Maleis in het voortgezet onderwijs – Ruimte geven is niet genoeg

hans strave r maleis in het voortgezet oetc onderwij s in het v o ruimte geven is niet genoeg in het themanummer van moer over onderwijs in eigen taal en cultuur 1986 1 2 ontbrak een verslag van oetc voor molukse leerlingen we halen de schade nu in met een artikel van hans straver over de invoeringsproblemen met maleis in het voortgezet onderwijs de auteur is werkzaam in de coordina iie van het samenwerkingsverband bicultureel onderwijs regio assen waar v o scholen al enkele jaren met het geven van oetc experimenteren het ver slag laat zien welke problemen de invoer ing van oetc in het voortgezet on derwijs met zich mee brengt en welke oplossingen de scholen in assen hier voor hebben gevonden het bevat ongetwijfeld tal van herkenningspunten voor scholen die met oetc voor andere dan molukse leerlingen te maken hebben in het schooljaar 1 98 7 88 k unnen scholen onderwijs in eigen taal en cultuur amster voor voortg ezet on d er w ijs f aciliteiten krij g en dam 9 november 1986 aanleiding om te plei om onder wijs in e igen taal en cultuur te ten voor een brede conferentie waar praktijk verzorgen voor leerlingen uit een aantal etni ervaringen op een meer systematische manier sche minderheidsgroepen in de pra k tij k zijn bij zouden kunnen worden geinventariseerd en de invoering van dit onderwijs grote proble uitgewisseld op zo n conferentie zou niet men te ver w achten d e p rogramm a s zijn nog weer gesproken moeten worden over het of maar in een b e g instadium van ont w i kkelin g van onderwijs in eigen taal en cultuur maar en het is nog allesbehalve duidelij k op welke over het wat en het hoe wijze ze in het bestaande on d er w ijsaanbod omdat de faciliteiten voor onderwijs in eigen zouden moeten worden inge p ast h et onder taal en cultuur reeds komend schooljaar be wijs in eigen taal en cultuur is een marginale schikbaar zijn lijkt dit een goed moment om voorziening in het voort g ezet onder wijs er is alvast verslag te doen van onze ervaringen in alle reden tot zorg over de k ansen o p serieuze de regio assen met de invoering van maleis in ont w ikkeling van deze vorm van moedertaal het voo rtgezet onderwijs in de afgelopen ja onderwijs ren was een achttal scholen voor lbo avo en deze perspectieven waren voor de themagroep mbo in assen en smilde betrokken bij een pro voortgezet onderwijs op de von studiedag ject bicultureel onderwijs voor molukse leer 15 tin g en d e activiteiten worden d e komende dit ten koste zou kunnen gaan van het taalon vier jaar voortgez et in het samenw erkingsver derwijs zelf dat bleek na enige tijd echter wel band b icultureel onder w ijs regio assen 2 de het geval te zijn op sommige scholen ontwik invoering van onder w ijs m aleis heeft vanaf het kelde het lesuur maleis zich eerder in de rich begin op de agenda gestaan m aar terugblik ting van een gezellig praatuur dan van vol k end op onze ervaringen kunnen we niet an waardig taalonderwijs we hebben gemerkt d e rs d an c o nstateren d at d e invoerin g van dat een duidelijke keuze op dit punt noodzake m aleis o p de projectscholen een g eschiedenis lijk is er is niets tegen een geslaagde vorm van vallen en opstaan is ge weest h eel leer van groepsbegeleiding maar noem het dan zaam dat wel we hebben gemerkt dat het geen onderwijs maleis bij een keuze voor taal niet volstaat om vanuit een in beginsel welwil onderwijs moet het streven erop gericht zijn lende opstelling ruimte te geven aan onderwijs het tot een volwaardig vak uit te bouwen een m aleis d e school dient nad ruk k elijk medever aantal scholen heeft gekozen voor een gecom antwoord elijkheid te nemen voor het al dan bineerde formule onderwijs maleis in de on niet slagen ervan derbouw groepsbegeleiding in de bovenbouw we hebben onze bevindingen geordend in de grotere spreiding van molukse leerlingen in achttien korte paragrafen over invoeringspro de bovenbouw speelde in deze gevallen een blemen die te maken hebben met de schoolor belangrijke rol ganisatie d e plaats van d e leer kracht en de overigens heeft deze keuze wel consequenties ontwik k eling van het vak m aleis het verslag voor de inzet van middelen voor de begelei is vooral bestemd voor de directies en colle ding van molukse leerlingen zijn andere facili ga s die zorg dragen voor het scheppen van teiten beschikbaar dan voor het onderwijs inhoudelijke en organisatorische voorwaarden maleis voor het onderwijs m aleis w e hebben niet de pretentie voor alle specif ieke p roblemen het re moede rtaalonderwijs als va k cept in huis te hebben m aar ons overzicht van knelpunten kan scholen die de invoering we hebben overwegend te maken met moluk van onderwijs in eigen taal en cultuur se se leerlingen voor wie het nederlands qua rieus overwegen wellicht helpen bij het ne competentie en qua functionaliteit de domi men van beslissingen en behoeden voor nante taal is de passieve beheersing van het misstappen die wij zelf in de voorgaande jaren maleis is groter dan de actieve en het hebben begaan jongeren maleis wordt gekenmerkt door ver schijnselen van verdringing door het neder lands het doel van het onderwijs maleis is de school in ontwikkelin g ontwikkeling van functionele tweetaligheid dat wil zeggen dat molukse jongeren zich be geleiding of taalonder w ijs naar behoefte in formele en informele varian ten van het maleis kunnen uitdrukken in de de invoering van l essen maleis maakt heel contacten met leeftijdgenoten oudere genera wat los bij de molukse leerl i ngen over het al ties of het moederland in de privesfeer en in gemeen zitten ze i n relatief kl e i ne concentra voorkomende gevallen ook in de werkkring ties gesprei d over de verschi ll ende r i chtingen het onderwijs maleis is tevens van betekenis en jaarklassen de lesuren ma l eis zij n voor hen voor de ontwikkeling van het zelfbewustzijn bij een be l angrijk trefpunt en herkenn i ngspunt molukse jongeren dat geldt zeker ook voor we hebben kunnen constateren dat mol ukse een toenemend aantal jongeren met een mo leerlingen z i ch hie r door a ll een al zelfbewuster lukse ouder die overwegend nederlandstalig en opener in het school l even bewegen dan opgroeien maar in de puberteit alsnog behoef voorheen het geval was een aanwijsbaar n e te krijgen aan beheersing van het maleis veneffect is ook da t ze meer geneigd z ij n om dit moedertaalonderwijs voor molukse leerlin z i ch b ij s choolevenementen als groep te pre gen wordt op onze scholen aangeboden als senteren een nieuw vak met eigen inhouden en doel de lessen ma l eis bl ij ken een functie te kunnen stellingen vervullen als een vorm van groepsbegeleiding bij uitzondering wordt het maleis op een van aanvankelijk waren we er n i et op verdacht dat de lbo scholen als instructietaal gebruikt tij 16 dens de studielessen in de onderbouw en de w ijs ma leis g eoormerk te ext r a facili te iten uren maatschap pijleer in d e bovenbou w d e be schi kba ar zijn lij kt aan de ze weerstan de n m olukse leerlin g en zijn hiervoor apart g egroe w eini g t e veran d ere n p eerd d e school wil op de z e w ijze vermijden er zijn d us ve rsc h ill e n d e pra g matisc h e re d enen dat het m aleis een extra vak zou moeten om m aleis voor a lsno g ni et in het pakk et van wor d en vreemde talen o p t e n e m e n d e b el a n g rij ks te reden is even wel d at we voorran g geven a an keuzevak of extra va k ontw i kk elin g va n h et va k m aleis a ls e en vor m van moedertaalonderwijs bestemd voor m o aanvankelijk had den w e als uitgangs punt voor lu kse leerling en en g egeven d oor b ij voo rk eur het onderwijs m aleis geformuleer d d at het m olu k se leerkrac h ten m et ee n oe t c g een extra belasting voor de m olukse leerlin bevo e gd hei d h et s p ree kt va nzel f d a t d it moe g en zou mogen vormen toch wordt het op d ertaalond e rw ijs niet in d e plaat s ka n k o me n onze scholen niet gegeven als k euzeva k maar va n h et on de r w ijs n e d erl a n ds het is da ar d oor in de meeste gevallen als extra v ak w elke af veel moeilij k er in te passen in het school w er k w egingen hebben tot d eze beslissing geleid plan dan wanneer het als facultatieve vreemde d e meest voor de hand liggende plaats voor taal zou worden benaderd m aleis als keuzevak zou zijn temidden van de een van de scholen p ro beert vo o r d it p ro blee m moderne vreemde talen h et wordt dan aange een o p lossing te vin d en doo r te e xperi m ente boden aan m olu k se en niet m olu k se leerlin g en ren met een ged ifferentieerd p rog ram ma moe en gegeven door leerk rachten met een d erd e dertaalonder w ijs d e m olu k se leerlin g en uit d e tw eede of eerste graadsbevoeg d hei d h et tweed e k las k rijg en tij d ens een van d e uren einddoel is niet functionele t w eetaligheid n e d erlands apa rt m aleis d e leerk rachten m a maar vreemde taalbeheersing op een door exa leis en n e d erla n ds stellen in ond erlin g overle g meneisen bepaald niveau het programma een prog ramma met gemeenschappelij k e the heeft een st er k cursorische insla g en is af ma s op met p eriod ie k g ezamenlij k e m omen g estemd op homo g ene niveau g roepen op een ten rond onder werpen als volksverhalen o f aantal van onze scholen vindt men dit eigen thuistaal standaardtaal in het verleden hebben lijk de aangewezen weg om m aleis in te pas we een soortgelij k e integratie tussen m aleis en sen in het schoolwerkplan is onder w ijs in ta n ederlan d s uit g eprobeerd in een h avo top de len van etnische minderheidsgroepen in n eder m olukse leerlin g en g aven toen zelf d e voor land niet minstens zo zinvol om aan te bied en keur aan e x tra uren m aleis omd a t z e geen uur als b ijvoorbeeld een keuzevak russisch 5 n ederlands meenden te k unnen missen 6 toch is er een aantal bez w aren en problemen op andere scholen wordt maleis aangeboden voor effectuering van m aleis als keuzevak als extra vak d it heeft verstrekkende conse in de bovenbouw en in het examenpakket q uenties w anneer het v a nuit d e schoolorg ani zijn geen bevoegde leerkrachten beschik satie niet met bijzonder veel zorg wor d t om g e baar zie hierna ven ontstaat er voor de leerkracht een on de ontwikkeling van leerplannen en leermid w erkbare situatie delen staat nog in de kinderschoenen zie eveneens hierna roosterprobleme n m aleis hee ft nog weinig maatscha p pelij k e status en m olu k se leerlingen en ouders zul een eerste probleem is de plaats van de uren len ban g zijn om d oor andere vakken te la m aleis op het rooster een extra vak b ete k ent ten vallen on d erwijs k ansen te verspelen roosterverlenging voor de leerlingen wanneer invoering als keuzevak kan onrust binnen ze in een klas of jaargroep zijn geconcen het schoolteam tot gevolg hebben vooral treerd is het meestal niet zo moeilijk om ge voortkomen d uit angst voor verd ringin gsef schi kte tussenuren te vinden maar d e s p rei fecten en schade aan gevestigde belan g en d ing v a n m olu k se leerlin g en over d e school is het is immers gebruikelijk dat keuzeva kken vaa k zo groot dat lesgroe p en m aleis uit ver worden bekostigd uit de basisformatie en schillende k lassen moeten worden samen dat k leinere lesgroepen voor het ene vak gesteld het gevolg is dat beschikbare uren in ten koste gaan van de groepsgrootte bij an het rooster buiten de reguliere schooldag val dere vakken h et feit d at er voor het on d er len d at w il zeggen op het hulde of negend e 17 uur of tijdens de pauze herhaalde inspannin zich ernstiger voelen om het vak serieus te gen van leerkrachten maleis om op dergelijke kunnen uitbou w en zou tw ee uur m aleis per uren een prettige werksfeer te handhaven zijn week een minimum moeten zijn stukgelopen de geringste onderbreking in de sommige van onze scholen hebben hiervoor continuiteit heeft al een verlammende en ont een oplossin g g ezocht door het rooster met moedigende uitwerking een uur te verlengen en een tweede uur voor op grond van deze ervaringen hebben we met m aleis vrij te maken door dispensatie van bij elkaar afgesproken dat de uren maleis in geen voorbeeld een studie uur geval buiten de reguliere schooldag in een overigens leeg gebouw mogen plaatsvinden groepering van leerli nge n de roostermakers zoeken van jaar tot jaar een oplossing op sommige scholen probeert men het is op onze scholen bepaald geen uitzonde de oplossing van het probleem te vereenvoudi ring als er in een jaargroep slechts enkele mo gen door de molukse leerlingen uit een jaar lukse leerlingen zitten om een lesgroep maleis groep in een klas bijeen te plaatsen van redelijke omvang te vormen plaatsen we meestal leerlingen uit verschillende jaargroepen di spen satie bijeen de praktijk leert dat een groep om prettig te kunnen werken niet uit minder dan het blijkt niet altijd mogelij k om voor een les vijf leerlingen zou mogen bestaan tevens groep m aleis uit verschillende klassen uren groeperen we de leerlingen uit de onderbouw binnen de reguliere schooldag vrij te houden en uit de bovenbouw bij voorkeur in aparte de enige oplossing is dan de molukse leerlin lesgroepen gezien de verschillen in leeftijd en gen ten behoeve van het onderwijs m aleis dis belangstelling pensatie van andere lesuren te verlenen de niveauverschillen wat betreft de taalvaar het spreekt vanzelf dat vakdocenten met zulke digheid in het maleis kunnen binnen een les dispensatieregelingen niet erg gelukkig zullen groep heel groot zijn sommige molukse leer zijne ook komt het voor dat m olukse leerlin lingen zijn overwegend maleistalig opgegroeid gen zelf bezwaar maken omdat ze bang zijn andere overwegend of zelfs uitsluitend neder achterstanden op te lopen of omdat ze niet in landstalig op zichzelf hoeven grote taalvaar een uitzonderingspositie willen worden ge digheidsverschillen geen reden te zijn om apar bracht om de kans op acceptatie van dispen te groepen te vormen de leerkrachten maleis satieregelingen te vergroten kiezen de scholen raken over het algemeen snel ingespeeld op de in de praktijk veelal voor dispensatie van stu noodzaak om in hun programma ruimte voor dielessen en of mentoruren in plaats van vak differentiatie in te bouwen toch hebben we uren een echte oplossing voor dit probleem in enkele gevallen wel niveaugroepen ge hebben we echter niet kunnen vinden vormd de reden hiervoor was dat leerlingen met een minimale beheersing van het maleis a antal ure n zich buitengesloten voelden door hun tweetali ge groepsgenoten aan de beheersing van het we willen maleis als extra vak zoveel mogelijk maleis is onder molukse jongeren prestige ver binnen het reguliere weekrooster geven dat bonden en dat kan in de lessituatie soms een beperkt de mogelijkheden wat betreft het aan negatieve uitwerking hebben tal uren op de meeste van onze scholen krij gen de molukse leerlingen een uur per week ha r de of zachte verpl ichtin g maleis onderwijskundig gezien leve rt deze beperking een extra vak met als gevolg een vaak onge grote bezwaren op e e n lesuur per week zet lukkig ingeroosterde verlenging van de school weinig zoden aan de dijk de leereffecten zijn dag daartoe kan je de molukse leerlingen vluchtig en thematisch werken is door de moeilijk verplichten vonden de scholen bij de spreiding van lesuren in de tijd bijzonder moei introductie van het onderwijs maleis de leer lijk te realiseren aanvankelijk tilden de moluk lingen en hun ouders zouden op basis van se leerkrachten hier niet zwaar aan maar vrijwilligheid moeten besluiten al dan niet aan naarmate ze meer greep krijgen op hun vak en de lessen deel te nemen is het vak er niet pas hun repertoire uitbreiden doen de beperkingen gekomen op aandrang van de molukse ge 18 meenschap zelf en beperkt de verantwoorde factoren binnen of buiten de school maar een lijkheid van de school zich daarom niet tot het oplossing komt daardoor niet dichterbij de geven van ruimte aan lessen maleis voor die enige uitweg uit de impasse is het be g insel leerlingen die er prijs op stellen verder dan van vrijwilligheid los te laten de deelname aan een zachte verplichting tot het volgen van de de lessen m aleis dient dezelfde verplichtingen lessen wilde men op de scholen aanvankelijk met zich mee te b ren gen als bij andere vakken niet gaan het geval is d e scholen die ertoe over g ingen bij herhaling is ons gebleken dat deze benade om verzuimde lessen volgens de algemeen gel ring leidt tot een onwerkbare situatie voor de dende absentieregeling te laten inhalen kon leerkracht de continuiteit van de lessen wordt den melding maken van een aanzienlijke verbe voor een belangrijk deel afhankelijk van de po tering in het werkklimaat pulariteit van de uren maleis en van de leer kracht zelf de euforie waarin de lessen over verantwoordelijkheid van de schoo l het algemeen sta rten is natuurlijk niet te handhaven er komt een moment dat het vol voor molukse leerlingen hoort maleis bij het gen van de lessen discipline vraagt en dat de vakkenaanbod dit uitgangspunt is gedurende leerkracht eisen wil gaan stellen dan blijkt de afgelopen jaren pas geleidelijk aan door de vaak dat de drempel voor de leerling om tus scholen geaccepteerd door maleis in het on sentijds af te haken te laag is een onverwacht derwijsaanbod op te nemen komt de school tussenuur een proefwerk een sociale ver niet alleen tegemoet aan molukse wensen plichting zijn grond voor een eerste absentie maar geeft ze er ook blijk van zelf waarde te en daarmee zet een doorgaans onomkeerbare hechten aan een tweetalige ontwikkeling van negatieve spiraal in die schadelijk is voor de de molukse leerlingen voortgang van de lessen en voor de motivatie deze stellingname heeft consequenties voor van leerkracht en leerlingen de presentatie van het vak aan leerlingen en aanvankelijk voelden de molukse leerkrachten ouders de boodschap van de school aan de zichzelf verantwoordelijk voor deze problemen ouders is niet langer als u onderwijs maleis ze trachtten minder trouwe leerlingen alsnog op prijs stelt proberen wij er ruimte voor te te bepraten ze deden concessies aan de maken maar we vinden de tweetalige ont werksfeer dat bood echter geen oplossing wikkeling van molukse leerlingen van belang en het deed zelfs afbreuk aan hun geloofwaar op grond van pedagogische linguistische digheid als leerkracht hun kritiek begon zich maatschappelijke overwegingen en we stellen vervolgens te richten op de voorwaarden u daarom voor om hun vakkenpakket uit te waaronder het vak moest worden gegeven en breiden met het vak maleis we verwachten op de vrijblijvendheid waarmee het was omge dat u het vak een serieuze kans wilt geven en ven de scholen waren hierdoor onaangenaam we doen van onze kant al het mogelijke om te verrast ze meenden binnen hun mogelijkheden garanderen dat het maleis als elk ander vak het nodige te hebben gedaan om onderwijs kan functioneren maleis mogelijk te maken en werden nu veel deze benadering laat ruimte aan ernstige be al in een te laat stadium geconfronteerd met zwaren bij individuele leerlingen en ouders te ernstige voo rtgangsproblemen men was ge gen deelname aan de lessen maleis maar on neigd te constateren dat de molukse leerlin ze scholen gaan er nu na een aantal jaren bi gen en hun ouders onderwijs in het maleis cultureel onderwijs vanuit dat de leerlingen blijkbaar niet belangrijk genoeg vinden om de en hun ouders bij aanmelding kunnen weten lessen toegewijd te blijven volgen ter verkla dat de school waarde hecht aan tweetalig on ring meende men allerlei factoren buiten de derwijs en dat ze dit gegeven in hun overwe school te kunnen aanwijzen verschillen in cul gingen bij de schoolkeuze hebben kunnen be turele orientatie tussen molukse wijken in trekken bovendien voelen ze zich gesteund oosterwolde bovensmilde en assen politieke door beginseluitspraken over de wenselijkheid en kerkelijke geschillen binnen de molukse ge van onderwijs maleis die door landelijke en re meenschap verschillen in culturele orientatie gionale molukse instellingen zijn gedaan tussen verschillende leeftijdsgroepen men kan lang en breed twisten over de vraag of de optredende problemen te wijten zijn aan 19 status van h e t vak k en voor pu b li kat ie h et c hrist elij k p ed a go gisc h s tu d iecentrum d ra agt d e z org v o or de n iettegenstaan d e onze intentie om he t m aleis organisatie van de ze a p plicatiecursuss e n el d ers in de school eenzelfde plaats te geven als an in het land het zal echte r nog een paar jaar dere vakken merken we in de praktijk toch duren voordat er vol d oen d e bevoeg de leer vaak dat bepaalde vanzelf sprekendheden er kra chte n b eschi kbaar zijn d e sc h olen zullen makkelijk b ij inschieten e n k ele voor be eld en zol a n g een bero ep moeten doen op on t hef nie t alle sc h olen vermel d en in hun voorlich f in g sreg elinge n in een regelin g voor het ver tingsmateriaal voor d e oud ers d at m aleis k rijgen van d erde t w ee de of ee rstegraads als vak wordt aangeboden bevoegdheden is niet voorzien het is niet mo niet alle scholen noemen d e betref fende gelijk om m aleis te studeren op een n ieuwe collega als vakleerkracht m aleis in hun lerarenoplei d in g a an de leid se universi t eit is docentenlijst er een k lein aantal m olu k se studenten dat in de leerlingen vinden het va k m aleis va ak donesisch o f austronesische talen s tud eert en niet op hun urenrooster vermel d uiteraard bijzon d ere belang stelling voor de m o niet alle scholen nemen m aleis op in de lukse talen en het moluks m aleis aa n d e da g overgangsre g eling of rapporteren anderszins leg t zij zulle n de k omen d e jaren h opelijk op de regelmatig over de vorderingen van de een of an d ere w ij z e een bi jd rage a a n d e kw ali leerlingen teitsverbetering v a n het ond er w ijs m aleis kun d e leerk rachten he bben doorgaans wel een nen leveren vaste lesruimte maar maken niet of nau op z ichzel f k an een nog on bevoe gd e leer welijks gebruik van mogelijkheden om deze k racht heel g oe d voor zijn w e rk berekend zijn als vaklo k aal in te richten ze lopen voort o ver het a l g e m een moeten scholen er echter durend met hun eigen lesmateriaal en hulp rekening mee h ou d en dat d e jonge generatie bronnen onder d e arm m olukse leerkrachten waarop voor het verzor al deze voorbeelden zijn voor de leerlingen en g en van on d erw ijs m aleis e en beroep w ord t d e leerk rachten evenzovele tekenen d at het gedaan zich buitengewoon onzeker voelt ze vak m aleis een marginale plaats in het school hebben zelf nooit g estructureerd onde rwijs in werkplan inneemt en dat het er eigenlijk niet hun moed erta a l gehad en k unnen zich dus niet bij hoort m olukse leerkrachten blijken ervoor spiegelen aan hun leermeesters h un beheer terug te schrikken om o p dergelijke punten ei sing van het stan d a a rd ma leis is d oo r g aans sen te stellen goedbeschou w d is het oo k niet z w a kk er d an hun communic atieve va a rdi gh eid hun verant w oordelij k heid om de status van het in het m aleis de les p ra k tij k is een uitd ag ing vak m aleis te waarborgen maar die van de om ook de ei g en taalbeheersing op hoger peil school te brengen m et d eze toerusting vergt het eni g e durf om z ich te g enover molukse ou d ers en ouderen als leerkracht m al e is te p resenteren leerkracht in ontwikkeling coaching en ondersteun i n g kwalificati e de eerste verantwoordelijkheid van leerkrach leerkrachten basisonderwijs kunnen de be ten maleis is het van week tot week verzor voegdheid tot het verzorgen van onderwijs in gen van de lessen normaal geproken kan een eigen taal en cultuur voor molukse leerlingen l eerkracht voor de inrichting van zijn onderw ij s verkrijgen door het volgen van een tweejarige terugva l len op een onderwijstradit i e in zijn applicatiecursus met deze bevoegdheid kun vak op een leerplan op leer en hulpmiddelen nen ze ook in het voortgezet onderwijs wor op verwachtingen van leerlingen en co l lega s den aangesteld deze applicatiecursus is in dat alles is bij het vak maleis nog niet het ontwikkeling vorig jaar hebben we op de pa geval de ervaringen uit het onderwijs i n bo de eekhorst een van de partners in ons nederlands ind i e z ijn vervlogen het onderwijs samenwerkingsverband bicultureel onderwijs maleis moet opn i euw worden opgebouwd een eerste experimentele cursus onderwijs in een dergel ijke werksituatie zou voor e l ke leer molukse taal en cultuur afgesloten we zijn kracht een zware be l asting vormen het nu bezig ons scholingsmateriaal gereed te ma spreekt vanze l f dat de leerkrachten malei s 20 g rote behoef te aan ond ers teunin g heb be n het g en ou ders en sch ool is echter on ze erva ring d at d e school va ak niet conta cten m e t m olukse ou ders te le gg en g oed w eet hoe aan dez e b ehoe fte te g emoet tij d ens huisbezoeken of o p molu k se kan w orden g ekomen over het algemeen k rij ouderavonden gen nieu w e collega s met w eini g leservaring bij gelegenheid als tol k op te tred en of o p onze scholen een vorm van coaching een schoolcorres pondentie te vertalen vak colle ga met meer ervarin g we rkt de nieu d irectie en coll eg a s t e inform e ren over d e w eling in en hou dt in d e g aten h oe he t loopt culturele ach t erg ron d va n m olu k se leerlin en o p sommig e scholen vin den oo k functie gen g espre kken met d e direc t ie plaats b ij d e leer colle g a s te helpen bij het o p zetten en uit krachten m aleis is dat geen vanzelfs p re k ende voeren van pro g ramma s m olu k se cultuur zaak m en voelt zich niet capabel om over on inbreng van m olukse leerlingen bij school d erw ijs m aleis iets z inni g s te z egg en of m en evenementen of in een scho ol krant te sti w il alle schijn van bevoo g din g ver m ij d en h et muleren resultaat is echter dat d e leer k r a cht m aleis al h et zijn blij ken van er k enning van d e s peci f ie leen staat voor een toch al buitenge w oon ke d eskund i g hei d en betro kk enheid van m olu k zware opgave se leerkrachten die door hen positief w orden m ogelij k heden om toch in een vorm van coa g e w aard eerd d e school d ient echter in het ching o f on d ersteunin g te voorzien z ijn oog te hou d en dat er g ema kke lij k een onei he t inst ellen van re g elmatig w er k overle g g enlijke taakver d eling k an ontstaan de m olu k met een collega uit de sectie n e d erlands of se leerkracht k an een rol spelen bij de intro moderne vreemde talen om vakinhoudelijke duc tie v a n he t va k m aleis bij ou d ers en leerlin zaken te bespreken jaarplannen op te zet gen maar op zic h zelf is da t een verant woor ten vooral ook onder w ijsorganisatorische delijkheid van de directie h ij kan k lasseleer belan ge n t e behartig en k rachten of mentoren van advies dienen maar het o p nemen van de leerkracht m aleis in moet niet pla atsvervan g en d voor hen g aan o p een scholaire w er kgroep die zich verant tre den h ij k an als schoolcontactpersoon bij woordelijk stelt voor het geheel aan activi uitste k functioneren maar heef t dan oo k recht teiten ten behoeve van de identiteitsont op daarvoor bestemde taakuren 1 0 w ikkeling acceptatie en schoolloopbaan o o k om ande re redenen verdient het aanbeve van de m olukse leerlingen en van leerlin ling om t ak en en verant wo ord elijkheden met gen uit andere etnische minderheidsgroe m olukse leerkrachten g oed door te s preken pen o p een van onze scholen wor dt het vak m a het stimuleren van regelmatige werkcontac leis gegeven d oor een m olukse avo leerkracht ten met m olukse colle g a leerkrachten bui zon d er neven b etre k kin g o p a lle a n d ere scho ten de school hetzij in h e t kader van na len is de leerkrach t m aleis een part timer d ie scholin g hetzij in re gi o nale w erk g roepen 9 aan meerdere scholen w er k zaam is het is in d e school kan dergelijke contacten en w erk hun b elang om hun w erk zaamheden goed af zaamheden on d ersteunen door er faciliteiten te bakenen d aarbij komt dat op de meeste voor beschikbaar te stellen ze vormen een m olukse onderwijsmensen ook vanuit de eigen noodzakelij k aspect van het ontwi kk elin g sw er k g emeenschap een z wa ar b eroe p wordt g e d at van leer k rachten m aleis w ordt ver wacht da an he t is geen uitzondering dat ze als vrij w illig er in het sociaal cultureel wer k vanuit de neventake n m olukse stichtin g en betro kken zijn bij de orga nisatie van kinderactiviteiten tienergroepen h oewel het vak m aleis een marginale plaats in va k antiekampen huiswerkbegeleiding of vol het school w er k pl a n heeft wor d t er op de be w asseneneducat ie e en goe d e afw e g ing en af tref fende leerkracht vaa k een relatief zw aar stemming van activiteiten binnen en buiten het beroep gedaan voor d e vervulling van allerlei onderwijs k an zo wel de leer kracht als de neventa k en hij wordt bijvoorbeeld ingescha school ten goede komen keld om huis w erk en studiebegeleiding te verzor acceptati e gen te bemid d elen bij conflicten tussen leerlin d e invoeringsproblemen rond het vak m aleis 21 waren voor de betrokken leerkrachten zeer vak in ontwikkelin g ontmoedigend ze kregen de indruk dat de be reidheid op de scholen om aan de invoering taalkeuze van moedertaalonderwijs voor molukse leerlin gen mee te werken als het er op aan kwam in afwijking van andere taalgroepen worden gepaard ging met scepsis over de zinvolheid molukse leerlingen niet onderwezen in de nati en perspectieven ervan het feit dat scholen onale taal van het land van herkomst de overgingen tot een minder vrijblijvende bena overheid heeft op aandrang van het inspraak dering zie hiervoor bracht daarom opluchting orgaan welzijn molukkers ruimte geschapen teweeg voor onderwijs in een taal die voor de molukse verschillende factoren hebben op onze scholen gemeenschap in nederland functioneel en her bijgedragen aan een draagvlak voor tweetalig kenbaar is in de regelgeving spreekt men van onderwijs moluks maleis de ontwikkeling van leerplan sommige docententeams hebben interne nen en leermiddelen is niet gericht op het mo scholingsbijeenkomsten aan het thema derne indonesisch maar op formele en infor gewijd mele varianten van het maleis die door moluk over het algemeen treedt de scholaire kers als eigen worden beschouwd werkgroep bicultureel onderwijs op als de ruimte die men heeft gekregen is een bron pleitbezorger en opinieleider binnen de van onzekerheid men moet rekening houden school met verscheidenheid in de molukse taalge collega s van verschillende scholen hebben meenschap en met het spanningsveld tussen zelf ooit deelgenomen aan cursussen ter taalbehoud en taalvernieuwing een acceptabe kennismaking met de moedertaal van mo le standaard voor school maleis moet in de lukse leerlingen 1 2 onderwijspraktijk zelf worden ontwikkeld en niet alle collega s zullen van het belang van dat zal ongetwijfeld een proces van langere onderwijs maleis zijn overtuigd dat hoeft ook adem zijn leerkrachten maleis hebben hierin niet maar zonder serieuze voorstanders bin een belangrijke eigen verantwoordelijkheid nen directie en docententeam krijgt het vak maleis geen faire kans op ontwikkeling lee r plan en leermiddele n voor de acceptatie van het onderwijs maleis is het indirect van groot belang wat daarnaast op dit moment ontbreken elementaire hulp aan onderwijsvernieuwing in het belang van middelen voor het onderwijs maleis zoals een molukse leerlingen plaatsvindt men kan niet schoolwoordenboek of een schoolgrammatica moedertaalonderwijs invoeren gericht op de de bronnen waaruit leerkrachten zelf geschikte identiteitsontwikkeling en emancipatie van de leesteksten kunnen selecteren zijn schaars molukse leerling en tegelijkertijd in andere maar daarom des te meer de moeite van het vak en vormingsgbieden monocultureel op bijeengaren waard leermiddelenpakketten assimilatie gericht onderwijs blijven geven on ontbreken eveneens we werken met de leer derwijsprogramma s dienen in te spelen op de krachten maleis op onze scholen op dit mo leefwereld en belevingswereld van leerlingen ment aan de samenstelling van themaboekjes uit etnische minderheidsgroepen wanneer voor de eerste twee klassen van het voortge daaraan op een school niet wordt gewerkt zet onderwijs we hopen deze aan het eind verliest een pleidooi voor moedertaalonderwijs van het schooljaar 1987 88 in een voorlopige voor deze leerlingen aan geloofwaardigheid uitgave te kunnen bundelen tenslotte kan de leerkracht maleis zelf ook bij ook de leerplanontwikkeling staat in de kinder dragen aan de acceptatie van zijn vak simpel schoenen een aanzet hiertoe is gegeven in weg door als collega in het schoolleven te par het boek wij hebben molukse kinderen op ticiperen door aanwezig te zijn in de docen school 10 verdere aanzetten zullen te vinden tenkamer op vergaderingen bij schoolevene zijn in het scholingsmateriaal van onze applica menten dit lijkt vanzelfsprekend maar naar tiecursus onderwijs in molukse taal en cul onze ervaring functioneren ze als part timer tuur en in schoolwerkplanpublikaties van de voor een marginaal vak soms meer als gastdo slo projectgroep legio deze uitgaven staan cent en outsider dan als collega teamlid op de agenda voor 1987 het heeft de afgelopen jaren ontbroken aa n 22 een gecoordineerde planmatige aanpak van de civiel effect noodzakelijke ontwikkelingsactiviteiten ten be hoeve van het onderwijs maleis er is echter in laatste instantie is het w elsla g en van het een landelijk steunpunt onderwijs molukkers onder w ijs m aleis niet afhankelij k van de in oprichting waarin het inspraakorgaan wel school d e doelstelling ervan is d e ontw ikk e zijn molukkers het christelijk pedagogisch lin g van functionele t weetaligheid bij m olukse studiecentrum de stichting leerplanontwikke leerlingen d at veronderstelt dat het m aleis als ling en ons samenwerkingsverband bicultureel levend e taal een belangrij ke rol in de molu k se onderwijs gaan samenwerken het valt te ver samenleving blijft vervullen d aar heeft het on wachten dat in het geheel van aandachtsvel der wijs het nu eenmaal niet voor het zeg g en den de ontwikkeling van het onderwijs maleis h et komt erop aan hoe loyaal de m olu k se ge een voorname plaats zal innemen meenschap zelf is aan de eigen taal in de o p voeding en in het sociaal verkeer en wel ke in taal en emancipat i e spanningen men zich wil getroosten om het m aleis als aspect van m olukse identiteit te cul de behoefte aan onderwijs maleis binnen het tiveren h et welsla g en van dit emancipatiepro nederlandse schoolsysteem is van tamelijk re ces vormt voor het onderwijs m aleis een on cente datum in het relatieve isolement van de ontbeerlij ke voedingsbodem kampen en woonoorden leerden de molukse toch draagt ook de n ederlandse samenleving kinderen en jongeren als vanzelf het maleis en hiervoor tot op zekere hoogte verantw oorde een meer gestuurde en gestructureerde vorm lijkheid we hebben er reeds op gewezen dat van taalverwerving leek daarom overbodig bo het beheersen van m aleis op dit moment geen vendien kon men het traditioneel maleistalige civiel effect heeft het heeft geen rendement kerkelijk onderricht op zondagsschool en cate in termen van onder w ijs k ansen of beroepsmo chesatie beschouwen als een buitenschools gelijkheden dat is geen vanzelfsprekendheid weliswaar eenzijdig onderwijs in eigen taal en er zijn tal van w erkzaamheden en beroepen cultuur binnen de m olukse gemeenschap en op de dit kerkelijk onderricht wordt tegenwoordig in raakvlakken tussen molukse en nederlandse toenemende mate tweetalig of in het neder samenleving waar tweetaligheid functioneel lands gegeven het is een teken dat men nu is sociaal cultureel werk educatie dienstver binnen de gemeenschap wordt geconfronteerd lening verzorging d e waarde hiervan wordt met de groeiende dominantie van het neder nog nauwelijks erkend bijvoorbeeld door lands zowel oudere als jongere generaties tweetaligheid als kwalificatie eis bij vacatures worden zich dit proces van taalverdringing vrij te formuleren m eer gericht beleid op dit punt plotseling bewust het leidt tot verwarring ge zou op den duur een aanzienlijke statusverho voelens van machteloosheid maar ook tot ging van het onderwijs m aleis kunnen bewerk taalbewustzijn en herwaardering van de taal stelligen als aspect van molukse identiteit vanuit het molukse sociaal cultureel werk zijn de afgelo pen jaren op vele plaatsen korte cursussen tot slot molukse taal en cultuur georganiseerd die blijkbaar in een behoefte bij vooral de jongere molukse leerlingen hebben weliswaar recht op generaties voorzien moedertaalonderwijs maar scholen zijn niet de invoering van onderwijs maleis op neder verplicht om het hen aan te bieden door te landse scholen geeft aan het proces van be beslissen tot invoering van onderwijs maleis wustwording uiteraard extra injecties naar on neemt de school verantwoordelijkheid op zich ze ervaring moeten scholen daarom voorzich om ervoor te zorgen dat het vak zijn bestaans tig zijn met opiniepeilingen onder molukse ou recht in de praktijk kan bewijzen ders het zijn momentopnamen die vaak een we hebben in dit verslag niet willen verhelen bedriegelijk positief of negatief beeld te zien dat er allerlei haken en ogen zitten aan de in geven scholen en ouders zouden elkaar de voering van moede rt aalonderwijs voor molukse tijd moeten geven om zich aan de hand van leerlingen in het voo rt gezet onderwijs leer praktijkervaringen een realistisch oordeel over krachten maleis zijn nog bezig zich voor hun de zin van het onderwijs maleis te vormen taak toe te rusten en het zal zeker nog wel 23 enkele jaren duren voordat het vak m aleis persp ectieven voor het on der wijs m aleis voor g oed o p poten staat o m de lessen op een ac een b elan g rij k deel zelf in de hand ons ver ce ptabele manier in het school werk p lan in te sl ag heeft aan zijn d oel vol d aan w anneer het passen zijn e x tra zorg en aandacht en soms scholen die door het aan b ied en van moeder kunstgrepen vanuit de schoolorganisatie ver taalonderwijs een bijdrage w illen leveren aan eist het is echter niet onze bedoeling om d e emancipatie va n hun m olu k se leerlin g en scholen b ij voor ba a t te ontmoe d i g en w e he b helpt een zorgvuldi g en realistisch invoe ben het scheppen van voor w aarden e n rings p lan op te stellen noten verslag van taalonderw i js aan mo l ukse havo l ee r lingen ed pabo de eekhorst assen 1982 de komen de t ij d zullen d e vo orstell en voo r ba sis m arilah 141 p 1 1 vorm i ng i n het voo rtgezet onderwi j s de gemoe 7 op ee n van de scholen ontstond b ij mo lukse ou de r en ste r k bez i ghouden de pos it ie van etni sche ders de indruk dat door het bijeenp l aatsen van groeps tal en l ij kt i n deze d isc ussie i n het geheel de molukse leerl i ngen i n ee n van de brugk l assen nog n iet te z ijn betrokken voor de beleidsont reeds een selectie naar n iveau had pl aatsgevon w i kkel i ngen tot nu toe zie al phons kloosterman den daa rtegen moet natuurlij k wo r den gewaakt oetc i n het voo rtgezet onderw ijs in moe r 8 overi gens li jkt men z ic h in het lbo op het punt 1986 1 2 th ema nu mm er ond er w ijs in e ige n taa l van d i spensat i e soepeler op te ste l len dan i n het en cu l tuur p 36 42 avo het betreft i n sm i lde sg de draa i ibo mavo en 9 zo n regional e werkgroep wordt b ijvoorbeel d ge i n as s en de jan li gtha rtschool leao prof d r organ i see rd vanuit het platfo r m molukkers over ph kohn stamm schoo l mbo overc i ngelschool ijssel de g ro ep wordt ond erste un d do or he t o n mbo i hno chr s chol engemeen schap ath ha derw ijsadviescentrum a lmelo e o ook elders i n vo mavo chr sg veningerland mbo lbo het land proberen molukse leerkrachten op e igen techn i sche school voor assen e o chr techni kracht tot samenwe r k i ng te komen sche school voor noord drenthe 10 dit l ij kt vanzel fsprekend maar scholen z ijn ge een algemeen verslag van proj ectresu l taten i s te neigd om andere faci lite iten dan voo r oetc te vinden in negen po rtretten vo schole n met mo reserveren voor zittende c o llega s lukse leerlingen ed pabo de eekhorst as sen 11 het heeft grote voordelen om een moluk s e co l le 1985 mar il ah 241 en i n ron d bicu ltu reel o nder ga i n een regu li e r e vacatu re te benoemen z i e w ijs studie schri ft over theo rie en praktijk i n het hiervoor het port ret van sg veni ngerland i n mar i voo rt gezet onderw ij s ed pabo de eekhorst l ah 24 p 9 18 assen 1985 mari lah 28 1 12 men kan h i ervoor gebrui k maken van a le nona voor u itvoeriger or i entatie z i e wij hebben moluk ee n cursus i n d e t huista al v a n m olu kse leerli n se kinderen op s chool een hand r e i king vo o r d e gen ed pabo de eekho rst assen 1985 ma ri leerk r acht ed iwm slo cps de eekhorst h o e l ah 271 voor een ver sl ag van opzet en werkw ij velaken 1985 p 253 274 h 7 l e ve n met ze zie m i jn bi j d r age aan moer 1986 1 2 het t w ee talen gaat je pas i ets zeggen als je ze lf bezi g gaat met 4 d i t m o t i ef is va n ge hee l and e re aar d da n de ar ma l ei s ve rslag van een cursus in de thu istaa l gumentati es voor geb r u i k van de m oede rtaa l a ls van molukse leer li ngen voor nederlandse pabo in stru ctietaa l d ie i n ande r e s i tu a tie s opgel d s tu denten p 128 138 doen er z ij n lbo scholen m et grote c o ncentraties 13 vanuit het verle den zijn vo scholen over het alge marokka a n s e en tur ks e lee r li ngen va n de eerste mee n gewen d om extra fa cili tei te n te be s ted en of tweed e generati e waar men de l e n va n de aan begel eid i ng s activ i te iten een p l e i dooi voor lee rst o f m i n of mee r noodgedwo ng e n tw eeta li g een mi nder eenzijd i ge brede en eman ci pato ri aanb ie dt een vorm van opvangonderwi js de sche benader i ng van onde r w ijs voo r molukse joego sl avische taa l g r oep s taat zate rdagonderw ij s l ee rli ngen is te v i nden i n recht op aanda c ht stu i n de e igen taa l voo r dat met p rog r amma s taal d i e sch ri ft over b egel e id ing va n mo l ukse le e rli n aardrij kskunde gesc hi edenis en maatsc happ ijl ee r gen ed pabo de eekhorst assen 1985 mari aan sl u i t in g b iedt op het o nde rwijs i n h e t thu is l ah 251 en in wij hebb e n molukse k inderen op l and een vorm van terugkee r onderwijs deze school p 77 112 h 4 het onderw ijs moet overweg i ngen spelen b ij ons geen rol i ets van ons worden ui tgangspunten en z i e voor deze p rob l ematiek ook guus extra de doelen positie van etn isc h e groep s r at en i n h et voort ge 14 wij hebben mo luks e k inderen op school z et onderw ijs in le ven de talen n r 407 1986 p 275 338 h 8 o n de rwijs maleis p 59 64 n ad ere info r mat ie sam e nwe rking s verband b ic u lt u 6 z ie h ier vo or bate m uk a kiri kenart lalu lain to reel o nd er w ijs re g io a ssen pla tola an 4 9404 en lon g la in kijk om j e hee n en help elka ar ee n a ssen tel 05920 17553 24