Meeluisteren met Ine

peter dekkers pabo studenten ontwerpe n m eeluisteren m et in e een van de winstpunten van educatief ontwerpen is dat het naast vakdidacti sche activiteiten ook de gelegenheid kan bieden tot vakoverstijgende activitei ten vooral als we ontwerpen vanuit bestaande situaties peter dekkers liet groepjes eerstejaars studenten aan een pabo ontwerpjes maken voor bestaande praktijksituaties hij kwam tot de ontdekking dat deze inductieve manier van leren voor veel studenten veel uitnodigender was hij vraagt zich af of educatief ontwerpen niet deel zou moeten uitmaken van elke opleiding tot leraar aan net v e rse eerstejaars van d e d o m s ta dak a d e voorafgaand e te k st k rege n de st u de nte n in demie in utrecht gaf i k d e c a se van ine zie de derde lesweek van het eerste studiejaar als het arti k el hiervoor als ont werpopd racht werkcase z on d er eni g e voor kennis van taaldi eerst bespra k i k de w erksituatie van i ne mon d actische aard ook zon d e r d at i k infor matie deling daarna gaf i k ha a r verslag schriftelijk ha d gegeven over de in h o u d van het luisteron h et laatste gedeelte waarin ze vertelt wat der w ijs op d e b asissch ool d eze studenten voor activiteiten z e hee ft ontwikk el d ter voort werden dus in groepen aan het educatief zetting van de g eluidenj a cht liet i k uiter aa rd ont werpen g eze t met alleen hun e i gen on d er achterwege in p laats daarvan k regen d e stu w ijservarin g en en de ee r ste indruk ken van d rie denten hun ont w er p opdracht be zoeken aan d e stageschool als achter g rond n a het lezen van de case k on den d e stu d enten jull ie zijn net een paar weken bezig met deze nog vragen stellen over de werksituatie van opleiding je hebt nog helemaal geen theorie ine d ie ik zo g oed m oge lij k pro bee rd e te gehad over luisteronderwijs maar probeer des bea nt w oord en d e z e technie k p a s i k al tijd toe ondanks een ontwerp te maken voor die lera b ij h et w er k en a a n een p raktij k case d e stu res met je groep ontwerp je een activit eit d enten moeten z ich een g oed beeld kunnen volgende keer gaan we die uitproberen en on vormen van de w erksituatie w aarvoor ze moe derzoeken op zijn mogelijkheden en dan gaan ten ontwerpen we er een leskaa rt idee van maken wat i k ook nog d ee d m e t alle s t u de nten sa men w as b epalen w at de on twerpp rinci p e s 12 van ine zou den k unnen z ijn m i dd en o p h et g osp el ma ar ond er w ijs de l e rar e s w ilde t oc h bord zette i k o ntw er p en a la ine da arom z oveel mogelijk a ctivite i t v a n d e kinder e n heen kw am alles w at d e studenten noemd en nou dan van alle kinderen dus doorgaan tot k inderen zoveel mo g elijk z elf alles laten het gaatjel ook w erd door de studenten op doen speelse activiteiten de w erkelijkheid g e merkt d at je bij k leuters zo n s p el meerm a g ebrui ken niet schools z o echt mogelijk len zou moe ten spelen m in o f meer tot m ijn ver baz in g constatee rde ik fo r m ul ee r d e s am en m e t d e st uden ten he t i k da t h e t o p sporen van zul ke ont w er p princi vol g en d e id ee kaartje o p h e t bord pes d eze beginnende stu d enten g een moeite kostte luisteren geluidenbingo doel herkennen van geluiden een voor een geluiden laten horen van studenten aan het ontwerpe n cassettebandje kin deren hebben in tweetallen bing okaa rt de groe p en gin g en aan d e slag sommige voor zich met plaatjes van voortbren gers vroegen mij of er in de b ibliothee k geen boe van geluiden en ze hebben bedek kaarten ken met ideeen te vinden waren die werden a ls ze het g eluid menen te herk enn e n be wegwijs gem aakt m aar de orientatie in boe dekken ze het plaatje ken als ogen oren en de rest duurde toch niet a ls de kaart helemaal bedekt is roepen ze lang d e studenten g ooiden de boe k en al bingo gau w terzijde a n dere g roepen had d en slechts na controle g aat de ik door totdat alle een korte b r a instorm no d i g en gingen d an drif twee tallen ge weest zijn of de b and is tig s p ullen ma k en a fgelopen m in of meer tot mijn verbazin g w aren alle meermalen doen zwakke tw eetallen groepen de volgende bijeenkomst al klaar af helpen ges p rok en w as d at el k e groe p zijn ontw er p variant zijn de geluid en te g emakkelijk gewo r met d e k lasg enoten en d e docent in p r a ktij k den dan tempo hoger of nieuwe band maken zou b rengen ik ha d de be d oeling tussen door ook wat theorie kw ijt te ra ken over luisterd oe de t w eed e ont werp groep h ad het in zove r re in len en bovend ien wilde i k d e ideeen lat en deze lfd e richtin g gez oc ht dat ze ook de s pe l vastl egg en op kaa rtjes maa r ik w as niet van vorm h a nteer de kennelij k is da t vo or o n z e plan de studenten in een be p aalde richting te ee rstejaa rs s tudent en d i e hun stage be g inn e n dwing en b ij kl eu te rs een va n ze lf s p rekende zaak want o ok la t er gebeurde dit d e eerste t w ee presentaties en de bes p reking deze g roe p h ad e e n soort domino of sl a n g ervan namen twee lesuren een bijeenkomst ontworpen van geluiden en beelden alle kin in b eslag dere n zate n in ee n kring op de g ro n d e l k d e eerste groep had een luister b in g o on twor k in d kreeg een tweezijd i g bet ekend e ka art pen o p een bandje w aren g eluiden g e zet af op de groene kant stond een an d er dier of g esch eiden door een p ie p toon d e k inde ren voorwerp dan op de oranje zijde elk kind kre g en per t w eetal een bin gokaart met a fb eel moest de groene zijde voor zich nemen d e dingen als een h on d een fluitkete l een g itaar lera a r b e gon e en gelui d te maken k ni ppen b ovendien k reeg elk tw eeta l ee n setje leg e he t kin d dat de sc h a a r o p d e g roene z ij de kaarten om d e a fbeeldin g en te b ede kken die uitgebeel d z ag moest voor h et f ron t de tek e ze gehoor d meend en te heb b en a ls d e bin g o nin g vertonen daarn a moch t h et t g eluid ma k aart he le maa l vol was rie p het tweetal b in ken dat b ij de teken in g va n de or a nj e ka n t go de ler a ar z ette de b an d st il en g ing dan hoorde en daar reageerde dan weer het vol d e bin g o k aart van het t w eetal controleren ge nd e k in d op d at kw a m naa st he t ee rst e daarna g in g h et s p el weer door tot d at alle g e staan en zo ging dat door totdat iedereen lui den op w aren vo o r de k l a s s ton d tijdens de eva lu a tie van het gebeuren b rach alle studenten vonden dit een mooi ontwerp ten de mede studenten onder meer het einde en de bijbehorende spullen w erden ook b e van d e a ctivit e it ter s p ra ke waa rom door w ond e rd het wa s v e rz or gd t ot in de puntj e s g aan h et antw oord w as d it is niet een bin m ag ik het len e n klon k het da n oo k a l spoe 13 dig afg esproken w erd dat iedereen elkaar zo de les nam ik contact op met de groepen die veel moge lij k s p ullen zo u u itlen en voor d e st a de volgende keer hun ontwerpen zouden pre g eschool en d a t er e e n so o rt bank zou ko senteren ik nam hun plannen met hen door m e n i k b eloofde kop ieer f aciliteiten vooral op de punten van echthe i d en functio e r was oo k k ritie k al w erd d ie voorzichtig nal i teit geuit de kinderen die hun beurt gehad had later bleek dit door een van de groepen heel de n s tonde n vo o r s pek en bo n e n daar we r d goed te zijn opgepakt in plaats van losse ge iets op beda cht het p ri n cipe van m ijn t ante luiden te presenteren maakten ze daggelui g aat o p reis en neemt m et zich mee dit den ik geef meteen het kaa rtje dat spreekt houd t in dat bij el k e presen tatie van een voor zichzelf nieuw geluid eerst de voorafgaande opnieuw gepresenteerd worden de volgorde waarin luisteren daggeluiden ki nde ren voo r d e klas kw amen te staa n werd doel opmerkzaam zijn op alledaagse gelu iden d us v an be l a n g denk ni e t d at d e studenten op het bijzondere van het normale d it m e e doen p rinci pe z o m aar als een w illekeu inleidend gesprek over de voorafgaande rig idee spuiden heel bewust werd dit be ochtend met de bijbehorende geluiden aflo da cht van uit d e opdracht de p rinci pes van ine pen van de wekker etc ondertussen no d i e zoveel m og e l ij k activiteiten w ilde van de teer je wat de kinderen opnoemen kinderen zelf met de dag doorgaan de kinderen maken ten sl otte w erd e en kaa r tje g emaak t voor de de bijbehorende geluiden je noteert weer k aart e n bak m et lessugge sties op het g e bied nu neem je de hele dag met de kindere n va n he t taalonderwijs e n dat k w am er zo uit nog eens door je noemt de geluiden en te zien laat die maken de volgende dag heb je een symbool voor luisteren ge u dendomino elk geluid op het bord en op losse vellen doel herkennen van geluiden getekend de wekker etc de kinderen ma elk kin d krijgt e en t weezijdig betek ende ken de geluiden met z n allen tegelijkertijd kaart waarop tw ee veroorzakers van gelui en benoemen de geluiden den staan een fietsband een telefoon enzovoort ee n van de o ri gin eels te ont we r p en w as de kinderen zitten in een kring op de schoenen ee n v an d e g roepe n had een g rote g rond de leraar laat h et eers te geluid ho d oos vo l met allerlei soorten sc hoenen g evuld ren terwijl de kin deren de teke ning va n de va n kap l a arzen tot en met balletschoentjes in g roene kant va n de k aart voor zich hebben d e k rin g w erd d e d oos o mg e kieperd de he t kind da t het geluid herken t s taa t op sc hoenen we r den twee aa n t we e na a st e l kaa r komt voor de krin g t e s taa n en la a t de te gezet en om de beurt mocht een groep kin kenin g zie n da arna draait het de kaa rt om d ere n een p aar k iezen de schoenen werde n naar de oranje zijde bekijkt de te kenin g aan g etro kken een voor een lie p en de kind eren bij voorbeeld een kip en m aakt h e t bijbeho als ware het een modeshow door de re n de geluid dit wordt weer opg evang en kring op ee n gegeve n o ge n b li k vroeg de leer door een van de a ndere kin de ren die vervol krac ht o m st ilte i edereen luist e r d e na a r het ge ns n aa r voren komt e nzovoort gelui d dat werd voortgebracht bij het lopen varian t net als b ij mijn tante gaat op reis wat h oorde je vroe g de leidste r e n s a word t elk nieu w geluid voorafgega a n door een m e n me t d e k in deren zocht ze naar namen h e rhaling van de voora fgaande re eks vo or de g elui d en b ij de tweede ronde werd de zaak uitgebouwd in de r ic hti ng van de w ijze v a n lopen w ie toch een bijsturin g d r aagt di e schoenen en wa nn eer lop en vo etb a llers zo op aan w ijzi ng en van het p u bij na de r in z ien von d i k de on twerpen toc h b l iek st el d e de lo p er zijn w ijze van voort b e we n ie t fu nction eel genoe g ze w aren me te wei ge n bij ni g toege sneden op i n e s wens om ki n de r en er volg de nog een derde ronde w ant alle kin echte onsc hoo lse ervarin ge n t e laten o pd oen de r e n moe sten aa n d e beurt kom e n n u kree g i k be s loot daar wat a an t e ga an doe n bu iten ook de mimiek wat aandacht de leerk racht 14 zorgde er steeds voor de geluiden b ewegin denten dan de jaren door mij toegepaste de g en g e b aren en g elaa tsuit d rukk in g en te ductieve werkwijze benoemen de studenten hebben veel meer in huis tot slot w erd er g e z amenlij k een kaartje da n je d en k t te n m inste a ls j e he n aa ns p r eekt g emaakt op gew oon n adenken en ni et metee n met e e n t h e o r i e k omt luiste ren schoenen onde r w ijs a an k l e ute rs associ e re n aa n ko d o e l opmerkza am zijn op bijzond ere ge luiden mende studenten kennelijk met spelend leren doos me t schoenen in de kring eers te taa l on de r wijs ke nnelij k met loss e l e ss e n of groep kin deren aan wijzen die een paar mo kwam di t d oor de opdracht gen uitkiezen en aantrekken eventueel hel rond een ontwerpprobleem ontstaat een pen bij het veteren we r k s fee r wa a rbij men e l kaar he l pt id eeen eerste g roep gaat sho wen op e e n moment aanvult functioneel discussieert ook over stilte vragen iedereen luistert naar het ge a b str a cte zake n a ls d o e lste llingen luid daarna geluid benoemen het crit e rium activit e i t voo r a lle k in dere n bij tw eed e groep atten tie vragen voor de we rd met ee n a ls her k en ba a r opg e pakt maar wijze van lopen die erbij hoort en situatie echth e i d e n function a li teit st rookte k e n nelij k van gebruik schetsen wie wanneer hoe minder met de ervaringen bij derde ronde ook op mimiek laten letten wannee r je da aro p a anstuurt b lij k en stu zorgen d at alle kinderen een beurt krijgen denten oo k meer func t ionele ac tivit ei ten best te k unne n o ntwerpe n zi e het schoe ne n ont bij het formuleren van het ka artje o n tston d werp een hele discussie naar aanleiding van de o o k n a d e vier ve rmeld e ontwerpjes z ijn e r d oelstellin g dit w as niet a lleen maar l uisteren g roe p en aa n bo d g e w ees t in m eerde re of min ze i d en so m mi ge n ja m aa r op de k le uter dere mate trokken die zich wat aan van het sc h ool doen ze n i e t all es s tuk voor stuk z e i f unction a litei tscri terium h et is d uid e l i jk dat er een van de studenten in g rijpen b ij st uren van de d oce nt nod i g is om d at was natuu rlijk d e kans v a n m ijn l eve n de stu de nten all em a a l op he t s poo r va n i n e te wat zou in e g e d aan hebben dat b lee k z o krijgen waar het haar thematische aanpak be k laar als een klontje het ond erwerp zo b ree d t r eft d e scho ole rvaring en van aan kom end e mogelij k be han d el e n a lles me t sc hoenen doe n stu denten zijn zoda nig dat zij he t sc ho o lse le wat je k un t d oen ik h ad op d i t m o me n t n a ren a ls normaal ervaren and erz ij d s is op val tuurlij k alle mogelijkhe d en kunnen inve ntaris e lend dat zij in de beginfase van hun opleiding ren maar besloot tot een andere weg door te n og sn e l op h et g oede b e en gezet ku nnen vragen w ie er geinteresseerd was in i d eeen worden over zo n onderwerp eventueel om in de sta geweek d aar wat mee te d oen d at bleken er b etekent dit dan niet dat je in de opleiding heel wat te zijn stom t o e vallig h ad ik ee n zou mo eten beg inne n m e t the m atisc h onder w eek tevoren nog eens h et oude taalaciive wijs h et b ezwaar daartegen is gauw gefor ring sprogramma v an anton v an de r ge est e n muleerd thematisch onderwijs wordt dan ge wim sw ust e in h a n d e n g ehad da a r s taa n al pres e n tee r d a ls e e n oppe rvl akkig soort leren lerlei a ctiviteite n in d ie je m et schoen en ku n t er komt toch a ltijd taal b ij t e pas d aar doen van en m et een veter d iplo ma tot e n m et st a at d an te g enove r d at opleiden i n va kk en schrij foefenin ge n met ve t ers d us w ij met zijn e n zelfs on d erdelen van va kken veroorzaakt allen naar de bieb dat stude nte n s egmenta risch gaa n leren den k en i k bedo e l da arm ee in d id act ische v akd isci p lines die niet meer me t elkaar te ver b in d en wat heb ik hier als opleider zijn van geleerd na ar m ijn m e ning moeten we zoe ken naar o pl e idin g sge b ie d en d ie van d e st u dent zo w el i k h e b hi e r veel va n o pgestok en onder mee r vakdidactische als vakoverstijgende activitei h et vo l gende ten vragen educatief ontwerpen voor bestaan d e in d uct i e ve w eg aan de h and van een d e p r ak tijksituat i e s b ie dt d aartoe geleg enhei d ontwerpcase is veel uitnodigender voor de stu 15