Meting en beoordeling van schrijfvaardigheid

first grade est students learn to write in pa recensi e dilla e a op cit p i95 219 1990 b lamme h leren lezen met de waterfietsme thode techniek en begrip in moer 1988 5 p 10 21 h a n s kuhlemeier mackay d e a breakthrough to literacy the theo ryandpractice of teaching initial reading and writ leijn melse ing london longman 1970 moirand s enseigner a communiquer en langue meting en beoordeling van etrangere paris hachette 1982 nathenson mejia s writing in a second lan schrijfvaardighei d guage negotiating meaning through invented spelling in language arts 66 5 1989 p 516 52 7 rowe krapels a an overview of second lan guage writing process research in b kroll r schoonen de evaluatie van schrijfvaardig ed second language writing research insights heidsmetingen een empirische studie naar be for the classroom new york cambridge ap trouwbaarheid validiteit en bruikbaarheid van plied linguistics 199 0 p 37 57 schrijfvaardigheidsmetingen in de achtste groep saussure f de cours de linguistiquegenerale paris van het basisonderwijs amsterdam sco i99t payot 1965 i9i5 dissertatie uvn f25 smith f red comment les enfants apprennent a lire ce que nous revele la psycholinguistique paris retz 1986 1973 in het proefschrift van rob schonnen staat de meting van schrijfvaardigheid centraal de aanleiding tot het proefschrift is vooral gele gen in het problematische karakter van de me ting en beoordeling van schrijfvaardigheid welke docent kent niet de problemen verbon den aan open schrijfopdrachten als schrijf een opstel over het volgende onderwerp derge lijke complexe taken laten de leerling geheel vrij in de uitwerking van de inhoud en presen tatie van de te schrijven tekst het gevolg hier van is dat nogal wat leerlingen bij het schrijven van hun tekst ontsporen er bestaan echter alternatieven voor het traditionele opstel die minder open en minder complex zijn omdat bepaalde deeltaken zijn geelimineerd denk bij voorbeeld aan de meerkeuzeopdracht en de correctieopdracht ook wel interlineaire toets genoemd omdat de leerling opzettelijk in de tekst aangebrachte fouten tussen de regels moet verbeteren in de ogen van velen zijn de meer gesloten opdrachtvormen echter suspect omdat hiermee geen volledige meting van schrijfvaardigheid mogelijk zou zijn met na me zou de vaardigheid in het produceren van geschreven teksten er niet mee gemeten kun nen worden vgl van schooten de glopper r 990 de beoordeling van open schrijfopdrachten i s 224 moer t99i 6 niet alleen arbeidsintensief maar vereist ook plannen en structureren wordt hem vrijwel een grote vakinhoudelijke deskundigheid be geheel uit handen genomen dit geldt echter oordelingen van dezelfde opstellen door verschil niet voor het formuleren het opsporen van lende docenten lopen vaak aanzienlijk uiteen fouten en het reviseren bij de correctieopdracht vandaar dat er betrouwbaarder beoordelaars krijgt de leerling een kant en klare tekst met methoden zijn die de vrijheid van de beoor enkele tekortkomingen voorgelegd de op delaar inperken zoals het werken met gede dracht is om deze te verbeteren schonnen on tailleerde scoringsvoorschriften en volledig derzocht twee soorten correctieopdrachten mechanische scoring met behulp van de com met en zonder markering bij de eerste zijn de puter de vraag is echter welke opdrachtvor tekorten al onderstreept en hoeft de leerling ze men en welke aspecten van schrijfvaardigheid alleen maar te verbeteren bij de tweede moet er precies mee beoordeeld kunnen worden al is hij ze ook nog zelf opsporen bij de meerkeuze het wel duidelijk dat je de globale kwaliteit van opdracht wordt er niet meer geschreven de een opstel niet mechanisch kunt scoren leerling krijgt een tekstfragment met een aan in zijn proefschrift heeft schonnen een aantal tal alternatieve formuleringen aangeboden de typen schrijfopdrachten en beoordelingsme alternatieven hebben betrekking op de ade thoden die de taak van de leerling dan wel quaatheid van de inhoud of van het taalge beoordelaar inperken met elkaar vergeleken bruik vraagstelling en instrumente n algemeen wordt verondersteld dat de sturen de opdrachtvormen en beoordelingsmethoden algemeen wordt aangenomen dat schrijfvaar leiden tot een betrouwbaarder meting dan wel digheid minder volledig gemeten wordt naar beoordeling er zijn immers minder schrijf mate de opdracht meer gestructureerd is en de processen in het geding en er is minder ruimte vrijheid van de schrijver verder wordt inge voor verschillende interpretaties de indivi perkt zo zou de meerkeuzeopdracht uitslui duele beoordeling zou dan minder ruis bevat tend een beroep doen op het herkennen en ten en de beoordelaars zouden het eerder met verbeteren van schrijffouten terwijl in het op elkaar eens zijn om deze veronderstelling op stel vrijwel alle denkbare schrijfprocessen een zijn juistheid te toetsen maakt schonnen ge rol zouden spelen om dit te onderzoeken nam bruik van drie beoordelingsmethoden bij de schonnen vijf verschillende schrijfopdrachten schaalbeoordeling kent de beoordelaar scores toe op in zijn onderzoek bij de bepaalde opdracht door het te beoordelen schrijfprodukt te ver schrijft de leerling net als bij het traditionele gelijken met een reeks voorbeeldopstellen die opstel een tekst over een opgegeven onder gerangschikt is naar toenemende kwaliteit er werp het verschil zit hem echter hierin dat de waren aparte schalen voor de beoordeling van leerling extra informatie krijgt over het doel enerzijds de inhoud en structuur in het ver van de tekst of over de lezer s waar de tekst volg afgekort tot inhoud en anderzijds van het zich op richt de ommunicatieve context is taalgebruik met scoringsvoorschriften wordt de dus gegeven maar je r invulling ervan wordt beoordelingsvrijheid nog sterker aan banden aan de schrijver overgelaten deze moet zelfde gelegd de beoordelaar hoeft alleen maar te tekstinhoud bede4erlr de gedachten omzetten scoren of een bepaald inhoudselement in het in taal structuur albrengen evalueren en re schrijfprodukt al dan niet aanwezig is inhoud viseren letten op gramrnatica spelling en in of het aantal fouten op het gebied van de terpunctie en dergelijke bij de gestructureerde grammatica het idioom en de efficientie te opdracht wordt de leerling niet alleen geinfor tellen taalgebruik bij de correctieopdrachten meerd over het doel en het lezerspubliek maar moesten de beoordelaars het aantal correcte ook over aspecten van de inhoud en de struc revisies tellen bij de meerkeuzeopdracht is tuur van de te schrijven tekst na het lezen van er van beoordelingsvrijheid geen sprake de een tekst beantwoordt de leerling een aantal antwoorden van de leerlingen kunnen zelfs vragen en pas daarna mag er geschreven wor machinaal met de computer gescoord worden den bij deze opdrachtvorm hoeft de leerling nauwelijks nog inhoud te genereren ook het t99t 6 mo e r 22 5 b ij de instrumentontwi kkeling is schonnen opdrachten de veronderstelde betrouwbaar niet over een nacht ijs gegaan het is bekend heidswinst van de gestructureerde ten opzichte dat de schrijfvaardigheidsscore van een leer van de bepaalde opdrachtvorm bleef evenwel ling sterk afhan kelijk is van het onderwerp van uit verrassend was ook dat de minder sturende de tekst daarom construeerde hij de bovenge correctieopdracht zonder markering betrouw noemde vijf opdrachttypen voor vier verschil baarder werd beoordeeld dan die met marke lende onderwerpen daarenboven gebruikte ring wat betreft de beoordelingsmethoden bleek hij een groot aantal zogeheten intellectuele de beoordeling met scoringsvoorschriften vaardigheidstoetsen ontwikkeld overeen inderdaad betrouwbaarder dan die met behulp komstig het structure of i ntelligence model van een reeks geschaalde voorbeeldopstellen van guil ford het l aatste met het doel na te deze winst trad echter alleen op bij beoor gaan of voor de beheersing van de meer open deling van de inhoudelijke kwaliteit van de opdrachten meer vaardigheden nodig zijn dan schrijfprodukten voor taalgebruik is het lood voor de stri ktere opdrachtvormen om oud ijzer welke beoordelingsmethode ge bruikt wordt de schrijfopdrachten en toetsen zijn aan 442 de structurering van de opdrachtvormen en achtste groepers van 22 basisscholen voorge beoordelingsmethoden zou niet alleen tot be legd volgens een ingenieus afname ontwerp trouwbaarheidswinst leiden maar zou ook de daarbij kreeg niet iedere leerling alle opdrach mogelijkheid bieden leken als beoordelaars in ten over alle onderwerpen voorgelegd wel te zetten over het algemeen bleken leken niet maakte een groep leerlingen van een onder onder te doen voor deskundigen als het gaat werp alle typen opdrachten zodat de samen om de beoordeling van de inhoudelijke aspec hang tussen de opdrachtvormen en beoorde ten van de teksten en de correcties ook het lingsmethoden bestudeerd kan worden onder taalgebruik van de correctieopdrachten werd constant houding van het onderwerp ook de even betrouwbaar beoordeeld leken bleven toewijzing van taken aan 35 beoordelaars ge echter achter bij de beoordeling van de taal schiedde volgens het boekje er waren 3o des gebruiksfouten van de bepaalde en gestruc kundigen en vijf zogeheten leken de deskun tureerde opdracht maar dit waren ook de digen waren ervaren basisschooldocenten moeilijkste taken wel bleken leken over het terwijl het bij de leken ging om technisch algemeen iets strenger te zijn in hun oordeel administratieve krachten hiermee kan wor dan deskundigen den nagegaan of leken zonder betrouwbaar heidsverlies inzetbaar zijn bij de beoordeling de meer gesloten schrijfopdrachten en beoor van schrijfprestaties deze laatste vraag is voor delingsmethoden leiden dus in sommige ge al relevant voor grootschalige onderzoekspro vallen tot een betrouwbaarder beoordeling jecten waar vervanging van deskundigen door het is echter niet ondenkbaar dat deze be leken een belangrijke kostenbesparing kan trouwbaarheidswinst ten koste gaat van de opleveren validiteit schrijfvaardigheid zou immers vollediger gemeten worden naarmate meer result a t e n deelprocessen die bij het ongestuurd schrij ven van een tekst in het geding zijn een rol het is in het bestek van deze bespreking on spelen deze veronderstelling werd slechts doenlijk om alle vaak complexe bevindingen gedeeltelijk bevestigd er kon alleen worden te bespre k en we wi l len er hier a l leen de meest vastgesteld dat de bepaalde en gestructureerde re levante uitlichten opdrachten iets extra s meten in vergelijking met de minder vrije correctie opdrachten en de hypothese dat de betrouwbaarheid toe de meerkeuzeopdracht voor de bepaalde op neemt met de mate van structurering werd dracht was dat vaardigheid in het genereren slechts gedeeltelijk bevestigd de betrouw en structuren van informatie voor de gestruc baarheid van de meer open opdrachtvormen tureerde opdracht bestond het extraatje uit waarbij de leerling de tekst zelf schrijft bleek het structureren van informatie dit verschil inderdaad lager dan die van de beide correctie openbaarde zich overigens het duidelijkst bij 22 6 moer t99i 6 het beoordelen van de inhoudelijke kwaliteit waarover geschreven moet worden er is dus het laatste is overigens niet zo verrassend niet zoiets als de b este opdrachtvorm beoor want prestaties met betrekking tot taalgebruik delingsme thode of beoordelaar wellicht is de zijn minder afhankelijk van de opdrachtvorm ze onbes l istheid deel s te wijten aan de relatief dan prestaties op het vlak van de inhoud de kleine steekproef en de on b etrouwbaarheid resultaten van het onderzoek naar de relatie van sommige scores zelfs de all erbeste open tussen de schrijfopdrachten en de intellectuele schrijfopdracht is tenslotte slechts een toets vaardigheden zijn ook volgens schonnen zelf met maar een item moeilijk te interpreteren alleen zij vermeld dat de bepaalde opdracht volgens verwachting schonnen heeft zijn proefschrift geschreven een beroep deed op een groter aantal vaar met het oog op de meting van schrijfvaar digheden dan d e c orrectie en m e erkeuze digheid in grootschalig landelijk peilings opdracht onderzoek zijn conclusies en aanbevelingen schragen in belangrijke mate de huidige onder aa nb evelinge n zoekspraktijk waarbij bij voorbeeld zowel bepaalde opdrachten met voorbeeldopstellen op grond van zijn onderzoek doet schonnen als deelvaardigheidstoetsen met scoringsvoor een aantal aanbevelingen voor de meting en schriften worden ingezet dat is mooi meege beoordeling van schrijfvaardigheid in groot nomen waar schonnen in alle bescheidenheid schalig landelijk peilings onderzoek niet over rept is over de relevantie van zijn proefschrift voor het onderwijzen en toetsen de keuze van de meest ideale opdrachtvorm is van schrijfvaardigheid op school het huidige enigszins afhankelijk van het aspect dat men schrijfonderwijs wordt gekenmerkt door een wil meten voor de meting van de inhoudelijke monomane preoccupatie met de traditionele kwaliteit van schrijfprodukten dient men vol stelopdracht veel aandacht voor de meer tech gens schonnen voor de bepaalde opdracht te nische aspecten als spelling interpunctie en kiezen daar hiermee een vollediger meting tekstindeling en een verwaarlozing van deel van schrijfvaardigheid mogelijk is wil men aspecten als planning en revisie vgl van gel echter taalgebruiksfouten beoordelen dan zijn deren blok r99t aan het proefschrift van de betrouwbaarder correctieopdrachten en de schonnen zijn argumenten te ontlenen voor meerkeuzeopdracht goede alternatieven een meer deel vaardigheidsgerichte aanpak wat betreft de optimale beoordelingsmetho van het schrijfonderwijs vanuit deze optiek is de verdient het gebruik van geschaalde voor het overigens jammer dat hij het traditionele beeldopstellen de voorkeur boven scorings opstel niet in zijn vergelijking heeft meegeno voorschriften met name waar het gaat om de men ook valt het te betreuren dat hij naast do beoordeling van taalgebruik centen en technisch administratieve krachten geen achtste groepers als beoordelaars heeft ook de keuze voor het type beoordelaar valt ingezet wellicht zijn ook zij zonder veel be anders uit al naar gelang het te meten beoorde trouwbaarheidsverlies in staat om eenvoudige lingsaspect betreft het de inhoudelijke kwali beoordelingstaken uit te voeren ten slotte teit dan verdienen leken de voorkeur zelfs vormt zijn studie een verdere stimulans voor wanneer men de bepaalde opdracht met voor het opnemen van meer gesloten opdrachten in beeldopstellen wil beoordelen gaat het om de de examens en schoolonderzoeken meting van taalgebruik met open opdrachten dan kunnen beter deskundigen worden inge de meting van schrijfvaardigheid is een weer zet barstig onderzoeksterrein waarop reeds vele nederlandse taalonderzoekers pionierswerk slo t hebben verricht onder anderen wesdorp rij laarsdam blok de glopper van den bergh resumerend blijken de resultaten en aanbeve het proefschrift van schonnen vormt hierop lingen vaak sterk afhankelijk van het aspect dat geen uitzondering het is helder geschreven men wil beoordelen en van het onderwerp het vertoont een duidelijke structuur de ge 1991 6 moer 227 bruikte analysetechnieken zijn zeer geavan recensi e ceerd vraagstelling onderzoeksontwerp en conclusies sluiten goed op elkaar aan et cetera toch zouden wij dit proefschrift met uitzon dering wellicht van het gedegen literatuur hans kaldenbach overzicht niet aan docenten willen aanbe velen daarvoor is het te technisch en te zeer geslaagde interculturele gericht op peilingsonderzoek communicatie li te r atuu r gelderen a van h blok de praktijk van het stelonderwijs in de groepen 7 en 8 van de ba sisschool observaties en interviews in peda d pinto interculturele communicatie houten gogische studien 68 t991 p i59 175 antwerpen bohn stafleu van loghum schooten e van k de glgpper de validiteit 1990 f39 5 o van meerkeuze instrumenten voor het meten van schrijfvaardigheid in tijdschrift voor taal beheersing 12 1090 p 93 110 vorig jaar verscheen het boek interculturele communicatie van d pinto pinto komt oor spronkelijk uit marokko en woont sinds 1967 in nederland zijn boek is belangrijk omdat dit het een van de eerste boeken is na eppink en anderen op de nederlandse markt dat zich volledig richt op de interculturele aspecten van communicatie het boek is helder geschreven en heeft een instructieve en didactisch doordachte opzet pinto neemt het standpunt in dat racisme he t beste tegengegaan kan worden door kennis over elkaars cultuur te vergroten p 189 door gebrek aan kennis immers aldus pinto ont staan communicatiestoornissen irritaties en wrevel hoewel dit standpunt omstreden is gevoelens van afkeer veranderen vaak niet door kennis alleen biedt dit uitgangspunt uitstekende didactische mogelijkheden on begrip wordt tegengegaan door het geven van adequate informatie de lezer wordt door pinto stapsgewijs inge leid in cultuurverschillen en de gevolgen daar van pinto plaatst in zijn analyse alle cultuur verschillen in de wereld op een lijn culturen zijn in pinto s termen ofwel meer f cultuur ofwel meer c cultuur de letters staan voor de fijnmazigheid of de grofmazigheid van een cultuur deze begrippen verwijzen naar de mate waarin een cultuur gedrag tot in alle details voorschrijft f of gedrag meer vrij laat aan de keuze van een individu g in een f cultuur zijn bij voorbeeld de rol van echtge 228 moer t99t 6 1 1