Logo en taalonderwijs

martin valcke computers logo en taalonderwijs in onze serie computers en moedertaalonderwijs belicht martin valcke de mo gelijke relevantie van de programmeertaal logo uitgaande van verschillende niveaus in het gebruik van logo beklemtoont hij telkens andere doelstellingen gebieden de potentiele waarde van logo blijkt volgens hem vooral voo rt te spruiten u i t de zoekprocessen de discussies het groepsgebeuren die naar aan leiding van de programmeeract i viteiten ontstaan inleidin g sub sets in het onderwijsveld opduiken het is nochtans via vooral een van deze sub sets logo is een programmeertaal die in de con name lijk woorden en lijsten dat program text van het basisonderwijs reeds vrij veel als meeractiviteiten ook waardevol kunnen zijn in nieuw leermiddel aangewend wordt de rele funct i e van het taalonderwijs vantie van het leren programmeren met deze enkele van deze toepassingen beschrijven in taal wordt dan meestal ondersteund door de een inleidend a rt ikel voor lezers zonder speci link met wiskundige of meetkundige begrippen fieke voorkennis van de logo taal is niet een en of inzichten in heel wat gevallen schuiven voudig we hebben trouwens exp li ciet verme gebruikers ook voordelen of kansen naar voor den om veel technische u itleg te geven over met betrekking tot het bevorderen van het de logo taal sommige lezers zullen hierdoor probleemoplossend denken deze eenzijdige al vlug de indruk krijgen dat logo moeilijk is associatie met eerder wiskundige inhouden we ontkennen niet dat bepaa l de aspecten van doet logo onrecht aan want logo is heel wat de logo taal inderdaad complex zijn maar vrij meer dan alleen maar turtle geometry wel alle voorbeelden werden uitgewerkt bij schildpadmeetkunde logo omvat nog andere l eerlingen vanaf het vierde jaar l ager onder sub sets dan het tekenen met het schildpadje w i js op het scherm bijvoorbeeld spelen met getal wat in dit a rt ike l moe i lijk kon beschreven wor len woorden en lijsten muziek sprites enzo den is de manier waarop groepswerk aan en voort helaas zien we slechts zelden rond de computer zich afspeelt deze discus pedagogisch didactische toepassingen van de sies verbale interacties etc zijn echte r ze minstens even interessante 12 a rni g landschap 1 get ekend met het logo subset schildpadmeetkunde vanuit taaldidactisch oogpunt even belangrij k voel d zij h e bben n a m e lij k heel concr ete be als het eindprodukt een bepaald logo d oelin g en ze w illen b ijvoorbeeld een cl own te programma zelf k enen w illen de schildp ad m et haa r pe n naa r d e lin k erbovenho ek b ren g en h et ma ken n i veaus i n het gebru ik van de logo taa l van een k leine fout te g en d e t aalafsp ra ken of een ver ke er d z icht op de beteke nis v a n een de l i nk tussen programmeeractivite iten met commando d oorkruist on m idd ellij k deze logo en het taalonderwijs kunnen we situeren doelst ellin g er v a ringen tonen aan hoe leerlin op drie niveaus gen h eel snel de taalafspra ken b e w a ken d it 1 ervaringen met een programmeer taal re is z e ker het g eval w anneer ze in k leine g roep flect i e over het taalinstrument jes w erk en a a n en rond d e computer a ngst 2 het spelen met woorden en lijsten vallig signal e ren ze el k aar fouten bij het int i k 3 het creeren van een taalgereedschapskist ken of noteren van command o s bru ge lmann i n logo 1 985a p 13 14 en 1 985 b p 4 5 benadru kt het belang van d eze unie k e context w aarin het ervaringen met een programmeer taal b elang van t a li g e afspra ken wordt ervaren h et in t i kken v a n instructies o p ee n com puter c h il d r en ha ve ra rely to r e ly on w ritte n vr a agt van de leerlin g en heel wat aandacht com mun i cation in a comp ara b le ex ist enti a l voor de s p ecifieke en ri g i d e semantiek en of sense ter e cht brei d t d ez e auteur h et b e syntax van de taal waarin d e instruc ties w or heersen van b epaalde taalva ard i g he de n b ij d en doorgegeven d e leerlin g en moeten reke voor beel d s p ellin g in deze context ui t tot het nin g houden met spaties aanhalingstekens de concept controle on the compu t e r ho w sc h rijf w ijze van com man d o s hoof d l e tters het ever b e in g ab l e to s pel g ives t h eet im med i at e j u iste comman do he t spe cifieke e ffect v a n control over a s pe cts o f their environm e nt th at een comman d o enzovoort may b e important to t h eet h et leren pro heel wat foutmeldingen in d e logo program g r a mmeren heeft d us impliciet een eff ect op meertaal zijn overigens d irect betrokken o p het leren van letters w oorden b ete k enissen fouten van d eze aard d e relevantie van d eze spellingen etc omdat een effectief g e brui k af spra ken o p se mantisc h en syntactisch vlak van d e comput er als mi ddel v e ron d erstelt dat w or d t door leerlin g en heel levendig aan g e d e taal per fe ct beheerst en ge brui kt w ordt 13 bovendien wordt deze taal niet geleerd in pr taal afd ru kke n van een w oord me n mag funct i e v a n h et t e chnisc h beheers e n m aa r dui ook schrijven pr taal d i de lijk in f uncti e van d e ei g en d oelen de g erichte a an d acht voor tali g e aspecten ver een eerste toepassing l egt z ich soms oo k naar d e zelf gecreeer d e spe len m et te k stor g an i sati e co m mando s h et voorbeel d je op de vori ge p a d eze eers t e instruc tie print kan ree ds aanlei g ina la ndschap 1 w erd n amelij k aa n de c om d i ng ge v e n tot relevan te ta a lactivi te ite n me er p uter ge l ee rd het inti kke n v a n de na am b ep aal d in verband met d e afwerking va n het l a n d sch ap 1 is voldoende om d e totale te ke schrij fpro d u k t in het schrijfproces we geven nin g o p nieu w o p het scherm te bren g en m aa r een voorbeeld i n landscha p 1 w ordt gebrui k gemaa kt van an d ere aan geleerde figuren zoals auto vlieg to gedich t tuig huis s p oor de l ee rli nge n mog en ze lf pr een ta n k 1 een ta n k pr een tank t ank tank ee n tank tank tank de nam e n ki ez e n van w at ze d e com put e r a a n pr ratelend h a pe r end ratelend hap e rend ler e n b ij het f out intikk en van d e na am van pr denderend spetterend 1 een van d ez e nieu w gecreeerde f iguren b e d e nd ere n d s pette rend g rijpt de com p uter de instructie niet p a do nd e r e n d v erm o rzele nd de ze lin k tussen logo en taalonder wijs lij kt dond e rend verm o rzelend pr daarna stilte e n dood 1 v o or somm i gen ee rder trivi a al o ns exp lora t i ef daarna stilte e n d ood o n d erz o ek a a n de r ij ksuniversit e i t gent t oont en d e chte r aan da t d e l e erlin g en soms echt moeit e h ebben met de ri g id iteit van de taal w aarin recht s kan men het result a at zien op het ze w erk en hun soms frustreren de ervaringen scherm n aast he t feit d at dit resultaat net g ev e n a a nleidin g tot gerichte aandach t voor verzo rgd e n z on der corr e cti e s o p h et scherm d i t as pe ct en bov end ien soms ook t o t ee n ex ko mt of op e en blad pap i e r k om t in d ien een p lici e te r e f l e ctie ove r ta a l en taal k arakter ist ie p rint er aangeko ppel d w er d k an een en h et ken zel fde g e d ich t o p heel w at verschillende ma n ie ren o p het scherm geb r a c ht w orden we r spelen met woorden en lijsten ken versc hill e n de g roe pj e s l ee r l i nge n aan ver i n lo g o wer ken w e slechts met t w ee objec sc h illende to este ll en d an k an dit aanleidin g te n w oo r de n e n lijste n w ords en iists e e n geven tot ver kennen van de meest effectieve woo rd be s taat uit ka rakters tekens een lijst tek str ep r e sent atie de vo l ge n de proc ed ure b est aa t uit logo objecten dus w oorden e n of geeft b ijvoor b eel d een to ta al and er effect lijst e n en w ordt stee d s omva t door rechte ha to gedicht ken de elementen van een woord zijn d e af pr p pr een tank zon derlij k e k arakters d e elementen van een pr een tank tank tank lijst zijn de samen s t ellende w oorden en of pr p lijste n pr ratelend hallo 123 1 99 wieg zijn d us allema al woo rd e n pr haperend i pr denderend hallo i edereen in de zaai en abc zijn dus pr spetterend lijsten ha llo is een element van hallo iede pr donderend reen i n de zaal 9 is een element van 1 99 pr v ermorzelend in d e lo g o taal komen uiteraard heel w at in pr p s tructi e s vo or om woorde n en lijs ten te bewe r pr daarna 1 pr sti lte en dood ke n we k unnen ze ver k orten aan el ka a r k le en d ven er iets af k ni pp en combineren er iets a an t oevo e gen een deel ervan kiezen vervan g en we krijgen hierdoor een andere schikking op enzovoort z innen woorden en letters uit onze het scherm of op papier taal w orden d us wanneer we ze be s p elen met lo g o beschouwd als lijsten woorde n en e l ement e n m et de instructie print lof pr kunnen we lijst e n of w oorden afdru kken op het scherm pr dit is een zin a f d ruk ken van een lijst 14 een tank z w emdi p loma s getuigschriften uitnodi g ing en een tank tank tank voor verjaardagsfuifjes grapjes w e verd uide ratelend lijken dit laatste met een voorbeel d haperend denderend spetterend to g r apjes naam1 persoon1 persoo n 2 donderend pr pr se wil je een grapje leze n persoo n i 17 vermorzelend daarna pr lees m a a ri i stilte en dood pr 1 pr se e r zat een s een naam 1 i n de decascoop p r se o peen s gaat e r ee n n aam 2 voor haar het spelen met spaties lege lijsten blanco lij zitten nen enzovoort laat de leerlingen toe de pr fl logo taal te gebruiken als een tekstverwerker pr se h et naam1 is heel boosii vergeten we overigens niet dat dergelijke pro pr en stelt zich r echt p r ze zegt k za l k ik m ij nek ee r voo r u neus cedures die beginnen met ro en eindigen met zette n end eenvoudig kunnen gecorrigeerd en of aan pr dan zult ge zien hoe vervelen d d at dat is 1 gepast worden met een editor corrigeeromge en d ving de teksten hier een gedicht kunnen zelf geschreven zijn of opgegeven door de tikken we nu in grap j e s m ie r kenne th m i eren leerkracht eter dan krijgen we het volgende resultaat een tweede toepassing wil je ee n g r apje leze n kenneth tekst met variabele n lees m aart aan een procedure kunnen variabelen toege er zat ee n s een m ier in de decascoop voegd worden naar de kinderen toe spreken opeens g aat e r een m iereneter voor haa r zitten we in dit verband van bakjes een dergelijk bakje kan bijvoorbeeld verwijzen naar een de m ie r is heel b oos t naam een naam waar we straks een brief zul e n stelt zichzelf recht ze zegt k zal k ik m ij n ekeer voo r u n eus len naar schrijven zette n dan zult ge zie n hoe vervelend d at dat is to brief naa m p r p r se hallo n aa m se se n tence zin het voorbeeld illustreert duidelijk de ruime toe pr p passingsmogelijkheden van variabelen binnen pr weet je nog dat we elkaar z a terdag beloofd teksten maar het voorbeeld toont ook welke hadden pr o m fouten leerlingen dan maken zo klopt voor haar niet voor elke inhoud die we bij de varia en d bele rvaannt intikken en ook het mier is een fout dergelijke problemen geven aanleiding de computer kent nu deze brief hij kent ech tot grote discussies binnen de leerlingengroep ter nog geen inhoud voor het bakje naam tik jes en ook tot het zoeken naar een gepaste ken we bijvoorbeeld formulering die voor elke vorm van input bij de brief peter variabelen zou kunnen passen in dan krijgen we de volgende brief op het scherm derde toepassing dialogen planne n hallo pete r een derde toepassing laat de leerlingen dialo weet je nog dat we elkaa r zaterdag beloofd gen plannen die inspelen of althans proberen hadden om op een antwoord van een reele persoon alles wat iemand intikt op de computer kan name het spelen met bakjes blijkt leerl ingen heel lijk in een lijst gestopt worden om deze lijst sterk aan te spreken zo konden we een grote te bewerken is het bovendien handig om deze varieteit aan spontane en gerichte toepassin meteen te benoemen als een variabele gen verzamelen het schri j ven van reclame readlist leest dus alles wat iemand intikt als boodschappen standaardbr i even voor de dok een ussr ter overz i chten van televisieprogramma s m ake antwoord readlist stopt dus alles wat 15 i e man d ant w oor d t a ls lijst in die variabele ant spel woord w e geven op nieu w een voorbeeld en d to d ia loog zolan g de speler niet het juiste mer k intikt pr 1 voor de variabele gis eindigt het spelletje niet pr h a llo jou k e n ik n og niet want voor d e e nd instructie staat spel dit be pr hoe heet jijt tekent dat h et s p el zich z elf opnieu w o p roe pt make naam r e adlist pr p en k el bij een exacte overeenkomst tussen cis pr se fij n m et je k e nn is te mak e n naam en fiat komt het spel bij de instructie stop pr p ditze l fd e ra ad spelletje kan d oor de leerlin g en pr h oe is het w ee r vandaag snel omge w erk t word en zodat het brui k baar mak e weer r e a dlist pr is voor alle mogelijke merken van wagens d e pr hoezo leerlingen tik ken dan voor het ra d en beg int na pr w eer hier wordt de inhoud van d e variabele wee r spel een concrete inhoud in voor d e variabele afgedru k t het ba kje merk pr ik dacht d a t het slechte r kon pr welk televisiep rog r am ma zie jij het liefst w e geven hier de lijnen w aarin iets veranderd mak e tv rea dlist w erd end to spel mer k op ja neen vragen kan bovendien gepast ge if gis m e rk pr je hebt het ge ra de n proficiat reageerd worden stop i f antw oord n ee n u i tleg stop en d dit betekent dat wanneer 1f het antwoord ge lijk is aan het woord neen alles zal afgedrukt het creeren van een taalgereedschapskist in worden wat in de procedure uitleg staat log o waarna het programma stopt door stop heel w at lo go instructies of combinaties er dit lijkt allemaal vrij complex maar de ervaring v a n zijn vrij com p lex voo r leerling en het is wijst uit dat leerlingen bijvoorbeeld vierde d aarom dat meer en meer stemmen op k omen leerjaar bij de onderzoeken aan de rijksuniver om in functie van taalonder wijs de lo g o siteit gent dit vrij snel beet hebben en zelf tot p ro gr ammeertaal als een mi dd el aan te wen heel complexe toepassingen en dialogen d en om nieu we instrumenten te ma k en in komen strumenten die da n door d e leerlin ge n vrij kun de waarde met betrekking tot taalonderwijs nen g e b ruikt w orden als een natuurlijke uitbrei kan potentieel heel groot zijn het a priori ding van de lo g o w oordenschat b epaalde au plannen van het verloop van een dialoog ver teurs spreken in dit verband van een toolkit eist een belangrijke reflectie op wat men cfr sharples 1984 in deze nieu w e instru vraagt hoe men iets vraagt waartoe men iets menten w ordt zeer g ron d ig g ebrui k g emaa kt vraagt het helpt kinderen een scala aan van s peci f ieke lijstbe w er k in g en zoals woro reactiemogelijkheden reeds op voorhand te sentence l ast fi rst butlast butfirst count verzinnen en mogelijke tegenreacties uit te item testen h et effect van sentence kennen w e reeds m et word kunnen we van afzonderlijke elementen een vierde toepassing een nieu w w oord ma ken raadspe l letjes we beschrijven hier kort het effect van en kele deze geprogrammeerde vorm van qu izzen kan der g elijke instrumenten en g even nadien voor in e i ndeloze variatie u i tgewerkt worden een beelden van wat leerlingen ermee kunnen uit eenvoud i g voorbeeld i l lustree rt reeds goed de werk en een meer technische beschrijving van essentie van het vraag en antwoord spe l de procedures kunt u elders vinden cfr valc k e 1 98 511 to sp el pr raad het m e rk v an ee n a uto selecteer x list het gebruiken van deze pro pr zolan g je dit m er k niet juist pr raadt ve rk lap ik n iets 1 cedure maakt dat de computer in het geheu mak e gis re a dlis t gen het i tem nummer x zal vasthouden uit if gis fi a t p r je he bt het geraden pr ofici a t een opgegeven lijst stop 16 k iezen l ist de computer zal in zijn geheugen al heel vlu g bren gen t ot het stellen van een ad random gekozen element vasthouden kwalit atie f hogere eisen aan d e ged icht e n uit een opgegeven lijst d ie de co mp uter schrij ft een o pm erk ing die de hak1af lis t l e erlin gen al he el vlu g ge v e n is ma ar dat zijn hak2af list beide procedures hakken achter toch g ee n echte zinnen d erg elijk e o p me r aan een gegeven lijst respectievelijk 1 of 2 k in g en zijn m ooie uitga ng s pu nten voor t aa lb e elementen af en houden de nieuwe inhoud sc h ou w ing en het formeel b esc hrijven e n voor de lijst vast in het geheugen b es p reke n va n stan d aardz innen in de neder laa tstelet list land se taal w e k unnen d e com p uter m oe i t e voorlaatstelet list beide procedures houden loos d ergelij k e zinnen leren schrijven in plaats in het geheugen respectievelijk het laatste en van d e co m pu ter enkel te lat e n k i e zen ui t ee n het voorlaatste element vast uit een gegeven enkele lijst laten w e deze eerst k i ezen ui t ee n lijst lijst met bijvoorb eeld li dw oord en da n uit een lijst met n aa m woor d en v e rvol g ens uit ee n een eerste toepass i ng ree k s wer kw oorden en d aarna uit een reek s een toevalsgedich t bij w oorden we k unnen de com p uter d eze doordat de computer nu moeiteloos ad ran reek sen woo r d en wa aruit za l gek o ze n w or dom woorden uit een l ijst kan se lecteren kun den oo k doe n vragen nen we heel snel een zij het dan eerder nonsensikaal gedicht schrijven to woor de n v ra ge n pr geef een r eek s lid w oorden die kunnen to gedicht list pr gebruikt worden in een zin pr make li dwoo rd readlist pr kieze n list pr pr pr geef een r eek s naamw o orden p r se kiezen list k iezen list kiez en list make naamw oord readlis t p r se kiezen list kiezen list kiezen list pr p r pr geef een ree k s w e rkwoo r de n p r se k iezen list kiezen list kiezen list kiezen make werkwoo rd r ea dlist list pr p pr se kiezen li st kiezen list pr geef een ree k s bijwoorden end mak e bijwoo rd rea dlis t en d dit kan als resu ltaat het volgende geven de o pg evra agde lijsten kunnen dan g ebrui kt ge d icht r ege n ge d o n de r ho n den van gehuil wor d en voor he t schrijve n v a n een ge d icht de gejoel hieronder b esproken procedure start met he t spletsen j a k k e r en gie r e n oproe pen van d e p rocedure rege n woorden vragen gier e n van gehuil t o poezi e ho n den jakke r en r egen wo or de n vra g e n spletse n jakk eren gieren rege n pr kiezen naamwoord gedo n de r van gedon der pr p pr se k ieze n l i dwoord k ieze n naamwoord een ko rt e bespreking van voorbeelden uitge k iezen werkwoord p r se k ieze n bijwoord kieze n bijwoord werkt door versch i llende groepjes leer l ingen k iezen naamwoord za l vlug aantonen welke woorden woordenfa pr mi l ies woordenvariaties etc het meest kan pr se kiezen werkwoord kiezen lidwoord sen b i eden om meer zinvolle toevalsgedichten k iezen naamwoord en d te bekomen ook de formele tekstpresentatie kan opnieuw in een discussie betrokken wor we geven een voorbeeld van het gebruik van den om de communicatieve waarde van het deze laatste procedure ged i cht te verhogen geef ee n r eeks lidwoo r de n die k u nn e n gebr uik t w orde n i n ee n zi n een tweede toepass i ng de h et ee n gepl ande toevalspo p z i e de aanpak uit het vorige gedicht zal leerlingen 17 geef een r e eks naamwoord en ook fo ut z ijn en d i t o mdat de in gebou wde re hond homm el bloe m ge l ni et vo or a ll e we r kwo o r de n opgaat geef een reeks werkwoorde n komen pakken bijt vliegt geurt straalt zoent verzoent i k kom i k pakk geef een reeks bijwoorde n jij komt jij pakkt mooie g l ins t erende verlokkelijke donkere hi j komt hij pakkt z ij komt zij pakkt ho mmel wij komen w ij pakken ju ll ie komen ju llie pakken de bloem straal l zij komen zij pakken glin stere nd e ve r lo kkelij ke ho mme l v liegt zoe nt een ho n d een de r ge lijke f ou t geeft on m idd ellijk aan l ei d i ng to t h et o p s p ore n v an h oe ee n de rg e l ij ke h et gedich t in d i t vo orbeeld is m issc h ien nog fout ontstaat en hoe deze kan vermeden wor niet zo goed geslaagd maar het is dergelijk d en d oor he t in b ou w e n van een nieu we rege l materiaal da t d e leerstof vormt voor h et d e leerlin ge n zullen bijvoorbe el d al vlu g on t b espreken van w at bijvoorbeel d p oe zie g oe d dekke n dat heel wa t werkwoorden waa rv an de maakt of een aa nloo p beteke nt tot an alys e stam eindigt op een t wee maal dezelfde letter van de vorm en inhou d va n ha i ku s etc i n o p e en zelfde m a nier a fw ij ken v a n de algeme ne een volg ende sta p kunnen de l e er li nge n de in reg el gevoerde woordenlijst en the m atisch co heren in d it g eval kunnen d e leerlin gen d us control e ter kiezen en kunnen de vorm en woordsoort ren of de voorlaatste en de laatste letter in de keu ze bij het afdru k ken op het sch erm b eter st a m gelijk zijn g epland zijn test voorlaatstelet stam laatstelet stam i s d it z o da n kan ee n special e p roced ur e voor derde toepassing deze eerste reek s uitzon d eringen g ecr e eerd de computer taa l leren w orden taal leren ve r onderstelt h et beheersen van ift r ue uitzo ndering heel w at reg els kin de re n hebbe n i n hee l wat gevallen moeit e met de ze rege ls m a a r zo ook de co mp u ter ta a l leren ka n oo k n og vi a a n dere de com p uter w illen de leerli nge n hebbe n d at in h ou den d an vervoeg ingen b ijvoo r bee l d de de computer die taal perfect hanteert dan verbui g ing v a n bijvoeg lij ke naamwoo rden moeten heel w at regels expliciet aan ge leerd meervoudsvormen etc oo k method isc h kun worden een mooi voorbeel d hierv a n is het nen d e logo pro g ramma s o p versch ill e nde aanleren van de vervoe gin g van de manieren ui tgewe rkt wor de n z o kunnen de w er kwoor d en l ee rlin gen zelf de p roc ed ures opbou wen maar wor dt h et gehee l t e com p l ex dan g even zij to ver voeg en kel d e essentiele inz i chten aan en ho e de z e pr zich vert a len in w at d e com put e r nu an d ers pr geef een werkw oor d e n i k z al het voo r jou vervoegen moet doen d e leer kracht bren gt d an d e v e r a n make werkwoord fi rs t re ad li st de ringen aa n vol ge ns de wens e n van de l eer make stam hak 2af werkw o ord lingen b ij deze aan pak concentre r en de l eerl i n pr j ge n z ich du s volle d i g o p he t in houde lij ke p ro pr s e ik stam bleem en niet meer in tw ee d e instantie oo k op pr se jij w o rd stam t wo rd vo egt de t we e ele menten samen het coderen van een o p lossing in d e pr se hij wo rd stam t progra mm eert aa l pr se zij word stam t pr pr se wi j w o rd s tam en vi e r d e t o ep assin g p r jullie wo rd stam e n ph r a seboo ks pr se zij wo r d st am en h et beg ri p p hrasebooks is ove rgeno men van pr sharp les en f inl a yson 1 985 1984 a nd e rs end d a n in d e vorige lo g o toepassin g en merk en we dat hie r de l ee rlingen min der en m in der d i h et ef fect van deze p rocedure k an ju i st ma ar rect in contact komen met elementen van d e 18 logo programmeertaal a lles is in die mate i s en zeker oo k v a nuit t aald ida ctisc h o o g voo rgep r og ramm e e r d dat zij met normal e punt minstens even interessant als de uit w oorden k unnen werke n het ga a t e c hter o m einde lijk uitgewe r kte pro d u kten we b et rokken e en eng els p roject l dit a s pe ct e c hter v oo rlo p i g ni et in de d iscussie me t di t bijzon de re taal g ere ed schap kunnen de over lo g o en ta al on der w ijs l e erling en sp ecia le boe ken sooks ma ken b oe o n ze erv a rin gen met leerlingen van het b asis ke n d i e ste e d s be staa n ui t een lin ke r pag ina en onde r wijs gev en ons los van h e t daar net een re c hte rpagi n a de ze boeken k unn e n bij aa n ge sti p te p un t reeds hee l w at m a teri aa l voorbee l d als woo r d en b o ek en uitgewerk t e n h i erdoor oo k g ronden o m d e link tuss e n lo wor d en go en ta alonde r wijs als ha alb aa r voor te stellen book woordenboe k uit e raard w er d en d e hier g eschetste voor b e e l left page right page de n ook da n t e weini g ui tgewe r kt e n b l eef de huis la maison be s preking h i e rdoor t e al gem een er is bijvoor kat le che f beeld duidelij k e en noo d aan g ron d ige exp lic a of als een data base ti e v a n de lin k tussen logo e n t aal o nd er w ijs een ee rste ver e iste hierbij is ze k e r ee n exa c te h erform ule ring va n deze potentiele w aar d e in rook indonesie left page right page taa ld i da ctische te rmen e n leerdoelen landoppe rvlakte 1919 km2 inwo ners 135 4 m ilj oen gem iddeld in komen 7500 bfr maand o f als een thesaurus met een w aslijst aan synoniem en book thesa u r u s left page right pa g e leu k aard ig mooi aantrek k elijk plezierig groot groots enorm kolossaa l el k bo ek kan afg e dru kt w orde n o p scherm en papier kan aan gevul d w ord en v e rb et e rd w or de n en s pecifie ke woor d en k unnen o pge zoch t w ord e n d isplay teach remove find b ij deze vier toe p assing komt de logo taal z elf meer o p de a chtergrond te staan toch blijven heel wat va a rdig heden waar nor maa l b ij p ro g ram m er e n e en beroep w or dt o p geda an o o k h ier van bel a n g bijvoorb eeld inladen in l iteratuur ti kken b ijhou d en enzovoort de aandacht brugel mann h hel mcompute r i n die grundschule gaat echter veel meer naar de concrete inhou der neus kinderschreck in be richt no 17 ira d den die via het instrumen t k unnen beheerst be itrege 1 1985a 30 p w orden bruge l mann h microcomputers and the acquis i ti on of literacy en educationa l m ir acl e or a new monster besluit in the nursery i n bericht no 20 peper for the 2nd summer un i versity of the e c 4 13 j uly we st ipten in de inleidin g ree d s aan d a t d e 1985b 10 p sharp l es m patterns of wo rds paper for the l st bes p reking van de voorbeel d en be p er kt zou summer u nive rsity of the e c 3 13 jul y 1984 b lijven zo o n tb r eke n b ij elk voo rbe eld in e l k 12 p geval h e t zo ekp roces de d iscussies de groei sharp les m h f i nlayson logo m icroworlds in v an het projectje etc da t t el kens wee r bij el k posing and solving problems with logo mep inset g roe pje leerlin g en aan en rond de computer 198 5 kon vastgesteld w orden d e z e fase v a n valcke m logo een educatieve omgeving gent bes p rek in g voorbe rei d in g testen en zovo o rt rijksuniver s iteit gent 1985 78 p 19