M-fabels

uitlating in het onderwijsverslag 1965 wie aan het eind van een schooljaar eens onderzoekt wat nu werkelijk aan schriftelijke taalexpressie is gedaan komt mee stal teleurgesteld uit de vraag voor ons blijftc wordt de 20 wel s teeds gehaald we zijn er ons van bewust dat de vraag der redactie met de ze becijfering niet is beantwoord we hebben uiteengezet waarom wij momenteel een exact ant woord onmogelijk achten we zijn ons er ook van bewust dat bovenstaande be cijfering eenmanswerk is we publiceren onze berekeningen echter omdat we tenschappelijk onderzoek naar deze voor het moedertaalonderwijs fundamentele kwestie tot dusver is uitgebleven m fabels a b boende r inleiding tijdens de vorige cursus heb ik in de tweede klas van de middelbare meisjes school van de openbare scholengemeenschap professor casimir te vlaardingen een aantal lessen besteed aan de fabel en ander moraliserend werk een tast baar resultaat h i e rv an is een door de leerlingen vervaardigd fabelboekje m fabels dit experiment wordt beschreven in het hierna volgende artikel na informatie over doelstellingen gevolgde methode en didactische motivering volgt een uit gebreid werkschema doelstelling de uitgave van het fabelboekje was geen doel maar middel als uitgave wel het voornaamste doel was geweest zou het experiment pedagogisch en didac tisch gezien m i bij voorbaat waardeloos geweest zijn ik rekende er wel op en naar bleek terecht dat het uitgeven van zelf vervaardigde en geillustreerde fabels de leerlingen een belangrijke werkmotivatie zou geven mij bepalend tot datgene waarvan het resultaat min of meer meetbaar is noem ik als doelstellingen van genoemde fabellessen en uitgave 1 de leerlingen door zelfstandig onderzoek en creatief bezig zijn te brengen tot inzicht of althans besef van het wezen vorm en inhoud van een literaire tekst in het algemeen en van de fabel in het bijzonder 2 het bevorderen van de schriftelijke en mondelinge taalvaardigheid zowel pro duktief als receptief m etho d e onze insp ir ator is ulshiifer met he m volg den we de inductieve metho de b ij onze on tde k k ingstocht naar het we zen v an de f abe l w ij kw ame n v an ee n b ij zo n dere gebeurtenis tot de a l gemene fabel aan hem ontl eenden we het beginse l van het afw isse l e nd l ezen e n schrij v en spr e k e n e n horen aan het experi ment m fabels geschreven geillustreerd ingeleid en uitgegeven door leerlingen van klas m2a vlaardingen 1969 u1shsfer r methodik des deutschunterrichts i stuttgart 19673 p 27 222 238 12 hebben we in totaal tien lesuren nederlands besteed waarvan de eerste vijf achtereenvolgend en drie tekenlessen motivering a van de doelstelling wegens de betrekkelijk eenvoudige structuur en strek king van de door ons onderzochte en gemaakte fabels leek het mij juist hiermee het onderzoek naar vorm en inhoud van literaire genres te begin nen b van de methode door het toepassen van de in ductieve methode kon i k aansluiten bij de e rv aringswereld van de leerlingen van de traditionel e metho de waarbij men zich beperkt tot het leren en interpreteren van d e fabels is afgeweken vaak weten we niet in hoeverre een kind een lite raire tekst begrijpt het kan de tekst dikwijls wel navertellen en loss e details daarin verklaren deze laatste kan het echter niet uitleggen binne n het verband van de tekst als kinderen aangespoord worden zelf literair e teksten te maken naar een gegeven voorbeeld komt men tot het inzich t aldus ulshafer dat hun intuitief begrip verder reikt dan hun ver mogen het begrepene rationeel te verklaren werkschema eerste fas e i verhaal de docent vertelt een verhaal met een moraliserend slot waarin twee hoofdpersonen voorkomen met sterk uiteenlopende karaktertrekken en andere kenmerken de leerlingen maken aantekeningen in hun werkschrift ii karakteristiek van de hoofdpersonen de karaktert rekken en andere eigen schappen van de hoofdpersonen worden bepaald opdracht 1 bepaal de belangrijkste eigenschappen van de hoofdpersonen in een zin weergeven opdracht 2 verzin een goede titel voor het verhaal iii veral g lmening en verkortin van het verhaal binnen het kader van het verhaal met afzien van het persoonlijke verkort men het verhaal alleen de spannende hoogtepunten duidelijke tegenstellingen directe rede van het persoonlijke naar het typische van het verhaal is een fabel ge maakt n schema van de handeling de zo verkregen fabel wordt gereduceerd tot een schema v fabel we lezen een authen t ieke fabel b v de muis en de kikvors opdracht 3 geef een karakteristiek van de hoofdpersonen opdracht 4 geef het schema van de handeling 1 muis vraagt kikker om hulp 2 deze verdrinkt de muis 3 komt zelf ook om door toedoen van een derde opdracht 5 vergelijk de a floop van deze fabel met die van de in 3 ge maakte fabel 13 opdracht 6 ga na hoe de fabel onder had kunnen a flopen 1 kikker ver drinkt de muis er volgt geen straf 2 kikker brengt muis in levensgevaar geraakt zelf in nood wordt gered door de muis aan welk schema geef je de voorkeur opdracht 7 verzin titels voor parallel fabels niet alleen dieren als hoofd persoon opdracht 8 maak een parallel fabel naar een van de gegeven schema s deze fabels worden in de volgende les voorgelezen en beoor deeld door de klas vi fabels hie rna lezen we andere fabels in ons geval vier versies van de wolf en het lam uit esopet jean de la fontaine de schoolmeester jan prins herhaling van de activiteiten genoe md onder v 3 4 en 6 de moraal wordt geformuleerd we vergelijken de vier versies naar taalgebruik stemming en tijd van ontstaan overzicht vii historie de leerlingen krijgen nu informatie omtrent de geschiedenis van het genre de esopet waaruitwe fabels voorlezen en de e ty mologie van het woord fabel viii kenmerken en definitie hierna proberen we te komen tot een beschrijving van de kenmerken vaak antithetische opbouw de handeling begint meteen dramatisch slot is een lichamelijke morele overwinning nederlaag alleen hoogtepunten vermeld exemplarisch aan de hand hiervan proberen de leerlingen tot een zo volledig mogelijke doch hanteerbare definitie van de fabel te komen werkschema tweede fas e de tweede fase van ons werk is gewijd aan een verwant genre de parabel in twee opeenvolgende lessen lezen wij multatuli s japanse steenhouwer onder zoeken we hiervan de vorm en de inhoud en bespeuren we overeenkomsten en verschillen met de fabel overeenkomsten moraal gefantaseerd kort verschil len in niveau van de moraal taalgebruik en hoofdpersonen de bijbels aandoende taal brengt ons bij de gelijkenissen uit het nieuwe testa ment enkele hiervan worden voorgelezen en naverteld de leerlingen krijgen tenslotte de opdracht en eigentij dse parabel te schrijven met de structuur van een der bijbelse gelijkenissen werkschema derde fas e activiteiten rechtstreeks betrekking hebbend op het uitgeven van een fabelboek door de leerlingen voorbereidende werkzaamheden door de docent contact opnemen met de teken leraar de schoolleiding i v m de kosten en de concierge stencilwerk rijpma e en f g schuringa nieuwe stijloefeningen ii herzien door j van der schaar groningen 1964 25 p 77 80 14 de opdracht tot het schrijven van een fabel kan nu worden gegeven we sporen de leerlingen aan de inductieve weg te bewandelen ook wanneer zij uitgaan van een bepaalde moraal spreekwoord moet gewezen worden op het belang van het maken van een du id e lijke karakteristiek en een schema van de ha ndeling voordat men aan het schrijven van d e tekst zelf begint aanwijzingen voor de lengte een bladzij de uit het schrift om een goede bladspiegel te verkrijgen bij het gebruik van kwa rto formaat voltooide fabels worden door de docent gecorrigeerd taal en structuurfouten met de schrijfster besproken het blijkt dat veel fabels meermalen g eretour neerd moeten worden voor zij het nihil obstat ver kr ijgen ten slotte wor den ze in de klas voorgelezen en dan soms afgekeurd en ve rv olgens op stencil gebracht van elke tekst zijn steeds tach tig afdrukken nodig als de definitieve oplage van het boekje 30 tot 35 exemplaren moet bedragen men laat de leerlin gen de 55 beste afdrukken uitzoeken de minder geslaagde worden voor werk boekjes gebruikt die meteen worden samengesteld hierna onderzoeken we alle fabels naar vorm en inhoud het resultaat van dit onderzoek en paragrafen over structuur en inhoud van fabels in het alge meen de historie van het genre fabel en parabel zijn in de inleiding op genomen samenva tt ingen door de leerlingen op de verso zijde links wordt steeds een tekening op de recto zijde rechts de bijbehorende fa be l afgedrukt denk om marges links en rechts bij de tweede stencilronde de illustraties moet men met groter afval rekening houden dan bij de eerste de inleiding is met arabische cijfers gepagineerd gemakkelijk te veranderen de fabels met romeinse cijfers de auteurs zijn alfabetisch gerangschikt nu resten nog het schrijven van een voorwoord door docent het samenstel len van een inhoudsopgave het ontwerpen en realiseren van de omslag en titelpagina gestencild de laatste werkzaamheden worden verricht op een vrije ochtend of middag na informatie volgt de formatie van werkgroepen een selectie en verzamel groep principe van de lopende band maar dan omgekeerd een controle groep een afwerkgroep en een boodschappengroep dan wordt tot aller genoe gen de laatste hand aan de boekjes gelegd hun eerste boek komt uit het bovenstaande beoogt collega s praktische informatie te verschaffen en naar ik hoop zal het tot navolging in a ll erlei variaties leiden het is alleszins de moeite waard lichtgroene kw artovellen in de eindfase vast te nieten ru g van donker groen zelfklevend tesaband breed drie cm 15 ii 1 1 r fli n 111 i t 11 il ragt iii u ft ct uni r dy p vssg js s zes s s s s sss s 222 s 59 16 d e olifant en de slang i n een oerwoud kwamen een olifant en een slang elkaar tegen hallo slurf zei de slang toen de olifant hoorde dat de slang hem alweer slurf noemde werd hij ontzettend kwaad want hij heette jumbo hij zei tegen de slang omdat je mij alweer slurf noemt zal ik je ver trappen hij tilde zijn grote zware poot op en verplet terde de kop van de slang maar voordat de slang die heel scherpe tanden ha d werd vermorzeld had hij kans gezien de olifant te bijten de oli fant kreeg nu hoge koorts en stierf weldra aan het gif dat de slang hem had ingespoten zo zie je maar dat het beter is in vrede met elkaar te leven dan elkaar kwaad te doen margo van wezel 17