Meertalige studenten in het hoger onderwijs. ‘Als je de balans opmaakt, is er eigenlijk weinig verschil.’

corinne sebregts vo lgen naa st d e o nvold o ende be he er si ng van het nederlands bemoeilijken formele belem meringen zoals erkenning van de vooroplei ding en de korte duur van de verblijfsvergun meertalige studenten in ning het studeren bovendien komen de stu denten vaak uit een milieu waarin het niet ge het hoger onderwijs woo n is d a t een j onge volwasse n e studeer t sommige meertalige studenten komen niet in alsje de balans opmaakt is aanmerking voor studiefinanciering als een student deze drempels niet heeft of ze kan er eigenlijk weinig verschil overwinnen dan steken nieuwe problemen de kop op allochtone leerlingen e n hun oude rs lijken vak e r een onjuist b eeld van het hoger o nde rwijs en de daaraan ge k opp elde be ro ep sp e rsp ectieve n te h e bben z odat relati ef vaak vo or een s tudieri chting dit themanummer zou niet compleet zijn als er wo rdt gek oze n die n iet aan de verwa c htingen vo l naas t de literatuur over de proble m en van m eertalige doe t ande re facto re n di e in h et ve rb a nd met s tudenten gee n student en ze lf aan he t woo rd zoud en s tudi e uitval worde n genoe md zijn moe ilijkhe den ko m e n corinne sebreg ts h eeft een aantal s tudent en m et h e t nederlands met de org anisatie van d e s tu aan hbo en universiteitgeinterviewd e n d oe t ve rs lag die kwes ties in de p ersoo nl ijk e sfee r die verz waard van hun ideeen o v e r de toegank e lijkheid van hbo s wo rd e n doo r ee n soc iaal i solement van de student en e n universite iten hun e rvaringen als m eertalige stu pro ble m en m e t de s tage ministerie van o c w dent aan deze ins tellinge n e n hun toek o mstbeeld 1 993 p 7 he t bee ld is ge variee rd maar een co n clu s i e is duide in dit artikel kom e n de bovengenoemde on lijk aa n taalhulp op ho og nivea u blijkt ze k er b e derwerpe n ook aan de orde h et gaat er hi e r h oeft e t e zijn e cht er om z es pers o nen aan h et woord t e lat en di e dir e ct en indirect met d e problema tiek te make n h ebben ik b en me t hen in conta c t ge op univ e r s iteiten en hoge s cholen zijn studen komen via doce nte n en hulpverl ener s die zi c h ten voor wi e het ne derlands ni e t de mo ed er be zighouden met de beg eleiding van meertali t aal i s ondervertegenwoordigd voor d ez e ge s tudenten op ee n univers iteit of hoge s tudent en i s het niet alleen moeilijker o m a an sc hool geinte rviewd zijn vijf s tude nten en e en universitaire studie of ee n opl e iding in het een oud student die nu werkt als bege l e ider hog e r beroepsonderwijs hbo te b eg inne n van m e ertalige stu d enten van de fac ult e it ho maar ook tijdens de studi e zijn e r ve el hind er ger maat s chappelijk e n pedagogi sch onder ni sse n di e maar enkele s tudenten s ucc esvol wij s x m ro van hog eschool ijsselland zij ove rwinnen vertelle n over hun studi ek e uze de moeilijkhe in 1 992 en 1 993 zijn vers chille nd e publikaties den met de nede rlandse taal hun erva ring en ve r sch enen over onderzoeken di e in opdra c ht als me e rtalige s tudent hun id ee en ove r de va n h et mini s te rie v a n onderwij s cultuur e n to egank elijkh e id en h e t to egankelijker mak en we ten schapp en o c w zijn uitgevo e rd name van in s te ll ingen voor hoger ond e rwij s voor lijk te hoog gegrepen e en onderzoe k naar d e deel me ertalige studenten en hun verwa c htingen na me van alloc htone s tudenten in h e t h oge r onder voor de toekomst m e t betrekking tot het af w ijs adviesgroep allochtonen hoger onder sluite n van de studie en het vinden v an werk 2 wijs 1 99 2 disc uss ien o ta in e n doo rs troom alloch to n e n in het h oge r ond erwijs minis terie van o c w de geinterviewde n 1 993 en het in spe ctie rapport allo chto nen in h e t hoge r b eroepso nderwijs dee lnam e sociale p ositi e onderinstromers leerlingen op de e n s tudie verlo op onderwij s insp ectie 1993 uit nederlandse havo en vwo scholen krijgen deze stukken blijkt dat er veel redenen zijn aan het eind van hun opleiding voorlichting waarom studenten wel of niet e e n hogere be over studie en beroepskeuze ook zijn er deca roep s opleiding of een universitaire s tudie gaan nen die hen kunnen helpen bij het nemen van 228 moer 1994 6 de juiste besli ssing meertalige leerlingen die in landse hogeschool of universiteit zij moeten nederland het voortgezet onderwijs volgen kiezen o it gebeurde rachel 20 een eerste kunnen gebruik maken van hetzelfde aanbod jaars studente beleidswetenschappen zij is ge aan informatievoorzieningen en keuzebegelei boren en getogen op cura4ao en heeft daar ding als eentalige leerlingen dit geldt bijvoor haar vwo diploma gehaald vlak voor het be beeld voor de turkse hatice 2 4 en bekir 24 gin van haar studie is ze naar nederland geko hatice kwam op vierjarige leeftijd naar ne men en in nijmegen op kamers gaan wonen derland en volgde vanaf die leeftijd het onder op het moment van het interview is dat een wijs in nederland op basis van haar meao jaar geleden zij koos voor beleidsweten diploma begon ze een jaar geleden aan de schappen aan de katholieke universiteit van lerarenopleiding economie aan de christelijke nijmegen kun omdat ze graag iets met mi hogeschool windesheim deze keuze kwam lieu wil doen en dat het liefst combineert met voor t uit d e somb er e verwac hting dat ze al s een carriere in de politiek in het eerste jaar turkse met haar m e no diploma weinig kans ontdekte ze dat de studie niet was wat ze ervan had op de arbeidsmarkt hatice ee n decaan verwacht had haar keuze was gebaseerd op de h eeft m ij ervan ove rtuigd dat ik e e n belangrijke rol brochures die ze op cura ao had gekregen ze zou h ebb en bij het opleiden en begrijpen van de bui beseft nu dat daarin veel belangrijke informa te nlandse leerlinge n in h et onderwis ook wis t ik tie ontbrak over steun en stimulans van haar uit e ige n ervaring dat buitenlands e lee rlingen nooit familie zegt rachel ik mo es t van mijn ouders om hulp vroegen bij de leerkrac hte n en of decaan gaan s tudere n ie ts b ere ik e n in het leve n maar ik omdat ze denken dat de leerkrachten het toch niet had net zo goed s terre nkunde kunnen gaan studeren zullen b egrijp en haar ouders en vrienden dat maakt h e n niet uit onders teunden haar keuze in tegenste ll ing tot rachel wisten luna 38 bekir verhuisde op negenjarige leeftijd van en sarah 25 heel goed wat zij in nederland turkije naar apeldoorn in turkije had hij vier wilden studeren luna studeert klinische jaar op de basisschool gezeten en in nederland psychologie en is bezig met haar scriptie in deed hij de vijfde en zesde klas van het haar geboorteland israel heeft ze tot ruim 6 basisonderwijs daarna volgde hij een jaar on jaar geleden gestudeerd en gewerkt na een derwijs in de internationale schakelklas van studie literatuur en filosofie behaalde ze haar het christelijk lyceum in ape ldoorn waarna titel bachelor of arts ba ze ging werken in hij naar de havo ging hij was altijd al erg een inste ll ing voor psychiatrische patienten en geinteresseerd in geschiedenis en besloot daar wilde psychologie gaan studeren ze zag ech om naar christelijke hogeschool windesheim ter op tegen nog vijf jaar studie en koos in te gaan na een propaedeutisch jaar in de plaats daa rvan een studie maatschappelijk s tudierichtingen aardrijkskunde en geschiede werk luna kwam naar nederland na haar hu nis van de lerarenopleiding wilde hij doorstro welijk met een nederlandse man ze kon in m en naar de universiteit om geschiedenis te nederland niet gaan w erken omdat haar ne gaan studeren de propaedeuse duurde een derlands niet goed genoeg was het leek haar jaar langer dan verwacht maar de opleiding dat ze beter kon gaan studeren de moeilijkhe beviel hem goed du s nam hij de beslissing d en die haa r b e h ee r s in g van h et ne de rl ands eerst de lerarenopleiding af te maken en dan dan zou geven zou ze kunnen oplossen met de door t e gaan naar de universiteit nu doet hij hulp van anderen ze koos voor een studie het verkort doctoraalprogramma geschied e nis psychologie aan de universiteit van utrecht bekir is ge ook de marokkaanse sarah wist voordat ze trouwd en wordt door zijn vrouw gesteund in naar nederland kwam wat ze wilde ze had de keuze voor een vervolgstudie engels gestudeerd aan de universiteit van ra ba t e n wi ld e haa r stud ie aan d e kun voo rtze t neveninstromers studenten die op een ten na het behalen van de certificaten van het latere leeftijd in nederland aan een opleiding staatsexamen nederlands als tweede taal ii beginnen hebben in het land van herkomst kreeg ze op de kun te horen dat ze de studie onderwijs gevolgd en weten vaak wel wat ze engels vanaf het eerste jaar moest volgen sa willen maar niet welke studie aan een neder rah ik had al driejaar op de unive rs iteitgezeten en 1994 6 moer 229 ik moest met de eerstejaars beginnen dat vond ik doen moet je de taal die je je eigen hebt gemaakt helemaal tiet leuk en daarom ben ik aan een andere omzetten of liever nog vergeten opleiding begonnen nu doet ze op hogeschool luna deed anderhalf jaar taalcursussen en gelderland de lerarenopleiding engels slaagde voor het toelatingsexamen nederlands taner demir begeleidt meertalige studenten als tweede taal van de universiteit hoewel het op hogeschool ijsselland hij kwam op t8 ja onderdeel schrijfvaardigheid onvoldoende was rige leeftijd naar nederland en woont hier in in het eerste jaar van haar studie volgde ze cur middels 1 5 jaar taner had in turkije het lyce sussen spreekvaardigheid in het talenlab van um met goed gevolg doorlopen in nederland de universiteit en kreeg veel hulp van haar leerde hij eerst de nederlandse taal door mid echtgenoot ze krijgt nog steeds individuele del van taalcursussen op de avond mavo en begeleiding van docenten van het talencen avond havo daarna volgde hij de opleiding trum van de kun en is daar op zich tevreden sociaal cultureel werk aan het middelbaar over beroepsonderwijs mbo en zette die studie sarah volgde drie jaar cursussen nederlands voort op xso niveau na het xso deed hij aan het sonsbeekcollege in arnhem en slaagde nog een vervolgopleiding beleid manage voor het staatsexamen nederlands als tweede ment en organisatie taner herkent zijn situa taal ii de faculteit engels van de hogeschool tie van toen in die van meertalige studenten gelderland liet haar als toelatingsexamen nog nu door hun gebrekkige beheersing van het een tekstverklaring van het havo eindexamen nederlands komen zij meestal via een omweg engels maken hiervoor scoorde sarah vol op het niveau dat bij hen past zo deed hij doende in het eerste jaar van de lerarenoplei eerst een mbo opleiding omdat hij niet kon ding heeft ze individuele lessen nederlands inschatten of zijn kennis van de nederlandse gehad met de docente nederlands als tweede taal voldoende was om in het nederlands een taal oefende ze het begrijpend lezen van tek hogere opleiding te volgen de richting sociaal sten deed aan woordenschatuitbreiding en cultureel werk koos hij omdat hij het leuk leerde grammatica na de voor iedere student vond om met mensen om te gaan ook had hij verplichte cursus logopedie kreeg ze ook vrienden die dezelfde studie volgden logopedische hulp om haar uitspraak te bij de geinterviewde studenten is geen spra verbeteren ke van gebrek aan stimulans vanuit de omge ving de in de onderzoeken gesignaleerde pro onderinstromers h a ti ce b ekir e n blemen rond de studiekeuze zijn alleen bij ra rachel waren zich bewust van de sterke en chel te herkennen er blijken echter wel moei zwakke kanten van hun beheersing van het lijkheden te zijn die voortkomen uit het niet nederlands bekir wist dat hij mondelinge en of gebrekkig beheersen van het nederlands schriftelijke taal goed kon begrijpen en dat spreken geen probleem was bekir ik heb wel problemen met het nederland s eens problemen m e t zin s opbouw het gebruik van de lidwoorden maar dat is het enige probleem ja st ij l neveninstromers luna sarah en taner fouten dat hou je toch daarom sta ik er niet b ij stil moesten eerst een tot drie jaar hun aandacht de doce nten houden er soms wel rek ening mee ze richten op het leren van de nederlandse taal bepalen zelf wanneer ze er rekening mee willen hou voordat zij aan hun studie konden beginnen den door hun recente leerervaringen waren zij rachel wist dat ze haar nederlands op cura zich bewust van hun taalbeheersing en wisten ao al vrij goed had ontwikkeld rachel het ze dat het nederlands tijdens de studie voor was vanzelfsprekend je gaat naar nederland du s je moeilijkheden kon zorgen taner koos daarom moet nederlands spreken ik heb vanaf kindsaiaan niet meteen voor een xso opleiding achteraf nederlands gesproken maar als ik met een constateert hij dat hij geen problemen met het nederlander spreek merk ik wel dat het een beetje nederlands heeft gehad taner het is een kwes stroef gaat bovendien wordt nederlands met veel tie van goed in de gaten houden waarm ee je proble accenten gesproken waardoor he t soms moeilijk te men hebt en kijken hoe je die kunt oplo ssen je vers taan is moet in het nederlands leren denken om dat te hatice verwachtte geen problemen omda t 230 moer 1994 6 mensen uit haar omgeving altijd zeiden dat ze taner heeft het nederlands geleerd door zo het nederlands goed sprak nu merkt ze dat ze veel mogelijk naar de radio te luisteren en ne langer over tentamens doet dan de eentalige derlandse kranten te lezen het maakte hem studenten dat ze vragen soms verkeerd inter niet uit dat hij het niet kon volgen het opne preteert en dat haar woordenschat beperkt is men van woorden letters de manier van formuleren bovendien doet ze langer over de voorberei zou late r komen het was een puzzel waarvan de ding van een tentamen omdat het haar meer stukken later op hun plaats vielen nog steeds be moeite kost om de stof te doorgronden grijp ik nie ts van de en het maar dat neem je voor lief aan ik denk dat het nieuwsgierig en leergierig spreken en sc hrijven zijn mij in staat hebben gesteld om zover te komen ik durf dinge n te doen ook al weet ik niet of het goed het zijn vooral de produktieve taalvaardighe is den die de studenten parten spelen het spre de meertalige studenten van de hogeschool ken wordt door rachel en luna als vermoei ijsse ll and hebben meestal hun vooropleiding end ervaren luna was zich vooral tijdens haar in nederland gedaan volgens taner hebben zij stage ervan bewust dat het haar meer moeite weinig taalproblemen vaak voelen zij zich in kost goed nederlands te spreken als ze ver het nederlands sterker dan in hun eigen taal moeid of gespannen is rachel merkt dat ze het nederlands is hun eerste taal de moeder vaker fouten maakt nu ze 2 4 uur per dag met taal is hun tweede taal geworden dit geldt het nederlands bezig is rachel ik moet m e niet voor bekir hatice en rachel zij zijn zich vaak concentreren alsje een taal go ed wilt spreken ervan bewust dat het nederlands nog steeds moet je e r veel en e rgie in s t ek e n je m oe t le tten op hun tweede taal is daardoor kunnen zij er bij zinsbouw en woordkeuze bepaalde zinscontexte n bepaalde s tudietaken rekening mee houden en komen in het nederlands anders over op een gege eventueel hulp zoeken zo heeft hatice twee ven moment word ik er gewoon moe van en ga ik jaar bijlessen gevolgd en is rachel op zoek slordig spreken dan verwar ik de en het en die naar een cursus waarin ze bijvoorbeeld leert deze dit en dat en gebruik zinsconstru cties uit het hoe ze een goede beleidsnota moet schrijven papiaments de neveninstromers weten ook waar het mis luna en rachel will en het nederlands per kan gaan met het nederlands en zij zoeken fect beheersen bovendien storen zij zich meer bijtijds hulp in de vorm van extra lessen of aan hun fouten naarmate ze de nederlandse cursussen nederlands taal beter leren spreken luna ik ben nu veel m eer taalbewust dus nu kan ik er ook van balen dat ervaringen met de s tudie ik iets niet goed geformuleerd heb dan luister ik naar mensen en denk wat kunnen ze het mooi z eg de publikaties over de onderzoeken die in gen dat vind ik vreselijk dus nu ben ik daar wel opdracht van het ministerie van ocw zijn gevoeliger voor gedaan vermelden als redenen voor de stu luna verbetert haar nederlandse taalbeheer die uitval onder onderinstromers niet alleen sing door middel van individuele remedieren de beheersing van de nederlandse taal maar de l essen bij he t talen centrum van de kun ook de organisatie van de studie sociaal daarmee wil ze na haar afstuderen verder gaan isolement en problemen met de stage op de om haar kansen op het vinden van een baan vragen naar de ervaringen van studenten te vergro ten gaat ze ook een cursus neder met die drie aspecten van het student zijn lands volgen het gaat haar vooral om het antwoorden de studenten die al een stage schrijven omdat ik altijd veel hulp heb gehad achter de rug hebben dat er tijdens die met schrijven heb ik eigenlijk mijn schrijfvaardig periodes van werken in de praktijk geen heid helemaal niet ontwikkeld waardoor alleen het moeilijkheden waren niet met het neder idee dat ik moet gaan schrijven al veel angst oproept lands en ook niet met andere zaken ook het in mijn eigen taal vond ik het ook moeilijk om een plannen en uitvoeren van studie activiteiten tekst te schrijven maar je kunt het en je kunt het levert studenten weinig problemen op ze alleen dat ik zo afhankel ijk ben van mensen dat kunnen rondkomen van de studiefinan vind ik vreselijk ciering en zijn studievaardig genoeg o m 1994 6 moer 23i tentamens en referaten goed en tijdig voor te hen waren bovendien lijken ook hulpverle b e re ide n ners die er niet speciaal voor meertalige stu veel studenten zijn bevriend met neder denten zijn afdoende steun en begeleiding te landse studenten en verkeren niet in een soci kunnen bieden zo heeft de studentendecaan aal isolement sarah merkt dat ze met een aan rachel door middel van een aantal gesprekken tal studenten geen contact heeft maar ze heeft doen inzien dat ze zich moeilijk kon ook m e des tud e nte n waa rmee ze voo r e n n a d e co ncentrere n tijd en s h e t voo rb e reiden va n colleges optrekt volgens luna zijn de tentamens omdat de cursussen niet lijken te nederlandse studenten beleefd en vriendelijk leiden naar het doel dat ze met haar studie w il rachel merkt dat er rekening met haar wordt bereiken waarschijnlijk is de oplossing een gehouden en dat ze soms een beetje wordt overstap op een andere studierichting bijvoor ve rwend d oor me d es tudent en h a ti ce en b e beeld een vrij doctoraal examen kir hebben eveneens goede contacten met de adviesgroep allochtonen hoge r onder nederlandse studenten bekir heeft wel eens wijs 1992 p 34 signaleert dat er een attitude het idee dat er vreemd wordt aangekeken te verande ring nodig is leerkrachten e n docenten gen de dinge n die hij doet vanuit zijn islamiti mo et en ook hun eige n doorgaans onbe wust e opvat sche geloofsovertuiging bovendien merkt be tingen e n verwachtingen onder ogen zien een slech kir op ons leefpatroon is anders je trouwt op jon te beh ee rs ing van de nederlandse taal duidt nog niet ge leeftijd en dan zijn er ook verantwoordelijk op een gebrek aan intelligentie de veranderingen h eden die bekir en hatice nodig vinden hebben volgens taner zijn de meertalige studenten betrekking op dezelfde problematiek de wor op hogeschool ijsse ll and leergierig en will en tels van het probleem liggen volgens hen in het ze graag goed presteren ze hebben contact voortgezet onderwijs bekir teel meertalige met hun medestudenten een open opste lling cs lee rlingen hebben gee n inzicht in het ne is ook een belangrijk element in de opleiding derlandse schoolsysteem ze weten niet waarvoor ze over de cultuu rverschill en tussen meertalige b epaalde sc hoolvakken nodig hebben bove ndien en eentalige studenten zegt taner iede re stu worden meertalige leerlingen op de basisschool on de nt zoekt als h ij aan de opleiding b egint naar een de rsc hat me estal wordt hen een lage opleiding refe rentiekader dat bij hem past soms vind je dat geadviseerd terwijl ze veel meer kunne n ook ha s oms niet dat s taat op zich los van het alloc htoon tice zegt ik vind dat leerlingen aan de vooroplei of autochtoo n zij n ding van het hbo wo onderwijs goed geinfor meertalige studenten moeten volgens taner meerd moeten worden over het toekomstige b eroep niet bij voorbaat het stempel hebben dat ze waardoor ze gemotiveerd worden ze meerta problemen zu ll en krijgen om een hbo studie lige leerlingen cs moeten niet bang worden ge te volgen moet je aan bepaalde vooropleidingseisen maakt dat ze een hogere opleiding niet aankunnen voldoen op het moment dat iemand daaraan vol h ati ce v indt da t aan h e t b egin va n ee n studi e doet moet je er niet van uitgaan dat zo iemand pro aan een hbo of universiteit a lle studenten een blemen tegenkomt als de studieresultaten van taaltoets zouden moeten afleggen eentalige een student achteruit gaan vindt taner het tijd studenten met een zwakke taalbeheersing om eens een gesprek te hebben en te vragen kunnen dan ook worden begeleid tot zij het wat er aan de hand is nodige niveau hebben bereikt op hogeschool ijssell and streeft men actief toegang tot hoger onderwij s naar een gelijke houding ten opzichte van meertalige en eentalige studenten taner het de studenten die vanuit de universiteit of ho is belangrijk dat een school kleur bekent en geschool individuele begeleiding en lessen zegt hier staan we voor we zijn open zowel nederlands kregen zijn over het algemeen erg voor allo chtonen als autochtonen dat is essen tevreden over die hulp zij hadden moeilijk tieel dat is een grondhouding die grondhou heden met het nederlands en zochten zelf ding b eteke nt da tje ne derland als een mu lticulturele naar oplossingen het is opvallend dat de stu samenleving ziet en dat aanvaardt daarnaast moet denten die nog geen problemen hebben gehad je in je lesinhoud kijken naar wat betekent dat voor ook niet wisten welke voorzieningen er voor mij als docent het vlechten van kleur in je 232 m o er 1994 6 lesinhoud geeft je houding als docent weer het gaat afgewezen word bij een sollicitatie om mijn behee r erom kennis tot je te nemen van andere culturen je sing van de nede rlandse taal dan accepteer ik dat dan af te vrage n wat h et voo rjo u betek ent en vervol ik heb niet het idee dat iemand aan mij iets verplicht gens de vaardigheid te ontwikkelen die kennis in je is of ervoor moet zorgen dat ik werk vind lesinhoud te verwerk e n ook de andere studenten wi ll en per se gaan ta n e r geeft aa n dat stude nte n di e hun voo r werken na hun studie rachel ik zal onderaan opleiding in het buitenland hebben gevolgd in moe ten beginnen waarschijnlijk als ambt enaar je nederland niet vlot in het hoger onderwijs moe t hard werk en om w erk te krijgen de kansen kunnen instromen omdat hun vooropleiding op de arbeidsmarkt voor een meertalige do niet wordt erkend taner het is fout da t dat cent zijn volgens hati c e en bekir vrij goed wordt besch o uwd als ee n proble em van de studen t hatice ik ben ervan overtuigd dat ik een baan zal eigenlijk is h et een probleem van de school e n vinden in h et onderwijs omdat gefuseerde schole n de samenleving de s tudent mo e t b epaalde onderde vee l buitenlands e l ee rlinge n h ebb en en daardoor is er len opnie uw doen en daardoor onnodig lang s tude behoefte aan lerare n m e t zowel kennis van de ren het kos t de samenleving nie t alleen onn o nederlandse als turkse cultuur deze positieve dig ge ld er gaat zovee l kennis verloren dit pro verwachtingen heeft sarah niet zij hoort vaak bleem heeft sarah aan d en lijve onde rvonden van mensen in haa r omgeving dat meertaligen sarah het is de regel dat m eertalige studenten m e t niet zo gemakkelijk aan werk komen taner het eerste jaar beginnen ze zeggen dat ze helemaal heeft echter and ere erv aringen taner alloch nie ts we len ov er de marokkaan se unive rsit eit maar tone studenten van onze ople idinge n zijn vaak al dat vind ik stom die universiteit is wel bekend aan het werk voo rdat zij afgestudeerd zijn som s ov eral h ebb en z e door hun a chtergrond e en bepaalde voor spro ng dat werkt vo o rlopig in hun voo rdeel studiesucces en de arbeidsmark t con c lu si e het binnen de voorgeschreven tijd beeindigen van de studie lijkt de studenten geen pro d e geinterviewden blijken de problemen die bleem bekir heeft nog drie jaar de tijd om zijn in de beleids en discussienota s van het minis universitaire studie af te ronden en gaat binnen terie van ocw wo rden genoemd te signaleren di e tijd ook nog de eerstegraads lerarenoplei en s oms zelf ervaren te hebben maar het beeld ding volgen hatice verwacht geen nieuwe dat meertalige studenten gehinderd worden problemen en zal met haar huidige studietem door het ontbreken van steun van familie een po de opleiding in vier jaar af kunnen ronden gebrekkige studievaardigheid of een sociaal ook sarah denkt dat ze haar bevoegdheid in isolement wordt door hen niet bevestigd zij vier jaar haalt ze krijgt weliswaar vrijste ll in hebben evenmin problemen tijden s stages gen voor bepaalde studie onderdelen maar dat daarbij moet wel worden opgemerkt dat stu zal de opleidingsduur niet verkorten omdat de denten die niet aan e en opleiding zijn begon meeste cursussen in een vastgestelde periode nen of ermee moesten stoppen nie t aan het van het jaar gegeven worden het is niet altijd woord zijn gekomen door de manier waarop mogelijk een cursus eerder te doen volgens ik met de geinterviewden in cont act geko rachel zal het bereiken van haar doelen een men ben heb ik niet gesproken met studenten meerjarenplan gaan worden ze wil zich gaan die geen problemen hebben of denken dat ze richten op het milieubeleid in het caraibisch die niet hebben studenten die niet weten wat gebied maar ze weet niet welke studie haar ze aan hun taalproblemen kunnen doen zijn d aar h e t beste o p voorbe re idt hierdoor ook niet in beeld gekomen luna is bezig met afstuderen zij orienteert de studenten met wie ik heb gesproken zijn zich op de arbeidsmarkt en wil graag een baan succesvo ll e studenten die zich bewust zijn van vinden ze gaat eerst een taalcursus volgen hun problemen met de beheersing van de omdat een werkgever een goede beheersing produktieve nede rlandse taalvaardigheden als van de nederlandse taal eist luna als ik een hun beheersing va n de nederlandse taal voor werkgever was dan zou ik in eers te instantie iemand te veel problemen zorgt zoeken ze hulp en willen hebb en die goed nederlands spreekt als ik begeleiding er is zelfs behoefte aan meer cur 1994 6 moe r 233 sussen nederlands het bieden van taalhulp is ncb commentaar van het ncb op de dis een van de aanbevelingen die gegeven wordt cu ss ienota in en doorstroom all o c htone n in naar aanleiding van de onderzoeken naar de si het hoger onderwijs in commentaarreeks de tuatie van meertalige studenten tot de eerste stappen op weg naar interculturalisatie van het aanb evel ingen behoort oo k h et zorgen voor hoger onderwijs utrecht ncb 1993 begeleiding van en voorlichting over het kie onderwijsinspectie allochtonen in het hoger zen van een studie of beroep en het werken beroepsonderwijs deelname sociale positie en aan de bewu s tmaking van a l h e t pe rso n ee l van studieverloop leiden nor 1993 het belang van een goede in en doorstroom van al siddiqui f decaan all ochtone studenten niet lochtonen in het hoger onderwis en de daarvoor be dat getroetel alstublieft in trouw 1 8 augustus nodigde specifieke aanda cht ministerie van 1993 ocw p 3 2 de situatie van rachel en de visie wiel k van der niet sleutelen aan de all och van taner hatice en bekir op het toegankelij toon maar sleutelen aan het onderwijs in ker maken van het xso en de universiteit hbo journaal 1993 p 1 6 2 1 bevestigen de juistheid van de aanbeve lingen voor zover het mogelijk is uitspraken te doen note n op basis van de interviews kan worden gecon cludeerd dat als de meertalige studenten een over de problemen van meertalige studenten maal aan het studeren zijn er maar weinig ver wordt bovendien veel geschreven zie onder schil is tussen hen en hun eentalige medestu andere van hugte 1993 meiburg 1993 van denten aan het eind van het interview consta der wiel 1993 siddiqui 1993 ncb 1993 teerde taner demir dan ook het gesprek dat de bie e a 1993 we nu gevoerd hebb e n als je de balans daarvan op met uitzondering van taner demir zijn de na zou mak e n dan zou j e zeggen ik me rk bijna ge en men van de geinterviewden vervangen door verschil tusse n auto chtone en allochtone studenten een pseudoniem maar dat is ook zo het lijkt erop dat de moeilijkheden waarmee de meertalige studen ten kampen problemen zijn die direct en indi rect voortvloeien uit hun minder goede be heersing van de nederlandse taal van de aan bevelingen die aan het eind van de beleids en discussienota s en het inspectierapport worden gegeven lijkt na de zes inte rviews het bieden van taalcursussen de prioriteit te verdienen li teratu ur adviesgroep allochtonen hoger onderwijs te hoog gegrep en een onderzoe k naar de dee lname va n allochton e studenten in h et hoger onderwijs am s terdam 1992 bie m de g van hugte t van lakerveld workshop nederlands als tweede taal aanbevelin gen vers lag van de ncb confere nti e ee n nieuwe uitdag ing interne publikatie 1993 hugte g van allochtone studenten in he t ho ger ond e rwijs in le s 1993 65 p 8 meiburg h te hoog gegrepen rapportage in kort bestek in le s i993 6 5 p 9 ministerie van onderwijs en wetensch appen discu ssienota i n en doorstroom allochtonen in het h oger onderwijs leiden nor 1993 234 moer 1994 6