Met school meer mans

dorian de haa n meisjes met school meer mans bij velen leeft het idee dat de schoolsituatie voor jongens meer problematisch is dan voor meisjes dit zou dus een ongunstige invloed kunnen hebben op de ontwikkeling van de eersten dorian de haan toont echter aan dat de schoolsituatie de ontwikkeling van meisjes in een richting stuurt die nadelig is voor hun maatschappelijke perspectieven voor ieder sociaal gedrag gelden regels gewoon op school dus heel wat kleiner op de kleuter ten en normen ook voor verbale communicatie school valt het nog wel mee met die vrijheidsbe kinderen leren al vroeg deze regels en normen perking al beginnen kinderen tijdens de klasse hanteren tegelijk met het verwerven van het sys gesprekjes te leren dat ze soms hun mond moeten teem van de moedertaal leren kinderen hoe ze die houden en naar anderen luisteren en dat kost taal moeten gebruiken in communicatie met an een leidster soms heel wat moeite en de kinde deren ze leren hoe ze dingen kunnen vertellen ren ook als jantiddo stil is vertel ik verder wanneer ze iets kunnen zeggen hoe ze vragen casper wil je wel even martijn even stil moeten stellen en antwoord geven ze leren hoe zeg jullie moeten niet praten als ik iemand an ze iets gedaan kunnen krijgen enzovoort ders zijn naam opnoem michiel nu is het uit ik zet je op de gang begrepen he ik hoor een d e r egels va n d e commun i c atie stem door mijn stem er zijn een heleboel kin op school wat a nd ers da n thui s deren die niet luisteren op de lagere school wordt steeds meer een be de situatie thuis waar ze de regels voor taalge roep gedaan op de kennis hoe je te gedragen en drag leren is heel anders dan op school daar gel het vermogen daarnaar te handelen den andere regels en gewoonten thuis delen kin deren de aandacht van degene die voor ze zorgt kind e re n moeten du s met hoogstens een paar andere broertjes of zus jes op school zijn er soms maar liefst dertig ande kinderen moeten dus hun taalgedrag veranderen re kinderen die de aandacht van de leerkracht op zich aanpassen aan de nieuwe gedragsregels dat eisen de vrijheid om op ieder moment wat te betekent dat de school heel wat van de kinderen zeggen of te vragen wordt in sommige situaties vraagt niet voor alle kinderen is het even een 15 voudig om aan dat verzoek te voldoen en zich de leerkrachten met wie ze in de eerste fase van lekker te voelen bij die nieuwe regels je moet hun schoolloopbaan te maken krijgen bijna zon het op z n minst zien zitten wat er op school ge der uitzondering van het vrouwelijk geslacht zijn beurt de werkelijkheid die de school aanbiedt kinderen hebben voor ze naar school gaan al ge en de manier waarop het gebeurt moet zin heb leerd dat meisjes en jongens vrouwen en mannen ben voor een kind met andere woorden een verschillend zijn verschillende dingen doen bij kind moet worden aangesproken letterlijk en fi kennis van de werkelijkheid hoort kennis hoe je guurlijk te gedragen als meisje of jongen ouderen vertel het is duidelijk dat meisjes en jongens kinderen len het aan kinderen of maken het anderszins uit verschillende milieus geen gelijke kansen heb duidelijk kinderen kijken om zich heen kijken ben meisjes kinderen uit arbeidersgezinnen ein af van ouderen ze kiezen identificatiemodel digen hun schoolloopbaan systematisch met een len een meisje kijkt af hoe vrouwen eruit zien lager onderwijsniveau voor een belangrijk deel zich gedragen wat ze doen een jongen kijkt naar worden die ongelijke kansen door het onderwijs mannelijke personen z e lf veroorzaakt de inhoud van het onderwijs en die kennis de verwachtingen van ouderen wor de manier waarop het wordt gegeven zijn daar den deel van hun eigen identiteit worden in de debet aan persoonlijkheid van het kind opgenomen daarbij alle kinderen zouden moeten worden aangespro ontwikkelen ze voorkeuren voor activiteiten ken op hun ervaringen gevoelens gedachten en voor personen identificatie met de juf kan voor behoeften dat is echter niet het geval vooral jongens moeilijker zijn dan voor meisjes dat voor arbeiderskinderen verschilt school van thuis zich niet kunnen identificeren belemmert jongens vooral voor meisjes geldt dat het communicatie in hun bereidheid tot samenwerking als een jon gedrag dat de school vereist hen belemmert in gen geen vaste relatie met een man heeft bij hun ontplooiingsmogelijkheden voorbeeld omdat zijn vader weinig thuis is kan alle kinderen zouden evenveel aandacht moeten hun mannelijke identiteit zich zelfs ontwikkelen krijgen ook dat is niet het geval meisjes komen door het zich afzetten tegen vrouwen er wat de aard van en de hoeveelheid aandacht toch is hiermee niet alles gezegd over de mate betreft bekaaid van af waarin de school meisjes en jongens aanspreekt de werkelijkheid is niet zo eenvoudig jongens schoolregel s een problee m zijn misschien wat lastiger maar het is de vraag of dat komt doordat ze zich niet op hun gemak in de literatuur over het communicatiegedrag van voelen op school kinderen en leerkracht heeft het idee stevig wor misschien bieden de gedragsregels van de school tel geschoten dat de regels van de school voor juist aanknopingspunten voor een jongen om jongens meer problemen oproepen dan voor zich als jongen te manifesteren lastig zijn zich meisjes jongens zouden buiten school aangemoe niet aanpassen zelfstandigheid tonen behoren tot digd worden tot onafhankelijk gedrag en zelfstan de eigenschappen die het image van een jongen dig optreden en dat moet botsen met het gedrag kunnen verhogen de gedragsregels van school dat op school verwacht wordt meegaandheid ge bieden voor meisjes mogelijkheden om zich als hoorzaamheid aanpassing aan de wensen van de meisje te gedragen maar de behoefte van meisjes leerkracht deze laatste gedragskenmerken wor om dat te doen is problematischer de voorkeur den nu juist van meisjes ook buiten de school ver om zich met de meisjesrol te identificeren neemt wacht voor meisjes zou de school dus koek en ei tussen zes en negen jaar af wat jongens doen zijn lijkt allemaal veel spannender het werk van va het idee dat de schoolregels voor jongens meer der is fascinerend hij gaat ergens naar toe doet conflicten oproept wordt bevestigd door onder iets wat niet helemaal duidelijk dus spannend is zoek naar onaangepast gedrag op school jongens maar het werk van moeder is bekend daar is blijken heel wat lastiger te zijn ze krijgen meer niets geheimzinnigs aan tegelijkertijd is de af vermaningen en reprimandes te horen van de leer hankelijkheid bij meisjes van waardering en de kracht dan de meisjes en ze trekken de aandacht behoefte om anderen te behagen gegroeid de an voortdurend naar zich toe deren zowel in als buiten de school stellen een tweede probleem voor jongens zou zijn dat juist die eigenschappen op prijs die bij de meisjes 16 rol horen de gedragsregels van school zijn dus interactie teruggelopen tot minder dan die van de voor meisjes minstens zo problematisch als voor jongens uit het lagere milieu de volgorde in de jongens meisjes moeten kiezen zich als meisje mate van deelname in de interactie is dan jon gedragen en het graf in geprezen worden of een gens hoog milieu jongens laag milieu meisjes halve jongen worden en dat is niet best hoog milieu meisjes laag milieu de sexe van de het graf in geprezen worden is aanpassing aan de kinderen heeft nu de meeste invloed op de hoe schoolregels dan zo slecht als je goed oplet je veelheid interactie met de juf best doet ijverig bent en goed meedoet je con met de school als bron van conflicten voor jon formeert aan de regels dan verhoogt dat toch je gens valt het misschien nog wel mee ze zijn wel prestaties lastiger maar komen tegelijkertijd wat de aan wat kiezen meisjes een onderzoek naar de inter dacht van de juf betreft behoorlijk aan hun trek actie in de eerste klas van de lagere school geeft ken dat geldt het meest voor de jongens uit het daarover belangrijke aanwijzigingen hoge milieu de resultaten stemmen overeen met die uit een aantal amerikaanse studies in een een ned e rl a nd s onderzoek daarvan stonden er ook mannen voor de klas hetgeen voor de meisjes nog slechter uitpakte ze meisjes en jongens gedragen zich al verschillend kwamen nauwelijks meer aan de beurt blijkbaar in de interactie met de leidster als ze nog op de identificeren mannelijke leerkrachten zich meer kleuterschool zitten in een klassegesprekje trek met leerlingen van hun eigen sexe dan vrouwelij ken en krijgen jongens meer aandacht die ver ke leerkrachten het is goed dat het taboe dat schillen zijn er nog steeds als de kinderen in de kleine kinderen minder interessant moeten zijn eerste klas van de lagere school zitten en ze voor mannen eindelijk eens doorbroken wordt worden steeds groter de resultaten van een on maar het is de vraag of meer kleuterleiders en derzoek van ton van der geest hanneke geldof onderwijzers in de laagste klassen voor meisjes en kees sluis zie ook elders in dit nummer spre betere perspectieven biedt ken daarover duidelijke taal aan een deel van dit kinderen zijn geneigd om nogal eens voor hun onderzoek in het bijzonder de verhouding toege beurt te praten ook daarin doen zich dezelfde sprokene respondent in de klas heb ik een pe verschijnselen voor als hierboven de meisjes uit riode meegewerkt een hoog milieu pakken in oktober vaker de in het begin van het schooljaar in de eerste klas beurt van een ander kind af dan de rest van de van de lagere school in oktober komen de jon kinderen de meisjes uit een laag milieu weer het gens meer aan het woord dan de meisjes kijken minst in juni is dat beeld sterk gewijzigd het we naar sociaal economisch milieu dan blijkt voor de beurt praten is er voor de meisjes hoog echter dat er tussen de meisjes uit een hoog mi milieu niet meer bij ze doen het zelfs minder dan lieu en die uit een laag milieu een heel groot ver de meisjes uit het lage milieu het zijn weer de schil is dan blijkt dat de meisjes uit een hoog mi jongens die de kroon spannen opvallend is dat lieu het meest van alle kinderen aan bod komen terwijl de jongens uit het hogere milieu het en hun sexegenoten uit een laag milieu het minst vaakst de beurt afpakken van een ander kind dit aan het begin van het schooljaar heeft het milieu juist van de jongens uit het lagere milieu het van de kinderen dus een grote invloed op hun minst getolereerd wordt blijkbaar interpreteert deelname aan de interactie in de klas de meisjes de leerkracht het gedrag van jongens uit lagere uit het hogere milieu zijn het meest aan de beurt milieus als het meest onaangepast en doet ze veel dan volgen de jongens uit hetzelfde milieu ver moeite om het naar een voor haar acceptabel ni volgens komen de jongens uit een lager milieu en veau om te buigen de meisjes uit het lage milieu komen het minst in het aantal keren dat kinderen zelf het initiatief aan het woord de motivatie van de kinderen uit nemen om iets tegen de juf te zeggen zijn de het hogere milieu voor de school is waarschijnlijk meisjes ook ver in de minderheid groot en de leerkracht zal worden gestimuleerd belangrijk is dat de onderwijzeres het idee had om daarop in te haken dat alle kinderen gedurende het hele jaar evenveel juist bij de meisjes uit het hogere milieu gebeurt aan bod kwamen ze was ervan overtuigd dat ze er in de loop van het jaar iets merkwaardigs aan ieder kind evenveel aandacht gaf al is het onder iet eind van het jaar is hun deelname aan de zoek beperkt in die zin dat de interactie maar i n 17 een klas goed onderzocht is toch blijkt er wel uit gebeuren dat de intu i tie van een leerkracht over communi leerkrachten stimuleren die dienstbaarheid bij catie in de klas niet hoeft te kloppen met de wer meisjes maak jij de veters van carletto vast ter kelijkheid de goede wil om kinderen evenveel wijl carletto die veters best zelf kan vastmaken kansen te geven kan blijkbaar niet voorkomen geef even een papieren zakdoek aan stefa dat er toch een ongelijke verdeling ontstaat in de no zijn moeder heeft vergeten hem een mee te hoeveelheid aandacht voor de kinderen om gelij geven welk meisje dweilt even die plas wa ke kansen te scheppen is een goede wil blijkbaar ter op er liggen nog bouwstenen onder niet voldoende kennis van je feitelijke communi giorgo s tafel antonietta wil jij ze opbergen catiegedrag lijkt de volgende stap in de goede dat willen behagen soms hoofdmotief is van ge richting drag van meisjes blijkt ook uit het volgende voor beeld dat belotti geeft de reacties op mijn l eren om j e mo nd te h o ud e n komst in de klas zijn typerend groepjes meis jes begonnen te fluisteren en konden nauwelijks hoe komt het nu dat de meisjes uit een hoger hun opwinding en nieuwsgierigheid bedwingen milieu er in de loop van het jaar steeds minder ze wierpen veelbetekenende blikken naar mij die aan te pas komen en de meisjes uit het lagere mi ze snel weer afwendden wanneer ik naar hen lieu het hele jaar door het minst de aandacht kr i j keek het fundamentele verschil tussen jon gen we hebben al iets gezegd over de regels van gens en meisjes was dat de eersten er helemaal de school kinderen moeten zich rustig en ge geen probleem van maakten succes bij mij te heb hoorzaam gedragen zich aanpassen aan de wen ben of niet terwijl de anderen alles in de steek sen van de leerkracht meisjes lijken zich het lieten wat zij deden op enkele uitzonderingen na meest die regels eigen te maken en ze worden er 1 om zich aan mijn achting en goedkeuring te voor geprezen door de leerkracht ze komen in onderwerpen een soort ketti ngreactie terecht van zich aanpas ik geef toe dat de verhoudingen op italiaanse sen daarvoor beloond worden zich meer confor scholen wat anders liggen dan op nederlandse meren aan het systeem van het instituut school maar ook bij ons worden meisjes vaak op die spe iets doen om de juf te plezieren is soms belang cifieke rol aangesproken rijker dan iets doen omdat je het werk zelf leuk de afhankelijkheid van goedkeuringen door de vindt elena belotti 3 geeft daarvan voorbeelden juf worden steeds groter en daarmee groeit de op italiaanse kleuter en lagere scholen een jon angst om haar teleur te stellen zo komen deze getje gaat naar het toilet en laat de deur open meisjes steeds meer in een patroon terecht van af staan na verscheidene keren vragend naar de wachten tot je aan de beurt bent luisteren naar deur gekeken te hebben staat een meisje op en wat anderen zeggen en de drempel om gewoon doet hem dicht de onderwijzeres bedankt haar te zeggen wat je vindt wordt hoger en hoger er was geen jongen die reageerde bij het zien van voor het geven van een bepaald soort onderwijs de open deur waarom doet het meisje moei is dat prima er is tenminste een groep kinderen te de deur te sluiten terwijl de jongen het niet die haar mond houdt zodat de leerkracht de an eens merkt is het soms interessanter en leuker deren beter aankan maar voor de kinderen kan een deur te sluiten dan met een spelletje of een het grote gevolgen hebben afhankelijkheid pas tekening door te gaan vast niet het kan toch siviteit en gevoelens van onzekerheid worden aan alleen maar door conditionering komen dat een gekweekt de vaardigheid om je gedachten en ge meisje van vijf jaar helemaal vergeet wat ze doet voelens onder woorden te brengen voor een gro opstaat en in ieders belang de deur gaat sluiten tere groep mensen wordt nauwelijks ontwikkeld men zou het haar eigenlijk kwalijk moeten ne hoeveel vrouwen moeten later niet huizenhoge men dat ze iets werkelijk belangrijks laat liggen drempels over als ze op vergaderingen waar voor voor iets dat het helemaal niet is maar men be al mannen aan het woord zijn ook wat willen dankt haar en onderstreept zo haar ondergeschik zeggen te rol na een aantal voorbeelden van meisjes die voor meisjes uit een laag milieu staan de zaken er jongens helpen zegt belotti het zou zoveel ple nog het slechtste voor zij worden vanaf het be zieriger zijn als jongens en meisjes elkaar deze gin nauwelijks gestimuleerd om mee te doen de diensten bewezen maar dat heb ik nog nooit zien juf schijnt niet veel belangstelling voor ze te heb 18 ben en waarschijnlijk ook geen al te hoge ver drag wachtingen van hun capaciteiten ook de meisjes zelf zullen niet evenmin als hun ouders erg ge d e v eili g e we g i s gevaa rlij k motiveerd zijn voor school het perspectief is l e re n om jeze lf te z ij n trouwen en moeder worden daar heb je toch niet veel school voor nodig de leerkracht spreekt meisjes steeds minder aan meisjes wordt op school geleerd gedrag te verto in de klas de hoeveelheid aandacht die zij of hij nen dat ze belemmert in hun ontplooiingsmoge te geven heeft wordt voor het grootste deel opge lijkheden in die zin is de school heel wat proble slorpt door de jongens jongens komen dus aar matischer voor meisjes dan voor jongens dig aan hun trekken ook aan het lesmateriaal kunnen zij een positief zelfbeeld ontlenen de be de pra ktijk van d e inte ractie d e the o rie v a n d e langrijkste activiteiten worden door jongens en l eers tof mannen uitgevoerd en die doen dat goed de werkelijkheid voor meisjes ligt anders ver niet alleen moeten kinderen zich houden aan de wachtingspatronen thuis regels van de school gedragsregels van de school ook ontkomen ze normen en waarden in de boeken overheersende niet aan het lesmateriaal dat de school ze voor gedragspatronen en gezags en machtsverhoudin schotelt ze ontkomen niet aan het leren lezen gen in de maatschappij zetten meisjes onder schrijven rekenen enzovoort op een door de druk zoals iedereen hebben zij ook behoefte aan leerkracht gewenst tijdstip maar ze ontkomen waardering maar het waarderingssysteem schept ook niet aan de boodschap die in alle methodes een valkuil de waardering voor meisjes is afhan en leesboekjes verborgen is de verborgen bood kelijk van hun aanpassingsvermogen aan de wen schap over hoe de wereld in elkaar zit over hoe sen van de omgeving ze moeten voldoen aan een meisjes en vrouwen jongens en mannen zijn wat ideaal beeld van meisjes dat in wezen een nega ze doen en vooral ook laten tief beeld is eigenschappen die van meisjes ver uit een amerikaans onderzoek naar leesboekjes langd worden staan zelfstandigheid en creativiteit voor kinderen bleek al dat de meisjes in de boe in de weg het zijn eigenschappen die in de maat ken niet vindingrijk creatief moedig avontuur schappij ervaren worden als tweederangs hoe lijk onderzoekend sportief zijn en weinig door jongens en mannen zijn en wat ze doen dat is pas zettingsvermogen hebben nee meisjes zijn pas het echte leven sief onkundig afhankelijk angstig en niet in meisjes komen dus in een hele dubbele situatie staat de eigen problemen op te lossen datzelfde terecht ze beseffen welke eigenschappen in de beeld vinden we in nederlandse kinderboeken samenleving het hoogste aanzien hebben en we vrouwen zijn moeders en doen wat van ze ver ten dat wat van ze verlangd wordt daarmee in te wacht wordt boodschappen koken noem de genspraak is ze moeten kiezen en er is veel zelf hele rits maar op vaders hebben banen jongens vertrouwen voor nodig om niet de veilige weg van beleven avonturen meisjes spelen met poppen schouderklopjes en goedkeurende blikken te kie verkleden zich en plukken bloemetjes bovendien zen een aantal meisjes heeft dat zelfvertrouwen komen er veel meer jongens in de verhalen voor maar de meeste kiezen die veilige weg en weten dan meisjes in de amerikaanse kinderboeken is dat het gedrag dat ze daardoor bij zichzelf ont de verhouding vier op een ook in de taal en re wikkelen de gewoonten die ze zich eigen maken kenmethodes in voorbeeldzinnen en sommen is minder prestige hebben ze ontlenen steeds min het van hetzelfde laken een pak meisjes krijgen der zelfvertrouwen en zelfrespect aan hun feite een beeld van hun sexe opgedrongen dat ze wel lijk gedrag meisjes worden niet gestimuleerd om moet doen besluiten dat er bij hun iets ont voor zichzelf op te komen zich te laten gelden breekt het gevoel van eigenwaarde zelfrespect omdat ze zich niet roeren krijgen ze geen feed wordt systematisch de grond in geboord de back van de leerkracht op hun gedachten hebben theorie van het lesmateriaal blijkt prima aan te ze geen invloed op de loop van de gesprekken in sluiten bij de praktijk van alledag het beeld van de klas ze brengen hun eigen ervaringen niet de boekjes komt overeen met de verwachtingspa meer in ze vermijden intellectueel gevaarlijke tronen ten aanzien van meisjes zowel op school situaties nemen geen risico s ze gaan twijfelen als daarbuiten en steeds meer met het feitelijk ge aan hun capaciteiten of wat zij denken wel goe d 19 is het gevolg is dat ze een negatief beeld van een emancipatoire aanpak werkelijk kansen zichzelf ontwikkelen dat op zijn beurt hun onze scheppen voor meisjes betekent bestrijden van ker gedrag weer versterkt ze worden nog afhan eigenschappen die kenmerkend zijn voor de tradi kelijker van waardering tionele vrouwenrol leerkrachten zouden zich het graf in geprezen prestaties van meisjes wor meer bewust moeten zijn van het feit dat de ge den in relatie gezien tot goed gedrag vl i jt net dragsregels van school gevaarlijk zijn voor meis heid die eigenschappen beinvloeden de beoorde jes ze zouden meisjes eens moeten stimuleren ling van de prestaties door de leerkracht bij jon om zich lastiger te gedragen ze moeten leren gens is dat ook zo alleen werkt het bij hun ave volgzaamheid afhankelijkheid vlijt om te beha rechts hun tekort aan deze eigenschappen leidt gen niet meer te verwachten laat staan te waar tot onderwaardering van hun prestaties meisjes deren een emancipatoire aanpak betekent meis kunnen op hun beurt de neiging krijgen vlijtig jes mogelijkheden bieden om vraagtekens te zet gedisciplineerd en netjes aan het werk te gaan ten bij de leefwereld die ze wordt aangeboden niet om het werk zelf maar alweer om de een leefwereld die misschien al een deel van hen waardering van de leerkracht te krijgen die mo zelf is geworden en waarvan ze de machts ver tivatie om te leren voorspelt niet veel goeds op houdingen als min of meer vaststaand niet veran korte termijn lijkt het weliswaar vruchten af te derbaar ervaren alles wat we waarnemen zou an werpen meisjes zijn op de lagere school gemid ders kunnen zijn heeft germaine greer eens ge deld de betere leerlingen ze halen hogere cijfers zegd dat inzicht is heel belangrijk en voorwaarde blijven minder vaak zitten maar in een later sta tot verandering veranderen is niet eenvoudig dium blijkt het zich te wreken tussen hun veer ook leerkrachten moeten op z n minst vraagte tiende en achttiende jaar gaan de prestaties van kens zetten bij de traditionele machtsverhoudin meisjes een achterstand vertonen bovendien is gen in de maatschappij het is niet eenvoudig te dan de druk van buiten school ten aanzien van ontdekken dat bepaald gedrag in de schoolsitua toekomstplannen bijna verpletterend alles wijst tie van iedere dag een obstakel kan vormen voor in een richting die van de vlotte huisvrouw en ontplooiing leerlingen kunnen hun eigen zelf moeder met een goedverzorgd uiterlijk in een ge standigheid en creativiteit in de weg zitten ze lukkig gezin zo ontstaat een principiele bereid kunnen elkaar belemmeren de leerkracht kan heid om zich te schikken naar een situatie die zij een positieve ontwikkeling remmen bovendien nauwelijks zelf hebben kunnen bepalen hoeven niet alle eigenschappen die bij de traditio nele meisjesrol horen negatief te worden geinter met s chool m eer me n s preteerd alleen men moet ze niet uitsluitend van meisjes verwachten ook jongens zouden zich de voorschoolse socialisatie de school zelf en de bijvoorbeeld dienstbaarder kunnen opstellen druk van buiten school vullen elkaar aan wat be het gaat er tenslotte niet om dat meisjes met treft de verwachtingen die aan meisjes worden ge school meer mans worden het gaat om meer steld maar zo blijft het scheppen van gelijke kan mens worden en dat geldt voor alle leerlingen en sen voor meisjes door onderwijs wel een illusie leerkrachten 20 noten sexisme in boeken voor het basisonderwijs het ver borgen leerplan in sekse en test mvm mei 1975 1 joyce outshoorn zo vader zo zoon en van moeder p 22 45 aktiegroep man vrouw maatschappij post op dochter in socialisties feministiese teksten 1 bus 746 den haa g p 67 93 feministische uitgeverij sara 197 8 in belgie is een onde rz oek gedaan o l v robert gub 2 dorian de haan sekseverschillen in vrouwentaal bels dit onderzoek is ge publiceerd in ingrid stasse en mannenpraat dede brouwer marine gerritsen hoe het kwam vrouwelijke en mannelijke rollen dorian de haan annette van der post m m v in schoolboeken cerse brussel 1975 eveline de jong van tiennep amsterdam 197 8 recenter is loes lauteslager atty tordoir taal 3 elena gianini belotti zo worden kleine meisjes groot en werkelijkhe id in het taalboek moedertaalonder alpha boek den haag 1975 uitg bert bakker wijs in theorie en praktijk doct scriptie inst v 4 ann e ke ronselaar seksrollen in de kinderliteratuur atw amsterdam 1978 ongepubl p 66 e v in bibliotheek en samenleving juni 1973 nr 5 paul jungbluth van traditonele meisjespedagogiek 5 margreet kolkman moeder haalt de mand met ka tot roldoorbrekend onderwijs instituut voor toe potte kousen maar weer eens voor de dag in plus gepaste sociologie nijmegen 197 8 min boek verslag van een onderzoek naar de inhoud van kinderboeken werkgroep kinderboeken mvm leiden 1974 tien jaar von vier dit me e stuur sterke staaltjes of stevige stappen naar fie van dijk straatweg 222 breukelen 21