftenonder dat de leerling na h et zien van het programma zoek ond er docenten nederlands is gebleken aanges p oord wordt het boek zelf te lezen ver dat er bij hen b elangstelling b estaat voor lite de r p robeert men te bereiken dat d e leerling raire thema s en literaire p ortretten als onder door h et programma inzicht krijgt in aar d in werp van een programma voorwaarde daarbij h oud en st ructu ur van het boek om dit l aats te i s wel dat de programma s op zichzelf staan en te berei ken word t er mijns inziens wel een s iets dat docenten ze lf kun nen beslissen we lk pro te veel van het pl ot weggegeven in de getoonde gramma ze wel en welk ze niet gebruiken in hun filmfr agmenten lessen wat dat betreft zou d eze serie een succes kunnen worden een grote verdie ns te van dit soo rt programma s is d at ze de drempel van het lezen van l iteratuur toch t wijfelt men bij de not volgens karel ver lagen d oor de sch rijver zelf zo duidelij k h et maartense de leider van het p roject schrijvers b oek te laten uitlegge n kunnen leerlingen die ove r de oorlog is het e rg vreemd d at er we l veel h et b oek l ezen zelf h e t boek ook veel b eter b e belangstelling b estaat voor elke nieuwe onder g r ij p en wa nt als je zond er enige voorkennis wijsmeth ode maar dat er voor onderwijstele een li t erair werk gaa t leze n kunnen je veel din visie programma s weinig of geen interesse be gen o ntgaan op deze manier z ullen uitspraken staat al s ik b egrijp n ik s van dit b oek of lite ratuur is die geringe bel angstelling berust volgens ni ks voor mij waarschijnl ijk nie t meer zoveel te hem vaak o p voo roordelen h ij bespeurt in het hore n zij n van scholieren o nderwijsveld een onterechte minachting voor m aar sc huilt hie ri n dan niet het gevaar dat televisieprogramm a s deze zouden b edreigend l eer lin gen vo lstaan met het k ij ken naar het p ro zijn voor h et l eesgedrag van l eerlingen de tele gramma en het boek li nks laten liggen omda t visie gaat de plaats van de literatuur in nemen alle voor het examen rel evante informatie in het l eerlingen l ezen niet mee r maar kij ken naar te progra mma zit hier is door de makers aan ge levisieseries televisie kij ken zo menen docen 64 mo e r 1990 2 ten doe t ook een ander beroep o p de aandacht de oorlog in de les te gebruiken ligt o p h et pr ak van de leerling namelijk op het recreatieve tische vlak zo l ang nog niet elk l okaal is uit ge d enken z o wordt tel evisie en video nog wel rust met vi d eo moet d e l eerkrach t tijd steken in vaak gebruikt in de klas maar de not h eeft he t op neme n van programma s vi deoapp ara volgens maartense j uist di d actische doelstellin tuu r regel en ermee sjouwen e n nog wat van gen me t de programma s en geen recreatieve zulke probleempjes die b ij een toch al grote zoals b ij voorb eeld het literaire programma van taakomvang al snel onoverkom e lij k z ij n boudewijn b uch d e not wil helpen b ij het li t eratuur leren lezen dat het moeilijk is om krediet te krijgen in het en beg r ijp en d e keuze en de vo l gord e van de onderwijs leiden de makers af uit het feit dat ze bee lden van elk progra mma z ij n niet toevallig de leraren individueel moeten aanschrijven om vo lgens kees va n harten de regisseur van de dat er anders geen respons komt leraren zijn in programma s juist om d e informatie zo goed het algemeen eigenwijs en individualistisch er mogelijk over te laten k o men is gezocht na ar blijkt weinig overleg en overeenstemming te op timale overdrachtsmo men ten d oor fi lmbee l zijn over hoe je als sectie nederlands het litera den archiefmateriaal en inte rviewfrag men ten tuuronderwijs zou kunnen invullen hij heeft veel aand acht besteed aan d e muziek veel docenten zullen het hiermee eens kunnen omdat die een grote invloed heeft o p de man ier zijn maar een belangrijker reden is misschien waarop je de beelden ervaart wel dat het tot nu toe verschenen materiaal geen dit lijkt een open d eur want ie dere regisse ur aanleiding gaf om het te gebruiken of dat men zal h etzelfd e zeggen over zijn p rogra mma s in domweg niet op de hoogte is van het bestaan het geval van sch rijvers over de oorlog vi nd ik dat van de programma s d e mak ers erin geslaag d zij n de serie kan een een ander bezwaar om series als schrijvers over h eel goed leermidd el zijn o mdat h et zaken igqo a moer 65 biedt die schriftelijk materiaal alleen niet kan recensi e bieden z o biedt sc hrijve rs over de oorlog beeld e n met de emot ionel e waa rd e en i ntens itei t van de roman een in terview met de aute ur zod at j e deze leert itie van den berg k enn en en snapt wat hij met zijn boek w ilde zeggen verder bi edt het achtergrondinforma jannie roerreling tie zo d at je het b oek in zijn to taliteit ka n be vatten z o onts taat er een co mplex geheel joke zwart d at alleen op deze wijze tot stan d kan komen en d at m eerwaarde aan zo n programma over het vrouwen over taa l d es b etreffende boek geeft in hun werk evaluatie na de uit zendinge n kom e n er standa ard e nque teuits lagen zo a l s van elk televisie program ma ti neke krol ank e b urger de makers w illen ec hter ook zelf de sc h ol en in f r anca van alebeek o m te zien hoe er met h e t materiaal gewerkt geschoold in de praktijk vrou wen ove r taal wordt e n wat de react ies zijn oo k h o p en ze op in hun werk sp ontan e reacties van l eerkrach te n docenten ams t e rd am pendoor 1988 kunnen op deze wijze i nvloed he bben op wat er 288 blz f24 5o g ema a kt kan wo rden taalgebruik van arbeiders vrouwen ik h eb begrep en met welke inzet en met welk entho usiasme aa n deze serie is gewerkt en ik kijk dit is de brief ja he t s taat er kort en denk dat dat ook uit d e programma s blij kt al krac htig maar j e ziet er ni et aan af dat i k er lema al kijken dus soms we l twintig velletjes voor verknoei het tekstboek is voor f9 te bestellen bij de not li teratu ur over vrouwen en taal i s er volop de afdeli ng verkoop antwoordnu m me r iris laatste tien jaar is er in bin nen en buitenland 1200 v s hil ver su m 035 72 36 z z veel o nderzoek verrich t naar de versch illen tus d e precieze uitzend data van de programma s sen mannen en vro uwen in taal ve rwerving en vindt u in d e age nd a op p 8o taal gebruik en naa r s p ecifieke kenmerken van h et taalgeb ruik van vrouwen ond erscheid n aar kla sse wordt er bij vrouwen echter zelden ge m aakt en de conclusies zij n meestal gebaseerd o p onderzoek on der vrouwen uit de hogere of m iddenklasse d e schrijfsters van geschoold in de praktijk heb b en voora l te ma ken met arb ei d ersvrouwen zij h ebbe n da arvoor behoefte aan stu dies waar in h et t aa l gebruik van j uist deze vrouwen centraal staat d ezelfde b ehoefte wordt aangegeven d oo r open s choo l b egeleidsters voor hun werk met l aaggesch oolde vro uwe n o ntbreekt geschikt en ond ers teunend materiaal ze heb ben eve neens behoeft e aan materiaal waarin taalscholing van vrouwen wordt verbonden m et onderzoek naar hun maa tschappelij ke po sitie en hun mogelijkheden na d e o pen sc h ool d aarom besloten d e schrijfsters tot een on 66 moer 1990 2