Met je mond vol drop – over enkele moeilijkheden en beperkingen van groepswerk

cathrien pou w met je mond vol drop over enkele moeilijkheden en hbo beperkingen van groepswerk soms hebben de studenten van cathrien pouw lerares op een nij meegse pedagogische academie geen zin in groepswerk cathrien pouw gaat in haar artikel onder andere in op de demotiverende aspecten bij groepswerk bah cathrien alweer groepjes werkt u ook op zo n school waar best wel aan groepswerk wordt ge daan en overkomt het u ook dat de leerlingen er geen zin meer in hebben ik zit op zo n school een pedagogische academie in mijn lessen overheerst groepswerk als werkvorm en vaak verloopt dat heel natuurlijk maar soms zijn ze het zat en dan krab ik eens op mijn kop en zoek wat er aan de hand is waarom zijn ze het zat moet ik minder aan groepswerk doen moet mijn groepswerk anders ik denk dat dat laatste het geval is daarover zal ik het in het h i ervol gende hebben zoet of zinvol ik merk dat er twee manieren zijn om mijn leerlingen tevreden te krijgen ikzelf voel mij maar bij een van die twee echt goed mijn leerling is tevreden als het door mij geboden entertainment be vredigt en mijn leerling is tevreden als hij de les voor zichzelf als zin vol ervaart ikzelf ben alleen in het laatste geval tevreden 31 als de leerlingen me vragen eindelijk weer eens een lekker klassikale les te geven vrees ik dat mijn klassikale lessen meer bevredigen vanwe ge dat entertainment element van zo n les terwijl ik er kennelijk niet in slaag bij groepswerk de leerlingen zin in het werk te laten ervaren ik word daardoor nog voorzichtiger met die zogenaamde leuke lessen en ben steeds weer bezig met vragen als wat is een zinvolle opdracht hoe leid ik die opdracht zo in dat doel en zin de leerling duidelijk worden hoe begeleid ik groepswerk ge richt op het onderwerp hoe begeleid ik groepswerk sociaal ook komen er steeds vragen over groepje individu en groepje de an deren maar daarover verderop nu eerst een stukje uit mijn praktijk ik geef hier een indruk van het zesde blokuur uit een cyclus van ne gen blokuren gericht op boeken voor kinderen een overzicht van de hele cyclus geef ik in een bijlage doen en laten half elf begin van de les van 2g ik kom de jeugdbibliotheek binnen een groepje zit al te werken ik begroet ze en hoor dat ze er al vanaf half tien zitten had de klas het vorig uur dan vrij nee maar ze hadden catechese ik laat dat punt liggen hoe staat het met hun onderwerp grote mensenproblemen in kinderboeken ze hebben veel te veel titels paul voelt ervoor zich te beperken tot het onderwerp dood geert vindt dat een goed idee maar louis niet hij vindt dat een zeikerig onderwerp daarom juist begint paul uit te leg gen ik loop weg die redden zich wel t is kwart voor elf en zes van de zeven groepjes zijn nu binnen ik mis nog annemarie thea en ed ik informeer of die nog komen ze zullen lopend komen want het was zulk mooi weer verneem ik dat kan dus nog een kwartier duren mijn oog valt op de prentenboek groep gerard zit ingespannen te tekenen willem en henny kijken te vreden toe ik laat het eerst zo germien komt naar me toe ze heb ben nu al de helft van de kinderpoeziebundels doorgewerkt maar vonden het allemaal waardeloos ik loop mee naar haar groep we gaan er even bij zitten kunnen jullie me uitleggen waarom je ze niet goed vond wat je nu hebt ontdekt is waarschijnlijk de moeite van het vertellen waard hebben jullie daar aantekeningen van gemaakt voor je stencilverhaaltje noem eens gedichten die jij zelf mooi vindt kunnen kinderen die ook begrijpen sommige wel en andere niet bekijk dan eens waar dat zoal in zit ik kom zo wel weer eens langs elf uur de situatie in de tekenhoek is ongewijzigd ik ga eens infor meren vinden henny en willem het zinvol er zo wat bij te zitten ja dat vinden ze zinvol gerard kan het beste tekenen en zij geven ideeen aan ik geef het voorlopig op ga naast ciel zitten die zic h 32 achter een muurtje heeft verstopt de vorige les zat ze daar ook al ik kijk wat ze zoal om zich heen heeft liggen blijkt een bonte verzame ling ank werkt liever alleen verklaart ze en zij vindt het ook best zo heeft in geen geval z i n zich bij een andere groep aan te sluiten ik knik en stap weer op annemarie c s zijn er nog steeds niet de poeziegroep komt blij naar me toe ze zijn eruit ze gaan een bloemlezing maken op klank en rijm voor jonge kinderen met veel nonsensversjes voor oudere kin deren met grote mensengedi chten ik zeg dat ik dat een goed idee vind en ze vertrekken naar de grote mensenafdeling van de b i blio thee k de sexg roep komt terug van koffi edrinken hun hele tafel ligt vol hummel en mummelboekjes maar ze zijn niet tevreden al die boekjes ve rt ellen hoe het gaat moet dat dan niet jawel maar ze komen er nog niet uit openen opnieuw de boekjes tekengroep ongewijzigd ik sugge reer d at ze elk apart een boekje kunnen maken na eerst ge zamenlijk de opzet te hebben gemaakt stel nog wat vragen over het soort kinderen waar ze aan denken en over de dingen waar ze op l etten en ga weer weg ik praat erlangs merk i k de groep beroepen heeft de hoek met zakelijke i nformat i e nog niet ontdekt ik v raag wat ze precies zoeken t mag alles z i jn als het maar over beroepen gaat ijverig bestormen ze de nieuw ontdekte kast ik laat die inventarisat i ewoede ee r st maar vraag later wel door als ze niet verder komen twaalf uur annemarie thea en ed komen binnen stralend en vol verhalen ze zijn wezen markten en hebben een leuk hemd voor ed gekocht ik moet het hemd bewonderen en kr ijg mijn mond vol drop gestopt ik laat het me aanleunen tien over twaalf de he l ft is opgestapt de sexgroep is hevig in discus sie ik voeg me bij hen een kind wil lezen over wat hij zelf be l eeft zeggen ze het gaat niet allee n om technische informatie maar vooral om gevoelens ik tip ze twee a rt ikelen in de consumentengids waarin voorlichtingsboeken juist op dit criterium zijn doorgelicht er wordt nog een kwa rt ier nagepraat over eigen ervaringen dan stuur i k de groep naar school om ze op tijd te laten zijn voor de volgende les de eersten van de volgende groep zullen zo b i nnenkomen keer op keer dat is een stukje van mijn groepsbegeleiden een stukje met lukken en met m i slukken drie van de zeven groepen functioneerden niet naar mijn wens ik ben er niet in geslaagd daar wijziging in te bren gen vier groepen functioneerden wel en heb ik voo rt kunnen hel pen waar zit dat in welke moeilijkheden deden zich voor wat is 33 noodzakelijk voor het welslagen van groepswerk een eerste noodzaak i k zei het h i erboven al i s dat de leerling zin en doel voor zichzelf ziet ik merk dat leerl i ngen een opdracht altijd wel uitvoeren je zit op school en daar moet je doen wat gezegd wordt of het zal wel ergens goed voor zijn of je doet het voor die aardige docent als m i jn leerlingen werken denk ik keer op keer dat ze het doen om de z i n die ze er voor zichzelf in z i en mijzelf staat erg duidelijk voor ogen waarom ik een bepaalde opdracht geef welke plaats die op dracht heeft binnen al mijn lessen en binnen de opleiding ik denk dan dat dat voor hen ook zo is keer op keer vergis ik me in het les voorbeeld is dat zo bij de tekengroep de oplossing voor dit probleem zoek ik deels de helft van mijn uren in projectmatig werken ik denk echter dat ook opdrachten waarbij de leerkracht doel en werk vorm bepaalt zo gegeven kunnen worden dat de leerl i ng zin en doel voor zichzelf ziet te veel of te weini g zijn de leerlingen eenmaal gemotiveerd aan het werk getogen dan be ginnen de moeilijkheden pas goed voor jou als docent want nood zaak twee voor het welslagen van groepswerk is een juiste begeleiding op het juiste moment in het voorbeeld zit ik voortdurend naar dat juiste moment te zoe ken sommige groepen roepen wel germien bij een aantal ben ik welkom groep dood sexgroep beroepengroep maar wat te doen met groepen die zich afsluiten voor begeleiding de tekengroep pro beer ik hardnekkig te bereiken maar fout ze zijn bezig hun tijd te vullen en dat moet boven tafel komen van ank en ciel accepteer ik voorlopig dat ze zich aan groepswerk onttrekken ze zijn voor zichzelf wel gemotiveerd bez i g de markt groep laat ik ook die werken wel weer eens eigenlijk ben ik blij om hun eigenmachtig optreden ook naar de juiste begeleiding zoek ik in het voorbeeld steeds bij al mijn acties en reacties streef ik ernaar o m de leerling op z n eigen verhaal te laten komen de groepen dood poezie en sex de leerling door te laten denken freire noemt dat problematiseren dat staat de beroepengroep te wachten te onderstrepen dat ze goed bezig zijn poeziegroep en ciel lang niet altijd lukt me dat ik zie mezelf met name geregeld de vol gende fouten maken ik spring te snel in een gesprek zodat de leerlingen van de wijs ra ken 34 ik geef antwoorden in plaats van te luisteren en vragen te stellen die antwoorden worden dan niet verstaan ik draag te veel ineens aan ik stel een vraag op het verkeerde ogenblik zodat ze de vraag niet verstaan en van hun apropos raken ik zie dat het niet lekker gaat maar weet niet wat te doen en doe dus maar niks kortom of ik vind het zo hard nodig veel te zeggen en mis daardoor de aansluiting of ik ben huiverig in te grijpen en doe dus niets in beide gevallen loop ik een goede kans dat het groepswerk mislukt en dat de leerlingen gaan balen van het werken in groepjes zoek in de groep als je maar in groepjes werkt ben je modern dan is je onderwijs goed zo lijkt het de laatste tijd wel elke leuke moderne basisschool heeft groepjes als standaardopstelling elke docent die bij de tijd wil zijn probeert het maar eens met groepjes nou daar schiet je natuurlijk mooi niks mee op dat hoop ik hierbo ven duidelijk te hebben gemaakt goed zit m niet in wel of geen groepjes maar in wel of niet activiteiten waar de leerlingen zelf de zin van zien en in een begeleiding die wel of niet adequaat is en afgezien daarvan ik ben zelfs huiverig voor groepjes ik merk dat school leerlingen stimuleert zich anoniem op te stellen de leerling neemt niet zelf de beslissingen niet de ene verdedigt een bepaalde mening niet de ene vindt bepaalde zaken de moeite waard niet de ene is aansprakelijk maar de groep en de groep dat is nie mand zoals ook in de rest van onze samenleving niemand zich indivi dueel aansprakelijk voelt voor al het foute dat wij samen doen om nu toch wel de individuele leerling te leren te kiezen zichzelf te ervaren zelf verantwoording te dragen doe ik onder meer het volgen de zie de bijlage voor een praktijkvoorbeeld m n in de eerste blok uren en de toetsing vaak gaan er individueel gerichte opdrachten aan een groepsopdracht vooraf tijdens het groepswerk stimuleer ik dat ieder zich uitspreekt en dat ieder z n eigen aantekeningen maakt tijdens het groepswerk maak ik steeds duidelijk dat er verschillende visies zullen zijn en mo gen zijn binnen het groepswerk vindt soms een individuele taakver deling plaats het eindprodukt mag groepswerk zijn maar individueel werk en mengvormen zijn ook akkoord toetsing gebeurt individueel mondeling start daarbij zijn groepswerk en individueel werk raakt het individu zoek in de groep dan is het groepswerk mislukt 35 het besloten kringetj e nog een beperktheid van groepswerk je hoeft alleen te communice ren en te werken met vriendjes en je werk dient alleen het besloten kringetje die engheid probeer ik op verschillende manieren te door breken soms door de opdracht zelf de groep krijgt de taak iets van andere mensen te weten te komen in het bibliotheekvoorbeeld zijn dat kinderen en het bibliotheekpersoneel vaak zijn eindresultaten bestemd voor een bredere groep klasgeno ten schoolgenoten stadsgenoten ouders overheid kunnen worden bereikt met tentoonstelling diavertoning stencil krant in het voorbeeld is het eindprodukt een stenciluitgave voor klas en schoolgenoten is een groep niet in staat naar buiten te treden ook dan is het groeps werk niet geslaagd al met al ik denk dus dat indie n leerlingen zin en doel van het werk voor zichzelf zien er op de juiste momenten op de juiste wijze wordt begeleid ieder individu de gelegenheid krijgt en wordt gestimuleerd om van uit eigen voelen en denken te werken de groepjes ook van tijd tot tijd met anderen kunnen en moeten communicere n het niet meer zo gauw zal gebeuren dat de leerlingen zeggen bah juf bah meester alweer groepjes bijlage 1 stencilkamer 5 blokuren in de jeugdb i bliotheek de lessencyclus de bevrijding van het leesboek van de lindenberg het kader deelnemers in leerjaar twee staat een semester lang de didac 4 klassen van elk 20 tin beurtelings personeel tiek van het stellen en van het voo rtgezet lezen van de jeugdbibliotheek docent nederlands centraal materialen deelonderwerp jeugdboeken van de studenten en van de do de bevrijding van het leesboek boeken voor ce nt kinderen welke zijn er zoal en wat zijn didacti alles wat in de jeugdbibliotheek aanwezig is sche mogelijkheden typemachines van enkele studenten stencilmoederv ellen stencilapparaat stencilin tijd brander 9 blokuren een blokuur is 100 minuten de volgende stencils 1 wat is een goed kinderboek redactioneel uil plaats ouders van nu 4 blokuren in het lokaal 1 daa rv an ook in de achterkant lijstje met bekroonde jeugdboe 36 ken leesinstructie stencil 3 individueel vrije uit 2 beredeneerde literatuurlijst m b t boeken loop van de les over kinderboeken blok 3 3 a rt ikel pouw c a eik kind z n boek ba uitreiking stencils 2 en 4 groepsvorming en sis september 197 5 bepaling van de werkzaamheden in de jeugdbi 4 suggesties groepsopdracht zie bijlage 2 bliotheek 5 wegwijzer voor het gebruik van de jeugdbi blok 4 bliothee k in de jeugdbibliotheek inleiding van lenie 6 opdracht catalogu s crouwel hoofd van de jeugdbibliotheek uit reiking stencils 5 en 6 de blokuren individueel uitvoeren van de catalogusop blok 1 dracht klassikaal lezen stencil 1 exemplarische in blokken 5 6 7 8 structie begrijpend en kritisch lezen werken aan de groepsopdracht in de jeugdbi individuele opdracht bekijk de door mij mee bliotheek gebrachte boeken en maak twee lijstjes eentje blok 9 met wat je allemaal goed vindt en eentje met schrijven uittypen en stencillen van de wat je allemaal niet goed vind t groepsbijdrage voor de stenciluitgave de be klassegesprek over criteria en doelen voor vrijding van het leesboek exemplarische in jeugdboeke n structie publiekgericht zakelijk stellen deze opdracht voor volgende keer neem jouw ei uitgave is een neerslag van het werk van vier gen fijnste kinderboek mee klassen en is bestemd voor deze 84 mensen blok 2 plus een aantal belangstellende schoolgenoten in groepjes elkaar vertellen over de meegeno 20 exemplaren men boeke n hoe las je ze wat vond je er fijn in toetsing van het hele semester klassikale uitwisseling over waarom lezen individueel mondeling aan de hand van het middels borddiscussi e groepswerk een individuele literatuurlijst en individueel formuleer je voorlopige doelstel individueel opgestelde stellingen over lezen en lingen voor lezen van fictie door kindere n stellen bijlag e 2 volen boeken bij elk boek een korte motivatie suggesti es g ro epsopdrach t conform boek en jeugd zelf kinderverhalen maken voor verschillende thematisch boeken zoeken voor een zaakvak leeftijden gebruiksmogelijkheden vermelden project fictie en nonficti e op oefenschool gesprekje voeren over hun vergelijken enkele informatieve series docu voorkeuren daarop individuele leesadviezen mentatiecentrum samenstellen na lezen kind weer gesprek inventarisatie informatieve tijdschriften ge bloemlezing poezie voor kinderen ook ge bruik donkers f e a inventarisatie van het schik t nederlandse jeugdtijdschrift den haag 1974 lijst korte verhalen voor b v kerst pasen die ben je het eens met hun oordeel geef wat ge ren sinterklaas geef ook didactische aanwij bruiksmogelijkheden in de kla s zinge n andere jeugdtijdschriften ide m lijst rond themata als dood sex geloof lessencyclus rond een boek gebruik lit op discriminatie gebruik het kinderboek vanuit gave bij elk kind z n boek en freudenthal een andere hoek lutter s j g de leeskring in de jenaplan lijst klassebibliotheek klas 1 6 met motivatie school utrecht 1972 en gebruikswijzen criterialijst opstellen en op enkele boeken toe lijst met boeken door kpa peter kanis voor passen gebruik schenk en wechem de schoolbiep aan te schaffen met motivatie naar leeftijd geordende lijst maken van aanbe 37