Met de computer gaat het beter!?

jos hoffs hans wegman computers in het met de computer onderwijs gaat het beter de computer is in opmars vandaar dat tijdens de von conferentie aandacht is besteed aan de ontwikkelde computer programma s een kijkje in de keuken van mensen die dit soort programma s maken jos hoffs onderwijspsycholoog en hans wegman voorheen docent nederlands aan de nlo te nijmegen ver tellen over hun ervaringen op d e con fe rentie we r d en vier coursew are computer gaat het beterl 7 prog ram m a s g epresenteerd a lle vier p ro g r a m w e he bben ons de vol g en d e vra g en g esteld ma s hadden zinson tleden als ond er w erp leer je er b eter mee ontle d en zinson tleden me t behulp van de computer leer je er sneller mee dus een van d eze vier is in het najaar van is het leu k er om o p d eze manier met ontle 1 988 gemaa k t door de schrijvers van dit den bezi g te zijn arti k el bes p aart het d e d ocent tij d voor het va k n ederlan d s hebben veel levert het d e docent me e r arbeidsvreu g de coursew are m ak ers zich op g rammatica in d e les gestort d at la g voor de han d grammatica o ns prog ramma is voor het g rootste deel ge zinsontleden en w oord benoemen hee f t een maakt in de loop va n de cursus w aarin het ge overzichtelij ke leerroute met een duidelijk aan b ruikt werd en d aarin voortduren d b ijgestel d w ijsbaa r b e g in en ein dpunt bove ndien kun je b oven dien is h et p rog ra mm a gebruikt bij een binnen het v ak g ram ma tica an ders d an op experiment d aarover het vol ge n d e veel an d ere terreinen van het taalond er w ijs eind juni 1 988 ontmoet jos h off s onde rw ijs uits p raken d oen die als goed of fout aan te psycholoo g h ans w eg man b oven t allig docent merken zijn en d at heeft de computer graag n ederlands aan d e n lo te n ijmegen b ezig veel d ocenten zien dat trou wens oo k graa g aa n een omscholing tot course ware ont wikke in d it arti kel z ullen we iets vert e llen over onze l aar ervarin gen m et h et on twi kkelen van een jos w anneer je de com p uter in d e kl as g e cours w are p rog ram m a zi n sontle d en en onze bruikt moet dat dui d elij k mee rw aarde heb b en bevin d ingen met het gebrui k ervan in de k las verg ele ken met een ander d id actisch hul p mi d we doen d at i n het lich t van de in d e titel bo del zo a ls een b oe k of een pa k stencils of een ven d it arti k el g ema a k t e opmer k in g m et d e overhea d project or wat je on d er an d ere me t 180 moer 1989 1 4 p 180 183 de c omp uter k un t d oen is feedb ack geven f e nin g e n in iedere oef ening st aat ee n gra m aan ie d ere l e erlin g ind ivi d ueel o p het m oment maticaal item persoonsvorm zinsdeel onder d at hij of zij d aar aan toe is d at be te kent w el werp etc centraal uiteraard hebben we in d at er over d e aard van d e feed b ac k g oe d na de loop va n d e o e fen in g en item s t e ru g l aten g edacht moet word en i k w il uitzoeken of ver komen het is niet zo d at o e fening d rie all e en schillend e vormen van fee db ac k verschillen in m aar vra g en over het lij de nd v oorwe r p bevat l e er p restaties o p leveren we heb ben gewerkt met mee rkeu ze vrag en d e soort vraa g stellin g is re delij k g ev a rieerd het experiment wat is het on der streepte zinsstuk wi js het onderwerp aan in we b esluiten het experiment uit te voeren in zit i n de vo l gende zin een lijdend voorwerp d e eerstejaarscursus zinsontleder o p de nlo wel ke van de drie zinnen bevat een naamwoordel ij k ge z eg de n ijme g en d ie cursus duurt zes w e ke n tw ee benoem het z i nsdeel achte r de persoonsvorm colleges per wee k i ed er college wor d t b egon nen met een klein half uur uitle g van d e sto f de rest van de tijd wordt besteed aan oefe rol docen t nen i n de oefenfase word t het pro g ramma k lassi kale ui tle g van een g ram matica al b e g ri p z insontle d er geb rui kt d e eersteja a rs word en iedere les lij kt vereist tij d ens d e oefe n fa se in drie groepen verdeeld een groep oefent in met d e computer is de docent aan w ezig om de klas op d e ge wone manier on d er begelei in te gaan o p speci fieke vrag en van individ uele ding van een docent de an d ere g roepen gaan studenten b ij een coursew are programma k an achter d e com p uter d e groepen oefenen met dat in t ege nstelling tot klassikaal oef e nen tw ee versies van het pro g ramma die verschil heel makk elijk zonder da t and ere stu d enten len in d e fee dba c k d ie de stu d enten k rij g en daardoor g estoord w orden de feedbac k het systeem twaalf jaar e rv aring als docent nederlands wanneer je een courseware pro g ram m a gaat heeft geleerd dat je bij grammatica opdrach ontw i kkelen ku n je dat doen in een p rog ram te n intuit ief op drie manieren feedback kunt meertaal a ls pas c al o f basi c d at heeft als leveren op het antwoord van een leer li ng door voordeel dat je a ls p rogramm a ma k er veel in middel van 1 een regel 2 een analoog voor vloed hebt op de struct uur en d e inhoud van beeld en 3 een voorbeeld dat de regel expl i ci het pro gramma g r oo t n ad eel is d at he t zeer teert b ijvoorbeeld veel t ij d k ost je kunt oo k g e brui k ma ken van wat is de persoonsvorm in zogenaamde auteurssystemen min of meer de bal werd over de tribune getrapt geprefa briceerd e raam w erk en w a a rmee je met 1 zet de zin in de tegenwoordige tijd veel m inder computer rompslom p een on d er het woord dat verande rt is de persoonsvorm wijsprogramma kunt maken uiteraard beperkt 2 in de speler is uit het veld gestuurd is is de zo n systeem je in je mo gelij kh e den een voor persoonsvorm 3 de bal werd over de tribune getrapt beeld van een auteurssysteem is taiga de bal wordt over de tribune getrapt w e he b ben voor ons p ro g ram ma g e brui k g e maakt van een d ocentsysteem t o ets y ont in d e praktij k g e bruik je deze vormen van f eed w i kkeld d oor het instituut voor o nderzoek van bac k d oor el kaa r en als aanvullin g op el kaar het wetensch app elij k on d er w ijs aan de katho we hebben in ons onderzoek geprobeerd het lieke u niversi teit n ijmeg en effect van 1 en 2 t e met en door ze in t wee e en docentsyst eem b ie dt min d er mog elijkh e verschillen d e versies van het p rogramma aan den dan een auteurssysteem maar h ee ft als te bieden voordelen de zeer eenvoudige bediening zowel voor d e p ro g ra m ma ma k er als voor de g ebrui ker h ad d en we ons p r ogr amma in t aiga ge het programm a maakt dan had ons d at ong eveer tien keer zo veel tijd g e kos t w e he b ben een p ro g ramma gema akt da t e en be p erkin g van to etsy is d at het m aar b estaat uit 17 0 z innen verd eel d over acht oe een paar soorten vragen mo g elij k maakt m et 181 name d e m e er k euzev ra ag de ma tchin g sv r aag spoor zet een vraag als w at hoort b ij wat en de vra a g w aarop een wat is de persoonsvorm in kort antw oor d kan w or d en in ge tikt wij h e b joachim krijgt morgen ontslag ben voor de meerkeuzevraag g e kozen omdat 1 joachi m het de bedienin g van het programma door d e 2 krijg t leerling heel eenvoudi g maa k t en omdat de 3 ontsla g p rogramma maker b eter in kan g aan op g e kan de leerling op een vals spoor ze tt en maakte fouten en de fee dback bovendien be per kt en overzichtelijk blij ft b eter is w el k e zin begint met de persoonsvorm voordelen van toetsy voor d e gebruiker 1 joachim krijgt morgen ontsla g student 2 wordt joachim morgen ontslagen 3 m org en st a at hij op straat je kunt heel makkelij k vooruit en te r ugbladeren door het p rogramm a ideaal is het nooit toch heb ben we meer op het sche r m is alti j d aangegeven wat je moet keuze vragen gebruikt omdat en kunt doe n ze het programma overzichtelij k maken e r wordt een score aanta l goed aantal fout ze d e h a ndelin g ssnelhei d van d e leerlin g bi jgehouden vergrote n voor d elen van t o e t sy voor de d ocent er daarmee minder kans bestaat op vastlopers met een druk op een knop kun je de vo l gord e van de vragen verandere n leer je er beter mee ontleden met ee n d r uk op een knop kun je het programm a aan het begin en op het einde van de cursus al s toets geb r uiken door de feedback weg t e heb b en we een schriftelijke toets afg enomen h alen de veertig computerstudenten scoorden op d e eindtoets iets hog er dan het ge m iddelde d e zogenaamde leerlin g controle van het p ro van de derti g klassikale studenten d aarbij gramma is heel groot in feite bepaalt de leer moet opgemerkt w orden dat de studenten ling altijd met w elke oefening hij bezig g aat en achter de com p uter g emiddel d d e helft min vervolgens met w elke vr a a g je raakt nooit der tijd gebruikten dan de k lassi kale stud en geblokkeerd in de zin van dat je eerst een ten a lle studenten scoor d en op d e eindtoets goe d ant w oord moet geven alvorens verd er hoger d an o p de b egintoets al w aren er bij d ie te kunnen in veel andere programma s is dit vooruitgingen van b ijna niets naar iets een hinderlijk verschijnsel meer over wegingen bij het maken van het leer je er sneller mee ontleden programm a d e studenten aan de com puter w aren gemid g eisoleerde z innen i n veel school g rammati d el d 20 minuten met een oefenin g b ezig va ca s worden geisoleerd e z innen aan g e b oden rierend va n 5 tot 40 minuten per individu d e d ocenten zijn nog al eens van mening dat d it studenten in de klas w aren allemaal p er oefe eigenlijk geen goed uitgangs p unt is w anneer ning 40 minuten bezig je vindt dat grammatica zou bij d ragen aan het wanneer je b esluit de computer in de les te beg ri p van zin en te k st is het beter uit te gebrui ken moet je je onderw ijs zo organise g aan van co mplete teksten van de andere ren dat de leerlin g de tij dwins t oo k d aad w e r kant is het zo d at het b ij een coursew are k elijk k an ge b rui k en h ij of zij moet d us eer d er p rogramma van g root belang is dat er zo w ei w e g k unnen gaan of w at anders kunnen gaan ni g mogelij k te kst op het scherm staat een doen de computer is bij uitstek geschi k t als te kst langer d an een regel of acht w or d t nau hul p mi d del bij interne dif ferentiatie welijks helemaal g elezen vand aar dat w ij ge d e docen t bespaart in absolute termen niet kozen he bb en voor g eisoleerd e zinnen z oveel tij d d e d ocent heeft het we l een stu k m eer k euze vragen je k unt je af vra g en of je ma k kelijker zelfs als 20 tot 3 0 studenten te d oor meerkeuze vragen de leerling niet teveel gelijk met het programm a bezi g zijn w ij had informatie g eeft of hem juist op een dw aal d en o p de n lo de beschikking over d erti g 1 82 com p uters een lu x e situatie d ie niet o p ie d ere ten slotte school w or d t aan g etroffen ie d ere st ude n t een eig en a pp araat van d e an d ere k ant is het zoals we hier b oven hebben g eprobeerd aan te goed mogelijk t w ee studenten leerlingen aan tonen k an de computer een g oed hulpmiddel een computer te laten w erken d oor de bij interne differentiatie zijn z aa k is d an w el g estandaard iseer d e feed b ack in het p ro g ram d at je als docent d e b eschi k kin g he bt over ver ma resten de docent de specifieke problemen schillen d e soorten leer en oe f en p rogr a mma s van individ uele studenten waar hij individueel zelfs voor zoiets triviaals als zinsontleden op k an ingaan d aarom moeten de koste n van een p rog ra m ma laag zijn is het leuk met behulp van de computer te le ren ontleden in de com puterzalen is het volg end e te zien p roblemen met de be d ienin g van de compu ter heeft niemand b ijna iedereen is van de eerste tot en met de laatste les bezig met de stof hoe kort of hoe lang ze er ook over d oen b ezig met de stof en niet met iets an ders zoals in de k lassi k ale groep veelvuldig voor k omt aanvan kelijk roepen veel stud enten dat ze maar wat zitten te go kken later merken ze d at niet het geven van een goed antwoord belangrijk is maar het bek ij ken van de feed bac k aanvan k elijk lij kt iedereen door het p ro gramma heen te vliegen later zie je meer mensen iets o p schrijven en vragen no g eens bekijken vooral faalangstige studenten lijken baat te he b ben bij het computerp rog ram m a ze kunnen rustig in hun eigen tempo door wer ken niet gestoord d oor medestudenten of door lastige vra g en van de d ocent n atuurlijk levert het programma voor som mige studenten vragen en problemen op maar de d ocent k an daar individueel op in gaan zon der anderen te storen levert het de docent meer arbeidsvreugde h et levert je de mogelijkheid je veel meer dan voor de klas bezig te houden met in d ividuele l iteratuur p ro blemen ons p rogramma is een oefen p rog ramma uitle g hoffs j het effect van feedbackvormen in coo in vooraf door de d ocent lijkt onontbeerlij k maar relatie tot leerstijlen afstudeerscri pt ie 1989 ver kr ijgbaar b ij de auteur kan wel tot een minimum beperkt blijven d e docent word t zeker niet overbodig zijn rol is wegman h j hoffs zinsontleder computerpro die van inhou d sdeskundi g e en niet zoals vaa k gramma 1989 ve rkr ijgbaar bij de auteurs pri j s in de klas die van ordehandhaver f 50 183